Tussentijds

by Peter Zantingh

Een jonge vader gaat met de trein naar zijn vrouw, die voor haar werk in Zuid-Duitsland is. De reis gaat door gebied dat een week eerder door overstromingen geteisterd werd - in een zomer vol rampen, in een jaar van nieuwe records.

Hoe moet dat met het jongetje dat naast hem zit? Het is pas zijn derde julimaand. Welke belofte doen ouders hun kind door het een leven te geven? Heeft het bestaansrecht, of het recht niet te bestaan? Bij elk station lijkt een ander toekomstscenario de overhand te krijgen.

Tussentijds is een ingenieus geconstrueerde roman over hét vraagstuk van deze tijd, over wat kan komen en wat had kunnen zijn, over angst en hoop. In trefzekere taal maakt Peter Zantingh een abstract thema tot een intiem en menselijk verhaal.

Tussentijds is de vierde roman van Peter Zantingh (1983), die naast het schrijverschap werkzaam is bij de weekendkrant van NRC. Zijn vorige roman, Na Mattias, werd getipt door het DWDD-boekenpanel en groeide uit tot een bescheiden bestseller in Duitsland.

Genres: Fiction, Literature, School, Novels, Climate Change, Roman

132 pages, Kindle Edition

First published September 10, 2022

About the author

Peter Zantingh is schrijver en journalist. Hij publiceerde vier romans en twee sportboeken. Zijn derde roman Na Mattias werd getipt door het DWDD-boekenpanel. Tussentijds (Das Mag, september 2022) is zijn meest recente boek.

Reviews

[Chris · Rating 4 out of 5]

'Tussentijds' is een stilistisch pareltje, met veel suggestief taalgebruik en een genuanceerde thematiek. Daarbovenop zorgt deze intrigerende treinreis van Peter Zantingh voor een verrassende compositie die zich slechts mondjesmaat ontwikkelt en prijsgeeft, met als effect dat je als lezer heel aandachtig blijft. En dat laatste is precies de manier waarop je dit boek tot jou moet nemen.

Hoewel er meerdere thema-laagjes terug te vinden zijn, voert het dilemma en/of de innerlijke worsteling over een kinderwens in klimatologische onheilstijden toch de boventoon. Robin, de mannelijke hoofdpersoon, blikt tijdens die bovengenoemde intrigerende treinreis naar Duitsland, waar zijn geliefde Tess een boekvoorstelling houdt, terug op alles wat hen naar dit punt in zijn/hun leven heeft gebracht. Zowel het voorbijglijdende landschap en de tussenstations als de sporadische interactie met andere treinreizigers verdiepen en kleuren zijn herinneringen.

Tenslotte komt Robin aan op zijn bestemming en begrijp je als lezer waarom die treinreis zo intrigerend bleek en waarom Robin er naartoe is gereisd, voor zover hij dat zelf begrijpt. En tegen de tijd dat het laatste puzzelstukje (of bloemblaadje) op zijn plaats valt, heb je een kleine tweehonderd pagina's lang genoten van subtiele taal, broze gedachten, ongrijpbare twijfels en een desalniettemin nuchter-positieve kijk op het leven. Qua stijl mag Peter Zantingh zich van mij aansluiten bij auteurs als Robert Welagen, Jannie Regnerus en Gie Bogaert.

Dan nog even terzijde: dat deze roman op de leeslijst stond van mijn 16-jarige zoon en zijn leraar Nederlands liet weten dat hij het zelf nog niet gelezen had, vind ik absoluut not done. Omdat het de dunste is van de drie keuzeboeken, wil hij er toch aan beginnen, maar hij gaat er weinig aan hebben. Zowel de thematiek als de veeleisende taligheid en literaire stijl sluiten niet aan bij de leefwereld van een 16-jarige die enkel een boek leest omdat het moet. Deze roman vraagt nl. behalve aandacht ook een zekere rijpheid als mens én als lezer. Het zal de leesgoesting van mijn zoon alleen maar doen afnemen, terwijl een leraar Nederlands toch juist het omgekeerde wil, zo dacht ik. Gemiste kans dus.

[Els Lens · Rating 5 out of 5]

Een op en top hedendaags boek, waarin de milieuproblematiek een rol speelt. Het is niet betuttelend, er worden geen open deuren ingetrapt en het is niet sentimenteel.
De inhoud: Een jonge man en zijn vriendin vragen zich af of het wel verantwoord is om in deze tijd nog een kind op de wereld te zetten, en of zij überhaupt een kinderwens hebben.
De man onderneemt een treinreis, samen met zijn zoontje, naar de plaats waar zijn vrouw op hen wacht. Of zo lijkt het toch.
Maar hébben zij wel een zoontje?
En de vader van Robin wordt dus opa, maar beseft dat hij meer en meer wegglijdt in vergeetachtigheid.
Het boek is ingenieus opgebouwd, en prachtig geschreven.
Tijd speelt een grote rol in dit verhaal: verleden tijd, toekomende tijd, “tussentijd”.

