What do you think?
Rate this book
Dans, Panfilo, dans
Speelse zoektocht naar de liefde in het moderne Europa
Op een lome vakantie aan de Atlantische kust ontmoeten de onafhankelijke Tobias en de weifelende Wouter elkaar. De belofte van een eerste grote liefde rammelt aan de deur en laat hen in vrolijke verwarring achter. Ook als de jaren voorbijgaan en de jongens voorzichtig volwassen worden, slijt de belofte niet. Aan de hand van een speelse speurtocht door de literatuur, de schilderkunst en de stadsparken van Europa lopen ze elkaar achterna. Maar weten ze elkaar ook te vinden?
Dans, Panfilo, dans is een wervelend Walseriaans portret van de ontluikende liefde tussen twee jongens. Met de kunst als kompas en in een verrassende, theatrale stijl, wordt de lezer meegevoerd over het Europese continent op zoek naar de betekenis van verlangen in de huidige gefragmenteerde tijd.
Op een lome vakantie aan de Atlantische kust ontmoeten de onafhankelijke Tobias en de weifelende Wouter elkaar. De belofte van een eerste grote liefde rammelt aan de deur en laat hen in vrolijke verwarring achter. Ook als de jaren voorbijgaan en de jongens voorzichtig volwassen worden, slijt de belofte niet. Aan de hand van een speelse speurtocht door de literatuur, de schilderkunst en de stadsparken van Europa lopen ze elkaar achterna. Maar weten ze elkaar ook te vinden?
Dans, Panfilo, dans is een wervelend Walseriaans portret van de ontluikende liefde tussen twee jongens. Met de kunst als kompas en in een verrassende, theatrale stijl, wordt de lezer meegevoerd over het Europese continent op zoek naar de betekenis van verlangen in de huidige gefragmenteerde tijd.
Paperback
Published February 14, 2023
3 people are currently reading
166 people want to read
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 22 of 22 reviews
July 2, 2024
What the actual fuck was dit? Een narratologische achtbaan, een pretentieuze cocktail van intertekstualiteit en grote woorden? Een soep van onduidelijkheid en verloren liefde, een struggle? Een pijnlijke ervaring?
Dit allemaal maar het was ook gewoon goed! Mooie stukken tekst, filosofieën en ongelukkige homos! Waarom zijn homo’s in boeken nooit gelukkig? Ik vraag me dat af!! Kunst is een spiegel van het leven zeker? Mimesis en die dingen
Dit allemaal maar het was ook gewoon goed! Mooie stukken tekst, filosofieën en ongelukkige homos! Waarom zijn homo’s in boeken nooit gelukkig? Ik vraag me dat af!! Kunst is een spiegel van het leven zeker? Mimesis en die dingen
January 25, 2025
“Onze huid is te zacht, te warm, te doorlatend, tussen al die stenen. Wat zacht is beangstigt ons en daarom stoppen we het weg.”
July 4, 2023
,,Want ja, ook de aarde draait in haar bed want ook haar hart staat in vuur en vlam en ook zij wil zich van alle kanten aan de nabijheid van haar beminde warmen, en zo komt het dat wij op onze beurt een nacht lang moeten wachten tot we onze hartstochten weer achterna mogen lopen.”
Een mooie roman gelezen, maar vooral een ontroerend toneelstuk voor mijn ogen zien afspelen. Elk karakter een eenling, zonder doel, en de auteur de acteur, of andersom. Waar theater niet iets verreikend is, maar een schuilplaats. De liefde, een eeuwig dwalen.
Dankjewel lieve zus.
,,Laat de leegte nog maar even in haar kostuum rondlopen, dat ze niet zo naakt is, dat ze warm blijft.”
Een mooie roman gelezen, maar vooral een ontroerend toneelstuk voor mijn ogen zien afspelen. Elk karakter een eenling, zonder doel, en de auteur de acteur, of andersom. Waar theater niet iets verreikend is, maar een schuilplaats. De liefde, een eeuwig dwalen.
