Pərviz Əlyaroğlu's Blog

Mən ölmək istəmirəm!
Axı gözləyənim var.
Bir yanda yaşlı anam
Birində, xəstə atam
Gözlərini dikibən
daşlı,
əyri yollara
yolumu gözləyirlər.
Yazıq anam
ağlamaqdan
gözlərinə tor gəlir
Atam güclü olsa da
bilirəm ki,
qəlbi yaman titrəyir.
Mən ölmək istəmirəm!
Axı hələ cavanam.
Təhsil almaq,
oxumaq,
sevib-sevilmək varkən
düşmüşəm bu çıxılmaz
cəhənnəmin içinə.
İlahi taleyə bax.
Bir vaxt doğma məktəbdə
qələm tutan bu əllər
indi möhkəm yapışıb
ikiəlli silahdan.
Dünən parta dalında
oğrun-oğrun gizlənən
günahsız yeniyetmə
özün səngərə qısıb
qorunmağa çalışır
rəhmsiz avtomatdan.
Bunlar nə vaxt bitəcək?
pulemyotlar,
bombalar,
görən, nə vaxt susacaq?
Kaş elə indi,
lap elə bu dəqiqə
qalxaydı ağ bayraqlar
Səngər boyu
hər yerdə
uraa, uraa deyərək
səslənəydi şüarlar.
Görəsən sülh yaransa
anaların şənliyi
sevinc hayqırışları
səngərdə də duyular?
Görən yağış başlasa
torpaq boyu süzülən
qırmızı qan yolları
neçə günə yuyular?
Mən ölmək istəmirəm!
İstəmirəm
yaşlı atam
tabutumu qucaqlasın.
Ölənlərin sırasında
soyadımı soraqlasın.
Mən ölmək istəmirəm
Geri dönmək,
əvvəlki tək
gözəl günlər,
xoşbəxt ömür istəyirəm.
İstəyirəm mən anamı
toy,
büsatla sevindirim.
Evimizi
bir körpənin
gülüşüylə isindirim.
Mən ölmək istəmirəm!
Ölmək üçün
hələ tezdi.
Axı niyə ölməliyəm?
İstəmirəm!
Mən yaşamaq istəyirəm!

Martin İdenlə tanışlığım elə bir vaxt baş verdi ki, bunu təsadüf adlandırmağa sadəcə olaraq, ehtiyat edirəm. Əvvəllər, kasıb təbəqədən çıxan gənc Martinin keşməkeşli həyatını, başına gələn hadisələri, ədəbiyyata vurğunluğunu, insanların ona qarşı olan münasibətlərindəki dəyişikliyi, bir sözlə, bütün ömrünü öz həyatımla eyniləşdirməyə çalışdığımı düşünməyə başlamışdım. Lakin, zaman keçdikcə bunun heç də təxəyyülümün məhsulu olmadığını anlamağa başladım. Son altı ildə insanların mənə, eyni zamanda ailəmizə olan münasibətlərindəki dəyişiklikləri, bir zamanlar qarşılaşarkən üzünü çevirən, indi isə uzaqdan görən kimi qaça-qaça gəlib əlimizi sıxmaq istəyən insanları gördükdə Martini xatırlayıb xəfif təbəssümlə gülümsünürəm. Belə hallarda Martin kimi “Axı dəyişən nə oldu?”, “Mən ki, həmin insanam.” deyə düşünür, amma tutarlı bir cavab tapa bilmirəm və dərhal belə insanlardan uzaqlaşmağa çalışıram.

Son zamanlar yazı-pozu işləri ilə məşğul olmağa başlamağım məni daha çox düşündürür. Hərdən düşünürəm ki, Martinlə eyni illərdə yaşamış olsaydım, bəlkə, mənim də yazdığım hekayələr, romanlar və şeirlər redaksiyalar tərəfindən qəbul edilməyəcək, dəfələrlə geri qayıdacaq, mən isə heç yorulmadan onları başqa nəşriyyatlara göndərməli olacaqdım. Hər necə olur olsun, kim nə deyir desin, Martin kimi mübarizə aparacağam və yazdıqlarımın onun yazdıqları kimi, bir zaman hər kəs tərəfindən seviləcəyinə inanıram.

Martinlə aşağı-yuxarı eyni hissləri yaşasam da onunla aramda müəyyən fərqlər olduğunu qeyd etmək lazımdır ki, mən bu fərqi onun imkanlı ailənin qızına aşiq olmasında, qızın sayəsində ədəbiyyatla maraqlanıb maariflənməsində görürəm. İkinci və əsas fərqin yaranıb-yaranmayacağını, dənizin sularına qərq olub günəşin suya süzülən işıqlarını seyr edəcəyimi, yoxsa havada süzülərək yerə yaxınlaşdıqca ürəyimin necə sürətlə döyünməsinə qulaq asacağımı, sadəcə olaraq, zaman göstərəcək.

Elmi Araşdırmalar Mərkəzinin iclas zalındakı fırlanan kreslolar uzun fasilədən sonra yenidən üzərində hiss etdiyi ağır yükdən xilas olacağı anı səbrsizliklə gözləyirdi. Digər yandan kresloya söykənib o tərəf-bu tərəfə fırlanan, hərdən qarşısındakı vərəqlərə gözucu nəzər salan, lakin fikrini daha çox giriş qapısına tərəf yönəldən elmi işçilər, professorlar və digər əməkdaşlar da hər kəsin gəlməsini, iclasın tezliklə başlayıb, tez bir zamanda da bitməsini həsrətlə gözləyirdilər. Əlbəttə ki, bu, onların bugünkü mövzuya olan etinasızlığından qaynaqlanmırdı. Onların hər biri mühüm elmi işlər üzərində çalışan, illərlə istədikləri nəticəni əldə etmək üçün araşdırmalar aparan və hazırda işlərini yarımçıq qoyaraq bu zala toplaşan adamlar idilər. Burada otursalar da çoxunun düşüncələri iş otağında yarımçıq qoyub gəldiyi araşdırmalarda ilişib qalmışdı. İclasın lap qızğın vaxtında onlardan biri “Evrika!” deyərək, qaça-qaça zalı tərk etsəydi heç kəs təəccüblənməzdi. Hətta ağlına gələn hansısa fikri unutmamaq üçün masadakı sənədlərdən birinin arxasına qeyd edən birini də başa düşmək olardı. Onlar Nyutonun, Teslanın, Arximedin və digərlərinin davamçıları idilər. Yalnız bir fərqlə demək olar ki, əcdadları ilə eyni işi görürdülər. Keçmiş zamanın alimlərindən fərqli olaraq onlar daha müasir, istifadəsi daha rahat olan avadanlıqlardan istifadə edir, öz yumşaq kreslolarında oturub araşdırma aparırdılar. Yenə də gələcək onların zəhmətkeş əllərindən və dayanmadan çalışan beyinlərindən asılı idi.

Bu gün professor Robertin yeni araşdırma mövzusunu müzakirə etmək üçün yığışmışdılar. Robert bütün ömrünü insan beyninin anatomiyasını öyrənməyə həsr etmiş, əllini çoxdan haqlamış bir alim idi. İnsan beyninin neyronlar arası əlaqəsini, sinir hüceyrələri vasitəsilə qəbul edilən siqnalları qavrayıb ona cavab verməsini, duyğu üzvlərindən gələn siqnalları necə cəldliklə analiz edib reaksiya verməsini özündə əks etdirən yüzlərlə elmi məqalənin müəllifi olan Robert ucaboylu, saçları çoxdan çallaşmış, ilk baxışdan evsiz amerikalıya oxşayan ağ, səliqəsiz saqqallı biri idi. O, ilk dəfə olaraq beyin yarımkürələrini araşdıraraq onların bədən üzvləri ilə əlaqəsini müəyyən etmişdir. O göstərmişdir ki, beynin sağ yarımkürəsi zədələnərsə bədənin sol tərəfi, sol yarımkürə zədələnərsə sağ tərəfi iflic olar. Robert tədqiqatları əsasında insanın məşğul olduğu fəaliyyət sahəsinə uyğun olaraq müxtəlif beyin yarımkürələri və neyronlarının aktivləşdiyini müəyyən etmişdi.

Robert Ornsteyn nəhayət ki, zalın geniş qapılarından içəri daxil oldu. Onun gəlişi otaqda olanların üzündəki yorğunluğu təbəssümlə əvəz etmişdi. Robertin yerinə keçib əlindəki vərəqləri qaydaya salması iclasın az sonra başlanacağına və tezliklə də bitəcəyinə işarə idi. Bu isə gözlərini masanın yuxarı başında oturan alimə zilləyən hamını sevindirirdi. Onlar tezliklə öz işlərinə davam edə biləcəkdilər.

Robert ayağa qalxıb hər kəsi salamladıqdan sonra iclası açıq elan etdi.

- Bu gün, burada insan beyninin daha dərindən öyrənilməsi, insanın düşüncələrinin cəmiyyət tərəfindən qəbul olunması və cəmiyyətin insana təsirini öyrənmək üçün müəllifi olduğum eksperimenti sizinlə müzakirə etmək istəyirəm. İllər əvvəl çox tədqiqatlar apardım, insan beyninin bir sıra xüsusiyyətlərini öyrəndim. Amma, bütün bunlar sadəcə aysberqin görünən tərəfidir. Hələ də bu aysberqin suyun altında olan böyük bir hissəsindən xəbərsizik. Necə ki, Yer kürəsi tamamilə öyrənilməyib, insan beyni də uzun müddətdir sirlərinin kəşf olunmasını gözləyir. Və mən bu sirləri kəşf edən ilk alim olmağı hər şeydən çox istərdim. – Əlində tutduğu kağız dəstəsinə baxaraq davam etdi. – Bunun üçün gecə-gündüz çalışır, tədqiqatlar aparıram. Haqqında danışacağım eksperiment də bu yolda atdığım növbəti addımlardan sadəcə biridir.

