Пиреј

by Петре М. Андреевски

Pirey is one of the most famous novels of modern Macedonian literature. Set during the Balkan Wars, the First World War and the years soon after, the story follows the major political shifts in the Balkans at the end of the Ottoman Empire and their catastrophic impact on a Macedonian village and a married couple, Ion and Velika. The book is famous for its depiction of life around the time of the division of Macedonia, its characterizations, and its use of language and historical setting. While Ion is in the army, Velika struggles as she watches her children and her village ravaged by war. In one famous scene, Ion, conscripted into the Serbian army, and his brother, conscripted into the Bulgarian army, come face-to-face one night on the battlefield. The author, Petre M. Andreevski, was a Macedonian poet, novelist and playwright who won numerous awards for his works, many of which have been translated into other languages. Pirey is his most acclaimed novel and was a best seller in Macedonia. This is the first translation of Pirey into English. The translators, Will Firth and Mirjana Simjanovska, are both Australian professional translators. Mr Firth has over 20 books to his credit, and Ms Simjanovska is a teacher and academic Pirey is the 11th Macedonian book published by Pollitecon.

Genres: Classics, Fiction, Historical Fiction, Family, Research, Historical

268 pages

First published January 1, 1980

About the author

Петре Мито Андреевски (Слоештица, Демирхисарско, 25 јуни 1934 - Скопје, 25 септември 2006) бил македонски поет, романсиер, раскажувач и драмски автор. Се вбројува меѓу најдаровитите, а воедно и најпопуларните македонски поети и раскажувачи. Неговите приказни се честопати необични и чудно испреплетени, но во особеноста на својата упатеност кон читателот, раскрилуваат еден познат и близок свет, што го препознаваме како ехо на дамнешни, напати, темни кажувања.
Основно образование завршил во родното село, гимназија во Битола, а студирал на Филозофскиот (сега Филолошки) факултет во Скопје. Работел во Македонската телевизија. Бил уредник на списанието „Разгледи“. Член на Македонската академија на науките и уметностите. Член на Македонскиот ПЕН центар. Член на Друштвото на писателите на Македонија од 1964 година, a во 1983 година бил и негов претседател.
Застапуван е во сите антологии на македонската поезија објавени кај нас и во светот. Негови дела во посебни книги се презентирани на повеќе јазици надвор од Македонија.
На 9 октомври 2007, Претседателот на Република Македонија - Бранко Црвенковски, постхумно му доделил Орден за заслуги за Македонија, за исклучителниот придонес во развојот и зацврстувањето на македонскиот дух и националната самобитност.

Творештво:
Стихозбирки
Јазли (1960)
И на небо и на земја (1962)
Дениција (1968)
Дални наковални (1971)
Пофалби и поплаки (1975)
Вечна куќа (1987)
Лакримариј (1999)
Книги со раскази:
Седмиот ден (1964)
Неверни години (1974)
Сите лица на смртта (1994)
Боеми (постхумно)
Романи:
Пиреј (1980)
Скакулци (1983)
Небеска Тимјановна (1988)
Последните селани (1997)
Тунел (2003)
Бежанци (постхумно)

Книгата драми (1984), во која влегуваат:
Време за пеење
Богунемили
Стихозбирки за деца:
Шарам барам
Касни порасни

Награди:
Добитник е на наградите: „11 Октомври“, „Браќа Миладиновци“ (два пати) „Рациново признание“ и „Стале Попов“ (два пати).


