Θεολογική ιστορία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας

by π. Νικόλαος Λουδοβίκος

Η αρχαία φιλοσοφία μπορεί να ειδωθεί από τη σκοπιά της θεολογικής της ιστορίας; Η πρωτοτυπία του βιβλίου αυτού έγκειται στο ότι πραγματοποιεί μια προσέγγιση του θεολογικού υποστρώματος των αρχαιοελληνικών φιλοσοφικών αναζητήσεων, όχι εξερευνώντας την ιστορία των κοινών με τη θεολογία όρων, αλλά με τη μέθοδο της υπαρξιακής συσχέτισης. Έτσι, αναδεικνύεται μια σειρά θεολογικών αιτημάτων της αρχαίας φιλοσοφίας, στα οποία η χριστιανική θεολογία κατόρθωσε ή οφείλει να απαντήσει . . .

Περιεχόμενα
Λόγος Προοιμιακός: Η θεολογική σημασία της αρχαίας φιλοσοφίας
1. Αναξίμανδρος
2. Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος
3. Πυθαγόρας
4. Ηράκλειτος
5. Παρμενίδης
6. Εμπεδοκλής
7. Αναξαγόρας
8. Λεύκιππος και Δημόκριτος
9. Σωκράτης
10. Πλάτων
α) Οι Ιδέες, το Αγαθό, η αθάνατη ψυχή
β) Πολιτεία Πλατωνική
γ) Ο Φιλοσοφικός πλατωνικός έρως
Επιλεγόμενη βιβλιογραφία

210 pages, Paperback

First published December 1, 2003

About the author

Ο πρωτοπρεσβύτερος Νικόλαος Λουδοβίκος (γεν. το 1959 στο Βόλο) σπούδασε ψυχολογία, παιδαγωγική, θεολογία και φιλοσοφία στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, το Παρίσι (Σορβόννη (Paris 4) και Institut Catholique de Paris) και το Cambridge.

Είναι διδάκτορας Θεολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1990). Εργάστηκε στο Ερευνητικό Κέντρο για τον Αρχέγονο Χριστιανισμό Tyndale House του Cambridge και δίδαξε ή έδωσε σεμινάρια στο Κέντρο Προχωρημένων Θεολογικών και Θρησκευτικών Σπουδών (C.A.R.T.S.) της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Cammbridge, στο Πανεπιστήμιο του Durham, δίνοντας επίσης διαλέξεις και σε άλλα Παν/μια ή Ερευνητικά Κέντρα.

Σήμερα είναι καθηγητής της Δογματικής και της Φιλοσοφίας στην Ανωτάτη Εκκλησιαστική Σχολή Θεσσαλονίκης, επιστημονικός συνεργάτης-συγγραφέας στο μεταπτυχιακό Θεολογικό πρόγραμμα του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και part-time λέκτορας στο Ορθόδοξο Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου του Cambridge.

Reviews

[Σταμάτης Καρασαββίδης · Rating 5 out of 5]

Ακολουθεί τεράστιο review και ανάλυση μιας από τις πιο πρωτότυπες αναλύσεις της αρχαίας Ελληνικής σκέψης που έχω μελετήσει.