Dankjewel lieve zus.
,,Laat de leegte nog maar even in haar kostuum rondlopen, dat ze niet zo naakt is, dat ze warm blijft.”
February 12, 2024
Subliem intieme en stijlvolle roman over volwassen worden, verbeelding, vriendschap, schoonheid en kunst in de vermomming van een verhaal over vriendschap en ontluikende liefdesrelatie tussen twee eenzame jongens. In een mooie eigen, theatrale, stijl geschreven, waardoor dit boek minstens evenveel gaat over schrijven dan over het verhaal. Vijf vette sterren, bij gebrek aan zes ;)
Aantekeningen voor mezelf gemaakt. Één grote spoiler.
“En je schrijven zou niet zijn zoals vroeger, geen naïeve fraaiheden meer, je schrijven zou verankerd zijn in de werkelijkheid.”
“Ach ja, we moeten misschien niet te veel gewicht toekennen aan onze omgeving, het is allemaal maar decor voor de verschrikking die in ons hart leeft.”
“Hij zou zoveel gedaan kunnen krijgen als hij zich niet steeds zo liet afleiden door zijn gevoel (…).”
“Kun je iets over de liefde zeggen aan de hand van een liefde, of zullen we een beetje moeten valsspelen?”
“Elke keer hetzelfde liedje: na het eerste glas werd je spraakzaam, na het tweede ontspannen, en na het derde hing je jezelf alweer de keel uit. Dan begon je je vrolijkheid te wantrouwen en kwam je je wanstaltig voor. Dan trok Wouter zich stilletjes terug, en ‘s ochtends bekroop hem het gevoel dat hij verraad had gepleegd.”
“Je bleef het (schrijven, red.) desondanks nog enige tijd proberen, maar alles wat je schreef was de volgende dag alweer bedorven; vervelend, kitscherig, saai, zinloos, ronduit dom. Misschien huiver je daarom bij de gedachte aan een gedicht. Je bent misschien bang met je slechte stijl dat te vernietigen wat je zo mooi vind.”
’Theatrale’ stijl
Theater loopt als een rode draad door het verhaal. Het boek is opgebouwd uit drie akten plus naspel. Wouter, één van de twee hoofdpersonen speelt theater en kan zich vooral daar in kwijt. Tobias heeft schrijftalent. En dan is er de stijl van Esser die regelmatig doet denken aan regie-aanwijzingen. Esser wisselt eenvoudig van perspectief, van ik naar jij naar wij, van Wouter naar Tobias naar de verteller, alsof hij zijn personages vertelt wat de bedoeling is, hoe ze de scene moeten begrijpen en spelen. Als lezer verlies je snel en vaak het oog op wie precies de verteller is, en volgens mij is dat precies de bedoeling van Esser. Het is “een vrolijke verwarring”, waarover later meer. Verrassend genoeg werken die wisselingen, je raakt als lezer niet de draad kwijt, wat je misschien wel verwacht als je dit leest. Net zoals Esser wisselt van perspectief, doet hij dat ook met ritme: sommige stukken zijn aaneengeregen korte zinnen, in andere schrijft hij zinnen die hele alinea’s zijn. Volgens mij beantwoordt Esser de vraag naar wat dat allemaal betekent met dat theater, zelf op deze manier: “Er rommelt iets in de lucht. Is het de hand van god, de toneelmeester, de grote inspiciënt die we bezig horen daarboven?” “Even tussendoor: zijn auteur en acteur niet altijd tot op zekere hoogte één? Omdat de schrijver bij haar werk zelf de zinnen spreekt die zij haar personages in de mond legt. Ze speelt kortom voor acteur terwijl zij schrijft. En een actrice speelt op het toneel net zo goed de rol van schrijver, want in elke zin van het personage zit de adem van de auteur. Ja, de schrijver speelt voor acteur en de acteur speelt voor schrijver en deze eeuwige wisselwerking tussen de twee gezichten, van de schepper en de vertolker, de kluizenaar en de clown, de monnik en de hoer, is een proces dat in alle mensen ook intern plaatsvindt. Niemand is ooit één van de twee.”
