De uitvreter / Titaantjes / Dichtertje / Mene Tekel

by Nescio

De drie verhalen De uitvreter, Titaantjes en Dichtertje werden tijdens het leven van Nescio (pseudoniem van J.H.F. Grönloh) slechts enkele malen herdrukt, de laatste keer samen met het in 1946 verschenen Mene Tekel. Intussen behoren deze vertellingen met de zo eigen relativerende en melancholieke kijk op idealen, hoge verwachtingen en wereldbestormers tot het mooiste uit de schatkamer van de Nederlandse literatuur. Jongens waren we, maar aardige jongens. Al zeg ik t zelf. We zijn nu veel wijzer, stakkerig wijs zijn we, behalve Bavink, die mal geworden is.

Genres: Fiction, Dutch Literature, Literature, Classics, Short Stories, School, Novels

176 pages, Paperback

First published January 1, 1956

About the author

Jan Hendrik Frederik Grönloh was born in Amsterdam, the oldest of four children. After an idealistic youth, he joined the Holland–Bombay Trading Company in 1904, becoming director in 1926, suffering a nervous breakdown leading to a short hospitalization in 1927, and retiring at age fifty-five, on December 31, 1937; he married Aagje Tiket (b. 1883) in 1906 and had four daughters with her, born in 1907, 1908, 1909, and 1912. Meanwhile, as Nescio (Latin for “I don’t know”; he adopted a pseudonym so as not to jeopardize his business career, acknowledging his authorship publicly only in 1929), he wrote what is now considered perhaps the best prose in the Dutch language.

Reviews

[Marco · Rating 5 out of 5]

Proza van de hoogste orde. De openingszin alleen al is briljant: “Behalve den man, die de Sarphatistraat de mooiste plek van Europa vond, heb ik nooit een wonderlijker kerel gekend dan den uitvreter”. De verhalen zijn odes, aan het leven, de jeugd, de liefde en het ouder worden. Daarbinnen zit continu spanning op de ambities van jonge mensen en de verplichtingen van het volwassen leven. Universeel en precies zoals het vandaag de dag nog steeds zo is. Klassieker.

[Wolvenkind · Rating 5 out of 5]

Het beste wat ik ooit gelezen heb. Nu, ik ben nog jong en heb ik nog een aardige weg voor de boeg, maar iets zegt me dat dit een heel uitzonderlijk werk is in de wereld van de literatuur. De schrijfstijl is ronduit uniek en subliem. Het is een boek waarnaar je wil blijven teruggrijpen. Het verhaal over Japi is erg ontroerend. Het werk is zeker niet voor iedereen weggelegd en begrijpbaar. Misschien is er een nodige spirituele crisis uit je persoonlijk leven nodig als referentie? Nescio weet me te raken als geen ander en de thema's zijn heel belangrijk en herkenbaar voor alle denkers, wereldverbeteraars, dromers en tobbers onder ons.

[Marc Lamot · Rating 2 out of 5]

Nogal particuliere stijl, die je moet leren proeven. De Uitvreter en Titaantjes blijven het best overeind. Ik weet dat dit voor velen cult-boeken zijn. Bij mij deed Nescio geen snaar trillen, vrees ik.

[Roel · Rating 5 out of 5]

Een van mijn favorieten, in het bijzonder Het Dichtertje.
Door deze verhalen ben ik erachter gekomen dat ik houd van doorkabbelverhalen. Dingen gebeuren terloops of zijn al gebeurd en je leest vooral wat er naderhand van gevonden wordt.
Literaire voorvader van Seinfeld: "a show about nothing".
Maar wat weet ik er nou van?

[Lia · Rating 5 out of 5]

Met De uitvreter als allermooiste boek ooit. Ik ga er niks over zeggen want dat heeft Hermans al zo goed gedaan 'Het boek dat alle andere boeken overbodig maakt'. Aanraders: de uitgaven van De uitvreter, Titaantjes en Dichtertje door Nijgh & van Ditmar met tekeningen van Joost Zwarte die als je het boekje snel doorbladert een tekenfilmpje worden. Schitterende kleine boekjes. Zie je Japi zo heel snel doodgaan :'(

[Floris Leest · Rating 5 out of 5]

Tot nu toe alleen Titaantjes gelezen, maar wat een 'ontdekking'. Hier ga ik nog heel vaak naar terugkeren.