Αρχίζοντας με μερικές γενικές σημειώσεις, θαρρώ σημαντική είναι η αναφορά στο γεγονός πως η Δυτική σκέψη του Σχολαστικισμου πηρε την αρχαια φιλοσοφια και απο τροπο ζωης την μετετρεψε σε "λογικες συγκεκριμενες αρχες". "Πράξη εν ταυτω και θεωρία". Έτσι στην Δυση η φιλοσοφια εγινε εχθρος της θεολογιας ενω ουδεποτε δια τους Πατερες υπηρξε αυτη η διακριση. Αυτο το αλλαξ ο Μαρξ, έκων άκων του δυστυχώς (βλακωδώς) αντικομμουνιστή Λουδοβίκου.
Συνεχεια μεταξυ αρχαιας φιλοσοφιας και Χριστιανισμου τπηρξε με τροπο μυστηριακο και καθολου γραμμικο. Η συνεχεια και η συσχετιση τουτη εγινε οχι μονο θεωρητικα αλλα και υπαρξιακα. Εγινε μια ΥΠαρξιακη περιχωρηση των δυο με δημιουργικο τροπο.
Το ερωτημα ειναι τι ζητουσε η αρχαια φιλοσοφια και πως την απανταει ο Χριστιανισμος. Το σημαντικο και ελκυστικο ειναι το αμιαντο καθολικο βιωμα της Πρωταρχης του αρχεγονου "νοειν" προς το "Ειναι", της ψυχοσωματικης συνδεσης του ανθρωπου προς τον Λογο/Φυση/Αρμονια/Αγαθο/Εν που συγκροτει και περιβαλλει και τροφοδοτει τον "μεγακοσμο/υπαρξη" ως Νοημα. Βασικο σημειο ειναι η διαλεκτικη του νοειν και του ειναι μεσα στο Εν. Αυτο κορυφωνεται στην "Εν Χριστω εμπειρια", οχι μονο στα θεωρητικα γραπτα των Πατερων αλλα και στην ασκητικη εμπειρια συγχρονων ασκητων. Η ενσαρκωση απαντησε στη φιλοσοφια μιας και το γεγονος του Χριστου ειναι μια καινοφανης και ριζοσπαστικη πραξη αγαπης του Θεου, απολυτως μοναδικο και δεν μπορει να ερμηνευτει με κανενα αλλο κριτηριο. Η εκκλησια με αυτο απανταει στα ερωτηματα της αρχαιας σκεψης.

Αναξίμανδρος:
Το άπειρο είναι μια ενδιάμεση ουσια ητις δεν ανήκει πλήρως σε καμιά από τις 2 αντιθέσεις στις οποίες βρίσκεται, είναι κάτι απροσδιόριστο ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟ όμως των αντιθέσεων. Σημαντικό πως μια απ' τις μεγαλύτερες αντιθέσεις στο σύμπαν είναι αυτί της υλης και αντιύλης, θαύμα είναι όμως πως στη μεγάλη έκρηξη, η υλη ηταν περισσοτερη και ετσι υπαρχουμε, έτσι τα αντιμαχομενα αυτα συστατικα προηλθαν απο μια ουσια ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ απτο καθενα τους, δηλαδη κατι παροσδιοριστο, ΠΕΡΙΟΕΚΤΙΚΟ ΟΜΩΣ των αντιθεσεων. Στον Αναξιμανδρο υπαρχει ενα "κεντρικο συνεκτικο ενδιαμεσο" που νοηματοδοτει τις αντιθεσεις. Δεν μενουμε στην αντιθεση των στοιχειων αλλα εισαγουμε κατι μεγαλυτερο, το απειρο. Επειδη το απειρο δεν μπορει να ταυτιστει με τιποτα γνωστο στη φυση, ειναι ριζικως διαφορο απο αυτη. Ο Αναξίμανδρος βλέπει την πάλη των αντιθετων στον κοσμο. Η εννοια της αδικιας ειναι πολυ ενδιαφερουσα αλλα ενω ο Λουδοβικος μεσω του αναξιμανδρου ομιλει για ζεστες και κρυα θαρεεις και ειναι μετερεολογος, ενω ταυτοχρονα "φυλακιζει" αυτην την κινηση σε εναν αειρροο και αεναο κυκλο, αρνειται να δει την πρακτικη και υλική πραγματικοτητα της ταξικης παλης. Η αδικιες αυτες και οι θεραπείες ερχονται με ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ κινησεις στις επαναστασεις, ετσι εκπληρωνει την "φυσικη του κινηση" οπως λεει στην σελ 40. Ο κομμουνισμος εγγυαται την λογικοτητα των αντιθεσεων και ενω λυνει βιαια τις αντιφατικες αντιθεσεις, λογικοποιει της μη αντιφατικες. Καταρχην μελλημα ειναι η ενοτητα μεσα στην αντιθεση (unity of opposites) και η διασφαληση τους.