Citaten:
“De verbinding stokt weer even. ‘Papa’. Ik roep het bijna, en ik schud met mijn telefoon, alsof ik hoop dat er dan nog een restje gesprek uit valt.”
“De reis en het alleen-zijn maakten me lamlendig en loom, nu ben ik anders moe. Omdat ik een introvert ben die zichzelf heeft aangeleerd op gezette tijden een extravert te spelen.
Dat heb ik geprobeerd, de rest van het etentje, maar het heeft mijn laatste energie gekost.
En nog zijn we niet alleen, want in het midden van de uitgestorven winkelstraat staat iedereen mateloos naar het juiste afscheid te zoeken.”

Ook "Na Mattias" en “Een uur en achttien minuten” van deze schrijver vond ik zo goed.

[Boudewijn · Rating 4 out of 5]

Onderweg naar zijn vrouw Tess vindt Robin zichzelf verwikkeld in een innerlijke strijd die zijn kern raakt: zijn twijfels over het vaderschap in een wereld met een veranderend klimaat met (volgens hem) desastreuze gevolgen. Terwijl hij de kilometers aflegt in de trein, worden zijn gedachten gekleurd door de tegenstelling die hij voelt: het schuldgevoel dat hij koestert tegenover het schijnbare geluk van zijn vrouw. Onderwerp is de kinderwens van zijn vrouw. Moet hij in deze wereld (nog) wel een kind op de wereld willen zetten?

Gek genoeg lijkt het alsof zijn dilemma al opgelost is: hij is immers onderweg naar zijn vrouw met hun zoontje Mats. Zijn vrouw, een succesvolle illustrator, is in Duitsland voor een boekrecensie. Robin reist haar achterna. Gaandeweg kom je tot de conclusie dat er twee verhaallijnen door elkaar lopen. Hij heeft deze reis eerder gemaakt, toen nog kinderloos, om Tess ergens mee te confronteren. Nu een paar jaar later, dezelfde reis.

In de dynamiek tussen deze twee reizen, die mij gaandeweg in verwarring bracht, staat zijn worsteling centraal. De klimaatverandering werpt een schaduw over Robin's gedachten, waarbij hij zich afvraagt of het ethisch verantwoord is om kinderen te krijgen in een wereld die lijkt te kampen met steeds grotere uitdagingen en bedreigingen. Dit is dan ook de essentie van deze roman: is het verantwoord om in tijden van ongekende onzekerheid het vaderschap aan te gaan?

Een mooi verhaal waarin je als lezer wordt opgeroepen om zelf ook existentiële vragen te stellen. Als vader van twee betrap ik mijzelf ook dikwijls op dezelfde gedachten. Hoe ziet de wereld eruit wanneer zij volwassen zullen zijn? Wanneer zij (misschien) kinderen op de wereld gaan zetten? Een tijdloze vraag die wellicht mijn ouders zich ook ooit hebben afgevraagd. Zij maakten zich druk om andere zaken, de dreiging van de Russen, de Vietnam oorlog ... ook ik heb deze gedachten, weliswaar niet zo snel met een veranderend klimaat maar zeker met de politieke ontwikkelingen. De oorlog in Oekraïne, de mogelijke herverkiezing van Trump? In wat voor wereld zullen mijn kinderen terechtkomen?

Dit dilemma weet Peter Zantingh perfect neer te zetten. Het maakt dat dit boek ongetwijfeld urgent blijft, of het nu de jaren '70/80 van de vorige eeuw zijn of de jaren die nog voor ons liggen. Maar toch. Robins zoektocht naar betekenis en verbondenheid en de uiteindelijke zelfontdekking en acceptatie geeft dit boek een positieve afloop. Liefde overwint, zelfs in een wereld die voortdurend op de rand van vernietiging balanceert.

[Iwan · Rating 4 out of 5]

Mooie kennismaking met het werk van Peter Zantingh. Ik ken geen hedendaagse Nederlandse auteur die zo precies en tegelijk zo liefdevol over de gedachten van zijn personage schrijft. Hij mixt schoonheid ook met grapjes en rake observaties waardoor het niet te zwaar wordt.

Ik ben geabonneerd op een stuk of 13 nieuwsbrieven. Ze gaan over nieuws, bankzaken en ik lees ze bijna nooit. Maar er is één nieuwsbrief die ik altijd lees: die van PeterZantingh. (Omdat mijn html-kennis is verschrompeld deel ik de link even zo: www open.substack.com/pub/devierdeversie/...).

