Kasja en Lennart zijn al zo lang samen dat hun relatie een gewoonte is geworden. Alles is routine, en sinds het ongeluk van zijn zusje kan Lennart ook niet veel meer dan dat opbrengen. Zijn zusje is van drieëntwintig meter hoog uit een boom gevallen en ligt in coma. Een zelfmoordpoging, wordt er gefluisterd, maar Lennart weet dat zij iets op het spoor was, iets onheilspellends in de bodem van het bos, tussen de wortels en het ondergrondse schimmelnetwerk. Terwijl Lennart verstrikt raakt in het web dat zijn zusje bijna fataal werd, verliest Kasja zich in een vurige affaire met Charles Ubbink, een projectontwikkelaar die in niets op Lennart lijkt. Ze ontmoeten elkaar steeds in een verlaten vakantiepark dat door Ubbink zal worden verbouwd tot luxe resort, maar vooralsnog wordt overwoekerd door de natuur.
Met 'De kuil' schreef Laura van der Haar opnieuw een niet weg te leggen roman. Haar taal bruist en sprankelt en met groot vertelplezier bouwt ze de spanning op — tot de ijzingwekkende apotheose in het bos.
Laura van der Haar (1982) is de auteur van onder meer de romans Het wolfgetal (2018) en Een week of vier (2020, longlist Libris Literatuur Prijs), de vrolijke essaybundel Loslopen (2019) en het historische non-fictieboek Rooswijk 1740 (2021). Ze debuteerde met de dichtbundel Bodemdrang (2014) nadat ze het Nederlands Kampioenschap Poetry Slam won. Van der Haar heeft een achtergrond als archeologe, maakte de podcast Het Volkskrantgeluid en schreef satirische stukken voor De Speld . De kuil is haar eerste roman bij De Bezige Bij.
Zintuigelijk en prachtig. Ik zou het zo opnieuw lezen voor alle mooie zinnetjes (die ik ook alsmaar wilde onderstrepen,) als ik niet nog een stapel boeken had liggen.
Ik ben niet zo fan van schrijvers die in zowat elke zin een metafoor zetten. De stukken van Lennart heb ik een beetje diagonaal gelezen, maar de strekking van het verhaal vond ik wel interessant.
Spannend, mysterieus en fantasierijk. Mijn visuele cortex maakte overuren. And I loved it! Dit is zo’n boek waarvan je alleen maar meer wilt. Je wilt meer lezen, je wilt meer praten, meer van deze taal. Meer van dit alles! Er zit een stukje natuur verborgen in iedere zin. Prachtig mooi!
Serieus, sproeiers als sputterende aorta’s? Het bos ruikt enorm naar zichzelf? En nog erger: ‘het water sputtert uit de keukenkraan als iemand die bloed ophoest’. Zomaar een handje vol van de vele (ja, echt véle vele) dramatische zinnen uit dit boek. De schrijfster had hier ook vast een prachtige beeldspraak in de overtreffende trap van kunnen maken, het hield maar niet op. Misschien was het een poging het verhaal wat onheilspellend te maken, of is haar hobby overdrijven en wil ze dat graag laten zien. Ik weet het niet, maar dit was zowel lachwekkend als irritant. Dan waren de hoofdpersonen ook nog eens zo gek als een deur. Het plot was dan wel weer goed bedacht. Het bleef voor mij helaas toch bij twee sterren.
Ongeloofwaardig verhaal met een mystiek-gothic randje om het schijnbare diepgang te geven, wat niet goed uitpakt. Ook qua stijl eentonig en een tegenvaller.
Aantekeningen voor mezelf gemaakt. Eén grote spoiler.
“‘Verbazingwekkend hè,’ zeg ik (…). ‘Dat mensen dingen doen die niet goed voor ze zijn.’” “De bodem neemt wat hij nodig heeft.” “Alle dagen zijn doodnormaal, tot er iets verschrikkelijks gebeurt, dan zie je pas hoe fragiel het allemaal is.” Dit zijn enkele uitgangspunten voor dit boek. Door die tweede loopt het verhaal wat mij betreft van de rails.