Ξενοφάνης ο Κολογώνιος:
Καταλαβαινει την υπερβατικοτητα του Θεου καθως ειρωνευεται οσους προσδιδουν ανθρωπινα φυσικα χαρακτηριστικα στον Θεο και ετσι ειναι ο πρωτος δηλωμενος μονοθεϊστής. Ο θεός για τον Ξενοφανη ειναι ανομοιος και μοναδικος αντι ειδωλολατρικός.

Πυθαγόρας:
Μαζι με τον Ξενοφανη κραζει τον Ησιοδο και τον Όμηρο για οσα εδιδαξαν περι των Θεων. Η προσωκρατικη σκεψη ειναι δομικα θεολογικη και δεν υπαρχει κανενας διαχωρισμος μεταξυ "φιλοσοφων του ειδους" και "της υλης" όπως πολλά ξένα εγχειρίδια αναφέρουν. Αντίθετα, διπλά στην υλικοτητα του κοσμου υπάρχει η αναγκη ενας ειδους μορφης που της παρεχει νοημα. Το νοημα του Κοσμου ειναι η αρχη του, δηλαδη η μορφη/ειδος του που την καθοστουν κοσμο και οχι Χαος. Εχουμε και συνδεση και διακρηση "υλης" και "μορφης.

Ηράκλειτος:
Πατερας της διαλεκτικης κατα Χεγκελ. Θεωρει τα παντα ως Ενα το οποιο εκφραζεται μεσω του ΛΟΓΟΥ, ο οποιος εινια κοινος για ολους ομως μολοντουτο οι ανθρωποι ζουν μετις δικες τους αντιληψεις. Ο λΛογος για τον Ηρακλειτο ειναι 1. Αρχη που διακρατει το συμπαν, 2. Αρχη δημιουργικη μεσα στον κοσμο, 3. Αρχη που μπορουμε να ΜΕΤΕΧΟΥΜΕ. Ο Λογος που μετεχουμε ειναι κοινος και μετεχουμε ελευθερα. Ο Λογος του Ηρακλειτου εχει δομη τοσο ΛΟΓΙΚΗ και μαθηματικη, οσο και ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΗ. Ενδοκοσμια και μεταφυσικη. Δομη πνευματικηγς ισορροπιας των αντιθετων. Διαλογος που μεσω της αντιθεσης αναδεικνυεται η αληθεια. Εκφραζει το κοινο νοημα των αντιθετων χωρις να χαθει η εταιροτητα. ΔΙΑΣΩΖΕΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΟΤΗΤΑ.

! Πρόκλεια διαλεκτικη: Μονή -> Πρόοδος -> Επιστροφή !
! Ωριγένεια διαλεκτική: Κίνηση -> Γένεση -> Στάση !

Αυτό που διατηρείται στον Ηράκλειτο κατα τον Μαξιμο ειναι η θετικότητα της κίνησης απο το ΕΝ στα οντα και τανάπαλιν. Ο Θεος για τον Ηρακλειτο ειναι ενοτητα των αντιθέσεων. Ειναι αυτο που νοηματοδοτει την αντίθεση/ετερότητα των οντων και ταυτοχρονα τιποτα απο αυτα. Ο Λογος νοηματοδοτει την παλη των ταξεων ενω δεν ταυτιζεται ουτε με την αστικη ουτε και με την εργατικη, αλλα με την κινηση στην ελευθερια της ανθρωποτητας μεσω αυτης της αντιθέσεως. Περί της ψυχής ο Ηρακλειτος λεει αυτο που με το ζορι λεει σημερα η συγχρονη ψυχαναληση. Τα πέρατα της ψυχης δεν θα τα βρεις προχωρωντας, οσο βαθυτερα πας τοσο πιο πολυ σκοτεινιάζει. Ο Ηρακλειτος βλεπει την ψυχη ως Εικονα Θεου και οχι ως "οργανο συμπεριφορας" ή "υποκειμενικη εσωτερικότητα". Ο Ηρακλειτος επισης λεει πως το Παν ειναι διαιρετό και αδιαίρετο, γεννητο και αγεννητο, θνητο μα και αθανατο, Πατερας και Υιος, και λεει πως αφου ακουσετε οχι μονο εμενα αλλα τον Λογο, βλεπουμε πως ολα ειναι "ενα".