Klik hier voor een videorecensie van Titaantjes op mijn Youtube-kanaal De idioot leest.

[Madeleine · Rating 5 out of 5]

Wat een prachtig boek. Iedereen zou het moeten lezen.

[Fabian · Rating 5 out of 5]

Ze blijven mooi, die verhaaltjes van meneer Nescio - dat hatti goed gedaan!

[Reyer · Rating 3 out of 5]

Nederlands (English below)

Aangezien de te-lezenlijst lang was en blijft groeien, heb ik het werk van Nescio lang links laten liggen. Nu weet ik dan eindelijk wat het is met die Sarphatistraat. Ik heb de korte verhalen gewaardeerd om het taalgebruik en de wat oubollige sfeer. Hoogtepunt vond ik zonder meer De uitvreter: in plaats van een hinderlijk figuur wekt Japi juist sympathie en verwondering. Het is verleidelijk te schrijven dat zijn gedrag – (n)iets doen om het (n)iets doen – een kantiaans trekje heeft waar men ook vandaag nog van zou kunnen leren, maar dan ga ik voorbij aan het destructieve effect ervan. Aardig is verder dat de personages – met fraaie namen als Bavink en Koekebakker – terugkeren in Titaantjes, een verhaal over niet-waargemaakte ambities en gestrande idealen.

Bij het lezen van Nescio kreeg ik verschillende associaties: aan Lijmen / Het Been van Willem Elsschot vanwege de vroegtwintigste-eeuwse sfeer, aan De horizon van Amsterdam van Justus van Maurik vanwege de beschrijving van Amsterdam, aan De dood in Venetië en andere verhalen van Thomas Mann vanwege de periode waarin de schrijver zijn novellen schreef: de eerste drie in de jaren 1910, de laatste in de jaren 1940. Het werk van Mann heb ik beter gewaardeerd, maar ik voel me verrijkt in mijn kennis van de Nederlandse letteren.

English

Nescio (1882-1961, whose pen name is Latin for ‘I don’t know’) is known for his short prose written in the 1910s. I quite like its atmosphere – the world was a tad slower and clearer then. All the same, the writer addresses issues that seem all too current again: ideals lost in adulthood (or nowadays: left to the youth), a lack of poetic thinking in petty bourgeois society. Nescio may not be my all-time favourite Dutch writer, but I found his stories interesting to read.

[Suze Geuke · Rating 5 out of 5]

hoewel Dichtertje mijn absolute favoriet blijft, was het heerlijk om in de andere verhalen te duiken. wat schrijft deze man fijn vaak over zonsonderopgangen!!!!! koekebakker mijn hol deze man is kunstenaar. ik snap echt niet hoe deze verhalen zo fris op me overkomen terwijl ze rond 1915 zijn geschreven. en stiekem weten we het ook allemaal niet.

[Lourens · Rating 5 out of 5]

Een groot dichter zijn en dan vallen..

Titaantjes is elke keer dat ik m lees beter, en Dichtertje denk ik telkens voor het eerst te begrijpen

[Marieke · Rating 4 out of 5]

Je moet even wennen aan de ouderwetse schrijfstijl, maar dan is het heerlijk. Niet alleen omdat Nescio met veel liefde schrijft over plekken waar ik ben geweest, en waar ik nog kan staan (het viaduct boven de weg van Rhenen, nu het Nescioviaduct, betreed ik bijna elke dag), maar gewoon omdat hij bijna als Steinbeck enorme lamlullen kan beschrijven alsof het grootheden zijn. Terwijl hij dus ook heel duidelijk maakt dat het lamlullen zijn (anders noem je iemand niet een uitvreter. Pardon, DEN uitvreter).

