Khuyến Học

by Yukichi Fukuzawa, Phạm Hữu Lợi (Translator)

Khuyến học không phải là tác phẩm đồ sộ và sâu sắc nhất của ông nhưng lại là tác phẩm có ảnh hưởng sâu rộng nhất đến công chúng Nhật Bản. Khi mới đựơc in lần đầu, cuốn sách này có một số lượng ấn bản kỷ lục là 3,4 triệu bản, trong khi dân số Nhật Bản thời đó chỉ khoảng ba mươi lăm triệu người. Chỉ riêng điều đó đã cho thấy đây thực sự là cuốn sách gối đầu giường của mọi người dân Nhật trong thời kỳ Duy Tân. Kể từ năm 1942 đến năm 2000, riêng nhà xuất bản Iwanami Bunko cũng đã tái bản đến bảy mươi sáu lần.

Trong cuốn sách này, Fukizawa Yukichi đề cập tinh thần cơ bản của con người và mục đích thực thụ của học vấn. Với các chương viết về sự bình đẳng, quyền con người, ý nghĩa của nền văn học mới, trách nhiệm của nhân dân và chính phủ trong một quốc gia pháp trị... khuyến học đã làm lay chuyển tâm lý người Nhật Bản dưới thời Minh Trị. Với tuyên ngôn "trời không tạo ra người đứng trên người và cũng không tạo ra người đứng dưới người", Fukuzawa Yukichi đã gây kinh ngạc và bàng hoàng - như "không tin vào tai mình" - cho đa số người Nhật Bản vốn bị trói buộc bởi đẳng cấp, thân phận, quen phục tùng phó mặc và e sợ quan quyền suốt hàng trăm năm dưới chính thể phong kiến Mạc phủ. Ông khẳng định mọi người sinh ra đều bình đẳng và nếu có khác biệt là do trình độ học vấn. Về học vấn, Fukuzawa Yukichi phê phán lối học "từ chương" và nhấn mạnh Nhật Bản phải xây dựng nền học vấn dựa trên "thực tế". Nền học vấn thực học phải gắn liền với cuộc sống hằng ngày, phải dựa trên tinh thần khoa học, tinh thần độc lập, tính thực dụng. Việc tiếp thu văn minh phương Tây phải có chọn lọc. Quan điểm xuyên suốt cuốn sách là "làm thế nào để bảo vệ nền độc lập Nhật Bản" trong bối cảnh các cường quốc phương Tây đang muốn biến toàn bộ châu Á thành thuộc địa.

***

Nói tới Fukuzawa Yukichi, không người Nhật nào lại không biết. Họ nói về ông như một trong những bậc "khai quốc công thần" của nước Nhật Bản hiện đại, hình ảnh của ông được in trên đồng tiền có mệnh giá cao nhất ở Nhật, tờ mười nghìn yên.

Fukuzawa Yukichi là nhà tư tưởng có ảnh hưởng sâu rộng nhất đối với xã hội Nhật Bản thời cận đại. Người Nhật tôn vinh ông là "Voltaire của Nhật Bản", không chỉ vì tính triệt để và tầm mức vựơt trội trong tư tưởng của ông, mà còn vì cũng như danh nhân người Pháp, Fukuzawa Yukichi cùng những người đồng chí của mình là những người khai sáng tinh thần quốc dân Nhật Bản, đem lại linh hồn, động lực và sự hậu thuẫn tinh thần cho công cuộc Duy tân của chính phủ Minh Trị. Những tác phẩm của ông dù viết từ hơn một thế kỷ trước nhưng vẫn được người Nhật Bản ngày nay hết lòng ngưỡng mộ.

Năm 1900, ông được nhận giải thưởng tử Hoàng gia Nhật Bản do công lao đóng góp cho sự nghiệp giáo dục. Giải thưởng trị giá năm mươi nghìn yên. Ông tặng lại số tiền cho trường Keio.

Năm 1901, ông mất do xuất huyết não, thọ sáu mươi tám tuổi.

Genres: Self Help, Nonfiction, Education, Philosophy, Japan, Japanese Literature, History

244 pages, Paperback

First published January 1, 1876

About the author

Fukuzawa Yukichi (福澤諭吉) was a Japanese author, writer, teacher, translator, entrepreneur and political theorist who founded Keio University. His ideas about government and social institutions made a lasting impression on a rapidly changing Japan during the Meiji Era. He is regarded as one of the founders of modern Japan.

Reviews

[Rosie Nguyễn · Rating 5 out of 5]

Đây là quyển sách mà mọi người Việt Nam đều nên đọc. Đọc để biết họ đã xây dựng đất nước Nhật Bản như thế nào. Đọc để biết sự học nên là một quá trình của cả đời người. Đọc để biết hổ thẹn và phấn đấu xây dựng đất nước ngang bằng láng giềng và sánh vai với phương Tây. Cuốn sách này không hề là một cuốn sách dễ đọc. Bởi vì cứ sau một vài trang sách, ta lại thấy trong những hình ảnh minh họa cho thói hư tật xấu của quốc dân ẩn hiện bóng dáng của chính ta. Bởi vì cuốn sách khiến ta thấy xấu hổ với chính mình.

Không hẹn mà gặp, Khuyến học trả lời cho những câu hỏi mà tôi thấy mình và những người bạn quanh tôi vẫn nghi vấn bấy lâu nay. Đó là những câu hỏi trong quá trình vươn lên, như ý nghĩa của thực học, nên theo đuổi danh tiếng hay không, về chế độ xã hội và cách mạng nhân dân, về năng lực hành động...

Tác giả sử dụng lời lẽ đơn giản, dễ hiểu, nhiều hình ảnh bay bổng, gợi nhiều liên tưởng. Cách viết như đang trò chuyện thân tình với độc giả, thể hiện một tính cách khiêm tốn và uyên bác. Quả thật, nước Nhật trở thành cường quốc như ngày hôm nay, được cả phương Tây cúi đầu khâm phục, nhờ có những người như Fukuzawa.

[Hoại Băng · Rating 5 out of 5]

Trong khi hàng trăm quyển sách self-help ngoài kia cho kẹo, thì Khuyến học lại cho thuốc.

Thuốc đắng dã tật. Kẹo ngọt (dễ) sâu răng.

Mà đây còn là thuốc sắc hẳn hoi.

Quyển này thay đổi được bao thế hệ người Nhật. Nhưng có lẽ trăm nghìn người Việt đọc được quyển này cũng chưa chắc có được bao nhiêu sự chuyển mình sâu sắc.

[Phuong Vy Le · Rating 3 out of 5]

Những điểm tích cực

#1 Đọc sách, cảm giác chung của mình là "có hi vọng". Xã hội Nhật trước có những hình hài và mông muội giống xã hội của mình bây giờ- tỉ như quốc sự đã có chính phủ lo, sự bàng quan và buông tay với "cuộc đời chung", sự dèm pha và đố kị, vật chất và tinh thần, những thế hệ ngủ quên trong nhung lụa, những chí sĩ dởm,... Hơn 200 năm sau, họ ngẩng cao đầu với tư cách cả một dân tộc và nền giáo dục nổi tiếng không chỉ dạy nghề mà còn tạo ra những con người có trách nhiệm và hướng thiện. Mình nghĩ nếu họ từng làm được, thì hẳn Việt Nam làm được.

