تاریخ اساطیری ایران

by ژاله آموزگار

این کتاب برای دانشجویان دوره کارشناسی رشته تاریخ در بخشی از درس «تاریخ ایران باستان» و رشته فرهنگ و زبانهای باستانی در درس «اساطیر ایران» و رشته باستان‌شناسی در بخشی از درس «اسطوره شناسی» تهیه شده است.

فصل اول: کلیات
واژه اسطوره
تعریف اسطوره
دلیل وجودى اسطوره
اصل و ماهیت و زمان اسطوره‏‌ها
فایده اسطوره‏‌شناسى
منابع اساطیر ایران
پیش‏ درآمدى بر اساطیر ایران
اساطیر ایران
آفرینش از دیدگاه اساطیر ایرانی

فصل دوم: سه هزار سال نخستین
الف) دنیای روشنیها و نیکیها (قلمرو اورمزد)
ب) دنیای تاریکیها و بدیها (قلمرو اهریمن)

فصل سوم: دوره پایانی سه هزار سال نخستین و برخورد دو نیرو
آفرینش مادى و پیش‏‌نمونه‌‏هاى گیتیى

فصل چهارم: پایان سه هزار سال دوم و آغاز سه هزار سال سوم
یورش دوم اهریمن
نخستین زوج بشر
فرزندان نخستین زوج بشر
پیشدادیان

فصل پنجم: سه هزار سال چهارم
هزاره اول از سه هزار سال چهارم
هزاره دوم و سوم از سه هزار سال چهارم

Genres: Mythology, History, Nonfiction

104 pages, Paperback

First published April 1, 1995

Reviews

[Sara · Rating 4 out of 5]

کتاب تاریخ اساطیری ایران از خانم ژاله آموزگار یکی از کتاب‌های خلاصه و جمع و جور در زمینه اساطیر ایرانه.
مولف به طرز بسیار خوبی اومده اساطیر ایران رو از بحث خلقت و قیامت تا پهلوانی‌ها و شاهان در چند فصل مختلف، از منابع مختلف مانند اوستا و شاهنامه جمع آوری کرده.
چیز جالبی که وجود داره اینه که تونسته با یه نظم خوبی تو یه حجم بسیار کمی همه اطلاعات اولیه لازمه رو در خصوص معروف‌ترین شخصیت‌ها و اتفاقات اساطیری ایران بگه.
از معرفی امشاسپندان و دیو‌ها گرفته تا بیان سلسله اتفاقات هزاره ها و بیان وقایع اساطیری رخ داده در شاهنامه.

کتاب رو بعد از مینوی خرد و طومار هفت لشکر خوندم درنتیجه به تازگی کلی از اشارات کتاب رو تو بخش تعلیقات آقای تفضلی در مینوی خرد و تعلیقات کتاب هفت لشکر و اصلا داستان‌هاشون خونده بودم و اینجا برام یه حالت جمع بندی و مرور کلی داشت. برا همین خوشحالم اون موقع موقتا گذاشته بودم کنار تا دوباره برگردم سرش.

خلاصه که لحن نوشتار و مدل دسته بندی و حجم توضیحات برای آشنایی اولیه یا مرور سریع اساطیر ایران عالی بود.
سر فرصت خلاصه‌هایی از معرفی‌هایی که داشت و قبلا از منابع دیگه جمع‌آوری نکرده بودم رو تو کانالم می‌ذارم و این زیر نمیارم ریویو خیلی طولانی نشه.
آذر ۱۴۰۳

[Ahmed Ibrahim · Rating 3 out of 5]

كتاب جيد لكنه مكثف ويلخص الأساطير الإيرانية أكثر من اللازم، فنجد الكاتبة تعرض الشخصيات الأسطورية وما ينسب إليها من أفعال دون الوقوف لتحيليل الأسطورة.

[Aida Eslami · Rating 5 out of 5]

کتاب کم حجم و کوتاه، بسیار روان و ساده خوان هست.
اگر به اساطیر ایران علاقه دارید حتماً بخوانید.