Poet, novelist, short story writer, playwright. Born in 1934 in the village of Sloestica, Demir Hisar. Attended elementary school in his native village, high school in Bitola, studied at the Faculty of Philosophy (now Philology) in Skopje. Worked as an editor with Macedonian Television. He also was an editor with the periodical “Razgledi”. Member of the Macedonian Academy of Sciences and Arts since May 2000. Member of the Macedonian P.E.N. Centre. Member of the Macedonian writers’ Association.
Writes poetry, short stories, novels, plays and screenplays. Published the following books of poetry: Knots (1960), Both on Heaven and Earth (1962), Denicija (1968), Dalni nakovalni (1971), Praises and Complaints (1975), Eternal House (1987); Lachrymatory (1999). His books of short stories include: The Seventh Day (1994), Years of Treason (1974), All Faces of Death (1994). Published novels: Weed (1980), Locusts (1983) Nebeska Timjanovna (1988), Last Villagers (1987) and Tunel (2002). The book Plays (1987) includes Time for Singing and Bogunemili. Has also published two books for children: Scribble riddle, Eat and Grow. Several selections of his literary opus have been published. In 1984 his selected works were published in four volumes. He has been included in all anthologies of Macedonian poetry both at home and abroad. His works, in separate books, have been presented in many languages outside Macedonia.
Awards include: “11 October”, “Miladinov Brothers” (twice), “Koco Racin” and “Stale Popov” (twice).

Died in Skopje, September 2006.

Reviews

[Marija S. ivanovska · Rating 5 out of 5]

Човек над човека е волк - се рекло еднаш, а останало вистина засекогаш. Се прашувам каков ќе беше овој свет ако во него не владееше војната? Тогаш, ќе беше ли овој трошен Балкан со векови завиткан во црнила, потопен во сопствената крв, столчен на рамниште со дното? Толку луѓе голтнати од студенилото на земјата - мажи, жени, млади, стари... Едночудо удавени во тагата, умрени полни со глад, а празни и гнили во душата. И покрај се', на ова поднебје, животната енергија упорно се пренесувала од поколение на поколение неуморно подгревајќи ја желбата за нови денови, нови сонца. Таков е овој народ страдалнички - олицетворение на пирејот. Ти кошкај го, корни го, куби го. Тој, и до најмало парче земја да се дочепа, повторно ќе никне, ќе потера, ќе се изјази повисоко од било кога.

[Марија Андреева · Rating 5 out of 5]

Што да се каже за оваа книга, што веќе не е кажано? Книгата ја прочитав во средно, па решив сега во позрели години да ја прочитам пак. Толку интензивно и емотивно ја доживеав, од секој можен аспект. Толку е мајсторски и генијално напишана, да се почувствува болката на мајката, емотивните осакатувања што ги предизвикува војната врз еден маж, кој никогаш повторно не се враќа на себе и се води себеси кон пропаст, но и во процесот ја повлекува и својата жена во неговата мизерија. Велика е еден неверојатен лик. Прекрасна книга, со право се смета за најголемиот македонски роман. И навистина и тоа е. 40 години по нејзиното издавање, ниту еден збор не делува како да е надвор од своето место.

[Maxime · Rating 1 out of 5]

Класик на македонската литература. Четиво кое мора да се прочита и кое ќе ви го промени животот. Доказ дека македонската литература е на ниво со светската...

Всушост не баш! Горните пофалби можете да ги најдете на секаде, особено во времето кога излезе ова дело. Стана вистински „хит“ на нашите простори и бестселер во наши рамки. Сепак, за опис на делово е доволна една придавка опфаќајќи ги ликовите, приказната и стилот на пишување - закоравено!

Како роман, може да се рече, постојат навистина полоши романи и во Македонија и во светски рамки, но тоа не го оправдува ниту малку. Стилот на пишување е сосема во ред. Читајќи за селски суеверија, искуства од војната и начинот на живот во селските предели можете да се почувствувате дека сте дел од таа средина. Стилот е токму тоа, живописен, суеверен и доволно драматичен за да ја оживее тогашната култура и да ве однесе таму, но тука завршува сето тоа.

Што се однесува до самата приказна - млад селски пар со болно минато оставен е на трагична судбина во Македонија за време на светските војни - е трагичен колку и неговите ликови. Главниот лик Јон и неговата жена Велика се сметаат за симболи на македонските луѓе. Јон покрај моралната добрина се претвора во трагичен анти-херој, а Велика станува симбол за жена и мајка и трагичен јунак на рамниште со Прличевата Неда.

Повторно - не баш! Но ќе се вратам на тоа подоцна.