Παρμενίδης:
Ο Παρμενίδης εκφράζει πως το "Είναι" υπαρχει ενω το "Μηδεν" δεν υπαρχει. Δεν νοειται η υπαρξη της ανυπαρξιας παρα μονο της υπαρξης. Αυτο φανερωνει το Ειναι ως σταθερο αμετακινητο, πραγματικο και αιωνιο, αγεννητο, αφθαρτο, ολοκληρο, μονοειδες, ακλονητο, τελειο. Οταν κατι μετεχει στο Ειναι, εχει στον πυρηνα του αυτα τα χαρακτηριστικα. Η διαφορα του Παρμενιδη με την Πατερικη σκεψη ειναι πως τοσο για τον Θεο οσο και για τη συγχρονη επιστημη, η υπαρξη του κοσμου δεν αποτελει αναγκαιοτητα. Κατι που δεν αναφαιρεται ειναι η αναγκη "μετοχης" του μηδενος μαζι με το "ειναι" οπου στην ενοτητα των αντιθεσεων εκφραζουν τον Θεο. Το ιδιο για την Κινηση και την σταθεροτητα. Το καλυπτει ομως με εναν ωραιο τροπο αφου ο Θεος δεν αποτελει για τον Χριστιανισμο ουτε υπαρξη αλλα ουτε ανυπαρξια. Η υπαρξη για τον Παρμενιδη ειναι ταυτοσημη με τον Θεο, ενω για τους Πατερεςειναι μια εξωτερικη και βουλητικη πραξη αγαπής (<3). Ο Παρμενιδης βλεπει το "ον" ως υπερβατικη σταθεροτητα ενω ο Ηρακλειτος ως διαλεκτική ενότητ, δεν διαφέρουν οπως προβάλλεται σε βιβλία αλλα και οι δυο περιγραφουν το ιδιο πραγμα με διαφορετικο τροπο. (Εδώ να συμπληρώσω πως η πλαισίωση του Γοργία θα ταίριαζε αλλα δεν την αναφέρει ο Λουδοβίκος).
Ενα επιπλεον σημαντικο σημειο ειναι η ταυτηση και αλληλοεξαρτηση Σκεψης/Νοησης και Ειναι. ΑΠο τη μια ο συγχρονος μετα-Καρτεσιανισμος λεει πως το "Ειναι" ειναι αυτο που δημιουργηθηκε απο τη σκεψη, και πως το σκεπτεσθαι εινια υποκλειμενιη δραστηριοτητα, αρα το παν ειναι υποκειμενικο και δεν υπαρχει "ον καθ' αυτο". Ο Καρτεσιος αναφερει πως "κατι υπαρχει επειδη το σκεπτομαι". Αντιθετως, ο Καντ τοποθετει το "ον καθ' αυτο" ως κατι ξενο και απιαστο με Πλατωνικο τροπο. Στον Παρμενιδη αντιθετως εχουμε μετοχή. Η σκεψη ειναι μετοχη στο Είναι, η οποια σκεψη φωτιζεται, νοηματοδοτείται και δενεται με το "Είναι". Αυτο για τους Πατερες ειναι ψηχοσωματικο και οχι απλα "νοητο".