#2 Sách được viết vào những năm cuối XIX đầu XX, mình không rành sử Nhật, chỉ biết là trong bối cảnh đó, vẫn có nhiều bức màn chắn tầm nhìn của người dân. Họ không nghĩ là họ có quyền làm chủ và không dám làm chủ, "tự do" là một khái niệm mơ hồ, thậm chí không bận tâm đến,... Những suy nghĩ của bác đúng là có tính khai phóng, có tính...phang vào đầu. Người ta bất chợt ngẩng đầu - à thì ra mình không sinh ra để ở dưới ai, à ra mình có quyền làm chủ đời mình và có cách để làm chủ đời mình, à thì ra phụ nữ khúm núm chịu đựng số phận như thế,... Như chó con ngày mở mắt.

Mình nghĩ, tính chấn động và thời sự của bác nằm trong bối cảnh lịch sử của nó.

Những điểm mình không xuôi

#1 Bác tin rằng "mọi người đều bình đẳng" và "trời không sinh người đứng trên người". Mình rất quý quan điểm này. Nhưng, đồng thời, trời cũng không sinh ra người đứng trên vật. Trong suốt quá trình đọc, mình cứ gặp phải những so sánh kiểu "loài người- chúa tể của muôn vật- bằng hoạt động trí óc và hoạt động chân tay biến mọi thứ trên thế giới thành có ích cho bản thân mình"

Mình nghĩ, trong thời điểm của bác, đó là giai đoạn đầu của các cuộc cách mạng công nghiệp, dấu vết sinh thái của con người còn mờ nhạt. Bác hẳn không lường một ngày, con người, với suy nghĩ là trung tâm cuộc đời, đối xử với mọi thứ như một khối vật chất, không chỉ dừng lại ở phục vụ nhu cầu mà để thỏa mãn lòng tham. Mất cân bằng sinh thái, mất cân bằng sinh lý, mất cân bằng tâm lý. Chính lối suy nghĩ "ta trên tất cả" "ta hơn loài vật" đẩy nhân loại lún sâu vào ngạo mạn và vô minh, "giẫm nát mái nhà của mình rồi đến mùa mưa lại đi vá víu, rồi cảm thấy tự hào về điều đó".

Và thật ra, xã hội Nhật Bản 200 năm sau, dù có trở nên hùng mạnh và tự lực tự cường (như bác mơ ước), thì sự tự lực tự cường của dân tộc đó cũng không khiến họ hạnh phúc, yêu đời, muốn sống hơn là mấy.

...

Rốt lại, dù quan điểm lớn nhất về vị trí của con người trong hệ sinh thái của 2 bác cháu khác nhau, mình vẫn quý tiếng nói của bác.

Sách là một cú gõ vào đầu - để dấy lên những suy nghĩ của con người về việc làm chủ đời mình, làm chủ đời chung, thông qua thực học.

p.s: ngày trước sang nhật, có ghé Keio Uni, có đám bạn học ở đấy. Tiếc là không biết về bác để hỏi thử 200 năm sau, tinh thần của bác được dung dưỡng trong lớp trẻ ở đấy thế nào?

HA 15/11/2016

[Vui Lên · Rating 3 out of 5]

Hồi xưa đọc cho tận 5 sao, giờ rút lại còn 3 sao :D

Vẫn là một cuốn sách đáng đọc với phần đông người Việt Nam mình, khi mà khả năng tư duy độc lập còn kém, chưa có tầm nhìn xa, chưa có thực học, chưa có biết vai trò và trách nhiệm của mình với mình, với người, với cộng đồng.

Dù vậy, sự truyền bá tư tưởng nào cũng dễ rơi vào trạng thái cực đoan, khuyến học cũng như thế. Giờ mới nhớ ra là bác Vũ Trung Nguyên cũng có đưa cuốn này vào tủ sách khuyến học để đi tặng cho thế hệ trẻ Việt Nam thì phải.

Vẫn mong là có nhiều người đọc, và thực hành được những khuyến khích mà cuốn sách mang lại.

[Khánh Trình · Rating 5 out of 5]

Đọc Khuyến học xong là nghĩ ngay đến Tôi Tự Học của Nguyễn Duy Cần, 2 tác phẩm khá giống nhau về nội dung nhưng khi đề cập đến mục đích của sự học thì hoàn toàn khác. Một người thì có quan điểm cho rằng sự học là một việc mang tính nghệ thuật, và học là để đem lại hạnh phúc cho con người bởi học là để cảm nhận được cái đẹp cái hay của cuộc sống. Người kia cho rằng sự học phải là thực học và phải áp dụng được vào cuộc sống, học không chỉ cho mình mà phải giúp ích được cho người khác.

So sánh về quan điểm thì mình chấm Khuyến học cao hơn Tôi tự học một bậc, goodreads không có thang 6 sao nên thôi đành giảm 1 sao của Tôi Tự Học xuống vậy. Nhưng nói vậy không phải chê Tôi Tự Học, quan điểm của Nguyễn Duy Cần có những cái hay riêng tuy có một số điểm trong tư tưởng của ông có phần bảo thủ.

[My Tran · Rating 5 out of 5]

Quyển sách được viết năm 1872 - 1876 nhưng vẫn lấp ló đâu đó nước Việt trong từng câu chữ. Vậy nghĩa là Nhật Bản họ đã ngộ ra từ hơn một trăm năm, họ đang chạy, còn nước mình, xã hội mình, nhà nước mình... thì đang đứng kẹt lại ở đây.

[Le Quynh Huong · Rating 4 out of 5]

Trời mấy bạn thấy một đứa anti-self-help như mình mà đọc hai cuốn self-help chỉ trong một tuần đầu năm mới này có thấy ghê gớm không =)) Nói chứ, cứ đến lúc đi làm là bạn sẽ thấy, bạn cua hơi bị gắt luôn.

Mình không bàn đúng sai gì về các quan điểm được nêu ra trong tác phẩm này, vì không có gì đúng mãi và sai mãi suốt chiều dài lịch sử (tác giả cũng công nhận điều này với các thuyết của Khổng Tử, luận ngữ hai trăm năm về trước không thể áp dụng một cách máy móc cho hiện tại được), nhưng ngắn gọn thôi, cuốn sách này đọc là để hiểu Nhật Bản mạnh như thế nào và làm sao mà họ mạnh được đến như thế. Đó là một quá trình tư duy rất khắt khe, rất độc lập tự cường, rất văn minh, thiết nghĩ đó chính là điểm tạo nên sự khác biệt của người Nhật so với những gã khổng lồ kinh tế khác của thế giới.

Thật thì có đôi chỗ người Việt mình đọc chắc chắn không thích đâu (nhất là những gì thuộc về chính trị), mà không thích thì chắc chắn sẽ bảo là ý này sai ý kia ngu ngốc, chỉ áp dụng được ở Nhật, mình biết tại vì mình cũng chẳng thích thú lắm ở đôi ba điểm, mình vốn dĩ gắn bó với Nhật Bản nhưng cái mình thích ở Nhật không nhiều tí nào luôn, thật sự =)) Nhưng không có gì là sai cả đâu. Người Nhật thời bấy giờ dám thẳng thắn nhận xét dân nước họ còn "vô học", ngu dân, còn nông cạn thiển cận tụt hậu so với các quốc gia khác, rồi mạnh dạn sai chỗ nào phải uốn nắn mà sửa nhau chỗ đó. Bạn đọc thì sẽ thấy thôi, dù có thể không chủ ý thừa nhận, nước Việt ta ở đâu nếu so về mặt dân trí với họ.

