Dupānī

by Durga Bhagwat

A collection of 2 page writings

Genres: Marathi

126 pages, Unknown Binding

First published January 1, 1995

About the author

Durga Bhagwat's notable works include biography of Rajaram Shastri Bhagwat, Pais, a collection of articles based around religions, their literature and practises and Vyas Parva, a book about her study of Mahabharat. She studied religious literature, particularly Buddhist, works of Marathi saints from Dnyaneshwar to Tukaram, major Sanskrit works of Vyas and Adi Shankaracharya. Her book 'RRitu-chakra', detailing the nature (particularly trees and flowers) in each Indian month, is perhaps her most famous work. In early 1940s during her stay in forest, she tried to cook a vegetable which turned out to be poisonous and she was bed-ridden for years. The recovery was slow but it helped her observe the changes in the nature over the 12-month cycle, and spurred her to write articles on each seasons. She was a good cook having inspiration from Smt Seetabai Bhagwat,her paternal aunt.Though she has not written any specific book on this topic,had written many articles on this topic.She was much interested in crafts even,on which she wrote many articles.She was a lady who was interested in learning any new thing and was ever curious to have knowledge.That is why perhaps Va Pu Kale calls her as 'Marathi Saraswatachi Sarswati'.
Even though good-looking in her young age, Durga Bhagwat never married. The reason according to her as told in a personal interview was that she spent several years of her youth in research, during which she was also the victim of food poisoning and by the time she recovered from it, it was too late.
Her idols throughout her life had been Vyasa, Gautama Buddha, Adi Shankaracharya, Henry David Thoreau, and Shridhar Venkatesh Ketkar.

Reviews

[In · Rating 4 out of 5]

लिखाणातली सहजता आणि भावनांना शब्दबद्ध करण्याची हातोटी कोणाकडे असेल तर दुर्गा भागवंतांकडे. मग ते महाभारतावरील व्यासपर्व असो किंवा सहज मनात आलेल्या लेखाचं पुस्तक दुपानी.

आपण मनात काही आलं की ते आज काल ब्लॉग वर टाकत असतो. हे ब्लॉग फार मोठे नसतात. एक दोन पाने फक्त. तसंच लिखाण दुपानी मध्ये संकलित केलेलं आहे. रोजच्या घडामोडींपासून ते काही विषयांना वाहिलेल्या पोस्ट असं बरच काही ह्या पुस्तकात वाचायला मिळतं.

लिखाणाची धाटणी अशी की सगळे लेख स्वगत किंवा दैनंदिनीची पाने वाटावीत. अनेक वेळा आपण इतरांनी काय करायला हवं हे सांगत बसतो, असा सूर दुर्गबाईंच्या लेखनाला नाही. एखाद्या अनुभवाने, किंवा प्रसंगाने, मग तो त्यांच्या आयुष्यातला असो किंवा पेपर मध्ये वाचलेला असो, त्यांच्या मनात ज्या भावना निर्माण होत त्या त्यांनी शब्दबद्ध केल्या आहेत. त्यामुळे त्यांचं लिखाण हे त्यांच्या मनाचा आरसा होतं आणि अधिक जवळचं वाटतं.

सहज सोप्या शब्दातली त्यांची मतं नक्कीच विचार करायला लावतात.एके ठिकाणी जुन्या परंपरांच्या संदर्भात त्या म्हणतात,

आम्ही शिक्षितांनी सण पाळणे बंद केले नि ते आम्ही प्रगतीचे लक्षण समजतो, हे बरोबर नाही. सण जुने म्हणून त्यांचा त्याग करणे हे केवळ मानीव गर्वपूरण आहे; समाधानही मिळते ते नकारात्मक, अभावात्मक गोष्टींनी. त्यांनीच आपल्या मनाचा कब्जा घेतला आहे, हे कितपत बरोबर आहे?

अगदी हीच भावना माझ्या मनात गेल्या बरेच दिवसांपासून आहे. दुर्गाबाईंनी सहज ती भावना शब्दात बांधली आहे. नकारात्मक किंवा अभावात्मक गोष्टींमध्ये काय विशेष? आपली पिढी जुने जाऊ द्या मरणालागुनी, जाळुनी किंवा पुरुनी टाका म्हणायला पुढे आहे पण स्वतः नवीन काही कर्तृत्व असे नाही. आणि त्यांचं हे निरीक्षण १९९५ ह्या वर्षीचं आहे, जे आजही तंतोतंत लागू पडतं.

दुर्गा भागवत अतिशय व्यासंगी. अनेक विषयांवरचं प्रचंड वाचन, आणि पुढे चिंतन त्यांनी केलं. त्यामुळे सहज लिहिलेल्या लेखांमध्येही इतर कवींचे, लेखकांचे, अनेक संदर्भ त्या देतात. इतर अनेकानेक संदर्भांमुळे त्यांच्या लिखाणाला जे वजन प्राप्त होते ते विशेषच म्हणायला हवं . इंग्रजीमध्ये, Farnam Street आणि Brain Pickings ह्या दोन संकेतस्थळांची ह्यासंदर्भात आठवण होते. Farnam Street चा निर्माता स्वतः प्रचंड प्रमाणात वाचन करतो आणि एक साप्ताहिक ई-मेल त्याच्या followers ना पाठवतो, Brain Pickings पण थोडेफार तसेच. दुर्गाबाईंनंतर, असे व्यासंगी आणि तरीही सहज पचनी पडेल अश्या संवादी भाषेत लिहिणारा लेखक कोण आहे हा प्रश्न सतावत आहे.

आज दुर्गाबाई आपल्या ऐन उमेदीच्या काळात असत्या तर नक्कीच एखादा उत्कृष्ट ब्लॉग त्यांनी चालवला असता.

मी एकीकडे व्हर्जिनिया वूल्फचं a room of one’s own वाचतो आहे, त्या पुस्तकातलं कथेच्या अंगाने जाणारं लिखाण बाजूला ठेवलं तर विषयाकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन तसाच वाटतो. वूल्फ वाचायला जरा जड जाते आहे पण ह्या दोघी मला एक अर्थाने अगदी बहिणी वाटतात.

विषयांची थोडी संगतवार मांडणी केलेली असती तर पुस्तक अजून वाचनीय झालं असतं असं वाटतं. विषयांतर होताना अगदीच वेगळा विषय असेल तर जुळवून घेताना थोडा त्रास होतो आणि तेवढ्यात तो लेख संपतो सुद्धा.

२०१८ मधलं हे दुसरं पुस्तक झालं. छोटंसं असलं तरी माझ्या वर्षातल्या १५ पुस्तकं वाचण्याच्या दिशेने हे नक्कीच मदत करणार आहे.

[Hrishikesh · Rating 3 out of 5]

दुर्गा भागवत या मराठी भाषेतील सर्वस्रेष्ट लेखीकानपैकी अहेतच. "दुपानी"ची मूळ संकल्पना खूप आवडली. दुर्गाबाईंची लेखनशैली ही अर्थातच उत्तम आहे. पण ज्या विषयांवर त्यांनी लिहिले आहे, त्यापैकी बरेच विषय आवडले नाहीत.

[अनिकेत · Rating 2 out of 5]

A book containing writings on varied topics. Each article is hardly covering 2 pages