Εμπεδοκλής:
Ο Εμπεδοκλής εισαγει ενα συστημα πολυ κοντινο στην διαλεκτικη που αφενος "Το Ένα διαιρειται σε δύο" και αφετέρου "Τα δυο ενωνονται σε ενα". Στην διαλεκτικη που υπηρξε στην Κινα απο τις δεκαετιες του 60-70 (Yang Xianzhen, Ai Siqi, Wang Ruoshui). Εισαγει δυο διαφορετικες αντιθεσεις. Μια φορα απτα πολλα βγηκε το ενα (1) και μια ΑΛΛΗ φορα απο το ενα τα πολλα. Αν ο Ηρακλειτος μας λεει την ΜΙΑ ιστορια της ενοτητας των αντιθεσεων, ο Εμπεδοκλης μας λεει ΔΥΟ ιστορίες (μια διπλη). Μια αντιθεση της ένωσης και μια της διαιρεσης. Ετσι σταθεροποιει [concrete] την διαλεκτικη που διεσπασε τους Κινεζους. Εχουμε ετσι ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ οντολογικες αρχες, ΔΥΟ τροπους υπαρξεως και ΜΙΑ κοσμικη ουσια. Επιπλεον ο Εμπεδοκλης εισαγει πρωτος την αρχη της διατηρησης. Οχι μοναδα δεν χανονται τα στοιχεια της υπαρξης αλλα διατρεχοντας το ενα το αλλο γινονται αλλοτε αλλα, ωστοσο ειναι παντα τα ιδια. Το ιδιο ισχυει και για τοα βασικα κοινωνικα χαρακτηριστικα του ανθρωπου κατα Juche. Η ανεναη μεταβολη τους σε νεες συνθεσεις δεν σημαινει την καταστροφη τους αλλα την αεναη μεταβολη τους. Περι της γνωσιολογιας του, εμφανιζεται κατι ενδιαερον και πρωτοπορο. Αναφερεται σε εναν υλισμο πληρω�� επιστημονικα Μαρξιστικό, οπου τα "πραγματα" εκπεμπουν "απορροες" οι οποιες ταιριαζουν σε ορισμενους (σωματικους) πόρους. Αυτο σημερα το αποδειξαμε με τα κυματα του ηχου στα αφτια, με τα φωτονια στην οραση κλπ αλλα μια τετοια θεση ηταν τοτε πολυ προχωρημενη. Η αισθηση για τον Εμπεδοκλη εινια ΥΛΙΚΟ και οχι μεταφυσικο. Η φυσικη ενοτητα ανθρωπου και κοσμου τονιζεται μεσω αυτης της υλιστικης γνωσιολογιας.