Mình thì vẫn thấy dân mình giàu tiềm năng lắm, nhưng mà thôi chẳng nói đâu xa cho dại khờ, nói cho vui là thời trước chỉ nhìn mình thôi là thấy vận mệnh đất nước ra sao rồi, không có khá lên được. Nói đi nói lại đây vẫn là một quyển self-help, nhìn từ góc độ người Nhật, hãy khách quan và có chọn lọc một chút, cái gì hay thì học hỏi, không đồng tình thì thôi, quan trọng luôn là bản thân muốn nạp vô cái gì, loại trừ cái gì. Learn hay Unlearn đều quan trọng nha nha!

Mình cũng không đến nỗi thích tác phẩm này đâu, nhưng xét về góc độ giá trị của tác phẩm thì không thể cảm tính được.

[minhhai · Rating 5 out of 5]

Fukuzawa bàn về sự học trên nền tảng nationalism (lòng yêu nước) trong thời Minh Trị ở Nhật Bản cách đây khoảng 150 năm. Tác giả luận bàn lý do người Nhật phải học, khái niệm về việc học và phương pháp học như thế nào. Thời gian đó Nhật Bản vừa mới chấm dứt chế độ phong kiến mà tác giả có những quan điểm rất tiến bộ, vượt xa thời đại như vậy rõ thật là hiếm hoi.

Vì sao phải học? Tác giả cho rằng đây là thời đại mới, số phận con người không còn bị quyết định khi họ vừa ra đời mà bị ảnh hưởng rất nhiều bởi học vấn, ai có học vấn làm được việc thì sẽ có cơ hội thăng tiến. Đồng thời nước Nhật khi đó đang mở cửa cho người phương Tây vào làm việc, trao đổi buôn bán, do đó để khỏi bị rơi vào vòng lệ thuộc của phương Tây thì chỉ có cách học hỏi từ họ để bằng hoặc cao hơn họ.

Khái niệm về học vấn của tác giả cũng khác so với thời phong kiến. Tác giả phê phán lối học từ chương, chủ yếu thuộc lòng thơ văn cổ rồi đem ra thi thố con chữ với nhau. Kiểu học mới mà tác giả tiếp thu được từ phương Tây đó là học để ứng dụng vào cuộc sống, vào công việc. Và như vậy thì cách học cũng khác, phải đi đôi với hành, áp dụng vào thực tế.

Tác giả còn trình bày quan điểm về quan hệ giữa chính phủ và người dân, giải thích vì sao người dân phải quan tâm chính trị và giám sát việc làm của chính phủ, ủng hộ đấu tranh ôn hòa xem đó là cách duy nhất vừa phản đối vừa hợp tác với chính phủ đ��� giải quyết mâu thuẫn (tác phẩm ra đời gần một thế kỷ trước Martin L. King), nhìn nhận về tính cách con người xem đâu là những tính tốt phải rèn dũa, đâu là những tính xấu nghiêm trọng phải cố hết sức phòng tránh.

Mặc dù đối với phương Tây thì nội dung không có gì là quá mới, tuy nhiên so với thời đó ở Nhật Bản là một sự vượt trội về nhận thức. Ngoài ra so với Việt Nam ngày nay thì vẫn còn khá mới mẻ. Theo mô tả của tác giả thì xã hội và con người Nhật bấy giờ cũng không khác mấy so với VN ngày nay (hơi tốt hơn tí vì ít ra họ có chính phủ Minh Trị tiến bộ và tự do xuất bản), do đó quyển sách này cũng rất phù hợp với độc giả VN. Chỉ có điều sau khi xuất bản vài năm ở Nhật sách đã bán hơn 3 triệu bản, khoảng 1/10 dân số Nhật lúc bấy giờ, còn ở VN thì không biết đã bán được bao nhiêu bản rồi trên tổng số 90 triệu dân.

[Phuc Le · Rating 4 out of 5]

“Khuyến học” là sách của người Nhật viết về người Nhật 140 năm về trước nhưng từng câu từng chữ của nó lại chạm tới thẳm sâu đến những vấn đề nhức nhối của Việt Nam hiện nay. Được bắt đầu viết chỉ 3 năm sau cuộc cách mạng Minh Trị Duy Tân vĩ đại thay đổi hoàn toàn cấu trúc xã hội và chính trị của Nhật Bản, nhân tố chính khiến Nhật Bản nằm trong những nước hiếm hoi thoát khỏi vận mệnh thuộc địa bao trùm toàn Châu á, Khuyến học, với những tư tưởng cấp tiến chứa đựng, mang trong mình tầm vóc của 1 quyển sách thay đổi dân tộc. Trong “Khuyến học”, Fukuzawa Yukichi đã dũng cảm chất vấn hệ thống đẳng cấp đã tồn tại hàng ngàn năm của Nhật Bản, công kích thẳng vào những bất công xã hội, và bóc trần những gông cùm đang cản trở dân tộc của ông tiến lên. Không những thế, ông còn công khai chỉ trích những tư tưởng lạc hậu, cổ hủ, những hình tượng anh hùng mà chẳng phải anh hùng lưu truyền trong nhân gian như những tấm gương sáng.Đối với ông, việc hy sinh bản thân mà đi ngược với đạo lý, với pháp luật thì không thể nào là anh hùng, dù lý do biện minh có tốt đến thế nào đi nữa.

Trong “Khuyến học” , Fukuzawa Yukichi đề cao thực học, quyền bình đẳng, tinh thần pháp trị, ý chý cầu tiến, tinh thần phản biện, nhưng trên hết, ông đề cao ý thức dân tộc trong mỗi người dân Nhật Bản. Mỗi người dân phải ý thức rằng mình là đại diện cho ý thức Nhật Bản, cho ý chí Nhật Bản. Đọc “Khuyến học”, ta có thể cảm nhận được cái nỗi nhục quốc thể mà ông đã cảm thấy, cái nhục của 1 quốc gia tiếu nhược, lạc hậu, trước những quốc gia phát triển bên trời Âu. Nghĩ về Việt Nam ta, 40 năm sau chiến tranh, quốc dân ta đã thực sự giàu mạnh chưa? Người dân Việt Nam đã tự tin đối khẩu, cạnh tranh với bạn bè quốc tế chưa? Chúng ta đã thực sự là những đại diện tốt cho quốc gia Việt Nam chưa? Chúng ta coi Việt Nam là gì, là nhà, hay chỉ là nơi ở trọ? Những câu hỏi luôn ở đó, chỉ chờ có 1 động lực để được lôi ra. Tôi coi “Khuyến học” là 1 chất xúc tác tuyệt vời, đề cho mọi người có thể tách mình ra khỏi những lo âu, kế sinh nhai hàng ngày, để suy ngẫm về những việc mình làm, để nghĩ về 1 cái to hơn, lớn hơn. Với Fukuzawa Yukichi, đó mới đích thực là con người.

[Duong Tan · Rating 5 out of 5]

Thật đáng tiếc là chỉ có 5 sao để rate cho những cuốn sách như thế này.
Mỗi đầu năm tôi đều mang nó ra để đọc lại và xem có những gì biến đổi không.
Kể từ ngày tôi viết một bài giới thiệu dài đăng trên tạp chí nội bộ của trường (https://duongtrongtan.wordpress.com/2...), tôi đã không ngừng giới thiệu nó cho mọi người.