Она што навистина ме оттргна од романот е неговата порака која се крие во насловот. Можеби не треба да го критикувам од книжевна гледна точка, туку од гледиште на Македонец.

Што ме носи до она што претходно го споменав. Насловот Пиреј симболизира народ кој е токму како пирејот - трева која расте на растенијата и која ги јаде и уништува, колку и да се корне останува жива. Како жив ползавец и паразит. Оттаму се прашувам дали сме и ние такви? Дали сакаме да бидеме идентификувани со таква паразитна трева. Очигледно е дека пораката на романот е како македонскиот народ е непобедлив, колку и да бидеме разделувани и делени помеѓу соседите, секогаш ќе останаме залепени на едно место и како паразити ќе останеме таму...

Пиреј нуди погрешна слика за Македонците и начинот на кој треба да живееме. Велика е жена која потпаѓа на суеверијата. Таа останува само тоа - жена, мајка, сопруга. Но Прличевата Неда е многу повеќе - нејзините подвизи и однесувања се навистина јуначки и е водена од чисти човечки потреби и размислувања. Неда е човек најден во суеверна средина. Велика е нешто сосема друго. Слични паралели можат да се направат и за другите ликови.

Главниот проблем на романот е што ги зацврстува и пренагласува вообичаените проблеми на македонскиот народ. Наместо да понуди една широкограда и топла приказна за селски луѓе кои наоѓаат смисла и борбеност на еден човечки начин, Андреевски се чини дека ја возвишува сликата за страдалниот Македонец, која треба и те како да се закопа.

[Stefani · Rating 5 out of 5]

Preprocituvanje vo ramkite na Klubot na citateli. Impresiite ne se tolku silni kao pri prvoto citanje, no sepak odlicna kniga.

[Хари Кацановски · Rating 5 out of 5]

Првото нешто што го научив од ова четиво е дека имам сиромашен вокабулар. Тоа беа томови прибелешки од непознати зборови (генерално архаизми) и изреки.

„Пиреј", на еден прекрасно болен начин, раскажува за животот на Јон и Велика; протагонистите кои се борат со металниот ѓон на судбината. Тие минуваат низ различни патешествија кои трајно ги менуваат нивниот карактер, светоглед и идентитет.
Болестите, бедата, сиромаштијата и војната, дехуманизирачки, го вадат најгнасното од човекот; лишејќи го од сѐ што е морално. Со зборовите на Ф. К. Хов: „Војната зема човечки жртви. А возвраќа само со страдање".
„Страдање" е еуфемизам ако треба да се опише животот тогаш, нешто што ме потсетува на удобностите што ги уживаме во модерната живеачка, со сите чуда на медицината, образованието и социјалната етика; како и среќата да не живееме во период на војна. Сфаќам дека сум роден во подобриот период од историјата. Период во кој, и покрај сите анксиозности на модерната живеачка, нема „улера" да ти ги покоси сите деца (зборувам за земјава, некои делови од светот се соочуваат со вакви проблеми).

Едно нешто што самото по себе е злато... Генијална карактеризација.
Петре М. Андреевски, стилистички совршен, со неверојатно добра нарација, успева да создаде ликови чијашто психологија станува составен дел од твојата; ти си таму со нив, во селото и на воениот фронт; ги преживуваш нивните маки и радости. Гледаш од нивната перспектива, со нивните очи; слушаш со нивните уши и ги доживуваш нивните чувства, дури до степен што ти доаѓа и самиот „да си позборуваш" како нив. Таква мајсторија во создавање ликови не е шега. Имаше некои моменти во кои јас, цел вол, ќе се наежев; нешта кои допираат во длабините на нашето магично размислување. Народните суеверија, приказни, преданија и клетви; посебно на просториве; во сета слава на својата бизарност; го зачинуваат хоророт од трагичните настани во „Пиреј"; побудувајќи му интензивни чувства на читателот.

Да не го должам, комплетно непристрасно, може да речам дека „Пиреј" е на рамниште со големите литературни дела во историјата; нема да огрешам душа.