Cheap Lennart en Kasja hebben elkaar leren kennen bij een pannenkoekenrestaurant. Zij werkt er in de bediening, hij niet meer. Zij heeft een tussenjaar na een mislukt eerste studiejaar. Lennarts zus Meijke is uit een boom gevallen en ligt met zwaar hersenletsel in een verzorgingstehuis. In het restaurant ontmoet Kasja een 20 jaar oudere man in de categorie patjepeeër, ondernemer van het lokale soort - wel geld maar weinig ontwikkeling. Hij spreekt met nogal een boers accent, normaal een afknapper. Type appartement in Torremolinos en badspullen van Rituals chic vinden. Hij stuurt dickpics via Telegram. Cheap, kortom. Het personeel van het restaurant spreekt zo over hem: “Die patjepeeër die denkt dat alles van hem is. Ik durf te wedden dat hij een bedoeling heeft.” Het type dat altijd een bedoeling heeft, altijd schaamteloos aan het inhalen is. En inderdaad gaat de man recht op zijn doel af en dat is seks met Kasja, ondanks dat zij samenwoont met Lennart en hij getrouwd is “met een dure Mexicaanse” en een dochtertje heeft. Zij gaat erin mee, wat het grote mysterie van dit boek is. De relatie tussen Lennart en Kasja leest weliswaar als een beetje gezapig met een grote rol voor het ongeluk van Lennarts zus - is ook normaal gezien de ernst ervan lijkt me - maar niet als een accident waiting to happen. Waarom schrikt Kasja niet terug van die patser en steekt ze niet meer energie in Lennart? Zij vertoont symptomen van dissociatie tijdens het vreemdgaan: ze denkt aan bomen en “Ik ben wat Charles van me maakt, de vorm waarin hij me kneedt. Minder nog, ik ben er amper nog en dat linkt vreemd genoeg precies wat ik wil, er blijft steeds minder van mij over, ik ben vooral wat hij met mij doet.” Zorgelijk.
Bodem Ondertussen is Lennart bezig met een semi-mystiek onderzoek naar grond en bodem om de val van zijn zus uit een boom betekenis te geven. Als lezer begrijp je niet zoveel van zijn fascinatie voor de aantrekkingskracht van grond en dood, ‘vergaan’ - het heeft iets gothic-achtigs. Hij brengt veel tijd door met zijn ouders. Dat zijn scenes die blijk geven van eenvoudige mensen met een nogal eentonig burgerlijk leven, inmiddels overgoten met diep verdriet over hun dochter. Ze gaan op den duur vervelen, net als alle details over Lennarts zoektocht naar duiding en de dodelijke bodem. Lennart is zo bezig met bodem, grond, dood, rotting en verval dat hij geen aandacht meer heeft voor Kasja.
De Kuil De Kuil is de naam van het pannenkoekenrestaurant van Lennart, in het Gelderse bos waar Meijke haar hersenletsel heeft opgelopen. Het is misschien ook de afdruk van haar val, “de krater die het in de familie van Lennart sloeg” of het gewroet van Lennart in de grond om betekenis te geven aan dat ongeluk. Misschien is de kuil ook wel het leven, het zwarte gat waarin alle energie verdwijnt. De families van Lennart en Kasja zijn saaai, in slaap gevallen, of nooit echt wakker geweest. Kasja over haar moeder: “Vroeger was mijn allergrootste angst dat ze doodging. (…) Nu is mijn grootste angst dat we nog jarenlang op deze manier kerst moeten vieren.”
Avontuur Kasja verlangt naar meer avontuur in haar leven, we get the message. Als lezer denk ik dan: ga uit, duik in het studentenleven, ga logeren bij studievrienden in een andere stad, ga naar een dancefestival en deel een pilletje met vriendinnen, doe iets in plaats van op de bank hangen en naar slechte films kijken met een kussen op schoot en nog meer chips. Waarom zo jong al samenwonen. “(…) iedere dag is een dag zonder verwachting (…)”. Al die passiviteit en implosie, het hoeft niet. Maak er wat van met Lennart of ga bij hem weg denkt ik dan. Geniet van seks met die oudere man wat mij betreft maar dan zonder het schuldgevoel van vreemdgaan. Leef! En inderdaad vertrekt Kasja, Lennart boos achterlatend. Een gemeenschappelijke vakantie op Gran Canaria (opnieuw nogal burgerlijk en saai) heeft hun relatie niet kunnen redden. Mijn idee erbij is: trek de deur ferm achter je dicht en fiets weg, eenmaal de hoek om is dat verleden uit zicht verdwenen. Leef vooruit, doe iets met vriendinnen en zie wat er van komt, ga het aan.
Dit is wat Kasja van een man wil: “(…) dit is wat ik wil: iemand die de baas is, iemand die me klein maakt, die de reduceert tot vragend, wachtend meisje.” Neem de tijd om uit te vinden of dit het echt is en zoek een liefdevol iemand die je dit biedt. Ik zou het dit meisje graag willen vertellen, als ze in het echt zou bestaan.