Tháng trước, tôi tặng mỗi nhân viên trong phòng một cuốn.

Cuối tháng, tôi xúi ngài Hiệu trưởng một trường phổ thông tặng mỗi nhân viên của trường một cuốn. Không biết ai đã nhận được sách chưa.

Sách này không đọc hơi phí :)

PS. Lần đọc này, tôi bị ám ảnh bởi một câu trích dẫn trong sách, không phải lời của Yukichi: "Dân ngu tự chuốc lấy chính sách bạo tàn" - tr.34, dòng 10-11.

[Huyen Pham · Rating 4 out of 5]

#Popsugar2020
40. Your favorite prompt from a past Popsugar Reading Challenge
(on my TBR list for way too long - challenge 2017)

Nghe danh cuốn này đã lâu, giờ mới có dịp đọc. Quả thật cuốn này bán chạy như vậy là có lý do. Tư tưởng và những quan điểm của tác giả đặt vào thời điểm cuốn sách mới ra đời chắc hẳn phải mới mẻ và gây chấn động lắm. Gần hai trăm năm sau khi cuốn sách ra đời mình mới đọc được mà vẫn thấy nhiều ý, nhiều đoạn thời sự, sát sườn với tình hình nước mình thời điểm hiện tại lắm. Đọc mới thấy mình còn phải chạy theo người ta dài dài.

[sophia · Rating 4 out of 5]

fukuzawa was one of the greatest minds of japan and his ideologies still maintain their relevancy. in an encouragement of learning, he expresses his wish for all of man to strive for growth and equality. he advocates for independence of the individual and the nation. each section deals with its own topic but manages to somehow connect back to this encouragement of learning. if we don't learn, we can't progress. i think this is the essence of his novel.
he purposely wrote this book in simple language so that all could understand easily, which i can attest to; this was a very simple read, though the contents and the ideas written about still maintain their complexity. its hard to summarize all of his points into this review, so id recommend reading it for yourself.
his definition of learning is not so much as being scholarly and reading books, but more of cultivating your mind and expanding it. though he does admit that reading is a valid way of learning, it means nothing if you don't apply this knowledge to something, such as the better of the world you live in.
we are all born equal, so the only difference between a wise and a stupid man is the level of their learnings.
ive seen this marked as a self-help book, but honestly i dont really see that. if youre walking into this book thinking of it as some sort of guide to be a better person, just dont. its more of a sermon given by a philosopher (a really interesting one, though).
though i do admire fukuzawa's viewpoints, im not sure that they could actually work in practice. his wishes for the world would really only work with the cooperation of everyone who lives, and i dont think this is entirely possible. anyways, i still think this book was enlightening and i loved how easy it was to digest his points.

[Cuong Khong · Rating 5 out of 5]

Khuyến Học, hay những bài học về tinh thần độc lập tự cường của người Nhật Bản, là một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất tại Nhật, được sáng tác bởi học giả Fukuzawa Yukichi.

Khi nói tới Fukuzawa Yukichi, không người Nhật nào lại không biết. Họ nói về ông không chỉ là gương mặt trên tờ tiền mệnh giá 10,000 Yên mà còn là một trong những bậc “khai quốc công thần” của nước Nhật Bản hiện đại. Fukuzawa Yukichi là nhà tư tưởng có ảnh hưởng sâu rộng nhất đối với xã hội Nhật Bản vào thời Minh trị.

Người Nhật tôn vinh ông là “Voltaire của Nhật Bản”, không chỉ vì tính triệt để và tầm mức vượt trội trong tư tưởng của ông, mà còn vì cũng như danh nhân người Pháp, Fukuzawa Yukichi cùng những người đồng chí của mình là những người khai sáng tinh thần quốc dân Nhật Bản, đem lại linh hồn, động lực và sự hậu thuẫn tinh thần cho công cuộc Duy tân của chính phủ Minh Trị. Những tác phẩm của ông dù viết từ hơn một thế kỷ trước nhưng vẫn được người Nhật Bản ngày nay hết lòng ngưỡng mộ.

Khuyến Học là tác phẩm có tầm ảnh hưởng mạnh mẽ nhất đến công chúng Nhật Bản vào thời kì Duy Tân. Người dân Nhật thời Minh Trị thuộc Khuyến Học như sách vỡ lòng, một dạng sách gối đầu giường như Tam Quốc Diễn Nghĩa của người Bắc, họ đọc trên tàu điện ngầm, trên JR, ở quán nhậu, trên xe buýt…

Quyển sách khẳng định tầm quan trọng của việc học và việc nâng cao dân trí quốc gia. Xuyên suốt các chương sách, tác giả đề cao sự phát triển của chí khí dân tộc, khuyến khích quốc dân hợp tác với chính phủ để xây dựng đất nước, nhấn mạnh sự thống nhất của tinh thần quốc dân. Với văn phong phê phán, Fukuzawa Yukichi đả kích tâm lý bàng quan thờ ơ với vận mệnh đất nước, ỷ lại vào chính phủ. Ông lên án những phong tục lạc hậu, đánh trực diện vào tư tưởng xưa cũ vốn coi trọng đẳng cấp thứ bậc, trọng nam khinh nữ, những thói quen kém văn minh vốn chịu ảnh hưởng của Nho giáo đã ăn sâu vào tính cách người Nhật.

Mỗi phần trong sách đưa ra những ví dụ thực tiễn để vạch ra thực trạng tiêu cực, đả kích những điều mâu thuẫn bất hợp lý trong phong tục cũ, nhằm đánh đổ tâm lý sợ hãi tự ti và lối tư duy lạc hậu của người Nhật sau bao nhiêu năm bị phong kiến đô hộ. Từ đó tác giả hướng dẫn sâu sát, tỉ mỉ, mục đích hướng người đọc khỏi lối mòn suy nghĩ, xóa đi lối tư duy tiêu cực, mà hướng tới sự bình đẳng, tự do cá nhân để khuyến khích sự học, phát triển văn minh. Một vài đoạn phân tích đến từng khía cạnh nhỏ của cuộc sống, đôi khi chi tiết một cách quá mức, chủ yếu để loại bỏ tận gốc thói suy nghĩ cũ, làm sáng rõ sự quan trọng của tư duy logic, lý trí, khoa học.

Tôi tình cờ đọc Khuyến Học trong thời gian công tác bên Nhật, khi có dịp đi qua các thành phố lớn như Osaka, Sapporo hay Tokyo. Và đó là một quyển sách thực sự đúng lúc. Không hẹn mà gặp, Khuyến Học giúp trả lời những câu hỏi mà thế giới quan của tôi cảm thấy khi bản thân tiếp xúc với người Nhật. Đúng như chủ nghĩa mà Khuyến Học mang lại: Nó đề cao vai trò của việc tự giáo dục, nhắc mình nhớ rằng thực học là sự nghiệp cả đời, rằng kiến thức không phải để làm giàu cho bản thân mà để giúp đời, và rằng mỗi người dân ngoài chăm lo cho bản thân, gia đình thì còn có bổn phận với xã hội, với đất nước. Cho đến bây giờ, ngay cả người Nhật thuộc thế kỷ hai mươi mốt. Những lí tưởng của ông vẫn khắc cốt ghi tâm trên khuôn mặt của từng quốc dân xứ sở hoa anh đào. Đi đến đâu tôi cũng đều nhận thấy cung cách lịch thiệp, sự nhanh nhẹn, cương quyết trong hành xử giao tiếp, trong công việc. Một vẻ gì đó khiến tôi luôn phải cuối đầu chào khi giao tiếp.