- Əgər insan beynini tamamilə öyrənmək mümkün olsa, onda biz onu rahatlıqla klonlaya və idarəetmə texnologiyasında mühüm irəliləyiş əldə edə bilərik. – texnologiyaların təkmilləşdirilməsi və robototexnika ilə məşğul olan alimlərdən biri sevincək halda yerindən səsləndi.

- Düşünmürəm ki, nə vaxtsa insan beynini kopyalamaq biz insanlara nəsib olar. Hətta beynimizi tamamilə öyrənə bilsək belə onu olduğu kimi klonlaya bilmərik. Bəlkə də siz beyin yarada bilərsiniz, amma ona düşünmək qabiliyyəti verə bilməzsiniz. – Üzünü həmin alimə tərəf çevirərək soruşdu. – Siz elə bir beyin yarada bilərsinizmi o sərbəst olaraq başqa birisini yarada bilsin? – Yerdən cavab gəlmədi. – Belə də bilirdim. Keçək əsas mövzuya. İnsan beyni necə formalaşır? Müşahidə ilə. Körpəlikdən qocalığa doğru, ətraf aləmi müşahidə edərək, gördüklərimiz və eşitdiklərimiz sayəsində günü-gündən inkişaf edir. Körpə bir uşağın beynini düşünək, məsələn. Onun beyni ağ kağız kimidir. Bomboş sətirlər oraya nə yazacağınızı gözləyir. Eynilə disklər kimi, yaddaş kartlarımız kimi. Amma həcmi hədsiz dərəcədə çox olan bu beynin yaddaş kartlarından bir fərqi var. Bir dəfə yazdığını bir daha poza bilmərsən. Əlbəttə, yaddaş pozğunluğu xəstəlikləri istisna təşkil edir. Amma, bir adam yaddaşımı pozub oraya başqa bir şey yazdırdım deyə bilməz. – Bir müddət fasilə verib ətrafına boylandı. Zalda olan səssizlik Robertin tam ürəyincə idi. – Heç düşündünüzmü, biz nəyə görə qatıq ağdır deyirik? Nəyə görə qırmızıya qırmızı, yaşıla yaşıl, anaya ana deyirik? Müxtəlif millətlərdə anasını çağıran uşaq ana mənasına gələn müxtəlif sözlərdən istifadə edir. Sizcə bu hər şeyi izah etmirmi? Körpə ikən beyninə ana sözü hansı dildə yazılıbsa o dildə də uşaq anasını çağırır. Odur ki, mən bu faktdan istifadə etmək qərarına gəldim. Yeni yaratdığım eksperimentin adını “51” qoydum. Təcrübə üçün bizə maksimum üç-dörd aylıq olmaqla əlli körpə lazım olacaq. Onları xüsusi mühitdə, ətraf aləmdən tamamilə təcrid edərək bəsləmək lazımdır. Dediyim kimi, onların kağız kimi tərtəmiz beyinləri var. Onları digərlərindən fərqli öyrədəcəyik. Onlar qatığa qara deyəcəklər, onlar gecəyə gündüz, gündüzə gecə deyəcəklər, iki vur iki deyə soruşduğunuzda onlar beş deyəcəklər. Biz bunu edəcəyik və uğurlu nəticələr alacağımıza inanırıq.

- Belə bir təcrübə nəyə lazımdır? Axı biz qəbul edirik ki, insan beyninə körpə ikən nə yazılsa o da qalacaqdır. Müxtəlif dövlətlərdə yaşayan və rəngləri müxtəlif cür adlandıran insanlar buna danılmaz sübutdur. – professorlardan biri etiraz etdi.

- Doğrudur, amma bizim əsl məqsədimiz bundan ibarət deyil. Biz onları istədiyimiz kimi öyrətdikdən sonra aralarına normal, qatığa ağ deyən bir uşaq əlavə edəcəyik. Əlli uşaqla bu bir uşaq arasında nələrin baş verəcəyini sadəcə zaman göstərəcək. Təcrübənin sonunda cəmiyyət və insan amili arasındakı əlaqəni tamamilə öyrənmiş olacağıq.

- Axı, siz əlli insanın həyatını məhv edəcəksiniz. Onlar bu təcrübədən sonra necə yaşayacaqlar?

- Deyəsən, sizin əcdadlarımızın apardığı amansız eksperimentlərdən xəbəriniz yoxdur. – sərt baxışları ilə təcrübəyə etiraz edən qadına baxaraq dedi. – Faşistlərin 1500 əkiz üzərində apardığı tibbi təcrübələrdən, Stenford eksperimentindən, Qvatemalada Siflis tüğyanından, Çində insanların dözümlülük həddini yoxlamaq üçün onlara “731-ci dəstə” adı altında hansı işgəncələr etdiklərindən məlumatlısınızmı? Bu insanların böyük əksəriyyəti təcrübədən sağ çıxa bilmədi. Amma, biz nə edirik? Biz insanlara virus yoluxdurub, sonra onu sağaltmaq üsullarını tapmağa çalışmırıq. Biz insanlar üzərində kimyəvi silahları sınaqdan keçirmirik. Bəlkə, biz Eqas Monis kimi bu insanların kəllə sümüyünü kəsib beyinin müəyyən hissələrini parçalayaraq beyin şöbələri arasındakı əlaqəni dağıtmağa hazırlaşırıq? Xeyr, biz sadəcə olaraq onlara doğruları deyil, yalnız yalanları öyrədəcəyik. Heç bir həyati təhlükədən söhbət belə gedə bilməz. Hər şey təcrübənin nəticəsindən asılı olacaq. Bəlkə, onlar yenidən digər insanlar kimi normal yaşaya biləcəklər. Nəticələr ürəkaçan olmasa belə biz onların cəmiyyətdən təcrid olunmuş yaşayışını təmin edəcəyik. Ömürlərinin axırına kimi bir ailə kimi birlikdə yaşayacaqlar.
Heç kimdən səs çıxmadı. Hamı heyranlıqla bir-birinin üzünə baxırdı. Professor Robert sualların olmadığını görüb iclası bağlı elan etdi. Hərə öz araşdırmasının dalınca yollandı. Robert isə təcrübə üçün köməkçilərinə göstərişlərini verdi...


ON İL SONRA

Dəyirmi, uzunsov masa ətrafındakı araşdırmaçılar öz aralarında nəsə pıçıldaşır, vaxtlarını keçirməyə çalışırdılar. Kresloların bəziləri on il öncəki iclasdan fərqli olaraq boşalmış, bəzilərində isə mərkəzə yeni qəbul edilən alimlər oturmuşdu. Bir neçə cavan professorları nəzərə almasaq iclas zalı qocalar evinin yemək otağını xatırladırdı. Heç bir başqa işi olmayan bu alimlər artıq dedi-qoduya başlamışdılar. Demək olar ki, hər kəs səbrsizliklə Roberti gözləyirdi. Lakin, bu dəfə onlar yarımçıq qalan araşdırmaları üçün tələsdiklərinə görə deyil, “51” adlı təcrübənin nəticələrini öyrənmək üçün səbrsizlik göstərirdilər. Bu zaman nəticələrdən heç vaxt xəbər tuta bilməyəcək, hansısa dəbdədbəli məzar daşının altında uyuyan kolleqalarını xatırlamağa və onların halına acımağa imkan tapa bilmişdilər.

Robert sağ əlində tutduğu əsaya söykənə-söykənə otağa daxil oldu. Simasında qeyri-müəyyən təbəssüm sezilirdi. Masanın başına keçərək onun üçün ayrılan kresloda əyləşdi. Əsanı yerbəyer etdikdən sonra sol əlində tutduğu vərəqləri masanın üzərinə qoyub səliqəyə saldı.