[Paula · Rating 4 out of 5]

Weer zo’n prachtig boek van Peter Zantingh. Ik vond Na Mattias al goed, maar dit is mijn nieuwe favoriet van hem. Een ontzettend mooi geschreven roman over ouderschap en klimaatverandering dat ondanks de thematiek geen moment cliché wordt. Het is namelijk bovenal een verhaal over de liefde en dat wordt zo mooi beschreven, eenvoudig en lyrisch tegelijk, dat ik er stil van ben.

[Guus van der Peet]

Extra punten voor herkenbaarheid wanneer je dit in één zit uitleest tijdens een internationale treinreis. Extra extra punten voor herkenbaarheid wanneer je zelf ook nog eens herinneringen hebt aan een treinreis door het Limburgse overstromingsgebied van 2021 dat Zantingh beschrijft. En extra extra extra punten voor herkenbaarheid wanneer je net als de hoofdpersoon regelmatig afweegt of het wel ethisch verantwoord is om kinderen te krijgen in tijden van oorlog en klimaatverandering.

En bovenop al die herkenbaarheid ook gewoon heel goed geschreven. Met net als in Na Mattias een intrigerende experimentele structuur en nauwkeurig afgewogen zinnen maar zonder de soms wat te artificiële opbouw die dat eerdere boek net niet helemaal zo emotioneel effectief maakte als had gekund.

(na deze loftuiting zou ik overigens wel willen afraden om op te gaan zoeken wat de experimentele structuur dan precies is; wees een minder nieuwsgierig mens dan ik en vind gewoon tijdens het lezen uit waar het precies naartoe gaat)

Ook zelden zo'n subtiel vormgegeven roman gezien. Het bloemetje boven elk hoofdstuk had ik pas door toen een recensie hier erop wees, en ik zie pas net dat je de ondersteboven TIJDS op de voorkant ook kunt lezen als het thematisch relevante woord SPIJT.

[Freek de Koning · Rating 5 out of 5]

5 sterren. Zo prachtig. In Utrecht, het Smaragdplein, Roberto, Louis Hartlooper, het Diakonessenhuis, waar ik ook geboren ben. Zo mooi en herkenbaar; het sombere vooruitzicht, het willen vasthouden, willen vergeten, de momenten van andersom. Het snel groeiende kind, de vader met alzheimer. Hij die de dagen vast wil zetten, zij die zich laat verdwalen. Thalia en ik.
En de wendingen, de constructie van het verhaal. Ik heb gehuild en kon niet achterhalen waarom. En telkens denk je dat je het had kunnen weten, tot je het allemaal niet meer weet. Ik lees ‘m nog een keertje, denk ik.

“Die ogen (..) steeds schieten ze even mee, laten ze los en zoeken ze een nieuw aanknopingspunt (…) Een jongetje van twee kan een stuk brood in zijn eigen knuist vinden als een volwassene een briefje van vijf in een oude spijkerbroek.”

[Jeltje · Rating 5 out of 5]

wilde dit eerst 4 sterren geven maar het einde maakte een doorslag voor mij.

wat een prachtig boek, een van de mooist geschreven boeken die ik ooit heb gelezen. focust zich op een ontzettend abstract maar hedendaags en nodig thema, waar ik eigenlijk nog nooit eerder over heb gelezen maar waar ik wel heel veel over nadenk. geschreven met zoveel liefde, kwetsbaarheid en aandacht, ontzettend speciaal. i love dat een groot deel zich in utrecht afspeelt ook :) echt een aanrader, is genomineerd voor de libris longlist (daarom zocht ik hem uit) en ik hoop heel erg dat ie het ver schopt!! ik zal nog lang nadenken over dit verhaal denk ik, dank peter zantingh voor het schrijven van zo’n ingetogen parel <3

[Paul · Rating 5 out of 5]

Zijn eerdere werk is al zo ontzettend goed maar toch weet Peter Zantingh zichzelf weer te overtreffen. Heb het nog nooit eerder gedaan bij een boek maar heb het meteen herlezen om maar niets te missen. Prachtig geconstrueerd verhaal met een actueel thema. Als generatiegenoot herkenbaar. Heerlijke omschrijvingen, overpeinzingen en interactie tussen de personages. Wat een ontzettend rijk boek en dat in minder dan 180 pagina's. Toch wel een beetje zijn handelsmerk en wat maar weinig schrijvers gegeven is. Mocht het nog niet helemaal duidelijk zijn; ik ben fan!

[Annelies Leysen · Rating 5 out of 5]

Ik las dit boek terwijl mijn drie maanden oude dochter op mijn buik lag te slapen. Eindelijk bracht iemand mijn gedachten en mijn gevoel onder woorden - zonder sentimenteel of veroordelend te zijn. Dagen later zindert het nog steeds na.

[Wim Oosterlinck]

Een roman over schuldgevoel: kan je een kind op de wereld zetten als de wereld definitief kapotgaat?