Sau đây là một số đoạn trích mà tôi tâm đắc, đã highlight lại nhằm ghi nhớ về sau:

Trời không tạo ra người đứng trên người. Mọi người sinh ra đều bình đẳng về quyền lợi. Nếu có khác biệt là do học vấn.

Nhưng dù có trừu tượng hay cụ thể thì mục đích của học vấn là làm cho con người mở mang kiến thức, biết quan sát, lắng nghe, lý giải được đạo lý của sự vật, làm cho con người tự giác về trách nhiệm của bản thân.

Tựa đề của cuốn sách này là “Khuyến học”, nhưng không có nghĩa là tôi khuyên các bạn chỉ có đọc sách.

Hỏi: Ra khỏi chính phủ thì cuộc sống của họ không được bảo đảm, giải quyết vấn đề này như thế nào?
Đáp: Nói như vậy thì không xứng đáng là chí sĩ. Với những người ngày đêm ưu tư, lo lắng cho vận mệnh đất nước, nhất lại là các trí thức, không ai có suy nghĩ tầm thường như vậy. Những người có năng lực thì không lý gì lại không thể kiếm sống được. Làm quan chức hay làm tư nhân đều giống nhau. Cùng một công sức bỏ ra, nhưng quan chức sẽ được chia phần nhiều hơn, nếu nghĩ như vậy thì đó chỉ là thứ suy nghĩ của những kẻ lạm dụng công quỹ một cách bất chính. Thủ đoạn chiếm đoạt, ăn bớt của công không thể là bạn của “Nghĩa thục” chúng tôi.

Tháng Giêng năm Minh Trị thứ bảy.
(tức năm 1874)

Lời nói của ngài Fukuzawa như những nhát dao chặt mạnh vào luồng suy nghĩ, cắt đứt những tư tưởng lạc hậu, cổ hủ trong đời sống con người chúng ta. Nhiều lần khi đọc sách và so sánh với con người Nhật thời hiện đại, chỉ có thể thán phục, thực sự ngưỡng mộ những suy nghĩ thay đổi của con người Nhật.

Xin hãy đọc Khuyến Học để biết người dân Nhật Bản đã xây dựng đất nước như thế nào để biến một quốc gia lạc hậu thành một cường quốc chỉ sau ba mươi năm công cuộc duy tân Minh trị. Đọc để biết vì sao sự học nên là một quá trình của cả đời người. Đọc để biết hổ thẹn và phấn đấu xây dựng đất nước Việt Nam này để độc lập với láng giềng, ngang bằng với phương Tây.

[an's little forest · Rating 4 out of 5]

16/1/2024

Thật là một nhân duyên kì lạ, mình vô tình đọc lại review này đúng 3 năm sau.
3 năm qua đã có quá nhiều thay đổi trên thế giới và với chính bản thân mình. Mình đã có cơ hội được đến các nước phát triển để xem họ “Khuyến học” hơn ta như thế nào. Rồi mình nhận ra năm 18 tuổi mình dữ dằn thật =))).
Nói thẳng thì Việt Nam vẫn còn xa lắm mới sánh vai với các cường quốc năm châu, nhưng chúng mình đang trên con đường phát triển riêng của chính mình, và mình tự hào về điều đó.
Hãy cùng cố lên nhé!

16/1/2021

Thế mà đã 3 năm kể từ ngày viết bài review này, thật đáng ngạc nhiên khi nhìn sân vận động Thiên trường ngày hôm qua được lấp đầy bởi 1 vạn khán giả trong khi thế giới còn đang phải đóng cửa và vật lộn với dịch. Nhưng mình vẫn chưa chiến thắng đâu Việt Nam ơi, mình sẽ thắng, chừng nào các nhân tài Việt Nam không còn "bỏ xứ mà đi", chừng nào ta bớt nghĩ về cái "tôi" và nghĩ nhiều hơn về cách để cống hiến và cho đi không đòi hỏi gì.
Dù vậy, tự hào lắm Việt Nam ạ, chỉ mong sao ngày này 3 năm sau lại được cảm ơn và "ôm" Việt Nam vào lòng.

16/1/2018
4.5

"Dũng khí của con người không sinh ra từ sách vở.
Đọc sách là phương tiện nâng cao học vấn
Học vấn là phương pháp tiến tới thực tiễn
Chính kinh nghiệm, sự từng trải, sản sinh ra lòng quả cảm."

Khuyến học được viết cách đây gần 200 năm, với giọng văn bình dị dễ hiểu, bởi Yukichi Fukuzawa gửi cho thế hệ người Nhật Bản vào thời điểm Mạc Phủ mới sụp đổ và Minh Trị hứa hẹn sẽ đem lại một cuộc cải cách toàn diện cho số phận của đất nước mặt trời mọc này. Vậy mà chỉ chưa đầy hai thế kỉ sau, người Nhật đã thực hiện được chính xác những điều tác giả kêu gọi trong sách, trở thành một quốc gia cường thịnh, bảo vệ được độc lập dân tộc khỏi các nước Châu Âu hùng mạnh trong thời kì thực dân đô hộ diễn ra khắp nơi ở Châu Á. Còn người Việt chúng ta, ở thế kỉ 21, lại chứng kiến một tấm gương phản chiếu hoàn hảo những thói xấu của mình trong cuốn sách Khuyến học .
Ở thế kỉ 21 này rồi, tôi vẫn còn nghe thấy nhiều người nói rằng, "Việt Nam mình không cần giàu có, cứ yên bình không khủng bố như thế này là hạnh phúc rồi. Giàu như Mỹ thì lắm khủng bố mà giàu như Hàn, Nhật thì người dân suốt ngày tự tử, tội gì." Tôi nghĩ những người đó không nên đọc Khuyến học vì đây là một cái tát cho tất cả những kẻ luôn ngụy biện cho sự thấp kém và lười biếng của mình. Đầu tiên và trên hết, cái chúng ta cần học tập ở những quốc gia khác, không phải cách LÀM GIÀU, mà là cách SỐNG văn minh. Người Nhật tuân thủ luật pháp, biết giữ chữ tín, lại không tham lam vô độ, vì thế người ta mới không ngâm thực phẩm bẩn vào nước phèn để tẩy trắng, không mua chất hóa học độc hại của TQ để ướp cá rồi bán cho chính dân mình ăn, không giáo dục con trẻ bằng cách đánh đập và sỉ nhục chúng, và quyết định số phận của một người bằng gia thế cha mẹ họ. Chúng ta sống với những tư tưởng Á Châu cổ hủ quá lâu để rồi cho rằng những cái như thế là bình thường, không có gì đáng lên án cả, và cứ chạy dài mãi sau các nước khác hàng trăm năm.
Nói đi cũng phải nói lại, Việt Nam ta cũng đã dần thay đổi, đã xóa bỏ được rất nhiều hủ tục, thậm chí còn đi trước nhiều nước phát triển về quyền phụ nữ và nới lỏng với hôn nhân đồng giới. Nhưng để cả dân tộc có thể chuyển mình thực sự, phải đến từ tất cả các bạn. Những người đang đọc cuốn sách này.
Khi bạn nhận ra rằng, nếu chỉ sống cho mình thì khác chi loài động vật tầm thường.
Chúng ta là con người, vì chúng ta còn sống cho xã hội và cho tổ quốc .