Αναξαγόρας:
Ένα σημαντικο στοιχειο που διακρινουμε στον Αναξαγορα ειναι πως σε αντιθεση με τον Παμενιδη δεν θεωρει πως υπαρχουν 4 θεμελιωδη στοιχεια αλλα ΑΠΕΙΡΑ και πως ειναι ολα μικροσκοπικα και απειρα και τα κρατουν υποταγμενα ο αερας και ο αιθερας που ειναι και οι δυο επισης ΑΠΕΙΡΟΙ. Πρωτη φορα ομως επισηξς εμφανιζεται ο δυισμος του Νόος και της Ύλης με τροπο παρομοιο του Πλατονος και της Δυτικης σκεψης. Σε αντιθεση με τον Δημοκριτο, ο Αναξαγορας λεει πως η υλη τεμνεται επ' απειρον και πωςδεν υπαρχεουν "ατομα". Ο Λουδοβικος εδω κανει ενα τεράστιο και σημαντικο stretch. Αναφερει πως τα τποατομικα σηματιδεια τεμνονται ενω στην μεχρι τωρα συγχρονη φυσικη, ΔΕΝ τεμνονται. Εκτος και αν τα εννοει ως περιστασεις excitation του κβαντικου πεδιου οπου και στη συγκεκριμενη περιπτωση δεν μιλαμε ακριβως για τομη και θα πρεπε να το αναφερει. Εχει αποδειχθει πειραματικως αυτο πως τα υποατομικα σωματιδεια δεν εχουν καποια εσωτερικη δομη και γιαυτο θεωρουνται "στοιχειωδη" και "σημειακα". Αυτο φυσικα σημαινει κατι για το ζητημα εδω ειναι πιο φιλοσοφικο παρα "φυσικο". Το θεμελιωδες "πλαισιο" που υπαρχει "πισω" απο αυτες τις ανευ εσωτερικης δομης δεν αποδεικνυεται καπως. Στο εν λογω σημειο ο Λουδοβικος μπερδεύει το φαινόμενο της δημιουργιας και της εξαυλωσς των εν λογω σωματιδειων. Δεν βγαζει νοημα να λεμε οτι αυτο προκυπτει απο μια "εσωτερικη δομη". Πχ τα μυόνια αποσυντιθενται σε νετρίνα και ηλεκτρονια αλλα δεν μπορουμε να πουμε πως ειναι δευμεσμενες καταστασεις ηλεκτρονιων και νετρινων διοτι αυτα τα 2 δεν ελκονται μεταξυ τους, κατι που μας φερνει πισω στη συζητηση διαλεκτικης της διαιρεσεως του ενος και της συνθεσης των δυο εις ενα. Ο λογος που σινονται αποσυνθεσεις ειναι διοτι η φυση οδηγειται παντα με την χαμηλοτερη δυνατη ενεργεια. Τελος, περι του αν η θεμελιωδης οντολογια του συμπαντος ειναι συνεχης (=τεμνεται επ'απειρον) ή διακριτη, ειναι ενα εισετι αλυτο φιλοσοφικο ερωτημα, το οποιο σχετιζεται αμεσα με την ασυμβιβαστη φυση της γενικης σχετικοτητας ητις περιγραφει εναν κοσμο συνεχη και αδυνατο κβαντοποισηςη, η κβαντικη θεωρια πεδιου εκφραζει το αντιθετο και καθε κβαντο αποτελει διακριτο στοιχειο. Ακομη, στη φυσικη υπαρχει το ερωτημα εαν τα πεδια ειναι "πιο θεμελιωδη" απο τα σωματιδεια ή ταναπαλιν, και ποια η ουσιαστικη οντολογικη τους σχεση.

Λεύκιππος και Δημόκριτος:
Ο Αριστοτέλης αναφέρει πως και οι δυο τους εκαναν κριτικη στους προηγουμενους λεγοντας πως: "Μερικοί απ'τους παλιους λεγαν οτι το ον πρεπει να ειναι ακινητο αφου το κενο ειναι ανυπαρκτο και δεν μπορει να υπαρχει κινηση χωρις το κενο, ουτε γινεται να υπαρχουν πολλα χωρις κατι να τα χωριζει. Αν το συμπαν ειναι διαρετο παντου τοτε το κενο μπορει να υπαρχει παντου". Ο Λευκιππος συμφωνει με οσους δεχονται την τπαρξη μονο ενος, οδι δεν θα υπηρχε κινηση χωρις κενο και ειπε οτι το κενο σημαινει "μη ον" και οτι κανενα μερος του οντος δεν ειναι "μη ον" γιατι ο,τι υπάρχει, υπαρχει ολοκληρο. Αυτα τα οντα ομως δεν ειναι ενα ή λιγα αλλα απειρα και αορατα και μικρα. Κινουνται στο κενο και η ενωση τους προκαλει γεννηση και ο χρισμος τους φθορα. Απο κατι που ειναι αληθινα ΕΝΑ δεν μπορουν να προελθουν πολλα, ουτε απο ΜΙΑ πολλαπλοτητα να προκυψει μια ενοτητα. Εδω ο Λευκιππος σχολιαζει και διαφωνει με τον Ηρακλειτο. Ο δημοκριτος αμφισβητει τις αισθησεις και λεει πως δεν ανταποκρινονται στην αληθεια. Λεγει πως "Συμβατικα υπαρχει το γλυκο, το θερμο, το χρωμα, κλπ, στην πραγματικοτητα ειναι μονο ατομα και κενο". Ομως αυτη η φαντασία αποτελειται και πραγματωνεται διαλεκτικα ως ατομα-κενο και εμπειρια. Εδω ο Μαο και η κοινωνικη πραξη εχουν σημασια. Για τον Λευκιπο και τον Δημοκριτο υπαρχει τοσο το ον οσο και το μη ον οπου "ον + μη ον = Ειναι". Το σημαντικο στη σκεψη του Δημοκριτου ειναι οτι η θεολογια του ειναι καθαρα εμπειρικη και αντι ιδεαλιστικη. Οι Θεοι δεν ειναι μεταφυσικοι αλλα η υπαρξη τους συναγεται στην κοινωνικη εμπειρια. Οπως για τους Ρωμαιους Πατερες ο Θεος δεν υπηρξε αφηρημενη μεταφυσικη αρχη αλλα ψυχοσωματικη εμπειρια και μεθεξη.