[Nikola · Rating 5 out of 5]

I couldn't finish a chapter because i was crying my eyes out. Had to read it for my Macedonian class but i have seen the theatre show and briefly knew what it was about. Really well written characters and the author is great at telling difficult stories in an easy way.
Recommend: 10/10

[Igor · Rating 5 out of 5]

Избега Мирче, брат ми.
-Овдека нема живот за мене, рече Мирче, ќе одам во Америка. Слушам и други одат, вели, па и јас ќе одам. Се се прави и се се поправа дури си млад, вели, а после само ги жеволкаш годините.
"Човекот колку поостарува толку и поевтин станува", еднаш рече Лазар Ночески. Дури си помлад и годините се подолги, нели Мирче. Иако времето врви, само тоа останува. Ние си одиме, а тоа останува, вели.
Позајмивме пари, собравме и го испративме донекаде. До џадено, до Скара. И таму запревме и Мирче се сврте и родум ги избаци децата.
-Сврти се уште еднаш кон селоно, кон полено, му вели Уља, којзнае дали ќе го видиш и другош.
И Мирче се сврте со ��авлажени трепки кон селото. Очите му се подзаматени. Небаре студени огледалца внесени на топло. И тој само клепа со влажните трепки, си ги брише огледалцата. И, ај со здравје, со добра мисла, го испративме. Зад себе не остави нас и својата сиромаштија. Ја остави или ја понесе со себе, во својата голема празнина, во својата пустина.

[Angelina · Rating 5 out of 5]

Петре М. Андреевски - неприкосновено најдобар. Книгата буди емоции како никоја друга книга која го опишува патешествието на македонската душа. Книга што не може да се чита на прерана возраст (личното искуство - во основно училиште пробав, ми беше несфатлива и се откажав после 70тина страници). Вреди секоја минута од одвоеното време.

[David Damjanoski · Rating 5 out of 5]