[Asuka Nguyen · Rating 3 out of 5]

Mmm…

Nói chung quyển sách được viết từ thế kỉ thứ 19, không có điều gì trong sách là mới mẻ, nên về mặt nội dung mà nói, không mấy hấp dẫn đối với mình.

Về khía cạnh giáo dục thì có thể thấy rất rõ tư tưởng cấp tiến đáng ngưỡng mộ của bậc tiền nhân Fukuzawa Yukichi. Mình cực kỳ cảm kích lối giảng giải đại chúng về (1) vai trò thân phận của người phụ nữ trong thời đại mới, (2) những tư tưởng lệch lạc lỗi thời của Chu Tử và Khổng Tử đã được tôn sùng từ mấy ngàn năm, và (3) sự phân định rạch ròi việc sinh ra là một con người không nên chỉ cảm thấy thỏa mãn chẳng khác gì loài sâu kiến (chỉ biết lo ấm thân mà không màng đến tạo ra giá trị cho cuộc đời).

Có những điều răn tưởng chừng như ai ai cũng biết và việc chấp bút thành văn có vẻ quá dư thừa, nhưng thực sự vẫn còn là bài học nhức nhối cho người dân Việt Nam tại thời điểm hiện tại và có lẽ là cả trong tương lai xa. Đó chính là bài học (1) về “Trách nhiệm của những kẻ đứng trên” nhắm vào bộ máy chính trị của một nước, (2) về vai trò của con người trong việc trau dồi để có được khí dân, biến nhân dân một nước thành một khối đoàn kết “Quốc Dân” với đủ tiềm lực và trí lực giúp đẩy lùi quân thù luôn nhăm nhe bờ cõi nước nhà, (3) về sự khẩn thiết của việc học: học quan trọng thế nào, học thế nào là đúng, mục đích học phải ra sao.

Và điều làm mình thấy thích thú nhất có lẽ là góc nhìn của ông về “Tây học”. Tây văn minh, Tây tiến bộ. Nhưng khi học theo Tây và truyền bá tư tưởng văn hóa phương Tây, nhất định không được mù quáng ngu si mà đánh mất đi bản sắc dân tộc vốn là di sản của tổ tiên.

Nói chung điều ấn tượng nhất ở tác phẩm chính là bản thân tác giả với những suy nghĩ thấu tình đạt lý, đi trước thời đại và lối viết văn khẳng khái không khoan nhượng, dễ hiểu mà chí tình!

Những gì ông viết không hề mới, nhưng vẫn sẽ đem lại cảm giác hài lòng cho người đọc vì ông như đang nói hộ tâm can của rất nhiều tâm hồn đang trăn trở một lối thoát cho đất nước thời mở cửa.

[RKanimalkingdom · Rating 3 out of 5]

3.75

This is a collection of the essays that Yukichi Fukuzawa (Fukuzawa Yukichi in Japanese style) wrote or narrated to the public during a great time of revolution. Each essay focuses on an issue pertaining in Japan (at the time) and within each essay, Fukuzawa meticulously deconstructs the issue down to its very roots. He’s not afraid of being blunt and questioning what you take for granted/normal. In each essay he maintains certain principles. Equality among the people, education for all, self individualism, self improvement, and responsibility. He doesn’t just mention these principles on a large, governmental scale but even in our every day lives. Family roles, behvaiour, expectations are questioned too. Gender roles, family roles, work roles, etc. are all included in his essays.

Review Continued Here

[Ha-Linh · Rating 3 out of 5]

Các ý tưởng trong cuốn sách này có lẽ không quá mới mẻ đối với mình và với một người ở thời đại này, nhưng rất nhiều trong số đó vẫn còn nguyên giá trị dù được viết ra từ những năm 1870. Các tư tưởng về việc học và trao đổi, tinh thần tự lực tự cường, độc lập vật chất và độc lập tinh thần, kết hợp văn hoá, tri thức, và lối sống của phương Đông và phương Tây, những điểm yếu kém của xã hội và cả các vấn đề về gia đình, bình đẳng giới,… được đề cập ngắn gọn, khá kiệm lời, nhưng cũng rất thẳng thắn. Tác giả không ngần ngại phê phán những quan điểm đã lỗi thời của đạo Khổng. Một người trẻ ở Việt Nam đọc quyển này cũng sẽ thu được nhiều điều (tiếp thu có chọn lọc).

[Quỳnh · Rating 3 out of 5]

Sẽ tốt hơn nếu mình đọc cuốn này hồi sinh viên. Đến tuổi này thì mình đã biết gần hết những gì 'Khuyến học' muốn truyền tải rồi.

[Thanh Ho · Rating 5 out of 5]

Những ai có chí - có tình với đất nước, nên đọc sách này,

[Tăng Yến · Rating 4 out of 5]

Đọc xong cuốn này phải nói là mình rất ngạc nhiên khi biết tác giả viết từ những năm 1874-1875 vì tư tưởng rất cấp tiến so với thời bấy giờ. Tuy nhiên đọc vào thời nay thì mình chỉ cho 4 sao thôi vì phần lớn đều là những điều mọi người đã biết, và mình cũng đã đọc rất nhiều hàng ngày trên báo đài, mạng Internet rồi.
Nhìn chung thì vẫn sẽ rcm quyển này cho mn đọc chắc đâu đó vẫn sẽ có những điều mọi người chưa biết, hoặc biết rồi thì đọc thêm.

[Huong Pham · Rating 5 out of 5]

Một quyển sách trên cả tuyệt vời!

Có những quyển sách chỉ để đọc một lần và có những quyển sách nên đọc lại mỗi năm một lần và "Khuyến học" là trường hợp thứ hai.

Cứ đọc được mấy trang là tôi lại quay ra xuýt xoa một mình "Hay quá, quá hay, trời ơi, hayyyyyyy". Có lúc phải đi khen sách hay với người bạn đã tặng sách xong mới tiếp tục đọc vì cảm xúc lên quá cao. Mà đọc "Khuyến học" của Fukuzawa Yukichi xong chỉ xuýt xoa khen hay không thì thật đáng hổ thẹn.

Từng ý nhỏ trong từng phần của "Khuyến học" có để đem ra để thảo luận như một đề tài lớn. Tư tưởng, cách nhìn nhận, phân tích, lý giải và chỉ dẫn của Fukuzawa Yukichi trong từng vấn đề có giá trị to lớn trong việc khai tâm, khai trí cho những người đang sống vô thức và "những người cảm thấy thỏa mãn chẳng khác gì loài sâu kiến".

[Huong Man · Rating 4 out of 5]

Một cuốn sách tâm huyết, được chuyển tải dưới dạng những lá thư dặn dò cho lớp trẻ. Mỗi chủ đề đều được dẫn nhập bằng những điều thực tế, những quan sát trong xã hội, rồi đào sâu vào cội nguồn của những bất cập đó để chỉ ra những điều hay - chưa hay và kết luận bằng những giải pháp.
Thích cuốn sách này vì những điều trong đó, dù viết cho Nhật Bản dưới thời Minh Trị nhưng lại khá giống với VN hiện tại nên đọc là thấy bóng dáng xã hội mà mình đang sống, nghĩ về những giải pháp đề xuất để có thêm chút niềm tin và hi vọng cải thiện những điều bức bối vẫn thấy mỗi ngày. Nhưng một mặt khác, cũng như nhiều cuốn sách khác, đọc xong cũng vẫn có chút tiếc nuối, vì thấy hay mà không biết bao nhiều điều sẽ được ứng dụng vào thực tế khi mà còn rất nhiều điều hạn chế.