In het boek Tussentijds van de Nederlandse schrijver en journalist Peter Zantingh is Robin met de trein onderweg naar Duitsland. Zijn vrouw/vriendin Tess stelt daar haar nieuwe boek voor in een boekhandel. Het klimaatprobleem is intussen zo extreem dat er geen hoop meer is. De wereld is nauwelijks nog te redden.

Deze fascinerende roman gaat over de vraag of je een kind kan maken als een klimaatramp de planeet aan het vernietigen is. En over de vraag of dat iemand tegenhoudt. Hoe verschillend mensen zijn, hoe emotioneel en delicaat dat allemaal is. Uit het boek spreekt een gevoel van verlies en verdriet, een sfeer van gelatenheid. Dingen gaan voortdurend teloor. Kan je de tijd terugdraaien?

Tussentijds is een complexe, verwarrende, en daardoor erg treffende roman.

Volledig leesverslag: https://wimoosterlinck.wpcomstaging.c...

[Wouter Zwemmer · Rating 5 out of 5]

Mooie roman van jonge schrijver over de hamvraag van veel jonge mensen: wel of geen kind op de wereld zetten met de wereld in de staat waarin die zich momenteel bevindt. Zijn vierde roman. In een prachtige stijl.

“Er was een zondvloed op komst en wij hadden nieuw leven het water op geduwd, als Mozes in het verkeerde Bijbelverhaal.”

Aantekeningen voor mezelf gemaakt. Eén grote spoiler.

Wie leest nog dit soort prachtige literatuur. Sprankelende taal zonder dat het teveel is aangezet, poëtisch bij vlagen en toch gericht, helder. Geen woord teveel, alles klopt. In dit boek vind ik het Nederlands opeens weer prachtig, terwijl het me in het dagelijkse leven vaak voorkomt als de horlepiep op klompen. Zantingh beschrijft zelf deze groep mensen: “(…) een breed gezelschap van hoogopgeleide Utrechters, milieuactivisten, krakers, afgezanten van de antikernwapenbeweging en tweedegolffeministen (…).” Zouden dit de lezers van moderne literatuur zijn? In ieder geval niet alleen deze groep mensen, want ik schat in dat er ook ouderen bij zouden moeten, hoogopgeleide ouderen, dat wel.

Taal
Oproep aan Peter Zantingh: blijf schrijven alsjeblieft, zodat wij blijven lezen en leren hoe het Nederlands ook kan. Dat niet de taal van de André Hazessen van deze wereld het ‘echte’ Nederlands is, populair populisme ten spijt, maar déze taal… : “De strijdbaarheid was uit zijn verouderende lichaam gelekt en had plaatsgemaakt voor een melancholie die hem steeds meer leek te gijzelen.” Verouderend, niet verouderd; gelekt; plaatsgemaakt, het een had dus het ander vervangen, of was stilletjes vertrokken, onder de indruk van het intimiderende ander; een melancholie, zonder bijvoeglijk naamwoord om het in te kleuren; gijzelen; leek, de schrijver is er niet zeker van, zo ziet het er in ieder geval uit… Elk woord in deze zin is gewikt, gewogen en heeft zijn plek.

“(…) o, de euforie zo onverdund te hebben toegelaten, ik die alleen in herhaling kon leven, ik die het geluk gewoonlijk alleen herkende als het verpakt was als herinnering.”

“Ik vroeg me af wat onvruchtbaarheid zou betekenen. Verlies - dat toch in de eerste plaats. Misschien niet direct van een toekomst, dan toch van een keuze. Maar ook betekende het, als ik dieper afdaalde: bevrijding.”

Minder kinderen
Robin en Tess staan voor de levensveranderende keuze: wel of geen kinderen. Alletwee zijn ze milieuactivist. Lang denken we dat ze het gaan doen, met al die opgefokte roze bril-romantiek over zwanger worden, opa en oma worden bij de ouders van het zwangere stel, de zogenaamd speciale blik in de ogen van de vrouw die net weet dat ze moeder gaat worden etc etc gadver, ik kan er misselijk van worden. En als het kind er eenmaal is, er achter komen dat de roze wolk helemaal niet bestaat, maar wel: slapeloze nachten, moederschapsdepressie of hoe heet dat, tepelkloven, eindeloze huil- en krijsbuien, ziekte, ongelukken etc etc en altijd altijd die verantwoordelijkheid… kortom je oude vrije leven is niet meer, je staat in dienst van je kind - hoe leuk is dat? Die kinderen kunnen daar allemaal niets aan doen, die hebben er niet om gevraagd en zíjn gewoon, hun biologie volgend. Het zijn de volwassenen… Een vriendin zegt vaak dat als iedereen eens zou kunnen kijken in een slachthuis, niemand meer vlees zou eten. Op dezelfde manier denk ik dat als je ouderschap vooraf zou kunnen overzien, er fors minder kinderen geboren zouden worden. Cynisch: hij protesteert tegen uitbreiding van de snelweg door Amelisweerd, voor het behoud van bomen dus; zij publiceert prentenboeken die gemaakt zijn van bomen: “Ik probeerde bomen te redden, zij maakte er boeken van.” Verkoopt zij ook haar milieuidealen voor haar droom van een roze wolk?