- Hər şeyin belə sürətlə baş verəcəyini təsəvvür etməzdim. – Dərin bir nəfəslə havanı ciyərlərinə çəkib asta-asta buraxdıqdan sonra sözə başladı. – Düz on il əvvəl, çoxunuzun da bildiyi kimi, bir təcrübə başlatdıq. Əlli kimsəsiz körpə topladıq. Onları xüsusi hazırlanmış bir yerdə, cəmiyyətdən təcrid edərək böyütdük. Onlara baxıcılar tutduq. Bu uşaqlara əsl insan kimi qulluq edib yaşamaq üçün hər şeylə yüksək səviyyədə təmin etdik. Lakin, onların həyatında hər şey tamam əks istiqamətdə davam etdirildi. Və nəticədə indi onlar bizdən tamamilə fərqlənirlər. Belə ki, onlar gündüzlər yatıb, gecələr oyanırlar. Onlar qıza oğlan, oğlana qız deyirlər. Onlar ağı qara görür, qaraya ağ deyirlər. Bir sözlə, onlar bizim bildiyimiz “hər şey”ə “heç nə” deyirlər. – nəfəsini dərib qarşısındakı vərəqlərə göz gəzdirdi. – Və indi, bu əlli uşağın arasına onlarla eyni yaşda olan oğlan uşağı göndərdik. Baş verənlər, sadəcə olaraq, inanılmazdır. Elə ilk gündən oğlanın gecəyarı, onların yataqdan qalxdığı bir vaxtda yatağa girməsi uşaqları təəccübləndirmişdi. Növbəti günlərdə onlar bu oğlanla bir qədər ehtiyatla ünsiyyətə girirdilər. Bir dəfə oğlanlardan biri ondan ağ rəngli köynəyini istəmişdi. Biz özümüz ona bunu etməyi tapşırmışdıq. O isə qara köynəklərindən birini gətirib ona vermişdi. Sonra oğlan digərlərinə də bu hadisəni danışmış, onu dəli adlandırmışdı. Sonrakı günlər də bizim tapşırığımızla onu hərdən sorğu-suala tuturdular. Qarın nə rəngdə olduğunu, 2+2 kimi sadə riyazi hesablamaları, günəşin nə vaxt çıxdığını və sair bu kimi suallar soruşur, onun verdiyi cavabları eşitdikdə daha da əmin olurdular ki, bu oğlan, daha doğrusu onların dili ilə desək qız dəlidir. Beləliklə, onu öz aralarından uzaqlaşdırmağa, ondan gen gəzməyə başladılar.

Bir neçə gündən sonra hər şey yoluna düşməyə başladı. Oğlan hər şeyi öyrəndi. Günəşin Ay olduğunu, atanın ana, ananın ata olduğunu, gündüzlər yatmağı... Artıq o da digər əlli uşaqdan birinə çevrildi. Yalnız bundan sonra uşaqlar ona normal münasibət göstərməyə, aralarına qəbul etməyə razı oldular.

- Bütün bunlardan nə başa düşək? Təcrübənin mahiyyəti nədə idi? – Robertin susduğunu görən “qoca”lardan biri səbrsizliklə soruşdu.

- Bu o deməkdir ki, - Robert təbəssümlə davam etdi, - təcrübəmiz uğurla nəticələnib. Biz sübut etdik ki, cəmiyyət, kütlə aparıcı mövqeyə malikdir. Hətta insan yalan danışsa belə, dediklərini təsdiqləyəcək insanların çoxluğu yalanını doğruya çevirər. Cəmiyyətin rəyi hansısa insanı öldürmüş bir nəfəri cinayətkar da edə bilər, qəhraman da. Odur ki, insanlar necə düşündüyündən asılı olmayaraq cəmiyyətin rəyini nəzərə almağa, ona görə hərəkət etməyə məhkumdur. Fərq etməz, onlar yalan deyir, yoxsa doğru. Əgər sən təksənsə, deməli həm də səhvsən.
Biz daha sonra bu əlli “yalançı”dan birini götürüb əlli normal uşağın yanına yerləşdirdik. Nəticələr eyni olaraq qaldı. Bu “yalançı” doğruları öyrənməyə, ən azı özünü öyrənmiş kimi göstərməyə, şəraitə uyğunlaşmağa başladı.

Onların hər ikisini öz yerlərinə qaytardıqda daha maraqlı nəticələrin şahidi olduq. Hər ikisi başlarına gələni yoldaşlarına danışmağa başladı. Yenidən necə öyrədiliblərsə eləcə də yaşamağa davam etdilər. Təcrübənin sonunda biz bu əlli nəfəri öz daimi yaşayış yerlərində ömürlərinin axırına kimi saxlamaq qərarına gəldik. Minlərlə sağlam, saf almanın içinə atılan bir çürük alma onların hamısını məhv edə bilər.

Ayağa qalxıb əsasını əlinə aldı. – bu təcrübədən həm də bir şey öyrəndik. Cəmiyyət bizim dediklərimizi, dilimizə gətirdiyimiz sözləri dəyişdirə bilər, amma düşüncələrimizi əsla. Körpə ikən beynimizə yazılanları heç nə poza bilməz. Onlar əlverişli şərait yaranan kimi dərhal üzə çıxacaqdır. – otaqda olanları bir-bir süzdükdən sonra çevrilərək zalı tərk etdi.

BİR DƏSTƏ ÇİÇƏKLƏ EVƏ GƏLDİM...

Gözümü açanda hələ başıma gələnlərdən xəbərsiz idim. İlk cəhdim uğursuz olsa da bütün gücümü toplayıb göz qapaqlarımın üzərindəki ağırlığı dəf edə bildim. Dəhşətli dərəcədə halsız və yorğun idim. Beynim sanki su ilə dolu iri bir ləyəndə o tərəf-bu tərəfə ləngər vururdu. Gözlərimi açıq saxlamaq üçün bir qədər güc sərf etməli olurdum. Otaq başıma fırlanırdı. Nə qədər güclü və iradəli olsam da bu vəziyyətə çox davam gətirə bilmədim. Göz qapaqlarıma sərf etdiyim enerjini kəsən kimi onlar metro qapıları kimi bağlandı. Sanki içkinin təsirindən özümü idarə edə bilmirdim. Gecəyarıya qədər içib sonra da evin yolunu tapa bilməyərək küçədə harada gəldi yuxuya gedən əyyaşlar kimi hiss edirdim özümü. Amma içdiyim də heç yadıma gəlmirdi.

Bu vəziyyətdə nə qədər dayandığımı bilmirəm. Nəhayət, özümü bir qədər yaxşı hiss etdiyimi görüb ehmalla gözlərimi açdım. Başgicəllənməm keçmişdi. İndi özümü daha yaxşı hiss edirdim. Gözlərimin önündə üç-dörd metr hündürlükdə bir neçə yerdən dağılmış köhnə bir tavan görünürdü. Yalnız tavanı gördükdən sonra anladım ki, hansısa çarpayıda arxası üstə uzanmışam. Bütün gücümü toplayıb ayağa qalxmaq istədim. Amma bacarmadım. Elə bil nəsə məni tutub saxlayırdı. Əvvəlcə bunu gücsüzlüyüm və bütün əzələlərimin zəiflədiyi ilə əlaqələndirdim. Lakin, yenidən cəhd edərkən yanıldığımı başa düşdüm. Əllərim və ayaqlarım ensiz kəmərlə çarpayıya möhkəmcə bağlanmışdı. Hərəkət edə bilmirdim. Təkcə başımı hərəkət etdirmək imkanım var idi. Əvvəlcə sol, sonra isə sağ tərəfi gözdən keçirdim. Bəzi hissələrdə qara kərpicləri görünən divarlar bütünlüklə ağ rəngə boyanmışdı. Solda çöl tərəfdən dəmir barmaqlıqlarla əhatə olunmuş balaca bir pəncərə görünürdü. Pəncərədən daxil olan günəş şüaları çarpayıdan bir qədər aralı, otağın mərkəzinə düşərək ətrafı işıqlandırırdı. Çarpayı pəncərənin qarşı tərəfində, otağın sağ divarına bitişik yerləşirdi. Qarşıda gözlüyü olan yaşıl rəngli dəmir qapı görünürdü.

Bir qədər istirahət etdikdən sonra yenidən başımı qaldırıb əllərimə və ayaqlarıma baxdım. Kəmərlər hədsiz möhkəm bağlanmışdı. Tərpənmək mümkün deyildi. Görəsən, haradayam? – deyə düşünməyə başlamışdım ki, əynimdəki paltarlar sanki sualıma cavab verirmiş kimi gözümə sataşdı. Şalvar və köynəyim nazik parçadan hazırlanmışdı və üzəri zebra kimi ağ və qara zolaqlardan ibarət idi. Artıq harada olduğumu təxmin edirdim. Geyimimə baxılarsa, bura ya həbsxana, ya da dəlixana olmalı idi. Görəsən, hansıdır? Əslində, məndən olsa həbsxananı üstün tutardım. Olan ağlımı da dəlixanada itirmək istəməzdim. Əgər, varsa.

Nə qədər düşünsəm də bura necə düşdüyümü xatırlaya bilmirdim. Elə bil yaddaşımı hansısa bir sehrli toxunuşla tamamilə silmişdilər. Məni əli-qolu bağlı olmağımdan daha çox bu otağa necə düşməyim maraqlandırır və narahat edirdi. Bəlkə, mən özüm də bilmədən kimisə öldürmüşdüm? Bəlkə, hansısa daha ağır bir cinayətdə və ya oğurluqda iştirak etmişdim? Bəlkə, bütün bunlar sadəcə dostlarımın mənim üçün qurduğu əyləncəli bir oyundur? Heç nə xatırlaya bilmirdim və bu vəziyyətdə dostlarımın oyununun bir parçası olmağı daha çox arzu edirdim. Bəlkə də, bura hansısa ruhi dispanserin müalicə otaqlarından sadəcə biri idi? Yox, bircə bu olmasın. Axı mənim ağlımdan heç bir şikayətim yoxdur. Axı mən dəli deyiləm. Hə, onda bura, şübhəsiz, həbsxanadır. Özüdür ki, var. Həbsxanadayam mən.

- Heeyy!! Kimsə var? - Uzun sürən səssizlikdən sonra heç kimin gəlmədiyini görərək qışqırmağa başladım. – Haradayam mən?

Nə qədər bağırsam da səsimə səs verən olmadı ki, olmadı. Sanki, səsim otağın divarlarından uzağa getmir, divarlardan əks olunaraq yenidən özümə qayıdırdı. Bu isə məni bir qədər də əsəbiləşdirib özümdən çıxmağıma səbəb olurdu. Bütün qüvvəmi toplayıb yenidən bacardığım qədər yüksəs səslə çığırdım.