Πλάτων:
Ο Πλάτων συγκρούεται με τους σοφιστες σε πραγματα οπως ο νομιναλισμος, ο υποκειμενισμος, η σχετικοκρατια, η φυσιοκρατια και τη "παγκοσμιοποιηση" του ανθρωπου. Για τον Πλατονα οι ιδεες εινια αντικειμενικες και προτυπες και εκφραζονται στη γη φθαρτες. Ενω οι προσωκρατικοι εθεταν τη βαση της υπαρξεως σε στοιχεια οπως η φωτια και το νερο ή τα ατομα, στον Πλατονα αυτη η βαση πνευματικοποιειται και οραται με τα ματια της ψυχης ως αντικειμενικη. Αυτες οι Ιδέες θα παρθουν αργοτερα απο τον Φίλωνα τον Ιουδαίο, τον Διονύσιο Αεροπαγιτη και τον Μαξιμο τον ομολογητη και θα γινουν Λογοι, ακτιστα θεληματα και ετσι θα παψει ο Θεος να εξαρταται ααπο τις θδεες. Αντιθετα με τον Πλατονα, στην Καινη Διαθηκη ο κοσμος ειναι πραγματικος. Παρολο που οι ανθρωποι κανουν λαθοι, ο κοσμος ειναι πλασμενος απο τον Θεο. Η Βασιλεια του Θεου εινια πληρως υλικη και ο κοσμος σωζεται με την υλικοτητα του. Δεν "πνευματικοποιειται". Ο Θεος δεν εξαφανίζει την υλη αλλα την θεωνει. Εκει που ο Πλατων ερχεται πολυ κοντα στον Χριστιανισμο ειναι στη περιγραφη και αναλυση του Αγαθου ως κατι που φωτιζει τα παντα με χαρη αλλα δεν ταυτιζεται με τιποτα σε απολυτο βαθμο. Οι Χριστιανικες ψυχες δεν υπαρχουν σε εναν επουρανιο τοπο. Δεν τιμωρουνται σε σωμα ουτε μετενσαρκωνονται. Η ψυχη δημιουργειται μαζι με το σωμα. Η ψυχη υπαρχει μονο ως ΕΜΨΥΧΗ σωματικη υποσταση. Δεν ειναι Χριστιανικο να λεμε πως ο ανθρωπος ειναι απλα "αθανατη ψυχη" και γιαυτο εχει αιωνια αξια. Εχει αξια γιατι προοριζεται ΟΛΟΚΛΗΡΟΣ για την αθανασια και οχι απλα να υπαρχει ως ψυχη, η οποια ειναι απλως ενα μερος του ανθρωπου αλλα οχι ολος.
(Δεν βρηκα καμια σκοπιμότητα στις σελιδες 189-190 οι οποιες βριθουν απο αντικομμουνισμο. Απλα σωπασε ρε Λουδοβικε αι μιλα μονο για αυτα που ξερεις! Κλείνει αναφεροντας πως ο Πλατων αρνειται ολοκληρωτικα τη μετοχη του Ανθρωπινου με το Θειο και καπως ετσι "γεννιεται ο ολοκληρωτισμος". Αρκετα απογοητευτικό τελος σε ενα εξαιρετικό και σημαντικότατο έργο.

4.9/5 (μονο για τον βλακωδη αντικομμουνισμο)