Ongeloofwaardige climax “Wat als het een systeem is dat lichamen nodig heeft, lijven, vachten, hersenen, gedachten, herinneringen, wat als wij het niet zijn die parasiteren, maar andersom?” Ik houd wel van een omkering op zijn tijd, maar deze snijdt geen hout. In het verhaal krijgen Kasja en Charles een hoogoplopende ruzie omdat zij voor hem teveel een echt mens wordt met emoties en behoeften in plaats van alleen maar een leuke afleiding met spannende seks. In die ruzie slaat Kasja Charles met een beeldje uit Gran Canaria tegen het hoofd. Het wordt Charles fataal. Toevallig is het Lennart die als hij de hond uitlaat het stoffelijk overschot in het bos vindt. Tjonge. Lennart versleept het lijk naar de plek waar zijn zus is gevallen en begraaft het daar, als wisselgeld voor Meijke. Het boek eindigt ermee dat Meijke schijnbaar uit haar letargie ontwaakt. Wat denk ik bedoeld is als een ontknoping, een climax, lees ik met verbazing als een slecht bedachte poging om alle lijntjes bij elkaar te laten komen. Volstrekt ongeloofwaardig dit.
Stijl Op een gegeven moment werd ik moe van de eindeloze reeks opsommingen, het stijlfiguur dat Van der Haar zo vaak toepast dat het tegen gaat staan en voelt als een trucje, of als het enige stijlfiguur dat ze beheerst.
Niets dan lof voor de natuurbeschrijvingen van Van der Haar. Prachtig hoe de oerkracht van de natuur - de bodem - beschreven wordt en metaforisch gedurende het hele boek doorwerkt. Maar mijn hemel, wat een clichés zeg… Het lijkt er bijna op alsof de schrijfster óók nog een verhaal moest bedenken. Niet alleen de opeenstapeling van clichés stoorde me, maar als je ook maar ergens in het verhaal kwam, werd dat abrupt afgebroken omdat je door moest naar de volgende verhaallijn. Zonde, want, nogmaals, de metaforen zijn werkelijk schitterend.
Niet echt mijn ding. Ik ergerde me aan de afhankelijkheid van Kasja, het cliché van de jonge meid die niet echt weet wat ze wil, en da verliefd wordt op een oudere, rijke, getrouwde man. De verhaallijn over Lennart voelde meer als “iets erbij”, ik kon me niet echt interesseren voor dat hele verhaal over de grond in het bos.
Lekker vakantie-doorlees-boek. Onverwacht einde, al weet je wel constant dat er iéts gaat gebeuren. Daarop wachten begon me wel te irriteren, vandaar 4 sterren.
Dit boek is goed, mysterieus, pakkend en bevredigend. Het gaat over het koppel Lennart en Kasja en het is omstebeurt vanuit hun twee perspectieven geschreven (Kasja in ik en Lennart in hij).
Lennarts zus ligt in een coma in het ziekenhuis, gevallen (zelf gesprongen zeggen ze) uit een boom in het bos. Lennart raakt vervolgens helemaal geobsedeerd door het bos en de bosgrond en alles wat eronder leeft en beweegt. Elk hoofdstuk vanuit hem gaat daarover en is erg mysterieus en een beetje gek. In het begin vond ik het raar, maar het komt allemaal samen.
Kasja begint een affaire met de twintig jaar oudere Charles. Kasjas gedachten zijn echt perfect samengevat en opgeschreven, hoe zij denkt denk ik ook, je leest tegelijkertijd wat ze doet, zegt en denkt en hoe ze van de ene gedachte op de andere komt, erg grappig en herkenbaar, en passend bij het personage en het verhaal. Charles is de (bijna?) eigenaar van een groot stuk bos waar de zus van Lennart dood is gegaan, waar het cafe de Kuil staat waar Kasja werkt en waar hij plannen heeft om een vakantiepark te bouwen. Kasja raakt steeds meer geobsedeerd door hem en hij vindt dat uiteindelijk niet meer leuk. Meer ga ik niet over het verhaal vertellen maar dat is waar beide perspectieven samenkomen. Het einde is spannend, gek, mysterieus en goed bedacht. Tegelijk een gesloten en een open einde. Past precies bij de rest van het boek. Ik hou hier wel van!
De schrijver houdt van taal, dat wordt duidelijk uit de schrijfstijl. Mooie variaties in zinnen, alliteraties, zintuiglijke passages, grappige feitjes en treffende beschrijvingen van de omgeving. Dingen als het werk in de horeca en de situatie in een ziekenhuis worden met sprekende details weergegeven. En het centrale thema is de levende grond onder ons, die alles uiteindelijk verteert. Met veel plezier gelezen!
Intrigerend en zintuigelijk geschreven. Het verhaal over de relatie van Kasja en Lennart, hoe ze uit elkaar groeien. Hij bezig met de val van zijn zus uit een boom en in het bos en de gevolgen die dit heeft op het leven onder de bodem. Zij zichzelf verliezend in een aardse relatie met een getrouwde man… hoe het dan allemaal samen komt. Sprankelend.
Ondanks dat het opzich leuke verhaallijnen op zich zijn, had ik telkens de hoop dat ze zich met elkaar zouden verweven. De spannende gebeurtenissen hebben eigenlijk geen gevolgen en daardoor voelt het een beetje als een grmiste kans. Ook het plot komt heel random uit de lucht vallen, wat het open einde nog irritanter maakt.