- Bu lənətə gəlmiş yerdə kimsə var? Cavab verin!!!

Elə bu vaxt dəmir qapıdan bir neçə şıqqıltı səsi eşidildi. Qapıdakı balaca gözlük açılıb oradan hansısa naməlum şəxs içəri baxarkən mən artıq gözlərimi qapıya zilləmişdim. Bir anlıq göz-gözə gəldik. Otağa nəzər saldıqdan sonra gözlüyü bağladı. Bir dəqiqə keçmişdi ki, yenidən dəmir qapı şaqqıldadı və cığıltı ilə açıldı. Hündür boylu, əynində mavi rəngli xələt olan kişi bir anlıq qapıda dayanaraq məni izlədi. Həyəcan və qorxu qarışıq hisslər ürəyimin döyüntüsünü artırmışdı. Naməlum kişinin əmin addımlarla mənə yaxınlaşdığını gördükdə ürəyim nizamsız çırpınmağa başladı. Əllərim və ayaqlarım bağlı olduğundan çarpayıya qısılıb olacaqları gözləməkdən başqa heç nə edə bilməzdim. Adam gəlib sol tərəfimdə dayandı. Çox səssiz idi. Mənə elə gəlirdi ki, o nəfəs almır.

Birtəhər özümü toplamışdım ki, bayaqdan cavab tapmadığım sualları yağdıraraq harada olduğumu öyrənim. Elə bu vaxt sol qolumda xəfif bir sancı hiss etdim. Sanki nəhəng bir arı neştərini qoluma sancaraq öz zəhərini bədənimə yeridirdi. Başımı sola çevirərkən həmin naməlum adamın əlində tutduğu iynəni qoluma batırıb yaşılımtıl maddəni bədənimə yeritdiyini gördüm. Nə baş verdiyini anlamağa macal tapmamış gözlərim dumanlanmağa, tavan yenidən başıma fırlanmağa başladı. Kişi qapıdan çıxarkən gözlərim tamamilə yumulmuşdu. Qulağımda yalnız dəmir qapının zərblə bağlanmasından yaranan səs əks-səda verirdi.

Neçə saat özümdə olmadığımı deyə bilmərəm. Gözlərimi açarkən yenə kəskin başağrıları məni ağuşuna almışdı. Otaq başdan-başa dumana bürünmüşdü. Bir qədər keçdikdən sonra otaqda heç nə olmadığını, dumanın sadəcə olaraq gözlərimə və beynimə çökdüyünü anladım. Tamamilə oyanmağım bu dəfə əvvəlkindən çox çəkdi. Bəlkə də, bu mənə elə gəlirdi. Zaman məvhumunu çoxdan itirmişdim. Təkcə pəncərəyə baxaraq axşam olduğunu anladım. Günəşin şüaları görünməsə də içərini xəfif ay işığı işıqlandırırdı. Hələ də çarpayıya bağlı halda uzanmışdım.

Uzun müddət tavanı izləməklə məşğul oldum. Hərdən divarlara nəzər salır, nəfəsimi mümkün qədər tutaraq qapının əks tərəfində addım səsləri və ya hər hansısa söhbət eşitmək ümidi ilə qulaqlarımı şəkləyirdim, lakin, heç bir hənirti eşidə bilmirdim. Bir yandan susuzluqdan dilim-dodağım quruyub bir-birinə yapışmış, digər tərəfdən də aclıqdan mədəm gurhagur guruldayırdı. Bu dəqiqə nə ən pis aşbazın bişirdiyi bir yeməkdən, nə də ki, bir fincan iylənmiş sudan imtina edərdim.

Səhərə yaxın gözümə yuxu getməyə başlamışdı ki, qapının səsinə oyandım. Biri hündür boylu, digəri isə balacaboy və şişman olan iki kişi içəri daxil oldu. Onlardan birini o dəqiqə tanıdım. Bu, məni yuxuya vermək üçün qoluma iynə yeridən həmin kişi idi. Digəri ondan fərqli olaraq ağ xələt geyinmişdi. Başının ortasında seyrəlmiş saçları tamamilə ağarmışdı. Xələtinin ciblərinə keçirib qarnının üstündə tutduğu əllərinin baş barmaqları bayırda idi. Parlayan tülkü baxışları ilə məni başdan ayağa süzdü.

- Özünü necə hiss edirsən? – xırıltılı səslə üzündə səmimi bir ifadə yaradaraq soruşdu.

- Bura haradır? Əllərimi niyə bağlamısınız? – hirsimdən boğula-boğula fınxırdım.

- Sakit ol! Hər şey sənin yaxşılığın üçündür. Vaxt gələcək özün bizə təşəkkür edəcəksən. – bunu deyib yanındakı adama başı ilə işarə verdi. Nə qədər dartınsam da onun ikinci dəfə iynəni qoluma zıplamasına mane ola bilmədim. Az sonra yenidən dərin yuxuya getdim.

Beləcə günlərlə bədənimə adını bilmədiyim maddələr yeridir, hər dəfəsində də göz qapaqlarım ağır bir daş sallanmış kimi yumulurdu. Artıq özüm də dərk edirdim ki, bu yerdən xilas olmaq üçün təslim olmalıyam. Ən azı bu otaqdan çıxmaq, əllərimdəki kəmərlərdən birdəfəlik canımı qurtarmaq üçün onların istədiyi adama çevrilmək hər şeydən vacib idi. Odur ki, növbəti dəfə oyanarkən özümü olduqca halsız göstərməyə çalışdım. Aramla nəfəs alır, göz bəbəklərimi bir narkoman kimi naməlum istiqamətlərdə oynadır, çarpayıda bacardığım qədər qıvrılır, üzümə dəli bir təbəssüm əlavə edərək tavana baxıb axmaq kimi gülümsəyirdim. Bir müddət səsimin çıxmadığını görən həmin ucaboyu məharətlə aldada bilmişdim. O, yanıma gəlib vəziyyətimi gördükdən sonra çıxıb getdi. Bir azdan ağ xələtli şişmanla geri qayıtdı. Hər ikisi başımın üstündə dayanmışdı. Mən isə sanki onları görmür, elə hey tavana baxaraq gülürdüm.

- Məncə artıq vəziyyəti yaxşıdır. Digərlərinə qoşula bilər. – eyni xırıltılı səslə danışsa da əvvəlki səmimiyyətdən əsər əlamət görünmürdü. Üzündə anlaşılmaz bir qəzəb ifadəsi əks olunmuşdu.

Yekəpər başı ilə təsdiq edib çarpayıya yanaşdı. Qoluma eyni maddəni yeritdikdən sonra çıxıb getdilər. Düzü, bunu heç gözləmirdim. Düşünürdüm ki, onlar məni dərhal bu otaqdan çıxarıb başqa yerə aparacaqlar. Amma belə olmadı. Mən yenidən yuxuya getdim.

Haradan gəldiyi məlum olmayan qəribə səslər ağacdələn kimi beynimi deşməyə başlayanda narazılıqla divara tərəf çevrilib mızıldandım. Səslərin kəsilmədiyini, əksinə daha da şiddətləndiyini görəndə qəflət yuxusundan oyanmış kimi gözlərimi açdım. Əllərim və ayaqlarım kəmərlərdən qurtulmuşdu və buna görə də çarpayıda rahat çevrilə bilmişdim. Çarpayı da başqa idi. Cəld qapıya tərəf çevrildim. Açıq olan ağ taxta qapıdan çöldə insanlar var-gəl edirdi. Olduğum otağa baxdıqda iki çarpayının olduğunu gördüm. Deməli planım işə yaramışdı. Məni ümumi otaqlardan birinə keçirmişdilər. Ehtiyatla ayağa qalxdım. Başım hələ də fırlanırdı. Səndələyə-səndələyə dəhlizə çıxdım. Bu zaman əllərimi qəribə hərəkətlərlə oynada-oynada gülməyi də yadımdan çıxarmamışdım. Özümü onların istədiyi kimi göstərməyə davam edirdim. Dəhlizdə cürbəcür insanlar gəzişirdi. Başı tamamilə keçəl qırxılmış biri sağ əli ilə gözlərini bağlayıb sol əlini divara sürtə-sürtə yeriyirdi. Digəri skamyalardan birində oturub barmaqlarını saymaqla məşğul idi. Başına şlyapa qoymuş başqa biri əlindəki əsanı yellədə-yellədə Çarli Çaplin kimi gəzirdi. Biri bir küncdə dayanıb sakitcə şeir söyləyirdi. Bir sözlə, hər cür insan var idi burada. Artıq olduğum yeri dəqiqləşdirmək üçün beyin yormağa lüzum qalmamışdı. Qorxduğum başıma gəlmişdi. Dəli olmasam da dəlixanada idim. Və əgər tezliklə buradan çıxa bilməsəm həqiqətən də dəli olacaqdım.