Eenvoudig verhaal over vriendschap
Het verhaal is betrekkelijk eenvoudig: Wouter en Tobias zijn vrienden in de leeftijd van begin twintig. “Dan weer zag hij er heel jong uit, dan weer heel volwassen, dan verlegen, dromerig, ernstig, droevig zelfs, en dan wanneer hij een praatje met de kelder maakte, opeens sociaal, uitbundig, zelfverzekerd.” Jongens in hun transitie van kind naar volwassene. Tobias is de schijnbaar stevige van de twee, “(…) met zijn stoppels en zijn vanzelfsprekende innerlijke kracht.” Die “zogenaamde standvastigheid” heeft hij zich op het internaat aangeleerd. Zelf vindt hij “Dat Wouter je meerdere was in nagenoeg alles behalve in jaren.” Tobias’ moeder is onlangs overleden, waar hij nog kapot van is. Tobias is zich erg bewust van het verlies van kind-zijn; hij merkt dat hij de geestdriftige verwondering van het kind kwijtraakt. “Wie zou het verbazen dat de noodzaak om te schrijven sinds de dood van je moeder had afgedaan.” De vriendschap tussen Wouter en Tobias lijkt zich te ontwikkelen tot een liefdesrelatie. “Maar wat ben ik blij ze weer samen in een zin te zien staan, de onsuccesvolle slaapkamerliterator en de schuwe reserveacteur.” “En waar komt zo’n kalverliefde eigenlijk vandaan?” Beide zijn wat onthechte zielen, Wouter is schuchter, verlegen, met een grote verbeelding die hij vooral in theater kwijt kan (al op jonge leeftijd getuigde hij van een groot inlevingsvermogen door op de lagere school in een toneelstuk echt te gaan huilen in plaats van te doen alsof - docenten spreken de ouders erop aan dat hij het té serieus had genomen. Een jongen die als kind al als ‘anders’ werd ervaren door zijn grote gevoeligheid en verbeeldingskracht. Tobias heeft beide ouders verloren. Hij heeft het appartement in Hamburg waar hij met zijn langstlevende ouder, zijn moeder, woonde verkocht en leeft nu in een soort ‘tussenwereld’ tussen huis-verkocht en nog-geen-ander-huis-gevonden in. Tobias en Wouter voelen zich wat verloren in de wereld. “Je fantasie was vol van alle avonturen die het leven je beloofde maar vooralsnog verborgen hield. Ze was altijd vol beweging en dus vol schoonheid. Maar toch was ze eindig. En op een dag liet een eenzaamheid zich niet meer zo eenvoudig afschudden. En ook de verveling bleef hangen.” Als ze over liefde praten, zegt Tobias: “Soms wou ik dat ze me wat beter was voorgedaan, zei Tobias. Zoals jouw ouders van elkaar houden, zichtbaar, met zoveel lichtvoetigheid, zo innig en vanzelfsprekend. Zoals ze elkaar kort aanraken, zoals ze met een zeker plezier kibbelen, zoals ze elkaar kennen en vertrouwen. Als ik zulke ouders had gehad, dan zou ik misschien weten dat ik aanleg voor de liefde bezat. Dat er een bepaald talent in mij aanwezig was.”