Onthouden
Zantingh schrijft over de geboorte het kind. Dat levert het bekende gezever op over de bevalling en de eerste dagen met de baby thuis. De kraamverzorgster, de visite, de cadeaus, het eten dat mama weer mag eten nu de baby is geboren, de eerste reflexen van de baby, het leren borstvoeding geven, in bad doen, luiers verschonen, maxi cosi, tummy tub, hydrofieldoek, babyfoon, etc etc. Het meest ontroerende moment in deze episode is met de vader van Robin. Die vader heeft beginnende dementie en weet het. Als zijn vrouw en hij voor het eerst op kraamvisite komen, vraagt hij wat extra tijd bij de baby omdat hij het daarna vast weer vergeet. “Hij zei: ‘Maar ik zou dit graag onthouden.’”

… er niet is.
De jonge vader kan de nieuwe moeder niet bijbenen. Zij is in één klap interesse in al het andere dan moederschap kwijt. “Soms probeerde ik het nog met een foto van vroeger, een weet-je-nog, maar Tess keek er naar alsof het anderen overkomen was.” “Ik wilde met Tess mee veranderen, maar ik kon het niet. Niet zo snel.” En nee, dit is niet alleen maar de normale gang van zaken en biologie, want er zijn genoeg verhalen waarin de moeder niet aan het moederschap kan wennen of het zelfs niet aankan, zie Rachel Cusk. “Mijn hart was niet vol. Het groeide, ja, heel langzaam, maar het woog niet op tegen de verlammende schuldenlast.” Hij heeft het gevoel een onherstelbare fout te hebben gemaakt, dat hij wil “ontkomen (…) aan de schuld die ik op me had genomen. Ik zei: ‘En dat betekent dat ik wil dat hij er niet is.’”

Spijt
Het verhaal ontvouwt zich in flarden tijdens de treinreis van Robin naar Tess in Zuid-Duitsland. Zij is daar om haar net uitgekomen prentenboek te promoten. Hij heeft auteursexemplaren ontvangen, er één open gemaakt en iets in de prenten gezien dat hem verontruste - maar wat? Lang denken we dat ze het kind echt hebben gekregen, maar dat blijkt niet zo te zijn. En nu hangt haar kinderwens als een donkere wolk boven hun relatie. Dát is wat hij in de prenten zag, dat ze spijt heeft. Op de omslag van de uitgave die ik lees staat ‘tijds’ van ‘Tussentijds’ ondersteboven gedrukt, waardoor het bij snel lezen leest als ‘spijt’… Het stel leeft in een constante keuze tussen hém of een kind. Zantingh laat de toekomst open, maar als lezer voel ik dat Robin zal verliezen.

[Joshua Wagner · Rating 4 out of 5]

Het is makkelijk om te haten, te verafschuwen. Kritiek leveren is waar wij mensen van leven. Het is leuk om te lezen én te schrijven. We kunnen hele boeken schrijven over onze haat, vullen er hele levens mee om het vervolgens als enige bezit het graf in mee te nemen. Voor velen is het rijkdom, het enige dat hen voldoening geeft. Zoals een verslaafde zichzelf heeft aangeleerd dat hij niet kan leven zonder zijn hulpmiddel, dat hij zichzelf nooit zou kunnen vermaken zonder, dat het echt waarde heeft. Ik heb veel gehaat in dit leven, daarom zal ik dat vandaag niet doen.

Angst is wat ons drijft in veel gevallen. Het zit achter ons aan, gedurende de dag, maar zelfs in onze dromen zijn we niet veilig. 's Nachts komen misschien zelfs wel de meest verschrikkelijke dingen aan het licht, wanneer je wakker wordt met zweet op de rug, uitgeput van het inbeelden van het 'monster' dat je zelf bent. Het is alsof de duivel op onze hielen zit en het elke zwakke plek kent die we in ons arsenaal hebben. Het is alsof er een spion met ons meekijkt en alles doorspeelt naar die angst.
Zolang er lucht in onze longen zit, zijn we niet vrij van angst. Maar als we er nooit vanaf komen, waarom dan ervan wegrennen? Waarom een verloren strijd strijden? Ook daar heb ik helaas geen antwoord op, ik weet dat ik niets weet en alles dat ik weet, heb ik van anderen gestolen. Zo werkt het eenmaal in dit leven. Wel ben ik van mening dat deze angst onze enige echte blokkade, weerstand is, als je wilt zeggen. De enige reden waarom het mensen niet lukt af te vallen, te stoppen met roken, of welke andere toxische gewoonte dan ook, is angst. Maar op elk vlak speelt deze kwelling op. Moet ik dat mailtje sturen waardoor ik ruzie krijg met mijn docent? Moet ik weggaan bij die toxische relatie? Wil ik kinderen krijgen in deze wereld?