İstifadə etdiyim üsulun işə yaraması məni çox sevindirirdi. Belə getsə, tezliklə buradan çıxa biləcəyimə inanırdım. Mən bu üsulu “buqələmun texnikası” adlandırırdım. Dərk edirdim ki, görünməz olmaq və diqqətdən yayınmaq üçün düşdüyün mühitə uyğunlaşmaq, həmin mühitin bütün əlamətlərini özündə əks etdirmək ən vacib məsələdir. Əslində, cəmiyyətdə də belədir. Əgər davranışların və düşüncələrin olduğun cəmiyyətin qaydalarına uyğun gəlmirsə, onda onlar tədricən səni öz aralarından sıxışdırıb çıxaracaqlar. Bu texnika kəşfiyyatda daha çox istifadə edilir. Kəşfiyyatçı, düşmənin bütün adətlərini, dilini, geyim tərzini bilməli və buqələmun kimi yaxşıca maskalandıqdan sonra içəri sızmalıdır.

Mən də özümü bu dəlilərin arasında maskalanmış kəşfiyyatçı kimi aparmağa çalışırdım. Dəhlizdə bir az dolaşdıqdan sonra otağıma qayıtdım. Otaqdakı çarpayılardan birində yaşlı bir kişi uzanmışdı. Ruhani birinə bənzəyirdi. Uzun ağappaq saçları və saqqalı var idi. Məni görcək yerində dikəldi. Sakitcə keçib öz çarpayımda oturdum. O da qalxaraq eyni ilə mənim kimi çarpayıda oturub gözlərini mənə zillədi.

- Bura xoşuna gəldimi? – gülərək qapıya tərəf baxdıqdan sonra soruşdu.

- Haradayam mən? – ağlıma gələn ilk sualı verdim.

- Səncə?

- Dəlixanada? Bura ruhi xəstələrlə doludur. – kişi heç dəliyə oxşamırdı. Mən də artıq cildimi dəyişib normal halıma qayıtmışdım.

- Doğrudur. Dəlixanadasan. – bir qədər irəli əyilərək pıçıltı ilə davam etdi. – Amma buradakı insanlar ruhi xəstələr deyil.

- Bəs kimlərdir? – maraqla soruşdum.

- Onların xəstəliyi ruhlarında yox, beyinlərindədir. Zədələnmiş beyin hüceyrələri bədəni idarə etməkdə aciz qalır. Odur ki, onlar hərəkətlərini idarə edə bilmirlər. Sənə bir sirr verimmi? Əsl ruhi xəstələr cinayətkarlar və serial qatillərdir.

- Niyə serial qatillər?

- Çünki, onlar insanları öldürməkdən həzz alırlar və heç biri bunu niyə etdiyini tam mənası ilə anlamır.

- Mən nə dəliyəm, nə də ki, ruhi xəstə. Sağlamam mən.

- Bunu mənə yox, onlara demək lazımdır.

Növbəti bir neçə gün otağımdan çıxmayaraq buradan qaçış planı qurmaqla məşğul oldum. Bu dəlilərin arasında az qala ağlımı itirəcəkdim. Amma dəlilərlə birlikdə keçirdiyim bu bir neçə gündə bir şeyi yaxşı öyrəndim. Başa düşdüm ki, dəlilər yer üzündəki ən təhlükəsiz insanlardır. Onların anormal hərəkətlərindən daha çox hədsiz ağıllıların hiyləsindən və şərindən qorxmaq lazımdır.

Bir neçə gün sonra məni də bir qrup dəli ilə birlikdə ümumi yeməkxanaya aparmağa başladılar. Elə həmin gün buradan necə çıxa biləcəyim fikri beynimdə toxum kimi cücərməyə başladı. Hər şeyi ətraflı düşündükdən sonra qərara aldım ki, axşam yeməyi zamanı buranı birdəfəlik tərk edim.

Nəhayət, vaxt-vədə gəlib çatdı. Əlimizdə tutduğumuz padnoslarla birlikdə yeməkxananın qarşısında növbəyə düzülmüşdük. Bu gün bişirilən yeməklər tam istədiyim kimi idi. Kartof püresi, mərci şorbası və bir dilim çörək. Yeməyimi götürdükdən sonra əvvəlcədən gözaltı etdiyim yerdə əyləşdim. Bura çıxış qapısının düz yanında yerləşirdi. Ətrafı gözdən keçirdikdən sonra əlimi salıb boşqabdan bir ovuc püre götürdüm. Ayağa qalxaraq onu düz qarşımdakı stolda əyləşən dəlilərdən birinə tərəf vızıldatdım. Düz hədəfə dəydi. Möhkəm bir dəli gülüşü ilə qəhqəhə çəkib daha birini sağ tərəfdəkilərin masasına tərəf atdım. Yavaş-yavaş ortalıq qarışmağa başladı. Bu oyuna demək olar ki, hər kəs qoşulmuşdu. Havada çörəklər, kartoflar uçuşurdu. Tam istədiyim mənzərə idi. Mərci şorbasını yanımdakı dəlinin başına boşaltdıqdan sonra sakitcə qapıya tərəf yaxınlaşdım. Nəzarətçilər dəliləri sakitləşdirməklə məşğul idi. Heç kimin məni görmədiyinə əmin olduqdan sonra cəld hərəkətlə qapını açıb çölə çıxdım. Beləliklə, planın birinci mərhələsi uğurla tamamlanmışdı.

Çirkli paltarların yuyulduğu otağa tələsdim. Bütün xəstəxananı dəlilərin səs-küyü bürümüşdü. Əynimə nəzarətçilərdən birinin paltarını keçirib çıxışa tərəf istiqamət götürdüm. Hərdən çevrilib arxaya baxır, heç kimin gəlmədiyinə əmin olduqdan sonra daha sürətlə yoluma davam edirdim. Çıxış qapısına çatarkən gözətçinin mənə yaxınlaşdığını gördüm.

- Orada dəlilər aləmi qatıb. Kömək lazımdır. –

Ondan cəld tərpənərək dəliləri sakitləşdirmək üçün kömək istəyirmiş kimi etdim. Onu pilləkənlərə qədər ötürdükdən sonra geri çevrildim və sürətlə qaçmağa başladım. Bir neçə dəqiqə sonra artıq azadlıqda idim. Xeyli müddət qaçdıqdan sonra qarşıma çıxan körpünün altında gizləndim.

Nəfəsimi dərdikdən sonra hara gedəcəyimi götür-qoy etməyə başladım. Yalnız bundan sonra nişanlım yadıma düşdü. İlahi, necə olmuşdu ki, mən indiyə qədər onu xatırlaya bilməmişdim? Yəqin ki, dəlixanada bədənimə yeridilən dərmanların təsirindəndir. Yoxsa, onu necə unuda bilərdim ki?

Səhərə yaxın gizləndiyim yerdən çıxdım. Birbaşa nişanlımın yaşadığı mənzilə yollandım. Binanın aşağısındakı kiçik gül dükanından bir dəstə çiçək oğurladıqdan sonra yuxarı qalxdım. Düzü, bu vaxta qədər oğurluq istedadımın olduğunu bilmirdim. Amma üzərimdə pulum olmadığına görə buna məcbur idim. Üçüncü mərtəbəyə qalxdım. Nişanlım bu mənzildə tək yaşayırdı. Zəngi basıb çiçəyi iki əlim ilə tutub üzümə yaxınlaşdırdım. Beləcə gözlükdən baxan nişanlım üzümü görməyəcək və ona böyük surpriz etmiş olacaqdım. İkinci zəngdən sonra qapı açıldı. Bir az gözlədikdən sonra çiçəyi üzümdən kənarlaşdırıb “surpriz” deyə səsləndim. Amma gözlədiyimin əksinə qapının önündə məni görən nişanlımın mimikaları bir anda dəyişdi. Bənizi ruh görmüş kimi ağardı. Dodaqları əsməyə başladı. Yalnız bundan sonra sol qolunun sarıqlı olduğunu görə bildim.

- Mənəm, sevgilim, tanımadın? – həyəcanla ona yaxınlaşmaq istəyirdim ki, qapını üzümə bağladı. İçəridən gələn səslərdən anladım ki, qapını tələsik kilidlədi. Gül dəstəsini sol əlimdə tutaraq sağ yumruğumla qapını döyməyə başladım. Onun bu hərəkəti məni çox əsəbiləşdirmişdi. Beynimə cürbəcür fikirlər gəlirdi. Bəlkə də, məni dəlixanaya saldıran elə öz nişanlım olmuşdu? Yəqin ona görə indi məni görərkən az qalırdı özündən gedə. Nə baş verdiyini başa düşə bilmirdim. Səsim bütün binanı başına götürmüşdü. Vəhşi kimi qışqırır, qapını təpiklərim və yumruğumla döyəcləyirdim. Bütün bunlar bir nəticə vermədikdə daha da özümdən çıxırdım. Dəqiqələr sürətlə axıb keçir, mənsə qapını vurmaqdan yorulmaq bilmirdim. Polis maşınının qulaq batıran sirena səsini eşidənə kimi özümə gələ bilmədim. Amma artıq gec idi. Pilləkənlərlə aşağı enmək istəyirdim ki, iki polis nəfərinin mənə çatmaq üzrə olduqlarını gördüm. Çevrilib yuxarıya can atsam da onlardan biri məni ayağımdan yaxaladı və çıxmağa macal tapmamış digəri də özünü yetirdi. Məni yerə yıxıb əlimdəki gül dəstəsini götürdülər və qollarıma qandal vurdular. Nə baş verdiyini hələ də anlaya bilmirdim. Səsimi çıxarmağa da qorxurdum. Polislərdən biri məni ayağa qaldırarkən digəri gül dəstəsini parçalamaqla məşğul idi. Çiçəkləri ətrafa dağıtdıqdan sonra dəstənin ortasından iri bir bıçaq çıxarıb sualedici nəzərlərlə mənə tərəf çevrildi. Bıçağı görüb gözlərim kəlləmə çıxdı. Axı onun nə işi var idi çiçəklərin arasında?