Романот започнува со носењето на ковчегот на мртвата Велика Мегленоска, вклучително и таа во него на гробиштата, а Роден Мегленоски почнува да ја слуша животната сторија на Велика од Дуко Вендија.
Приказната е раскажана во прво лице, но со менување на перспективите. Една глава раскажува Велика, па една Јон. Се одвиваат различни дејствија на различни места за на крајот да спојат дејствијата со враќањето на Јон во селото, сепак менувањето на перспективата останува до крајот.
Велика е мажена за Јон. Имаат пет деца, Ангеле, Роса, Здравко, Капинка и Ѕвездан. Јон заминува како војник во српската војска во планините. По одредено време во битките, го среќава неговиот брат, Мирче и заминуваат двајцата од страната на Србија(Мирче е бугарски војник). На почетокот од романот, умира Ангеле. Додека Јон сè уште не е заминат да служи, Велика се пораѓа и го раѓа Ѕвездан. Наскоро фаќа страшна и долга зима и резервите на храна се празната. Еден ден во селото стигнув веста дека страшна болест се шири и затоа луѓето со вар, а подоцна и со катран(по совет на Маса Ќулумоска, месната треварка) ги мачкаат праговите на куќите, стоката, на сè што ќе се најде. Истиот тој ден, Велика забележува дека на Роса и светат очите необично кога таа седи многу блиску до огнот и се плаши дека Роса има фатено страшна болест. Наскоро Роса умира, па Велика по дебели од снег оди да ископа гропче за Роса, подоцна ја кажува Роса на магарето и ја закопува самата. Велика и децата се во голема немаштија и невреме. Војна е веќе разгорена. Јон е сè уште војник во планините и го моли Мирковиќ, неговиот надреден за отсуство, но тој му поставува услов да зароби еден бугарски војник и жив да му го донесе. Така тој го среќава неговиот брат, Мирче. Но, Мирковиќ наместо отсуство, го става да биде еден вид курир Јон и да купува неколку пати месечно сè што треба од Воден од еден бакал- македонец.
Летото е во полн ек, но еден ден кога се враќа дома Велика, забележува дека на Здравко му е студено. Значи и тој е болен. Не може да му помогне ни со единственото решение кое и доаѓа на ум, блага вода. Во замена за штотуку снесеното јајце од кокошката добива лажиче шеќер од кај Доксим Тренчески, па така прави блага вода. Но, Здравко и' подлегнува на болеста. По трет пат мртво дете е качено на магарето и закопано во „гропче” како што вели Велика Мегленоска.
Зимата пак доаѓа и тогаш се случува нешто што уништената Велика ја докрајчува- Капинка ја закопува утрото, а вечерта Ѕвездан.
Наредниот ден Велика ја среќава Уља, нејзината јатрва и други жени кои ги раскажуваат своите сонови, додека Маса Ќулумоска, а и тие меѓусебно си ги толкуваат на селската чешма. Велика последна го раскажува својот сон. Во сонот, Јон се вратил кај неа, но само до прагот и веднаш рекол дека треба да си оди. Кога си заминувал накај планината, Велика сакала да трча по него, да му рече да се врати, но не можела. Но, Јон во сонот немал заби, сите му биле паднати. Според Маса Ќулумоска, тоа дека немал тој заби ги означувало нивните мртви деца, а тоа дека заминал брзо и таа не можела да трча по него значело дека тој наскоро нема да се врати. Велика потоа се враќа во домот.
На крајот, по долго време Јон се враќа дома, не некако е изменет. Ништо не работи, се расправа со жена си, постојано и' вика и пие многу (ракија). Поточно, откако почнал да пие, почнало и неговото насилно однесување. После војната, заедно со џандарите, тој оди по куќи да прави попис на „сè живо и мртво” по куќите и ги сменуваат презимињата да завршуваат на -иќ. Настанува србизирање на населението. Тој лошо се однесува со неговиот близок сосед, Дуко Вендија при пописот, при што Дуко е викнат во полициската станица наредниот ден поради лошо негово наводно лошо однесување спрема надреден, и таму е тој физички малтретиран.
Јон бидејќи постојано е со „власта” пие без пари. Барем така вели Доксим Тренчески. Во селото Јон го сметаа за предавник. Наспроти тоа, сè додека Јон не се врати во селото, читателот добива впечаток дека Јон е многу добар човек, но тој се „зафаќа” со алкохолот. Во меѓувреме, Велика забременува. По одредено време, Јон има тегоби кои навестуваат тешка смрт. Но истиот ден, Велика добива болки во стомакот, бебето е на пат. Поради тоа таа ја вика јатрвата Уља(жената на Мирче). Таа и вели на Велика да отиде во различна соба од Јон. Таа тоа и го прави. Со помош на Уља, Велика се пораѓа со машко дете. Уља потоа заминува во другата соба да види како е Јон и да му каже дека се родила нивната шеста рожба. Но, Јон починал. Уља се враќа кај Велика и и' ја соопштува веста за смртта на Јон. Велика не може да поверува што слуша, но уште еднаш го проколнува Господа и го прашува зошто и' се случувале толку многу лоши работи во животот.
Вака завршува приказната која му ја раскажува Дуко Вендија на Роден Мегленоски за неговата мајка. Животот навистина е суров. Дури и пресуров за Велика Мегленоска.
-----------------
- Еден завршен разговор, рече Роден Мегленоски, животот е еден завршен разговор.
- Животот е мачен додека умреш, рече Дуко Вендија и стана да си оди.

[Кони Тодосова]

the best book i have ever read.

[Gjurgica · Rating 5 out of 5]

Една од моите омилени книги.
Се уште на врвот на листата.

[Pixelschmelzen · Rating 4 out of 5]

Monumentales Werk an der Schnittstelle des magischen Realismus & des Anti-Kriegs-Romans. In wechselnden Perspektiven erzählen Jon Meglenoski & Velika Meglenoska vom Leben in Kriegszeiten, wo die Männer von beiden imperialistischen Mächte gegen die andere eingezogen werden und die Frauen und Untauglichen mit den Kindern zum Verhungern und Verrotten zurückgelassen werden.