[Uyên Khôi · Rating 5 out of 5]

Đọc quyển sách này, điều cứ quanh đi quẩn lại trong đầu mình đó là, người viết những điều này là một người Nhật, sinh sống ở Nhật. Nếu là một người Việt Nam sinh sống ở Việt Nam thì sao? Một cuốn sách tương tự chắc sẽ bị tẩy chay cùng cực ở Việt Nam vì tác giả nói có khác nào tát vào mặt quốc dân đâu?

Cuối cùng, câu kết lại quyển sách cũng như cái tát vào mặt biết bao người mà mình biết (nếu như họ có đọc cuốn sách này, mà mình nghĩ là sẽ chẳng bao giờ đâu :v )

"Chẳng lẽ suốt cả một đời, con người chỉ biết sống như lũ cá thờn bơn ngoe nguẩy trong lòng giếng hẹp là toại nguyện hay sao?"

[Dũng Nguyễn · Rating 3 out of 5]

Quyển này ngắn, nội dung gần gũi, đơn giản thiết thực. Cuốn sách dành cho người Nhật sau cuộc Duy Tân Minh Trị, nhìn lại thì Việt Nam 2016 cũng có nhiều thứ có thể thực hiện được.

[Petabik · Rating 4 out of 5]

While Fukuzawa's words may sometimes come off more like preaches than anything else, his teachings manage to mostly hold up really well, not just for its main audience, but for anyone in modern life. And other bits serve as a strong perspective into the life of a man in this era of Japan.

4.25/5

[Rick Sam · Rating 3 out of 5]

A. Who is this person?

Fukuzawa Yukichi, an important late 20th century Japanese Writer.

He was an Educator, Journalist, Entrepreneur.

He founded Keio University.

B. Why should I care about Yukichi Fukuzawa?

Interested in:

0.Modernize my Country/Region
1. West-East Discourse,
2. Modernization,
3. Japan History
4. Education Models of East-West

C. Why was the West better asks, Yukichi Fukuzawa?

Merely importing, gunnery or machines wasn't the solution.

That took him on a journey to write his works, to absorb, emulate many works of the West.

He is part of inter-civilizational dialogue between West and Japan.

He is considered to be one of the Founders for Modern Japan.

In this Work, he iterates:

-Equality of Men
-Equality of Nations
-Duty of Scholars

He basically encourages independence - self-sufficiency, national independence,

And introduction of Western learning in Japan.

D. What are your favorite parts from this work?

1. In addition, if we want to widen our circle of friends, it is essential to have as broad a range of interests as possible.

We have to be able to play more than one note ourselves, and this means we should associate with people of all sorts of interests—intellectual interests, business interests, calligraphy and art, the games of go and shōgi.


2. "Let me therefore say to the younger generation: if you are dissatisfied with another person’s efforts, go and do it yourself. If you think another’s business is poorly done, just try to do better. Put your own household in order if you think your neighbor’s household is not. Write a book yourself before commenting on another’s.

Before you comment on a scholar or a doctor, become one yourself. If you want to meddle in another’s work, no matter how trivial, put yourself in the other’s shoes and then examine yourself.

Or if someone else’s job is completely different from yours, make a fair estimation of the relative difficulty and importance of his work. Even if his work is different, you will not make a great mistake as long as you compare just the practical ability of yourself and the other person’s."

In the process of Modernization, Patrick Smith writes, Asian countries have suffered confusing identities called, "Doubling." Asian countries have a frame of reference towards the West.

Patrick Smith is a Journalist, has lived in Japan, China and India for 20 years. He writes in his work Somebody Else's Century.

For Tamil People:

Similarly, I ask -- What could Tamil People absorb and learn from the West?

Nope, not wearing Western clothes, watching sitcoms, gadgets or spewing out fancy english is Western.

Perhaps, could we create knowledge? And so, we can churn out products that could be traded?


What could, we Tamil People absorb, that could improve overall socio-economic aspect of Tamil People, to put it on a Global Map?

E. What others would I recommend?

1. Yukichi Fukuzawa's, Theory of Civilization -He makes a Key Point, the West has been pursuing Knowledge, Virtue.

2.Patrick Smith's, Somebody's Century, part of East-West Discourse. He says India could evade losing its identity, unlike China or Japan.

Patrick's work in unique.

He writes as an exploratory essay, story, rather than conclusive or, thesis style.

May you explore, come up with interesting answers.

Deus Vult,
Gottfried

[Hưng Đặng · Rating 4 out of 5]