Vriendschap
Esser beschrijft de twee jongemannen met voldoende overlap om zichzelf in de ander te herkennen, en voldoende verschil om geïnteresseerd te raken in de ander. Hij doet in het hele boek voor wat vriendschap is, natuurlijk, maar laat de jongens er ook over praten. Tobias: “Hij wilde misschien zeggen: iemand die mij, in zijn beste momenten, met zijn geestdrift en vrolijkheid weet aan te steken, en wiens woede en verdriet mij, in zijn slechtste momenten, niet doen wankelen of vluchten, iemand wiens gevoelens mij kortom geen angst aanjagen. Maar dit zei hij niet, omdat hij bang was dat Wouter het verkeerd zou kunnen opvatten, als een opdracht. Hij haalde zijn schouders op.” Hier praten-over en voordoen tegelijkertijd - meesterlijk. Wouter: “Ik vind het iets ingewikkelds, zei Wouter. Ik wil altijd vrienden zijn met mensen die beter zijn dan ik, maar waarom zouden zij vrienden willen zijn met mij?” Wouter en Tobias raken elkaar op onverwachte momenten dwars door hun pantsers en wapenuitrusting heen, op gevoelig plekken aan. Zoals wanneer Wouter onbevangen aan Tobias vraagt of hij zijn moeder erg mist, en de stoere Tobias volschiet omdat niemand hem dat ooit vraagt. Hij wil zijn vrienden vertellen over Wouter: “Als ze eens wisten welke uitwerking die jongen op hem had. Zijn aanwezigheid, zijn blik… Alles wat hij deed en zei maakte Tobias week.” Verliefdheid, denken we dan, en ook: dat gaat voorbij en dan begint het ergeren - dán zal blijken hoe sterk de onderliggende vriendschap is.
De verbeelding van De Rover
Wouter leest De Rover van Robert Walser. Als Esser met zijn precieze stijl dit detail opneemt in zijn boek, dan moet het een belangrijke verwijzing zijn, denk je als lezer. Van horen zeggen begrijp ik dat De Rover gaat over twee kanten van iemand, de ‘gewone’ en de ‘gefingeerde’ of ‘geïdealiseerde’ kant. De rover is het alter ego van de schrijver die durft en kan wat de auteur zelf niet durft en kan. De toon van het boek is schijnbaar opzichtig maar met een ondertoon van melancholie en verlangen. Net als onze hoofdpersonen Wouter en Tobias? Net als hun schrijver? We weten het niet. Tobias vraag of het een leuk boek is, waarop Wouter antwoordt: “Ik geloof van wel, al is het soms een beetje verwarrend, omdat je vaak niet weet wie er aan het woord is: de schrijver of het personage. Maar het is een vrolijke verwarring.” Dat is precies zoals Esser zijn boek ook heeft geschreven. Op de omslag van het boek van Walser staat een tekening: “Die heeft zijn broer Karl gemaakt. Het is de schrijver toen hij 15 was, verkleed als struikrover. Je lijkt op hem… Oh ja? We verkleden ons te weinig, vind je niet, als we volwassen zijn; of te veel… Ben ik dan volwassen vraag je je stilletjes af, maar we geven je geen tijd om daar over na te denken.” Volwassen worden als theater, of als verandering van spel, van acteren, met het leven als het theater - dit is volgens mij het belangrijkste thema van dit boek. Gelijk daarna: “Aan de overkant van de straat wordt het oud papier opgehaald. Een container bungelt boven een vuilniswagen. Een beeld dat niet in een roman thuishoort, stelt Tobias met enige teleurstelling vast.” - thema twee van dit boek: schrijven, literatuur als een selectie van beelden uit de werkelijkheid, en als ambacht om die te vangen in schrijven, in een stijl. Als de vuilnisbak opengaat komt er geen rommel uit, maar versnipperd papier. Allemaal papiersnippers dwarrelen gedragen door de wind over straat. Kinderen rennen ze lachend achterna. Kijk, en dat is dus wél een beeld dat in literatuur thuishoort. Esser laat het ons meesterlijk zien, zonder commentaar want dat is overbodig - show don’t tell. “Wouter en Tobias aanschouwen dit prachtige kattenkwaad vanaf hun terrasje. Dit had ik nooit kunnen bedenken, zegt Tobias. Ik ook niet, zegt Wouter, maar ik had het misschien kunnen dromen, en dan is het best mogelijk dat ik hier zit en dat zie gebeuren, en tegelijk ook een van die kinderen ben. Gelukkig maar dat onze fantasie klein is, zegt Tobias, zo hebben we het voorrecht vaak getuige te zijn van dingen die ons voorstellingsvermogen te boven gaan.”