- Bu... bu.. mənim deyil. Bilmirəm onu kim gizlədib orada. – təngnəfəs halda kekələməyə başladım.

- Cinayətkar həmişə hadisə yerinə qayıdır. – qolumdan yapışan polis məni silkələdi.

- Nə dediyinizi anlamıram. Nə cinayətkar?

- Bir neçə həftə əvvəl nişanlını öldürməyə cəhd etmisən. – pilləkənlərlə aşağı düşərkən arxada gələn polis danışmağa başladı. – Xoşbəxtlikdən o, kəsilmiş qol ilə bu hadisədən canını qurtara bildi. O, qoçaq qızdı. Bu dəfə də işini yekunlaşdırmağa sənə imkan vermədi.

- Siz nə danışırsınız? Mən heç kimi bıçaqlamamışam. Buraxın məni. – nə qədər çığırsam da xeyri olmadı. Polis maşını ilə məni şöbəyə apardılar.

Belə çıxırdı ki, mən öz nişanlımı öldürmək istəmişdim və indi də yalnız işimi sona çatdırmaq üçün qayıtmışdım? Yox, ola bilməz. Bütün bunlar, sadəcə, yuxudur. Qorxulu bir yuxu. Aman Allah. Mənə nə olub? Nə baş verir?

Oyananda başım fırlanmağa, gözlərim dumanlanmağa başlamışdı. Əllərim, ayaqlarım kəmərlə möhkəmcə çarpayıya bağlanmışdı. Harada olduğumu bilmirdim. Olanları xatırlamaqda çətinlik çəkirdim. Yaddaşım tamamilə pozulmuşdu elə bil.

- Heeyy!! Kimsə var? – deyə qışqırmağa başladım. Az sonra dəmir qapı açıldı. Mavi xələtli yekəpər kişi içəri daxil oldu. – Mən haradayam? – yerimdə dartındım. – Nə baş verir? – kişi artıq yanımda dayanmışdı. Elə bu vaxt qolumda güclü bir sancı hiss etdim. Az sonra göz qapaqlarım ağırlaşmağa başladı....

YASAQ SEVGİ

Həbsxananın yaxınlığındakı dayanacaqda avtobusdan enən Lalə qara rəngli portfelini çiyninə asdıqdan sonra sağa-sola baxıb hansı tərəfə gedəcəyini müəyyənləşdirməyə çalışdı. Deyəsən, ilk dəfə idi yolu buralardan düşürdü. Əvvəllər heç vaxt gəlmədiyi bu yerdə qərib olduğu üzündən də anlaşılırdı. Uzaqda ucalan müşahidə qülləsini görüb həmin istiqamətdə getməyə başladı. Getdikcə yol daralır, yaşayış evləri yavaş-yavaş seyrəlməyə başlayırdı. Xeyli yol qət etmişdi ki, geniş bir ərazini əhatə edən qupquru çöllüyün sonunda tikanlı məftillərlə əhatə olunan divarlar görünməyə başladı. Ətrafa göz gəzdirdikcə qurumuş kol-kosdan, kollara ilişib qalan sallofan torbalardan başqa heç nə gözə dəymirdi. Hər atdığı addımda içindəki qorxu hissi daha da artırdı. Hərdən geri dönmək istəyi könlündən keçsə də tez fikrindən daşınır, daha iri addımlarla dəmir darvazaya yaxınlaşırdı. Qədim müdafiə qalasını xatırladan divarların dörd tərəfində müşahidə qüllələri ucaldılmışdı. Darvazanın qarşına çatıb dayandı. Başını qaldırıb darvazanın əzəmətli hündürlüyünə tamaşa etdikdən sonra dərindən nəfəs aldı. Əmin addımlarla irəliləyərək yumruğunu sıxıb var gücü ilə darvazanı döyəcləməyə başladı. Üçüncü zərbədən sonra darvazanın kiçik gözlüyü açıldı.

- Buyurun, nə lazımdır? - Əsgər formasındakı cavan oğlan Laləni başdan-ayağa süzdükdən sonra dilləndi.

- Jurnalistəm. Redaksiyamız rəhbərliyiniz ilə danışıb. Xahiş edirəm məlumat verəsiniz.
Oğlan qızı bir daha gözdən keçirdikdən sonra gözlüyü bağladı. Lalə darvazanın arxasında onun addım səslərini eşidirdi.

Jurnalistika fəaliyyətinə yeni başlayan Lalə bir neçə gün idi ki, ən məşhur redaksiyalardan birində çalışmağa başlamışdı. Hələ təhsil aldığı müddətdə hazırladığı məqalələr bir neçə jurnalda dərc edilmişdi. Elə buna görə də indiki işi üçün müraciət edərkən yeddi nəfərin içindən seçilərək işə alınmışdı. Hələlik günlük qəzetlərdə kiçik köşə yazıları ilə başlasa da bu işi özünü qane etmirdi. Daha geniş məqalələrlə oxucuların görüşünə gəlmək və onların sevimli yazarı olmaq arzusunda idi. Reaksiyanın rəhbəri də ona bir ay sınaq müddəti təyin etmişdi. Əlindən gələni edib bu işə layiq olduğunu sübuta yetirməli idi.

Bir neçə gün xeyli düşündükdən sonra, nəhayət, həbsxanalardan biri haqqında geniş məqalə hazırlamaq qərarına gəlmişdi. Çox araşdırdıqdan sonra indi qarşısında dayandığı həbsxananın məhkumlarından biri diqqətini çəkmiş, onun barmaqlıqlar arxasına atılması səbəbini öyrəndikdə axtardığını tapdığını başa düşmüşdü. Mütləq, ondan müsahibə almalı və qəzetin növbəti sayı üçün redaksiyaya təqdim etməli idi. Tezliklə redaksiyanın köməyi ilə bu həbsxanadan müsahibə üçün icazə ala bilsə də, redaksiya rəhbərini bu işin uğurlu alınacağına inandırmaq üçün xeyli çalışmalı olmuşdu. Müsahibinin həbsxanaya düşmə səbəbini eşitdikdən sonra direktor dərhal bu işə razılıq vermiş, hər şeyi düzüb qoşmuşdu.
Həyəcanla darvazanın qarşısında o tərəf bu tərəfə gəzişir, müsahibinin onunla danışmaq istəyib-istəməcəyini düşünürdü. Amma, necə olur olsun onu danışmağa məcbur etmək niyyətində idi. Buradan əliboş dönməyi heç istəmirdi.

Darvazanın o tayından əsgərin ayaq səslərini eşidərək qapıya yaxınlaşdı. Bir neçə dəmir şıqqıltısından sonra kiçik qapı açıldı və əsgər onu içəri dəvət etdi. Giriş qapısında yoxlanışdan keçdikdən sonra ona arxasınca gəlməyi deyib qabağa düşdü. Ortadakı meydanı üç tərəfdən əhatə edən binalardan birincisinə daxil oldular. Bir neçə barmaqlıqlı qapını keçdikdən sonra dəmir qapılı otağın qarşısında dayandılar. Əsgər qapını açaraq içəri keçməsini işarə etdi. Gec-gecdən qorxa-qorxa içəri keçib stol arxasındakı iki stuldan birində əyləşdi. Əlindəki dəftər qələmini stolun üstünə qoyub gözləməyə başladı. Digər əşyalarını girişdə götürüb çıxarkən təhvil verəcəklərini demişdilər.

Yerində oturmağa səbri çatmayaraq bu qaranlıq, pəncərəsiz otaqda gəzişməyə başlamışdı. Ona elə gəlirdi ki, yarım saatdan çox idi ki, bu otaqda gözləyirdi. Otağın ortasındakı stolu yuxarıdan sallanan lampa işıqlandırırdı. Belə otaqları ancaq filmlərdə görmüşdü.

Yenidən beynində sualları götür-qoy edə-edə stol arxasındakı yerinə keçdi. Qələmi əlinə alaraq dəftərdə kiçik bir dairə çəkdi və yavaş-yavaş içini qaralamağa başladı. Bu zaman dəmir qapının açılması gözlərini qapıya zilləməsinə səbəb oldu. Gözətçi orta boylu, çəlimsiz bir oğlanı içəri salıb stulda əyləşdirdi. Əllərini arxaya aparıb bağladıqdan sonra gəldiyi kimi də çıxıb getdi. Lalə əvvəlcə onu tanıya bilmədi. Elə bil şəkildə gördüyü həmin oğlan deyildi bu. Bir neçə ayda tamam arıqlamış, gözləri çuxura düşmüş, üz-gözünü saç-saqqal basmışdı. Gözlərindəki alovu gördükdən sonra bu oğlanın həqiqətən də axtardığı olduğuna əmin oldu. Hələ də söndürə bilməmişdilər gözlərindəki alovu.

- Əvvəlcə tanış olaq. - əlini qabağa uzadaraq sözə başladı. Deyəsən, özü də unutmuşdu oğlanın əllərinin bağlı olduğunu. Tez əlini geri çəkərək davam etdi. - Adım Lalədi. Jurnalistəm.

Oğlan heç bir reaksiya vermədən sakitcə ona baxmağa davam edirdi.