Yukichi Fukuzawa là một nhà tư tưởng lớn, đó là lý do vì sao cuốn sách này hầu hết chỉ là quan điểm của ông ấy thôi nhưng sách vẫn có thể bán chạy và nhiều độc giả. Tác giả đi trước thời đại của mình nhiều nhất là hoàn cảnh lịch sử nước Nhật lúc đó khi chính quyền Minh Trị mới lên ngôi và nước Nhật còn rất đói khổ lạc hậu. Nếu khen thì có rất nhiều và nhiều điểm tôi đồng ý hoàn toàn với tác giả. Ví dụ như lúc sướng phải biết rằng kiểu gì cũng sẽ có lúc khổ; 'Biết chữ' chỉ là công cụ thôi, làm gì với chữ nghĩa mới quan trọng; lý thuyết về khế ước xã hội hay đôi khi phải giữ vững quan điểm dù chỉ một mình ... Tuy nhiên vẫn có vài điểm cần bàn luận thêm.
Thứ nhất là đoạn tác giả gợi ý 47 ronins thay vì đi báo thù cho chủ hãy kiên trì đi kiện ngay cả khi trong hoàn cảnh chính phủ có độc đoán tàn bạo thì cuối cùng cũng sẽ đạt được công lý. Đoạn này tác giả khá lý tưởng hóa. Sao lại thế vì việc kiện tụng chỉ có ích trong một xã hội còn tương đối pháp quyền, với một xã hội độc đoán thì việc bị chèn ép và bịt miệng là khá dễ xảy ra. Như năm 1960 ở Trung Quốc có khoảng 15 triệu người bị biến mất. Trong một thời gian khoảng 30 năm cả thế giới ko biết chuyện gì xảy ra cho đến năm 1996 khi TQ tự công nhận là do nạn đói và khả năng quản lý kém cỏi lúc bấy giờ của giới lãnh đạo. Sợ rằng cái chết của 47 người cũng chả có giá trị mấy mà được ghi lại trong lịch sử tạo ra bài học vì tính kịch không cao và có được 47 người đi kiện bị ám sát hay chết không rõ nguyên nhân trong một thời gian dài.
Tiếp đến là đoạn tác giả đề cập: "người chịu khó học, hiểu biết sẽ trở thành người quan trọng, sống sung túc; người vô học sẽ trở thành con người thấp hèn, nghèo khổ." Ý kiến này không hoàn toàn sai nhưng không thể tiếp nhận hoàn toàn vì có những kiến thức sẽ được xã hội trọng dụng nhưng có những kiến thức không có giá trị nhiều. Đó là lý do vì sao nhiều học giả và nghệ sĩ tài hoa nhưng vẫn nghèo. Học thức là điều kiện cần, nhưng chưa phải là điều kiện đủ để sống sung túc.
Một điều có thể thấy rằng kỹ thuật phê phán của tác giả. Hầu hết đối tượng bị phê phán được đề cập khá chung chung, ví dụ như "nhóm Tây học, người chồng, người chủ..." Dẫu biết rằng đây là những điểm chung trong xã hội và dù nói chung chung như vậy người đọc vẫn có thể hiểu, ta vẫn coi trọng kỹ thuật phê phán của tác giả: động chạm nhiều người vậy mà vẫn sống rất ngon lành.
Có một đoạn, tác giả khẳng định rằng những thứ không có tác dụng thì sẽ có tác hại. Có thể đây là vấn đề của phiên dịch nhưng quan điểm này không đúng vì bản thân sự vật không có khái niệm tác dụng hay tác hại. Nó chỉ được đặt ra khi tương tác với con người. Hơn nữa có sự vật nếu được dùng đúng cách sẽ có lợi nếu sai cách sẽ có hại, chưa kể nó có thể có lợi với người này nhưng có hại với người khác. Ví dụ như năng lượng hạt nhân, dùng làm bom nguyên tử thì hại khủng khiếp nhưng nếu dùng cho nhà máy điện thì năng suất lại cực cao. Chưa kể ngay cả bom nguyên tử khi Mỹ thả xuống Nhật đã tiết kiệm một lượng lớn xương máu lính Mỹ giúp họ không phải đổ bộ lên đất Nhật để chiến đấu với quân Nhật. Do đó Mỹ có ích còn Nhật thì có hại.
Chung quy lại, đối với một nhà tư tưởng thì họ sẽ đưa ra quan điểm. Có nhiều thứ rất hay, rất đáng học đáng làm nhưng lại có thức không hợp lý. Có thứ áp dụng được, có thứ lại rất lý thuyết và lý tưởng quá. Có tư tưởng dùng được ngay nhưng có tư tưởng cả trăm năm sau người ta mới thấy áp dụng được. Cái chính là Fukuzawa nói rất nhiều và nói rất hay (vì ông ấy là dịch giả) đó là lý do vì sao sách có thể bán chạy và phổ biến trong một thời gian dài đến thế.

[Nhung Pham · Rating 4 out of 5]

Có lẽ điều tác giả muốn nhắn nhủ qua tác phẩm này không đơn thuần là mục đích và tầm quan trọng của học vấn, nhưng là một tập hợp những phẩm chất, khí chất và tinh thần của quốc dân trong đất nước đó.

Người Việt và cả thế giới luôn nhìn nước Nhật bằng sự ngưỡng mộ vì họ đi lên từ trong nghèo đói và chiến tranh giống như những nước khác. Tác phẩm này được viết trong đúng bối cảnh khó khăn nhất đó và nó chỉ cho chúng ta hình ảnh người Nhật với tất cả những đặc tính cố hữu của Nho giáo, Khổng Tử, Chu Tử và chế độ phong kiến. Người Nhật cũng ưa học giả hình thức, thích làm quan để có bổng lộc và quyền lực, tự thoả mãn khi đạt được lợi ích cá nhân, coi việc tự cường đất nước là trách nhiệm của chính phủ và những tầng lớp tinh hoa phía trên. Họ cũng sợ hãi và tách mình khỏi quyền làm chủ đất nước, sống với tư cách kẻ ăn nhờ ở đậu trên đất nước đó, tự giam hãm bản thân trong thói tham lam và mưu cầu vật chất. Người Nhật quá giống người Việt chúng ta, nhưng họ đã thay đổi. Bởi vì Fukuzawa (theo tôi) đã chỉ ra 2 phẩm chất cơ bản, đó là tự trọng và tự chủ.

Người có tự trọng thấy hổ thẹn khi phải mua sắm hàng hoá và thuê chuyên gia của nước ngoài để phát triển. Và vì thấy xấu hổ, họ gắng học tập và tiếp thu văn minh của phương Tây. Nhưng chỉ đọc nhiều sách, học nhiều thầy mà không suy tư để áp dụng kiến thức đó thì cũng như không có học. Không có học sẽ dẫn đến ỉ lại, bị phụ thuộc vào người khác, mà mỗi cá nhân phụ thuộc khiến cả quốc gia mang gánh phụ thuộc. Kết quả là đất nước có tự do nhưng không có tự chủ, có bỏ bọc văn minh nhưng không có tinh thần văn minh hoá.

Nếu sinh viên của chúng ta chỉ thích làm cho công ty nước ngoài, cán bộ của chúng ta tự hào vì làm dự án được nước ngoài tài trợ, người dân chúng ta vẫn thích dùng hàng nước ngoài thì Việt Nam có lẽ nên tự bằng lòng với vị trí cuối của thế giới sẽ thực tế hơn.

[Nguyễn Hạnh · Rating 4 out of 5]

Điểm khác nhau giữa Tôi tự học của Thu Giang Nguyễn Duy Cần và quyển này là một quyển thì tập trung vào phát triển cá nhân trong mối quan hệ hài hòa với môi trường xã hội tự nhiên một cách hữu ích và một quyển thì đặt sự phát triển đó như một nền tảng hướng đến mục tiêu xây dựng nền độc lập tự chủ của quốc gia dân tộc. Quả như lời nhận xét đầu sách, đây không phải một quyển sách sâu sắc nhất của ông nhưng lại là quyển sách gần gũi nhất với lời kêu gọi vang dội nhất cho mọi tầng lớp nhân dân Nhật thời điểm ấy.

[Phạm Anh · Rating 4 out of 5]

Những tinh thần và giá trị trong cuốn Khuyến học, nếu xét sự tiến bộ của văn hoá ngày nay, không có gì đáng ngạc nhiên nhiều. Nhưng nếu đánh giá từ khía cạnh lịch sử ra đời của cuốn sách từ thế kỷ 19 thì quả thật đây là tư tưởng đi trước thời đại rất nhiều.

Đọc trong sách vẫn thấp thoáng đâu đó thấy những thói hư tật xấu, những lối mòn suy nghĩ đáng xấu hổ vẫn còn trong xã hội hiện tại của Việt Nam. Nhưng điều mà giới trẻ, chính là đối tượng mà tác giả muốn nhắm tới nhất, phải tự xây dựng cho mình một tinh thần quốc dân Việt Nam đúng nghĩa. Tôn trọng các giá trị dân tộc, du nhập có chọn lọc văn hoá và văn minh nước ngoài, chớ vội tự hào khi mình đã tự độc lập vêd vật chất mà sớm quên đi trách nhiệm của mình với vận mệnh dân tộc còn cao cả lắm, và nếu như có thấy những thói hư tật xấu còn nhiều trong XH mình thì tuyệt đối không lấy đó làm nhụt chí mà phải tìm cách vươn lên, tuyệt đối không lấy đó làm cớ mà chỉ biết sống cho riêng mình.

Để Việt Nam độc lập và vững mạnh, con đường còn dài và khó, nhưng đó là trách nhiệm của chúng ta và chúng ta sẽ làm được.