Schoonheid en kunst
Esser beschrijft de schoonheid van hoe een kat loopt. En gelijk daarna: “Maar als we aan de Lange Reihe op een terrasje zitten en naar de mensen kijken… Soms is er zoveel schoonheid dat je bijna gek wordt. Zoals Stenhal wanneer hij voor het eerst Florence bezoekt. En ik ben een keer flauwgevallen in de Mezquita. Ja, mensen zijn soms net als paleizen, maar veel beweeglijker. Hier op straat zijn alle passanten perfecte toneelspelers, zolang ze het niet weten. Alleen een dier kan zich op die manier over het podium bewegen, maar een goed acteur komt in de buurt.” “We liepen door de stad als door een Galerie.” “Zoals de schepping van een kunstwerk waarschijnlijk half spel, half arbeid is, zo hoop ik ook dat het beschouwen ervan niet alleen een kwestie van ingespannen duiding, maar vooral van spel mag zijn. Ik wens niet de genialiteit van de kunstenaar te doorgronden, want ik twijfel aan alle vormen van genialiteit, ik hoop juist in het voorbijgaan kort te worden aangeraakt door de expressie van een geest of een lichaam dat ik nog niet ken, of nog niet zo kende, en daar vervolgens mee te mogen doen wat ik wil.” In een museum kijken Wouter en Tobias naar een videokunstwerk en beleven en duiden een geheel andere ervaring. Als de films is afgelopen begint Wouter de muziek te zingen en zegt Tobias dat hij honger heeft. Tobias, de schrijver van de twee: “als je (Tobias, red.) ooit weer zou schrijven dan zou het schrijven een neerslag van het leven moeten zijn, geworteld in de werkelijkheid.” “In nagenoeg alle vakgebieden is de autonomie ingeruild voor een vorm van prostitutie. Ik zie een wereld vol met trechters. Wanneer je je ergens op besluit toe te leggen weet je: vanaf nu wordt het pad alleen maar nauwer.”
Rouw, twijfel en spijt
Esser laat ons zien dat de verbeelding die hij in dit boek ophemelt ook pijnlijk kan zijn. Elke acteur keert terug naar de werkelijkheid, zoals de rover die zijn verkleedkleren aflegt en in werkelijkheid een bangerik blijkt te zijn. Dat moeten kille momenten zijn voor acteurs. “Voor wie zo jong in de pen is geklommen en hoog van de toren heeft geblazen, moet de afdaling in de werkelijkheid wel een pijnlijke en beschamende aangelegenheid zijn. Met een gevoel van teleurstelling raken je voeten weer op de grond en voorlopig kijk je niet meer omhoog. (…). En het gevoel waarmee je achterbleef was dat van liefdesverdriet. Verdriet om het verlies van een leven dat niet het jouwe was, dat je ook alweer vreemd en onbeduidend voorkwam. Er was alleen een doffe rouw om de voldoening die dat domme valse leven je altijd had gegeven. En de pen lag opeens zwaar in je hand. Het was een dolk geworden; een vijandig instrument. De punt wees naar je borst.” Ook de rouw in de liefde komt langs, specifiek tussen jongens. Bij Tobias het genot van het begin, de teleurstelling van de doorwerking en van het loslaten omdat de ander voor alle anderen niet wilde weten homoseksueel te zijn. Bij Wouter twijfel en spijt: “Mijn twijfel is al lang een alternatief voor het leven. Ik twijfel gewoon tot alles te laat is. Ik heb me ook al verzoend met de spijt daarover. Het is een kwestie van gewoonte. Nu komt de spijt al voordat ik mijn kansen hebt verspeeld. Ik zie een kans, ik ontwikkel een plan, en ik ben nog maar net begonnen met twijfelen of hup, daar is de spijt al.”