[Fakhte nasiri · Rating 4 out of 5]

در مقایسه با شناخت اساطیر ایران جان هینلز که معمولا برای شروع مطالعه در زمینه اساطیر ایران معرفی میشه در بعضی موارد بهتره. حجم این کتاب تقریبا یک سوم کتاب هینلزه اما جزئیات بیشتری داره و خیلی فشرده‌است.
این فشردگی گاهی اوقات آزاردهنده و گیج‌کننده میشه ولی برای مخاطب باحوصله ارزشمنده چون با یه سری جستجوی کوچیک در کنار مطالب کتاب چند برابر بیشتر از کتاب هینلز اطلاعات به دست میاره.
دیگه اینکه این کتاب به صورت مستقیم سرفصلی در مورد باورهای دین زردشتی مثل معاد و... نداره و هر بخش از باورهاشون تو اسطوره‌ها مشخص میشه اما هینلز تقریبا نیمه دوم کتابش به باورهای دین زردشتی می‌پردازه که البته فصل‌هایی کوتاه و با کلی‌گویی زیادن.
در کل به کسانی که می‌خوان با یه کتاب ساده و روون اساطیر رو شروع کنن کتاب هینلز رو پیشنهاد میدم اما به کسانی که اهل حوصله هستن و یا دنبال شروع جدی‌تری برای مطالعه اساطیر ایرانن این کتاب رو پیشنهاد می‌کنم.

[Setayesh Dashti · Rating 4 out of 5]

خیلی کتاب خوبی بود؛ فقط کاش درسی نبود و رفرنس‌دهی داشت. چون منبع دست چندمه نمی‌شه بهش رفرنس داد. یه جاهایی هم بی‌نظم نوشته شده بود. ولی بسیار عالی برای آشنایی با اساطیر ایران، با یه ساختار قابل‌قبول. بسیار هم خوش‌خوان.

[اینتاریوش · Rating 4 out of 5]

چند سال پیش البته خوندمش. مختصر و مفید بود و هنوزم کاربرد داره. هر چند الان دنبال عناوین مفصل تری هستم.

[Diana · Rating 4 out of 5]

خدا مکرکننده‌ی بهتریه.
انسان احتیاج داره به اختراع شیطان. رستگار میشه. راحت میگی شیطون گولم زد.
بدی باید به جنبش دربیاد تا از بین بره. یه جا بمونه جاودانه میشه. ماهم هرچی میشه میندازیم گردن شیطون

[Ziba Ghodsifar · Rating 5 out of 5]

به مناسبتی دوباره این کتاب را خواندم و دوباره حسرت خوردم که چرا دیگر چنین اثری تولید نشده؟ دریغ و صد دریغ!

[Shakiba Bahrami · Rating 5 out of 5]

کتاب جالب و کم‌حجمی بود ولی ازش خیلی یاد گرفتم. داشتم فکر میکردم که درباره‌ی این یکی ننویسم چون خیلی حرف دارم، به جاش بیام ویدیو بگیرم و حرف بزنم:) الان هم که اینستاگرام ندارم ویدیو رو اونجا آپلود کنم ولی ۱۴۰۱ حتما این کار رو میکنم:)

[Behrad Nafissi · Rating 5 out of 5]

دکتر ژاله آموزگار در این کتاب کم حجم و در عین حال جامع رئوس مطالب اساطیر ایرانی (اکثراً زرتشتی) را در قالب چهار دوره ی خیالیِ سه هزار ساله ارائه کرده اند. مسلّماً یک بار خواندن این کتابِ پُرنام و پُر روایت کافی نیست و برای کاوش در اساطیر ایرانی نباید صرفاً به آن بسنده کرد و از منابع دیگر غافل ماند.
کتابنامه ی پایانی این اثر تعداد قابل ملاحظه ای از منابع اسطوره شناسی ایرانی را معرفی نموده است. خواندن این کتاب و منابع دیگر همچون "شناخت اساطیر ایران" اثر جان هینلز و "پژوهشی در اساطیر ایران" اثر دکتر مهرداد بهار پیش زمینه ای غنی جهت مطالعه و مقایسه ی اساطیر زرتشتی، زروانی، مانوی و مندایی فراهم می آورد.

[Vessal Wayci · Rating 5 out of 5]

کتاب درست حسابی خواندم بعد از مدتها.