- Siz də, deyəsən, Anarsınız!?

- Bəlkə rəsmiyyəti bir kənara qoyaq!? Nə istəyirsən məndən?

- Görürəm, söhbətimiz alınacaq. Müsahibə almaq istəyirəm. – qələmi götürüb kağızını hazır vəziyyətə gətirdi. Bayaqdan beyninə yazdığı sualları güllə kimi yağdırmağa tələsirdi.

- Niyə mən? Burada minlərlə məhkum var. Onların içində müsahibə vermək üçün ürəyi gedənlər də az deyil.

- Amma onların heç biri belə axmaq səbəbdən həbsə atılmayıb. – ironiya qarışıq təbəssümlə cavab verdi.

- Bu kənardan baxanlar üçün axmaq görünə bilər. Amma mən heç də belə düşünmürəm.

- Mən də sənin necə düşündüyünü öyrənmək üçün buradayam. Bilirəm ki, bunun arxasında ciddi səbəblər var.

- Səbəbsiz heç nə olmur, gözəl qız.

- O zaman, bu səbəbləri mənə danışmağa razılaşırsan!? - Sevincdən parıldayan gözlərini Anara zillədi. Səbrsizliklə dodaqları arasından “hə” kəlməsinin çıxmasını gözləyirdi.

- Olanları sənə danışsam hər kəs bundan xəbər tutacaq. Mənsə bunu istəmirəm. Elə bilirsən sən ilksən? Dəfələrlə televiziyalardan, qəzetlərdən gəliblər. Amma...

- Bəlkə, bu sənin buradan azad olmağın üçün bir şansdır. Niyə bu şanslardan istifadə etmirsən? Bilirsən indi sənin yerində olmaq istəyən neçə məhkum var? – oğlanın sözünü kəsərək üsyan edirmiş kimi hərdən titrəyən səsini bir qədər də qaldırdı.

- Kim dedi ki, mən buradan azad olmaq istəyirəm? – heç halını pozmadan təmkinlə cavab verdi.

- Yaxşı, gəl başdan başlayaq. Mən dörd il əziyyət çəkib universitet oxumuşam. İndi işə qəbul olmaq üçün elə bir məqalə hazırlamalıyam ki, redaksiya onu qəzetdə dərc etməyə razılıq versin. Söz verirəm, istəmədiyin hissələr məqalədən çıxarılacaq. – sual dolu nəzərlərinə yalvarış sezilən ifadə qataraq oğlanın gözlərinin içinə baxdı. Anar gözlərini yayındırmağa məcbur olaraq başqa səmtə çevrildi. Amma hələ də həmin nəzərlərin üzərində olduğunun fərqində idi.

- Yaxşı. – Nəhayət, üzünü qıza çevirərək dilləndi. – Amma, istəmədiyim suallara cavab verməyəcəm.

- Danışdıq. – həvəslə qələmini əlinə aldı.
- Deməli belə. Buraya düşmə səbəbindən başlaya bilərik, məsələn.

- Dövlət məmuruna silah çəkmişəm. - soyuqqanlıqla cavab verdi.

- Bir az da dəqiqləşdirək. Dövlət məmuruna oyuncaq silah çəkmişəm. Belə daha düzgün oldu məncə.

- Onun oyuncaq olduğunu bilmirdim. – çiyinlərini çəkdi.

- Məncə bilirdin. Silah qaldıran adam tətiyi də çəkməlidi axı. – Anarın susduğunu görərək davam etdi. – Mənə elə gəlir ki, sən buraya bilərək düşmək istəmisən. Axı niyə?
Anar hələ də susmağa davam edirdi. Gözlərindəki alov bir qədər də artmış, simasına anlaşılmaz bir kədər qonmuşdu.

- Ətrafındakı xoşagəlməz insanlardan, dünyadakı haqsızlıqlardan tək xilas yolu hər zaman intihar deyildir. – titrək avazla dilləndi. – Bunun üçün həbsxanalar var. Səni incidən insanlardan daha uzaq olan bu yerdə rahat dincələ bilərsən.

- Deməli, intihar etməmək üçün həbsxana həyatını seçmisən? – onun dediklərindən heç nə anlamadı.

- Başqa şansım yox idi. – başını aşağı əyərək təəssüf dolu ifadə ilə söylədi. – Tanrının bəxş etdiyi cana qıymaq günahdır axı.

- Axı niyə? İntihar üçün ciddi səbəb olmalıdı, elə deyilmi?

- Bəzən insan bir şeyə o qədər çox bağlanır ki, yerdə qalan heç nəyi görə bilmir. Həmin bağlandığı şeyi itirdiyi an hər şeyin bitdiyini zənn edir. Yaşamaq üçün heç bir səbəb tapa bilmir və intiharı seçir.

- Sənsə məhkumluğu seçdin.

- Doğrudur.

- Çox maraqlıdır, bu haradan ağlına gəldi? – bir az maraq, bir az da heyranlıq sezilən ifadə ilə oğlanın gözlərinə baxıb soruşdu. – Yəni, hər kəs intiharı seçərkən, sən niyə bu yolu seçdin?

- İntihar ruhun bədən ilə boşanmaq üçün məhkəməyə etdiyi müraciət kimidir. Sonda hər şey məhkəməni idarə edən Hakimin qərarı ilə həll edilər. Bəlkə də intiharı seçsəm müraciətimin rədd ediləcəyindən qorxdum.

- Səni intihara sövq edib sonra da məhkumluğu seçməyinə səbəb olan bu mühüm məsələ nə idi belə? Demə ki, səni bu divarlar arxasında tutub saxlayan nakam sevgindir.

Susurdu. Dodaqları danışmasa da gözləri sanki fəryad etməyə başlamışdı. “Düz tapdın. Burada olmağımın tək səbəbkarı başıbəlalı sevgimdir. Doğru buyurdun” deyirdi gözləri, elə bil. Yavaş-yavaş sulanmağa başlayan gözlərini tez-tez qızın nəzərlərindən yayındırmağa çalışırdı. Elə indi tərk etmək istəyirdi otağı. Amma nəsə onu tutub saxlayırdı, sanki.

- Adı nədir həbsə girəcək qədər çox sevdiyin o gözəl qızın? – onu incidəcəyindən qorxurmuş kimi ahəstə səslə soruşdu. Artıq hər şeyi anlamışdı.

Gözlərini stolun üstündə lampanın yaratdığı parlaq dairəyə zilləyən Anar bu sualdan diksinərək Laləyə baxdı. Elə bil gözləmirdi bu sualı. Bilmirdi bu qıza baş verənləri danışsın, yoxsa yenə də susmağı seçsin? Bir tərəfdən də susaraq dərdini ürəyində çəkmək onu tamam əldən salmışdı. Dərdləşəcək, ürəyindəkiləri boşaldacaq bir nəfərlə söhbətləşmək keçirdi könlündən. Və indi bu qızı elə bil Tanrı göndərmişdi ona.

- Ta.. – qupquru dodaqlarını islatdıqdan sonra zəif avazla dedi. – Tamilla.

- Onunla harada tanış olmusan?

- Universitetin yeməkxanasında..

- Sən universitet bitirmisən? – təəccübünü gizlədə bilmədi.

- Bitirmək qismət olmadı.

- Bir dəqiqə, xahiş edirəm, nə baş verdiyini ətraflı danış. Görərsən, rahatlayacaqsan. – bu cavan oğlanın başına gələnlər həqiqətən də onu çox maraqlandırırdı. Artıq buraya gəlişinin əsl məqsədini unutmuşdu. İndi yalnız qarşısında oturan Anarın acı keçmişini öyrənmək istəyirdi. Yazacağı məqaləni, redaksiyanı, gələcək işini, bir sözlə hər şeyi unudub onun acılarına məlhəm olmaq, yaralarını sarımaq, təsəlli etmək keçirdi ürəyindən.

- O zaman, təhsilimin sonuncu ilində oxuyurdum. – Deyəsən, qızın gözlərindəki səmimiyyət Anarın ürəyini açmasına səbəb olmuşdu. – Dostumla birlikdə yeməkxanada oturub indi xatırlamadığım hansısa mövzuda söhbət edirdik. Mən üzü yeməkxananın giriş qapısına tərəf oturmuşdum. Hərdən yeməkxanaya gələn birinci kurs tələbələrinə baxır, özümüzün illər əvvəl universitetə gəlişimizi xatırlayıb gülüşürdük. Növbəti dəfə qapıya tərəf baxarkən elə bil zaman dayandı. Saniyələr havada ilişib qaldı. Bir əlində kitab dəftər tutan, balacaboy qızcığaz rəfiqəsi ilə birlikdə içəri daxil olurdu. İlahi, bu necə gözəllik idi. İlk baxışdan sevgi dedikləri bu imiş bəyəm. Gözümü ondan çəkə bilmirdim. Başına qoyduğu toxunma, qotazlı papaqda məktəbli uşağa bənzəyirdi. Əslində elə məktəbli hesab etmək olardı onu. On biri təzəcə bitirib universitetə başlayan birinci kurslardan biri idi, yəqin ki. Gözlərindəki parıltı çöhrəsindəki təbəssümlə qarışıb bir-birini tamamlayırdı. Gəlib düz bizim qarşımızdakı masada əyləşdilər. Necə oldusa o, üzü mənə tərəf oturdu. Qarşısında oturan rəfiqəsinə baxarkən mən də onu rahatlıqla görə bilirdim. Elə hey baxırdım, heç yorulmadan. Baxdıqca gözlərinə bir rahatlıq keçirdi içimdən. Ürəyim fərəhlənir, sanki sinəmdə gül-çiçək açırdı. – Danışdıqca gözlərindəki xoşbəxtlik qığılcımları yavaş-yavaş alova çerilməyə başlayırdı. Hər cümləni xəfif təbəssümlə bitirir, hərdən göz qapaqlarını yumaraq sanki, o günləri xəyalında canlandırmağa çalışırdı. Kənardan onun gözlərindəki bu sonsuz sevgini görməmək mümkün deyildi.