[Виктор · Rating 5 out of 5]

Симолично, преку монгуте ликови (особено Велика-нашата непокорлива Мајка Македонија) и преку самиот наслов се гледа и пораката на авторот. Нашиот народ е пиреј! Колку сакаш кошкај го, корни го, куби го, тој пак не умира; како што не умира и умешливоста на македонецот да се справи со вековни окупации, и ред други мизерии што не успеале да го уништат.

[Bozhidar Hristov · Rating 5 out of 5]

Книгава прв пат ја прочитав како тинејџер, на препорака на мајка ми. При првото читање книгата не ми остави длабок впечаток, но при второто читање, сега како возрасен човек, книгата ми остави толку длабок впечаток што чувствувам дека физички ги доживеав маките низ кои поминуваат главните карактери.

Накратко, мислам дека ова е врвно дело кое што е должен секој македонец да го прочита.

[Sakam Kniga · Rating 5 out of 5]

Tezok roman no se cita so zadovolstvo.

[Gice · Rating 5 out of 5]

⭐⭐⭐⭐⭐

[Cvetannka · Rating 5 out of 5]

Симбол на неуништливоста на македонскиот народ!

[Gligor Gligorov · Rating 5 out of 5]

No matter how much you try to remove me i will forever be able to grow back bibice

[izabela ୨୧]

potresno.

[EmiSakaMleko · Rating 5 out of 5]

Прекрасна книга

[Emma Schweitzer · Rating 5 out of 5]

velika didn't deserve all that

[Мила · Rating 5 out of 5]

Каде точно да почнам да зборувам за Пиреј... Како тоа да го спроведам без да се трогнам од морничавите слики кои ги оживи генијалниот Петре М. Андреевски во мојата свест? Сликите од мачниот живот кои го живееле нашите предци, нашето племе... Па дури, зборот 'мачен' не е ниту олку блиску до толкување на нивното вистинско искушение!

Безвременото ремек дело на Петре М. Андреевски мачно и сликовито ја прикажува неуништливоста на македонскиот народ кој постоел и ќе постои и покрај сите обиди за негово истребување. Поточно за периодот од балканските војни и Првата светска војна, како и пост-воениот период полн со глад, болест - буквален пустош.

Ова е дело кое не смее ниту еден Македонец да го испушти и занемари... Чист доказ за сето тоа што го пребродиле Македонците во најтешките времиња.
____
Некои од (стотиците) цитати кои се запечатени во мојата свест:

"Трагата на ѓаволот не му ја гледаш и пак по неа одиш."

"Цел живот одев по трагата на бога, а бога никаде не го најдов."

"Ебати војната, ебати војната во која брат со брат се заробува."

"Jас мислев во цвеќе ќе ја најдеме Македонија, а таа во казан клаена и сите ѓаволи играат околу неа, ќе ја посееш жито, а кукавици ќе ти никнат."

"Кого ќе избркам јас оттука, кога и мене ме бркаат оттука?"

"…и јас ќе одам да прашам, што ќе стане со Македонија, велам, Македонија е долга и широка, ми вели полковиот, и за Македонија одговор сега нема, одговорот е во вас, сичките нас, благодарам му велам, коњите се тепаат, а магарето го јаде ќотекот…"

И, секако... "Племето наше е пиреј, вели Лазор Ночески, и не го ништи ниедна војска и ниедна болест. Пиреј е троскотна трева, вели, а некои ја викаат и коштрева. Ама ти колку сакаш кошкај ја, корни ја, куби ја, вели, таа пак не умира. Само малку да се допре до земјата, вели, и пак ќе се фати, ќе оживи, ќе потера. Ништо не ја ништи таа трева, вели."
____
Останав со кнедла в' грло и една долга издишка...

[Vasil · Rating 4 out of 5]

Квинтесенцијалниот македонски роман. Тежок, длабок и народен.
Само преку видео би можел да се доискажам: https://youtu.be/hodEcugcmMU

******************

Тhe quintessential Мacedonian novel. Heavy-themed, deep and rooted in folklore.
My video review at: https://youtu.be/hodEcugcmMU