Er zit weinig plot in, en ik ben geen fan van de manier waarop de zeldzame vrouwen worden beschreven, maar goed, andere tijden. Hij is een van de weinig Christelijke schrijvers die me jaloers maken niet te geloven, met zoveel poëzie schrijft hij over de wereld om hem heen (vooral bomen… deze man gaat hard op bomen).
Daarnaast schrijft hij met veel cynisme over het vreselijke kantoorleven, wat toch het gros van zijn eigen bestaan moet zijn geweest. Heerlijk vooral in contrast met zijn verliefde proza over natuurwandelingen. Je zou hem bijna verdenken van communisme.
Misschien tijd om een biografie van hem te zoeken.

[Jan · Rating 2 out of 5]

‘De uitvreter’ kent dan wel een bekende beginzin, wat mij betreft is de rest van het verhaal tamelijk saai en fantasieloos. Het wanderer-motief is aanwezig, maar wordt m.i. niet sterk geëxploreerd. De romantiek is aanwezig, ook in de andere novellen en verhalen, in de vorm van een weemoedige inertie, die niet het echte wereldverbeteraarschap uitstraalt, maar meer een doffe berusting in het niet kunnen bereiken van te hoog gestemde idealen. Daarmee zijn kenmerken gegeven wat eigenlijk vooral in het naturalisme zijn stijlvorm krijgt. Dat is zeker ook pregnant in ‘Titaantjes’ het geval.
‘Dichtertje’ is een verhaal waar Nescio zo te zien flink aan heeft geboetseerd, om er een zekere poëtische inslag aan te geven. In zoverre is dat gelukt.
Het is mij niet gelukt mij ook maar enigszins te verplaatsen in de positie van (een van) de hoofdpersoon/ -personen, laat staan voor iemand van hen wat empathie op te vatten; daarvan zijn de karakters zoals Nescio ze heeft getekend, ook te veel van verschoond. Zijn toon is doorlopend sober. (Zo geheel anders dan in bijvoorbeeld ‘Roemloze levens’ van Pierre Michon)
En de maatschappijkritische nootjes kraken niet heel gemeen.
‘Mene tekel’ behoort ook tot de bundel (ik las de 25e druk, 1986). JM

[Lenna · Rating 4 out of 5]

1 ster aftrek voor dichtertje

[Carlijn Keijzer · Rating 5 out of 5]

Prachtig, Nescio wist me tot tranen te brengen met zijn beschrijvingen van ons Hollandsche landschap.

‘En de zon werd steeds grooter en kouder en ik werd steeds kouder en bleef even groot.’

[Anna · Rating 5 out of 5]

Uitzonderlijk en onverwachts mooi. Geen idee waarom het me zoveel jaren heeft gekost voordat ik deze bundel eindelijk opensloeg en besloot te lezen. Nescio's verhalen gaan voor mij over dat grijze gebied tussen die vroege twintiger jaren waarin alle dromen nog verwezenlijkt lijken te kunnen worden en de late twintiger jaren waarin het opeens duidelijk wordt dat dit het misschien wel is. Het niet weten wordt helaas niet altijd duidelijker met het verstrijken van de tijd. De hoofdpersonages koesteren verlangens maar weten niet goed waarnaar. Soms kost dit hen het leven of hun mentale gezondheid.

Maar naast Nescio's melancholie en introspectie zijn er bijzondere rollen weggelegd voor Amsterdam en de natuur in de verhalen. Het verstrijken van de tijd wordt weergegeven aan de hand van de knoppen aan de kastanjebomen, het licht dat de zon over het water en de stad werpt, de overjassen tegen de vorst en het rinkelen van de tram. De verhalen komen hierdoor nog meer tot leven.

[Maaike Blok · Rating 4 out of 5]

De Uitvreter en Titaantjes 5 sterren, Dichtertje 2 (ik kon het niet echt volgen) en Mene Tekel 3 (pakte me niet).

[Noek · Rating 4 out of 5]

Veel leuker dan toen ik 19 was.