- Sonra nə baş verdi? – Gözlərini yumaraq xəyala dalan Anarı bir müddət heyranlıqla izləyən Lalə, nəhayət, dilləndi. Anar istəməsə belə şirin yuxudan oyanmalı oldu.

- Bir müddət səssizcə izlədikdən sonra yaxınlaşmaq qərarına gəldim. Bu işlərdə nə tələsmək, nə də ki, çox gec qalmaq olar. Sevgi platformadan uzaqlaşmaq üzrə olan sürət qatarı kimidir. Doğru zamanda doğru stansiyada olmalısan ki, qatarın arxasınca baxanlardan deyil, onun sərnişinlərindən biri ola biləsən. Zamanı gəldiyini düşündüyüm gün çətinliklə də olsa yaxınlaşa bildim ona. Mənim üçün çox çətin idi o an. Hələ bir dəfə də olsun tanımadığım qıza yaxınlaşmamışdım və indi də nə deyəcəyimi bilmirdim.
Salamlaşdıqdan sonra çətinliklə də olsa qəlbimdəkiləri açıb deyə bildim. Cavabında sevgilisi olduğunu deyib getdi. Heç nə edə bilmədim. O gedərkən məlul-məlul baxmaqdan başqa əlimdən heç nə gəlmədi. Ayaqlarım yerə mıxlanmışdı elə bil. Bütün dünya gözümdə qaraldı. Evə necə çatdığımı da bilmədim.

Sonra bir gün onu həmin oğlanla birlikdə gördüm. Birlikdə çox xoşbəxt görünürdülər. Həmin an hiss etdim. Anladım ki, onun başqa dünyası var artıq. Elə bir dünya ki, mən yoxam orada. Heç vaxt da olmayacam. Geri çəkilməli idim. Bu sevgi mənim üçün yasaqlanmışdı. Məhəbbət qanunlarına görə qadağan olunmuşdu bu eşq mənə. Düzü, bu qanunların harada yazıldığını da bilmirəm.

Lalə təəccübünü gizlədə bilmədi. Axı bu onun gözlədiyi bir hekayə deyildi. Bu, dəfələrlə eşitdiyi talelərdən sadəcə biri ola bilərdi. Sırf buna görə intihar kimi bir şeyi seçən Anarı heç cür anlaya bilmirdi. Yəni o bu qədər zəif idimi? Yoxsa o, hər şeyi açıq-aşkar danışmamışdı ona? Yəqin ki, belə idi. Yoxsa, başqa cür ona haqq verə bilmirdi.

- Sonra? İnanmıram ki, təkcə buna görə məhkumluq seçimini etmisən.

- Bir neçə gün evdən çölə çıxmadım. Növbəti gün yenidən, heç nə olmamış kimi dərsə gedib-gəlməyə başladım. Elə həmin gün bir də baxdım ki, onu həmişə gözlədiyim yerdə ağac kimi bitib qalmışam. Yenə onu gözləyirdim. Bilmirəm niyə, amma özümlə bacara bilmirdim. Onu sadəcə olaraq, uzaqdan da olsa görmək istəyirdim. Bu məni sakitləşdirirdi və az sonra artıq vərdişə çevrilməyə başlamışdı. Bununla barışmışdım. Ona oksigen kimi ehtiyacım var idi. Hər gün görməsəm dayana bilmirdim. Ruhumu ələ keçirmişdi elə bil.

Həftələr bir-birini necə əvəz etdi bilmirəm. Hər şey yoluna düşmüşdü. Əslində yoluna düşən birşey də yox idi. Sadəcə olaraq onu uzun müddətdir görə bilmirdim vəssalam. İlk günlər çətin olsa da yavaş-yavaş alışırdım yoxluğuna. Sonradan aydın oldu ki, sən demə alışdığım birşey də yox imiş. İçdən yeyirdi məni bu hisslər. Heç xəbərim olmadan.

Hərdən şəhərə çıxır, bu ucsuz bucaqsız insan kütləsinə baxırdım. Çünki bilirdim. Oralarda bir yerlərdə olduğunu bilirdim. Gözlərim hər yerdə onu axtarırdı. Həmişə onu gözlədiyim yerdən keçəndə istər-istəməz gəlirdi ağlıma. Bəlkə o da buralarda biryerdədir. Bəlkə beş dəqiqə əvvəl burada idi, bəlkə sonra olacaq. Mənsə onu görməyəcəm. Bu kimi düşüncələr əzab verirdi mənə. Bəlkə məndən bir neçə addım öndədir deyə düşünərək tələsirdim. Həm də qorxurdum. Qorxurdum ki, birdən ona yetişməyə çalışarkən tam arxamda olduğunu görə bilmərəm. Öndə olduğunu düşünərkən arxadan gəlməyindən qorxurdum. Tez-tez çevrilirdim arxaya. Həm də sürətlə yoluma davam edirdim. Sanki kimdənsə qaçırdım. Kimsə izləyirdi məni sanki.

Susdu. Sanki, artıq danışmaq istəmirdi. Qəhər onu boğurdu. Lalə nə deyəcəyini, onu necə təsəlli edəcəyini bilmirdi. Anarın bu acınacaqlı hekayəsini dinləyərkən gözləri sulanmağa başlamışdı. Amma hələ də özünü ağlamamağa məcbur edərək dözürdü. Deyəsən artıq Anarın özünü barmaqlıqlar arxasına həbs etmə səbəbini anlamağa başlayırdı.

- Sonra da onsuz yaşaya bilməyəcəyini görüb bu yoldu seçdin. – onun davam etmədiyini görüb soruşdu.

- Demək olar ki. Hər yerdə gözümə görünür, röyalarıma gəlməyə başlayırdı. Hara getsəm gözlərim onu axtarırdı. Hərdən qarşılaşırdıq onunla. Amma təbii ki, həmin oğlan da yanında olurdu. Həmişə olmasa da çox vaxt bu belə olurdu. Bəzən onu da bir oyun zənn edirdim. Yalandan uydurulmuş sevgili rolunu oynadığını düşünürdüm. Amma bu da təbii ki, təsəllidən başqa birşey deyildi. Mələk hesab etdiyim qız İblisə dönüb məni günü-gündən məhvə doğru sürükləyirdi. Bu yolun sonu yox idi. Bilirdim ki, bir gün bir də baxacam ki, hansısa körpünün üstündə ya da ki, hansısa hündürmərtəbəli bir binanın təpəsində olacam. O gün uzaqda deyildi. Onsuz bir dünya istəmirdim. Ətrafdakı hər şeydən uzaqlaşıb sakit bir yerdə dincəlmək, onunla baş-başa qalmaq istəyirdim. Yəni onun xəyalı ilə. Və gördüyün kimi buradayam. Düşünmək, rahatlanmaq üçün buradan yaxşı yermi var? – istehzalı təbəssümlə Laləyə baxaraq dedi.

- Mənə elə gəlir ki, sən ağlını itirmisən.

- Bəlkə də, sən haqlısan. Amma bura dəlixanadan yaxşı yerdir.

- Danışdıqların üçün təşəkkür edirəm.

- Mən təşəkkür edirəm dinlədiyin üçün. Bir az yüngülləşdim.

- Dediklərini məqaləmdə istifadə edə bilərəm yəqin? Yoxsa hansısa hissələri çıxarmaq istəyirsən?

- Artıq bunun elə də əhəmiyyəti yoxdur. Necə istəyirsən elə də yaz.

- Bir də təşəkkür edirəm. – Lalə xudafizləşib otaqdan çıxdı. Qapının ağzında gözləyən nəzarətçi içəri keçərək Anarı yenidən kameraya apardı.

Bir neçə gün sonra artıq qəzetdə dərc edilən “Yasaq sevgi” adlı məqalə hər yerdə danışılmağa, sosial şəbəkələrdə müzakirə olunmağa başlamışdı. Kimisi Anara haqq qazandırır, kimi onu başa düşməkdə çətinlik çəkir, kimi də bunun sadəcə uydurma olduğunu söyləyirdi. Çoxu belə bir insanın varlığına inanmır, onun məqaləni yazan qızın təxəyyülünün məhsulu olduğunu hesab edirdilər. Amma kim inanmasa da, Tamilla inanacaqdı bu hekayəyə. Bəlkə də, sadəcə inanmaqla kifayətlənməyib görüşünə gedəcəkdi onun. Kim bilir. Hər şey ola bilərdi.

Lalə isə artıq səhəri gündən həmin qızın axtarışına çıxmışdı. Onun bütün əlamətlərini, demək olar ki, bilirdi və onu tapıb həyat hekayəsini danışmaq üçün yola gətirəcəyinə inanırdı. Bütün bunlardan xəbərsiz olan Anar isə hələ də öz hücrəsində sonu olmayan xəyallara dalmaqla məşğul idi...