Panfilo
Panfilo is de naam die Tobias verzint voor zijn masker, voor zijn publieke persona. “Hij die alles liefheeft.”
Aantekeningen voor mezelf gemaakt. Één grote spoiler.
“En je schrijven zou niet zijn zoals vroeger, geen naïeve fraaiheden meer, je schrijven zou verankerd zijn in de werkelijkheid.”
“Ach ja, we moeten misschien niet te veel gewicht toekennen aan onze omgeving, het is allemaal maar decor voor de verschrikking die in ons hart leeft.”
“Hij zou zoveel gedaan kunnen krijgen als hij zich niet steeds zo liet afleiden door zijn gevoel (…).”
“Kun je iets over de liefde zeggen aan de hand van een liefde, of zullen we een beetje moeten valsspelen?”
“Elke keer hetzelfde liedje: na het eerste glas werd je spraakzaam, na het tweede ontspannen, en na het derde hing je jezelf alweer de keel uit. Dan begon je je vrolijkheid te wantrouwen en kwam je je wanstaltig voor. Dan trok Wouter zich stilletjes terug, en ‘s ochtends bekroop hem het gevoel dat hij verraad had gepleegd.”
“Je bleef het (schrijven, red.) desondanks nog enige tijd proberen, maar alles wat je schreef was de volgende dag alweer bedorven; vervelend, kitscherig, saai, zinloos, ronduit dom. Misschien huiver je daarom bij de gedachte aan een gedicht. Je bent misschien bang met je slechte stijl dat te vernietigen wat je zo mooi vind.”
’Theatrale’ stijl
Theater loopt als een rode draad door het verhaal. Het boek is opgebouwd uit drie akten plus naspel. Wouter, één van de twee hoofdpersonen speelt theater en kan zich vooral daar in kwijt. Tobias heeft schrijftalent. En dan is er de stijl van Esser die regelmatig doet denken aan regie-aanwijzingen. Esser wisselt eenvoudig van perspectief, van ik naar jij naar wij, van Wouter naar Tobias naar de verteller, alsof hij zijn personages vertelt wat de bedoeling is, hoe ze de scene moeten begrijpen en spelen. Als lezer verlies je snel en vaak het oog op wie precies de verteller is, en volgens mij is dat precies de bedoeling van Esser. Het is “een vrolijke verwarring”, waarover later meer. Verrassend genoeg werken die wisselingen, je raakt als lezer niet de draad kwijt, wat je misschien wel verwacht als je dit leest. Net zoals Esser wisselt van perspectief, doet hij dat ook met ritme: sommige stukken zijn aaneengeregen korte zinnen, in andere schrijft hij zinnen die hele alinea’s zijn. Volgens mij beantwoordt Esser de vraag naar wat dat allemaal betekent met dat theater, zelf op deze manier: “Er rommelt iets in de lucht. Is het de hand van god, de toneelmeester, de grote inspiciënt die we bezig horen daarboven?” “Even tussendoor: zijn auteur en acteur niet altijd tot op zekere hoogte één? Omdat de schrijver bij haar werk zelf de zinnen spreekt die zij haar personages in de mond legt. Ze speelt kortom voor acteur terwijl zij schrijft. En een actrice speelt op het toneel net zo goed de rol van schrijver, want in elke zin van het personage zit de adem van de auteur. Ja, de schrijver speelt voor acteur en de acteur speelt voor schrijver en deze eeuwige wisselwerking tussen de twee gezichten, van de schepper en de vertolker, de kluizenaar en de clown, de monnik en de hoer, is een proces dat in alle mensen ook intern plaatsvindt. Niemand is ooit één van de twee.”