Zantingh, de schrijver van dit boek, behandelt dus exact dat laatste. In zijn boek is Robin, de hoofdpersoon, doodsbang. Doodsbang of het wel eerlijk is kinderen op deze wereld te zetten. Hij doet het wel, voelt zich schuldig, weet niet of hij het juiste doet. Ook is hij volledig geobsedeerd met de veranderingen in het klimaat. Hij houdt zich bezig met petities en demonstraties voor het klimaat en laat het zich op de zenuwen werken. Deze Robin kan een fanatiek bomenknuffelaar genoemd worden, dat is een feit. Maar bang is-ie. Hij is een sterveling die een andere sterveling zijn brandende huis binnendraagt. Het is alleen erg onhandig dat stervelingen veel koolstofverbindingen hebben die wel willen reageren met de zuurstof uit de lucht als de activeringsenergie hoog genoeg is.
Zijn vriendin Tess ziet het allemaal niet zo cynisch. Zij is van mening dat het fantastisch is dat zij samen een kind op de wereld mogen zetten. Vooral gezien het genetische probleem van haar moeder, waardoor de kans op zwangerschap erg klein was. Tess is zich bewust van de gevaren en zaken in de wereld van tegenwoordig, maar vergeet hierbij niet dat zij niets liever wil dan in haar insignificante leven een nieuw leven te creëren met haar liefde. Ze onthoudt dat ze niets meer is dan die stervelinge, een stervelinge met een wens.

Maar om te denken als Robin, om te denken dat het niet eerlijk is een levend wezen in deze wereld te brengen, deze wereld die langzaam uit elkaar valt volgens hem, is cynisch. Natuurlijk is het cynisch, volgens zijn wereldbeeld is elk nieuw leven slecht voor het bestaande leven. Als er dus een bus vol met kinderen een ravijn in dondert, is dat goed nieuws! Dat mag gevierd worden, groots.

Heeft hij gelijk? Ik weet het niet. Aan complexiteit ontbreekt het nooit bij dit soort onderwerpen. Hoe moet het ook bekeken worden? Rationeel, zonder emotie? Maar is emotie niet het enige dat ons mens maakt? Maar is emotie niet het enige dat ons in de weg staat van het maken van doordachte, weloverwogen beslissingen? Ik weet het niet.

En is een kind niet het mooiste op deze wereld? Je eigen vlees en bloed, dat je mag verwelkomen in deze wereld met alle liefde die je te geven hebt, je zou het opsparen voor je kind tot de dag dat het geboren wordt om het vervolgens in de jaren die volgen over het uit te storten. Je zou dit klompje atomen kunnen voorstellen aan alles dat mooi en goed is in deze wereld. Die zonsondergangen en opkomsten die gratis en voor niets elke dag voor ons worden gepresenteerd. De vogels die zingen in de ochtend wanneer je over straat loopt, het adembenemende uitzicht vanaf een wolkenkrabber over een metropool die door dezelfde organismen is gebouwd als jij en je klompje atomen. Je zou het liefde kunnen laten voelen, mooie literatuur kunnen laten zien waarvan je zelf van je stoel viel in je studententijd, muziek waardoor tranen over je wangen hebben gevloeid. Is er iets mooier dan dat? Om zorg te dragen voor dat wat deel van jou is? Die de kans krijgt alles goed te doen wat jij fout hebt gedaan? Om hetzelfde cadeau te mogen uitpakken als dat jou voorgeschoteld is, dat wij het leven noemen?

Aan de andere kant zal dit bergje atomen ook de roze bril moeten afzetten. En dan zal het zich realiseren dat het niet allemaal die mooie literatuur en muziek is. Maar dat de wereld vol zit met dood en verderf. We noemen onszelf mens, maar zijn alles behalve menselijk. En wie geeft garantie dat je organisme, dat bestuurd wordt door hormonen in de hersenen, zelf niet bevangen wordt door deze slechtheid? Zowel actief als passief, als slachtoffer of als dader. Ik kan me niet inbeelden wat pijnlijker is. Niets in deze wereld is vrij van verleiding naar het slechte, dat weet men als ouder maar al te goed.

Zantingh leert ons dat je als mens nooit rust zal vinden in deze discussie met jezelf, maar gelukkig wisten we dat al. Kennis is namelijk niets anders dan munitie voor oorlog met jezelf. Robin en Tess denken allebei verschillend en allebei hebben ze het evengoed fout als goed. En zelfs wanneer zijn zoontje tegen zijn borst aan ligt te slapen, met de duim in de mond, zachtjes ademend, zelfs dan zullen de twijfels aan hem knagen, hem langzaam van binnen opeten totdat er niets meer van hem over is. Dat is ons lot, onze vloek.