‘Verdriet komt eigenlijk helemaal niet met veel bombarie, het glipt stilletjes binnen, doet de deur rustig dicht en schuifelt dan net zo lang rond tot het ergens een behaaglijk plekje vindt om zich te nestelen’
In korte hoofdstukken volgen we gedurende een jaar (zomer - lente) afwisselend Lennart en Kasja, een stel van midden twintig die samenwonen en al een tijd samen zijn. Het moment dat we als lezer instappen, leven beiden al een beetje langs elkaar heen. Lennart zit in een rouwproces. Zijn zusje Meijke heeft een val van 31 meter hoog overleefd, maar ligt nu in coma. Lennart onderzoekt en overdenkt (bijna obsessief) en ziet samenhang tussen de natuur en de val van Meijke. In de tussentijd werkt Kasja bij De Kuil en begint een affaire met een oudere man die tijdens werktijd interesse in haar toont. In een leegstaand vakantiehuisje duurt hun affaire maanden.
Het boek las heel vlot, voornamelijk de hoofdstukken vanuit het perspectief van Kasja. Ik heb genoten van de mooie beeldspraak en de koppeling naar de natuur in alle seizoenen. Het einde (let op spoilers) had ik niet zien aankomen en vond ik bijna vervreemdend. Het raakte voor mij aan magisch realisme, maar ik weet niet of dat door de schrijver zo bedoeld is.
This entire review has been hidden because of spoilers.
Laura van der Haar schreef weer een bijzonder boek. Het is niet zozeer de verhaallijn van ‘De kuil’ die me aansprak. Het gaat eigenlijk om twee verhaallijnen, rond het jonge stel Kasja en Lennart. De een gaat in het geniep een verhouding aan met een 20 jaar oudere, ‘foute’ man; de ander treurt om de comateuze toestand van zijn zusje, dat uit een boom is gesprongen.
En dan is er een derde hoofdpersonage: de bodem. Lennart is hierdoor gefascineerd en legt een link met de tragische gebeurtenis rond zijn zusje. ‘(…) iedereen die weleens in het bos komt, moet het merken. Dat gevoel dat er iemand toekijkt, dat er iets huist tussen al dat gebladerde, dat het constant bezig is om je heen, en dan vooral in de bodem, dat het zich continu hergroepeert onder je voeten, een vangnet, een grijpnet. De bodem neemt wat hij nodig heeft.’
Deze invalshoek vind ik mooi. Hoe vaak staan we eigenlijk stil bij de bodem? Laura van der Haar zal deze vraag positief beantwoorden, want ze is opgeleid als archeoloog. Ik heb genoten van haar schrijfstijl: sprankelend, origineel en persoonlijk.
Ik aarzel tussen drie en vier sterren bij dit boek. Het is goed geschreven. Maar het plot overtuigt niet helemaal. Er zijn twee verhaallijnen, die van de vrouwelijke hoofdpersoon, die zich laat verleiden doen een foute man, en die van haar partner die in toenemende mate geobsedeerd raakt door de aarde die alles verzwelgt. De hunkering die het meisje voelt naar de verkeerde man, bijna als een manier om zichzelf uit te vlakken, is overtuigend. En ook de obsessie van de jongen is goed beschreven. Maar die twee verhaallijnen staan te los van elkaar, zodat het boek op twee gedachten hinkt. Een schrijfster om te volgen, dat zeker.
Interessant boek, voornamelijk omdat je tot een van de laatste hoofdstukken geen idee hebt waar het nou heen gaat. Geinige plottwist en een open einde (vervelend, want nu wil je weten hoe het verder gaat). Ondanks dat ik dit genre niet vaak lees, is het toch echt een page turner en wil je niet stoppen met lezen. Alleen al om het gebruin van woorden en prachtige zinnen een aanrader.
M’n verwachtingen van waren torenhoog (well done Kroegpraat boekenclub I love it) en hoewel De Kuil heel beeldend geschreven is - en gewoon een lekker vakantieboek is - vond ik de personages soms een beetje bleek/weinig uitgewerkt.
⭐️⭐️⭐️1/2 Een fijne roman over Kasja en haar vriend Lennart samen. Om en om een hoofdstuk vanuit hun perspectief. Het begin ging wat traag maar richting het einde kon me grotendeels toch verrassen en boeien (en viel me ergens tegen maar ook weer niet.. ). Daarom 3,5 ster na wikken en wegen.
This entire review has been hidden because of spoilers.
‘’Charles?’ zeg ik in het halletje. Het is voor het eerst dat ik zijn naam uitspreek en die naam klinkt pompeus uit mijn mond, het maakt me klein, in de smalle hal met het lichte laminaat krimp ik tot niets meer dan een meisje dat hem roept.’’