[Youri · Rating 5 out of 5]

meester

[Koen · Rating 5 out of 5]

Boekie hoor. De drie novelles (De Uitvreter, Titaantjes en Dichtertje) en wat losse verhaaltjes (Mene Tekel). Er valt taaltechnisch veel te genieten. Leuk ouderwets en kneuterig Nederlands met mooie zinnen. Lekker onderkoeld, zakelijk en met gevoel voor understatement geschreven. (Gekocht in antiquariaat Colette)

De Uitvreter:
De personages weten niet hoe ze in de burgerlijke maatschappij moeten passen en zijn zich daarom ook tegen de maatschappij aan het verzetten. Verder gaat het over het verlies van idealen en (kunstenaars)dromen. Hier staat Japi (de Uitvreter) centraal, verteld door "Koekebakker". Hier verzet zich zo hard tegen de burgerlijkheid dat hij van hot naar her reist, levend op anderen. Op een gegeven moment krijgt hij een goede betrekking, maar dat loopt mis. Als dan ook zijn geliefde overlijd is hij al zijn idealen en dromen kwijt en stapt hij daarom maar van een brug. 5/5

Titaantjes:

De jongens hebben zich aangepast aan de maatschappij (ze zijn "stakkerig wijs" geworden). Er wordt teruggekeken op hoe ze eerst de maatschappij hadden willen aanpakken en zich er buiten plaatsen. Ze doen het nu goed, maar Koekenbakker kijkt met verwondering naar wat er hem en de rest van de jongens gebeurd is en hoe ze zich nu gedragen, zo helemaal aangepast. 5/5

Ik kan me goed identificeren met de gevoelens in de eerste twee novelles.

Dichtertje

Het dichtertje wil een groot dichter worden, maar is ondertussen erg goed op weg in de echte wereld. Hij heeft een goede baan en een vrouw weten te regelen. Hij gelooft dat zelfs zijn tante (uit Delft of Oldenzaal) tegen hem begint op te zien, omdat hij het goed doet. Maar er is een duivel in het spel en ook een god van Nederland (snapte niet helemaal wat hij daarmee bedoelde) en het dichtertje wil nog steeds alleen maar dichter worden en dan vallen. Dat vallen gaat gebeuren. Eerst bijna in de tram met een hele nette jongedame. Daarna gebeurt het echt met het zusje van z'n vrouw. In het zusje van z'n vrouw schuilt ook een dichtertje. Zij zijn aangetrokken tot elkaar en op het laatst vallen ze werkelijk voor elkaar. De duivel is tevreden. Daarna wordt het dichtertje vrij snel gek en gaat daarna dood. "Een groot dichter zijn en dan vallen." 4.5/5 (snapte net niet helemaal wat die god en duivel nou moesten voorstellen)

Soms voel je je een dichtertje.

Mene Tekel:

Leuke verzameling kortere verhalen. 3/5



Dingetjes:
Is u Amsterdammer?” vroeg Bavink. „Ja, Goddank”, zei Japi. „Ik ook”, zei Bavink. „U schildert niet?” vroeg Bavink. Het was een rare burgermansvraag, maar Bavink dacht aldoor maar: wat zou dat toch voor een kerel wezen? „Nee Goddank”, zei Japi, „en ik dicht ook niet en ik ben geen natuurvriend en geen anarchist. Ik ben Goddank heelemaal niks.”

Behalve den man, die de Sarphatistraat de mooiste plek van Europa vond, heb ik nooit een wonderlijker kerel gekend dan den uitvreter.

Jongens waren we -- maar aardige jongens, al zeg ik het zelf. We zijn nu veel wijzer, stakkerig wijs zijn we, behalve Bavink, die mal geworden is.’

"...ik voelde dat ik zelf een mannetje werd, alleen van dat dat ventje daar tegenover me zat. Ik dacht, direct praat ik over geestelijke stroomingen, waar haal ik de woorden vandaan?"