Uiteindelijk kiezen Robin en Tess ervoor een kind te nemen, moeten we ze ervoor stenigen? Ze uitschelden en ze vertellen dat ze naïef en egoïstisch zijn dat ze nieuw leven in een dode wereld brengen? Maar is het juist niet eerder zaak om deze ouders te feliciteren, te bewonderen voor hun dapperheid? Er is namelijk niets enger dan nieuw leven te beginnen. Wij hebben zelf allemaal een begin gekend, angst ontbrak er nooit aan. En natuurlijk, is het dwaasheid of moed? Die grens is beangstigend dun. Maar een man die geen dwaze beslissingen maakt in dit leven, leeft niet. En uiteindelijk is hetgeen dat we het meest moeten vrezen het feit nooit deze beslissingen te nemen, daardoor nooit te leven.
De angst om te leven is namelijk wat ons allemaal elke dag vastgrijpt bij de keel en ons niet loslaat totdat we uitschreeuwen dat we klaar zijn om ons als dwazen te gedragen.

[Marjonneke Van Den Dorpel-Guiljam · Rating 5 out of 5]

Prachtig! Zulke mooie taal, ontroerende bespiegelingen op het ouderschap. Een boek dat je zo nog een keer zou willen lezen.

[Maarten Braams · Rating 4 out of 5]

Zo'n boek waarbij je direct terug wil bladeren op het moment dat je het uit hebt. Het snijdt zo'n beetje alle aspecten uit een mensenleven aan, erg mooi

[Marit · Rating 5 out of 5]

Op aanraden geluisterd en dat stelde niet teleur. Zelden zet een boek me zo direct aan het denken. De stijl laat veel ruimte voor grote vragen en dat vond ik erg fijn. (Misschien zag je me daarom de laatste tijd ontheemd in de Hoogvliet met het luisterboek op pauze.)

[Anton Segers · Rating 4 out of 5]

Een ontdekking. Een subtiel gevoelige vertelling over de mengelmoes van tegenstrijdige emoties die een mens kan hebben en die je levenskeuzes zo moeilijk maken: de angst over de wereldbedreigende ellende versus de kinderwens als hoop voor de toekomst.
Mooi hoe Zantingh die verwarring tastbaar weet te maken door wensdroom en realiteit in mekaar over te laten lopen. Zo zoek je als lezer mee actief je weg doorheen dit labyrint. Een boeiende leeservaring.
Een aanrader, deze Peter Zantingh, veel meer dan publicitair gehypete tegenvallers als Koch, Rijneveld en andere Buwalda’s.

[Gert-Jan · Rating 5 out of 5]

Liesbeth en ik waren allebei weggeblazen door dit boek. Het spel tussen rationaliteit en emotie was prachtig. De klimaatscrisis is er, maar hoe ga je ermee om, zeker als je nadenkt over de volgende generaties?

Een echte must read, al is het om sommige kronkels van millennials te begrijpen.

Luister de aflevering van Team Boek Toe over dit boek via: https://anchor.fm/team-boek-toe/episo...

[Andrea van Grinsven · Rating 4 out of 5]

Het maakt niet uit wat Peter Zantingh schrijft, ik vind het geweldig 🤩

[Pepijn Stokdijk · Rating 4 out of 5]

Een werk voor schitterende zinnen - dat is waarom ik het toch wel vier sterren geef. Ieder woord lijkt gewikt en gewogen en dat zorgt voor een roman van 174 waarbij vrijwel iedere zin raak is. Ik zal het hier beperken tot één citaat omdat je die 174 pagina’s zelf ook wel even kunt lezen:
‘De beurswaarde van een rotsvaste overtuiging kan kelderen of blijkt jarenlang per ongeluk naar de verkeerde valuta zijn omgerekend.’
De existentiële vragen van Robin voeren de boventoon in de roman, maar zijn subtiel verwerkt in anekdoten en twee - zeer lastig te onderscheiden - verhaallijnen. Lang op drie sterren gezeten, maar de samenkomst van de verhaallijnen is - hoe kan het ook anders gezien de rest van het werk? - grandioos en subtiel.

[Lena · Rating 4 out of 5]

"Het wordt makkelijker om in de toekomst te geloven als je die elke ochtend uit bed haalt."

[danae lankhorst · Rating 5 out of 5]

omdat verandering nou eenmaal pijn doet

[Sam · Rating 4 out of 5]

3,5 ⭐️

[Anne · Rating 5 out of 5]

Ik ben helemaal in de ban van dit boek, zo intens herkenbaar. Prachtig geschreven, gelaagd, klein verhaal.