[محمد فرد · Rating 5 out of 5]

به نام خدا
به کتاب مذکور 5 می‌دم؛ چرا که در اون نه به دنبال نثر بودم و نه به دنبال زیبایی های داستانی. این کتاب یک وظیفه بر عهده داشت و اون هم ذکر مختصر اسطوره‌های تاریخی ایران زمین بود. و از عهده‌ی این بخش به خوبی بر اومد.
از اسطوره‌ی آفرینش آغاز کرد و در نهایت با ذکر خدایان و شیاطین، به ذکر پهلوانان و پادشاهان اساطیری ایرانی پرداخت و در نهایت اسطوره‌ی آفرینش رو به نگرش پایان دنیای زرتشتی پیوند زد.
کتاب کاملی که به واسطه ی ویژگی اختصار و مفید بودن، برای تمام علاقه‌مندان جذاب خواهد بود و خواندنی.
قطعا حتی اگه به موضوع اساطیر علاقه نداشته باشید حوصلتون سر نخواهد رفت.
در کل کتاب خوبیه و خوندنش رو توصیه می کنم.

[Kowsar Bagheri]

چندسال پیش خوندمش ولی وارد گودریدز نکرده بودم.

[Mehrdad · Rating 5 out of 5]

کتاب‌ درسنامه‌ای کوچیک و مختصر برای ورود به دنیای اساطیر ایرانیه. خانم آموزگار با قلمی شیوا و روان، داده‌های فراوونی رو به‌صورت فشرده و طبقه‌بندی‌شده به خواننده می‌ده.

من به توصیه‌ی یکی از دوستانی که کارش اسطوره است، این کتاب رو شروع کردم. به گفته‌ی ایشون، این کتاب از جهاتی بهتر و به‌روزتر از کتاب هینلزه.

[Zarrin · Rating 4 out of 5]

مدتها بود این کتاب رو داشتم و نمی دونم چرا نمی خوندمش. الان هم که خوندمش به خاطر ابن بود بندهش رو که می خونم بفهممش. و چقدر باعث تاسفه که ما ایرانیا اساطیر یونان ‌و روم رو بیشتر از اساطیر خودمون میشناسیم.

[Samira namvar · Rating 3 out of 5]

خوب بود،جمع و جور و مفید،برای اینکه متوجه شیم به اسطوره شناسی کلا علاقه ای داریم یا نه

[Fatemeh · Rating 4 out of 5]

به عنوان یک کتاب کوچک که اطلاعات کلی در مورد اساطیر ایران را در کمترین زمان ممکن در اختیار مخاطب بگذارد ، کتاب خوبیست

[Nima ُShoa · Rating 4 out of 5]

کتاب مختصر و مفیدی در زمینه اسطوره‌شناسی محسوب میشه و ویژگی اصلی کتاب جمع‌بندی مطالب و روایت‌ها به زبان امروزی هست.
فصل اول به بررسی کلیات و منابع می‌پردازد.
در چهار فصل بعدی، داستان آفرینش طی چهار دوره سه هزار ساله بازگو میشه، که در بستر این روایت امشاسپندان و ایزدان و نیروهای اهریمنی در فصل دوم معرفی میشوند.
در فصل سوم آفرینش مادی و در فصل چهارم نخستین انسان و ... معرفی میشوند.
در فصل چهارم در موارد زیادی به شاهنامه ارجاع میده و سلسله پیشدادیان، کیانیان و پهلوانان این دو دوره رو معرفی میکنه.
فصل آخرم در مورد ظهور زردشت و پایان جهان و ... است.

[Syna · Rating 5 out of 5]

کتاب کوچک و زیبایی که همش هم پنج تومنه. زنده باد کتابهای کوچک پنج تومنی.
البته خب این کتاب باعث شد سراسر غصه شم. چون دیگه یه دوشیزه پونزده ساله نیستم که برم تو هامون شنا کنم و سوشیانت رو به دنیا بیارم. تازه از اون بدتر. حتی اگه پونزده سالمم بود باز شانسی نداشتم. چون از دین بهی نیستم. و تازه. حتی همون موقعی که پونزده سالمم بود هاموش خشک شده بود.
یکی از دوستانم گفت که یه نفر تو دانشگاهشونه و اسمش سوشیانته. الله اکبر. همیشه فکر میکردم این طور اسما تو واقعیت وجود ندارن و به جز این قصه های قدیمی، نهایتا تو رمان های نود و هشتیا اسم یه پسر پولدار خوشتیپ باشه. ولی خب صحبت کردن در مورد کتابا این ویژگی رو داره که باعث میشه با عجایب دنیایت آشنا شی.