Het was een wonderlijke tijd. Als ik er even over nadenk, dan moet die tijd nog voortduren, die duurt zoolang er jongens van negentien, twintig jaar rondloopen. Maar voor ons is hij lang voorbij. Wij waren boven de wereld en de wereld was boven ons en drukte zwaar op ons. Heel in de diepte zagen wij de wereld vol bedrijvigheid en verachtten de menschen, de gewichtige heeren vooral, de heeren, die 't druk hebben en die denken dat zij 't aardig ver in de wereld hebben gebracht.

't Is beter zoo, meiden is niks gedaan, je schiet er niet mee op, ze leiden je maar af. Op een afstand zijn ze aardig, om gedichten op te maken.

En zoo gaat alles z'n gangetje en wee hem die vraagt: Waarom?'

Hij zegt een boel dingen, die erg waar zijn en als je denkt 'nou wordt 't interessant, dan gaat-i niet verder. Op een middag in 'Polen', sprak-i heel veel over 'proletarisch sentiment' en 'burgerlijke ideologieën'. Ik luisterde maar naar 'm. Eén keer heb ik tegen 'm gezegd: "'t is toch mooi dat je alles zoo zeker weten kunt."

't Dichtertje is nu dood. Die lui daar in Delft of Oldenzaal hebben schitterend gelijk gekregen. Hij was vast nooit goed bij z'n hoofd geweest.

"Toen zei Sam: 'O really. Hij sprak graag een woordje in een vreemde taal, zooals dat ons Hollanders, die wat geleerd hebben, veel eigen is..."

"Ik vond 't nogal dom voor iemand die dr hon. causa in de letteren wilde worden..."

[Robin · Rating 4 out of 5]

Een onmiddellijke favoriet. Nescio´s stijl is simpel en doorspekt met spreektaal (niet 'dat hij' maar 'dat-i'). Zijn gedachtegangen en landschapsbeschrijvingen zijn prachtig. Er zitten fantastische zinnen tussen en buiten de bekende zinnen als "Jongens waren we - Maar aardige jongens. Al zeg ik 't zelf." en "Behalve den man, die de Sarphatistraat de mooiste plek van Europa vond, heb ik nooit een wonderlijker kerel gekend dan den uitvreter" kan ik het niet laten om deze allermooiste pagina uit 'Titaantjes' hier te citeren:

"En de vage verwachtingen van voeger stegen weer in mij op en het verlangen, zonder te weten waarnaar.
Doch er kwam een gevoel bij, dat ik vroeger niet gekend had. Voorbij waren al die dagen gegaan en voorbij zouden nog vele dagen gaan, en al die dagen zouden mijn verwachtingen onvervuld blijven en mijn verlangens onbevredigd. (...)

Iederen dag hadden wij verlangd zonder te weten waarnaar. En eentonig was 't geworden. Eentonig werd 't opgaan van de zon en 't ondergaan en 't schijnen van de zon in 't water en 't schuiven der witte wolken. En ook de donkere luchten werden eentonig, en 't bruin en geel worden van die bladeren, en de bladerlooze kruinen en de armoedige drassige weilanden in den winter, al die dingen die ik zoo vaak gezien had en waaraan ik zoo vaak had gedacht in mijn afwezigheid en die ik zoo vaak weer zou zien, als ik niet stierf. Wie kan z'n leven doorbrengen met te kijken naar al deze dingen, die zich steeds herhalen, wie kan blijven verlangen naar niets? Hopen op een God die er niet is?
En nu bloeiden weer de brem en de seringen en de appelboomen en de kastanjes en de zon had al weer fel gebrand. En vol ontroering had ik dit alles weergezien. En terwijl ik daaraan dacht, weken de vage verwachtingen en verlangens.
God leeft in mijn hoofd. Zijn velden zijn er onmetelijk, zijn tuinen staan er vol schoone bloemen, die niet sterven, en statige vrouwen wandelen er naakt, vele duizenden. En de zon gaat op en onder en schijnt laag en hoog en weer laag en 't eindelooze gebied is eindeloos 't zelfde en geen oogenblik gelijk. En breede rivieren stroomen er door met vele bochten en de zon schijnt er in en ze voeren 't licht naar de zee.
En aan de rivieren mijner gedachten zit ik stilletjes en genoeglijk en rook een steenen pijpje en voel de zon op mijn lijf schijnen en zie 't water stroomen, voortdurend stroomen naar 't onbekende.
En 't onbekende deert mij niet. En ik knik maar eens tegen de schoone vrouwen, die de bloemen plukken in mijn tuinen en hoor den wind ruischen door de hooge dennen, door de wouden der zekerheid, dat dit alles bestaat, omdat ik 't zoo verkies te denken. En ik ben dankbaar dat mij dit gegeven is. En in ootmoed pijp ik nog eens aan en voel mij God, de oneindigheid zelf.
Doelloos zit ik, Gods doel is de doelloosheid.