Over ouders worden en zijn, over hoeveel blijheid, verdriet, vragen en vanzelfsprekendheid dat met zich meeneemt. Over tederheid. Over de angst voor de wereld waarin je je kind laat opgroeien. Ik las het in een ruk uit.

Staat op de shortlist van de Libris Literatuurprijs, wat mij betreft al gewonnen.

[Melle · Rating 4 out of 5]

Prachtig gecomponeerde en uiterst gestileerde roman over een thema dat mij na aan het hart gaat, maar tegelijk universeel is. Hoe kun je in deze wereld een kind verwekken? Moet je dat willen?
Het proza was soms wel struikelmateriaal, zinnen zijn af en toe ineengestrengeld, uit elkaar gehaald en weer teruggezet.

[Ka Vee · Rating 3 out of 5]

3,5 *

[Mykhaila · Rating 4 out of 5]

In de maatschappij is het, naar mijn idee te, genormaliseerd om kinderen te willen en moet je jezelf eerder verklaren waarom je geen kinderen wil in plaats van waarom wel. Robin weet dat hij geen kinderen wil, en hij heeft hier een goede reden toe; klimaatverandering. Hij vindt het niet eerlijk om een kind te brengen in deze achteruitgaande wereld. Zijn vriendin, Tess, wil wel graag een kind, maar het is ook maar de vraag of dit kan vanwege een genetisch probleem bij haar moeder.

Ik vroeg me af wat onvruchtbaarheid zou betekenen. Verlies - dat toch in de eerste plaats. Misschien niet direct van een toekomst, dan toch van een keuze. Maar ook betekende het, als ik dieper afdaalde: bevrijding.

Maar uiteindelijk krijgen Tess en Robin samen een zoontje, Mats. Gedurende het verhaal wordt duidelijk dat Robin eigenlijk spijt heeft, hij vindt het niet eerlijk dat hij een kind heeft gebracht in deze wereld, ook al koestert hij wel veel liefde voor Mats. Maar ik vraag me dan wel een paar dingen af. Zou Robin een schuldgevoel blijven houden (zeker wanneer hij ziet dat het steeds slechter gaat met de wereld)? Of zou hij het zichzelf kunnen vergeven? En zal Mats, wanneer hij ouder is, ervaren dat zijn vader er eigenlijk spijt van heeft dat hij bestaat?

Mijn hart was niet vol. Het groeide, ja, heel langzaam, maar het woog niet op tegen de verlammende schuldenlast. Hij, in zijn hikken en snuiven, in zijn krassende huilen, in mijn krampachtige vasthouden, hij had het recht dat het hem niet zou overkomen.

[Jip · Rating 5 out of 5]

ben hier een beetje stil van… misschien wel het mooiste boek wat ik dit jaar in m’n handen heb gehad (en dat geldt voor zowel de inhoud, als de omslag).

het lezen hiervan voelt alsof je in de trein (haha, cliché) zit en al achteromkijkend probeert het beeld van de ondergaande zon nog zo lang mogelijk vast te blijven houden, totdat uiteindelijk ook de laatste stralen uit je gezichtsveld verdwijnen. het weemoedige gevoel wat je hier soms aan overhoudt, maar wat eigenlijk ook nooit zo heel erg is, want je weet: de zon komt morgen gewoon nog een keer op.

“mijn hart was niet vol. het groeide, ja, heel langzaam, maar het woog niet op tegen de verlammende schuldenlast. hij, in zijn hikken en snuiven, in zijn krassende huilen, in mijn krampachtige vasthouden, hij had het recht dat het hem niet zou overkomen.”

[Eline · Rating 5 out of 5]

Wauw. Wat kan hij mooi vertellen, situaties observeren. Boek komt vast en zeker extra binnen nu ik zelf zwanger ben en ik mezelf deze vragen ook veel heb gesteld en nog steeds stel. Ik ben lang op het verkeerde been gezet, dus eigenlijk wil ik hem nog een keer lezen. Volgens mij zit de uitkomst van het verhaal ergens halverwege al verstopt.

[Elise Janssen · Rating 5 out of 5]

Wát een hit, collega, bedankt voor de tip.

Werkelijk prachtige proza. In het begin vind ik het lastig om te volgen wanneer het verhaal van het heden naar herinnering ging, maar daar gaf ik me aan over en op het eind kwam het mooi samen.

Ook twijfelde ik of ik de connectie tussen vaderschap en duurzaamheid begreep, maar misschien was die ambiguïteit er juist mooi aan.

Ook de connectie van Robin met zijn steeds meer dementerende vader vond ik prachtig. De passage waarin zijn vader weer even helder is en zegt dat hij het moment wilde vasthouden liet tranen naar bovenkomen.

Blij dat we dit boek met collega’s gaan bespreken in onze boekenclub, maar zal het ook daarbuiten aan iedereen aanraden.