[Arash Abdollahnejad · Rating 5 out of 5]

یک کتاب جمع‌وجور و خوب برای آشنایی با افسانه‌های ایرانی. خوب است که کتاب هینلز هم که چشمه چاپ کرده کنارش خوانده شود. دکتر ورهرام فرمودند که کتاب هینلز، بیشتر، مبتنی بر منابع اوستایی‌ست و کتاب دکتر آموزگار، بیشتر، مبتنی بر منابع پهلوی‌ست. کتاب هینلز مفصل‌تر هم بود. به‌نظرم کتاب هینلز کم‌انسجام‌تر بود و غلط‌های بدی هم داشت. مثلاً یکی که یادم مانده این بود که گفته بود کمبوجیه به لودیا حمله کرد‌.

[Sanam · Rating 3 out of 5]

این کتاب حجم آنچنان زیادی نداره چون برای آشنایی کلی با اساطیر ایران نوشته شده و بین مطالب ارجاع دادن به منابع اصلی تا هر کسی علاقمند بود دقیق دنبال کنه مباحث رو ، من از خوندنش راضی بودم ، تن بانو آموزگار سلامت ، مانا باشن برای ایرانمون 💚

[غزال نادریان · Rating 4 out of 5]

خوبه براي اون كسي كه ميخواد توي يه زمان محدود اطلاعات كلي درباره سير خطي اساطير ايران بدست بياره.

[Pardis Ahmadi · Rating 4 out of 5]

کتاب خوب و راهنمایی کلی درباره اساطیر باستانی ایرانه که خب با اینکه به هیج عنوان کامل نیست اما ترتیب روایات به دقت و درستی برای مطالعات بیشتر در اختیار خواننده قرار میده

[Melika Ghorbani · Rating 5 out of 5]

کتاب خیلی نرم هست و اگر شوق خوندن درباره اساطیر ایران رو داشته باشید یک روزه تمامش می‌کنید.
برای شروع مطالعه در حوزه اساطیر کتاب بسیار خوبی هست.

[Mehdi · Rating 4 out of 5]

کاش کتاب درسی نبود و قرار نبود سیلابس برای تدریس استفاده بشه. کاش خانم آموزگار مجددا نسخه دیگری خارج از محتوای آموزشی بنویسند.

[Seyed-Koohzad Esmaeili · Rating 4 out of 5]

ژاله آموزگار، تاریخ اساطیری ایران، انتشارات سمت، تهران، ۱۳۷۴.

تاریخ اساطیری، یا به بیان دیگر «تاریخ رستگاری ایران»، تاریخ آغاز و فرجام کیهان و جهان و هستی است در میان دو زمان بی‌کران. تاریخی مقدسی که از پیشاآفرینش شروع و با داوری واپسین و جمع شدن نهایی همه مخلوقات پایان می‌پذیرد.
دکتر ژاله آموزگار در این کتاب درسی مراحل مختلف این تاریخ قدسی را بیان کرده است و از جمله ایزد و ایزدان و اهریمن و اهریمنان، پهلوانان و شاهان ایران را معرفی کرده و خویش‌کاری‌ها و آغاز و انجام آنان را به زبانی ساده توضیح داده است.
تا آنجا که من در تارنمای سازمان سمت دیدم از این کتاب ویرایش جدیدی منتشر نشده است. به نظر می‌رسد با توجه به پژوهش‌های جدید و بعد از نزدیک به سه دهه تهیه ویرایش جدیدی از این کتاب ضروری به نظر می‌رسد.

[Alireza Khan · Rating 4 out of 5]

هدف نویسنده:
• گردآوری و تحلیل اساطیر ایران از
شاهنامه فردوسی، اوستا، و متون کهن پهلوی
• توضیح ریشه‌های فرهنگی، تاریخی و روانشناختی اساطیر
• ایجاد درکی علمی از اساطیر برای خواننده مدرن

این کتاب نه یک تاریخ علمی دقیق است و نه یک اثر صرفاً ادبی، بلکه ترکیبی از پژوهش اساطیری، تاریخی و ادبیات‌شناسی است.

[Hamed · Rating 3 out of 5]

مختصر
مفید

[Ali Mohammed · Rating 3 out of 5]

كتاب جيد لمن يريد التعرف على الاساطير الايرانية و لكنه مكثف بعض الشيء و صعوبة في تذكر اسماء الشخصيات و الالهة

[Sepideh61 · Rating 5 out of 5]

Perfect