Maar voor geen mensch is het weggelegd dit bij voortduring te beseffen. "

Dit vind ik één van de mooiste passages uit de Nederlandse taal ooit en alleen al deze passage maakt dat de bundel van Nescio tot de top behoort. De passage is tekenend voor de rest van de bundel, wat het geheel tot een prachtig boek maakt.

[Claire · Rating 3 out of 5]

A classic I should have read long ago. Maybe I would have liked it more then... I am not a huge fan of this work, but maybe that is also due to the format of short stories here. I think it is too superficial. Also I think it hasn’t well stood the test of time contrary to other, older classics

[Jos · Rating 5 out of 5]

Het voelt zo gek dat ik als 29-jarige vrouw uit de 21ste eeuw me kan vinden in de gedachten en gevoelens van een 29-36 jarige man uit begin 20ste eeuw. Daarnaast begrijp ik ook helemaal dat Nescio mijn vader aansprak. Soms las ik zijn kijk op de wereld of worstelingen erin terug.

Nescio is naar mijn mening een heel melancholische schrijver. Wat ik fijn maar ook zorgelijk vond om te lezen 😂.
Zijn pseudoniem past ook erg goed bij de verhalen die hij schrijft en zijn hoofdpersonage Koekenbakker. Er sijpelt altijd een soort onwetendheid door zijn verhalen heen.

De verhalen hebben me wel doen beseffen dat ik ontzettend van de Nederlandse taal hou. Maar ook hoe veel en weinig de wereld is veranderd. De verhalen gaan heel erg over de vergankelijkheid van de mens, maar ook de oneindigheid van de wereld en relaties die je vormt (sommigen eindigend en andere voor eeuwig.)
Maar ik vind het vreemd hoe hetzelfde de wereld in sommige opzichten nog is. En ik denk dat Nescio precies die dingen eruit heeft gepikt om de melancholie van het leven over te brengen.

Just a side note. Ik was trouwens wel erg verbaasd dat ze in 1917 het woord verneukt ook gebruikten 😂. En de opmerking dat geleerde Nederlanders het zo leuk vinden om af en toe een andere taal er doorheen te gooien 😂.

[Marijn van den Berg · Rating 3 out of 5]

De Uitvreter & Titaantjes waren leuk, de andere twee moeilijk saai en slecht door te komen

[Vincent Veerbeek · Rating 4 out of 5]

"Wie kan z’n leven doorbrengen met te kijken naar al deze dingen, die zich steeds herhalen, wie kan blijven verlangen naar niets?"

[Daan H · Rating 5 out of 5]

Zeer ritmisch. Nescio blijft de GOAT.

[Paulina · Rating 3 out of 5]

Op het laatst echt een gevecht om doorheen te komen, maar een mooi boek!!

[Michel De Jongh · Rating 5 out of 5]

Buitenaards mooi proza, kan wel janken

[Jerobeam · Rating 5 out of 5]

Vijf sterren. Wil je weten waarom? Lees het op depiependemeerkoet.nl.

[Femke · Rating 2 out of 5]

Ik snapte hier dus helemaal niks van en het is doodsaai. Verschrikkelijk