Eenvoudig verhaal over vriendschap
Het verhaal is betrekkelijk eenvoudig: Wouter en Tobias zijn vrienden in de leeftijd van begin twintig. “Dan weer zag hij er heel jong uit, dan weer heel volwassen, dan verlegen, dromerig, ernstig, droevig zelfs, en dan wanneer hij een praatje met de kelder maakte, opeens sociaal, uitbundig, zelfverzekerd.” Jongens in hun transitie van kind naar volwassene. Tobias is de schijnbaar stevige van de twee, “(…) met zijn stoppels en zijn vanzelfsprekende innerlijke kracht.” Die “zogenaamde standvastigheid” heeft hij zich op het internaat aangeleerd. Zelf vindt hij “Dat Wouter je meerdere was in nagenoeg alles behalve in jaren.” Tobias’ moeder is onlangs overleden, waar hij nog kapot van is. Tobias is zich erg bewust van het verlies van kind-zijn; hij merkt dat hij de geestdriftige verwondering van het kind kwijtraakt. “Wie zou het verbazen dat de noodzaak om te schrijven sinds de dood van je moeder had afgedaan.” De vriendschap tussen Wouter en Tobias lijkt zich te ontwikkelen tot een liefdesrelatie. “Maar wat ben ik blij ze weer samen in een zin te zien staan, de onsuccesvolle slaapkamerliterator en de schuwe reserveacteur.” “En waar komt zo’n kalverliefde eigenlijk vandaan?” Beide zijn wat onthechte zielen, Wouter is schuchter, verlegen, met een grote verbeelding die hij vooral in theater kwijt kan (al op jonge leeftijd getuigde hij van een groot inlevingsvermogen door op de lagere school in een toneelstuk echt te gaan huilen in plaats van te doen alsof - docenten spreken de ouders erop aan dat hij het té serieus had genomen. Een jongen die als kind al als ‘anders’ werd ervaren door zijn grote gevoeligheid en verbeeldingskracht. Tobias heeft beide ouders verloren. Hij heeft het appartement in Hamburg waar hij met zijn langstlevende ouder, zijn moeder, woonde verkocht en leeft nu in een soort ‘tussenwereld’ tussen huis-verkocht en nog-geen-ander-huis-gevonden in. Tobias en Wouter voelen zich wat verloren in de wereld. “Je fantasie was vol van alle avonturen die het leven je beloofde maar vooralsnog verborgen hield. Ze was altijd vol beweging en dus vol schoonheid. Maar toch was ze eindig. En op een dag liet een eenzaamheid zich niet meer zo eenvoudig afschudden. En ook de verveling bleef hangen.” Als ze over liefde praten, zegt Tobias: “Soms wou ik dat ze me wat beter was voorgedaan, zei Tobias. Zoals jouw ouders van elkaar houden, zichtbaar, met zoveel lichtvoetigheid, zo innig en vanzelfsprekend. Zoals ze elkaar kort aanraken, zoals ze met een zeker plezier kibbelen, zoals ze elkaar kennen en vertrouwen. Als ik zulke ouders had gehad, dan zou ik misschien weten dat ik aanleg voor de liefde bezat. Dat er een bepaald talent in mij aanwezig was.”
Vriendschap
Esser beschrijft de twee jongemannen met voldoende overlap om zichzelf in de ander te herkennen, en voldoende verschil om geïnteresseerd te raken in de ander. Hij doet in het hele boek voor wat vriendschap is, natuurlijk, maar laat de jongens er ook over praten. Tobias: “Hij wilde misschien zeggen: iemand die mij, in zijn beste momenten, met zijn geestdrift en vrolijkheid weet aan te steken, en wiens woede en verdriet mij, in zijn slechtste momenten, niet doen wankelen of vluchten, iemand wiens gevoelens mij kortom geen angst aanjagen. Maar dit zei hij niet, omdat hij bang was dat Wouter het verkeerd zou kunnen opvatten, als een opdracht. Hij haalde zijn schouders op.” Hier praten-over en voordoen tegelijkertijd - meesterlijk. Wouter: “Ik vind het iets ingewikkelds, zei Wouter. Ik wil altijd vrienden zijn met mensen die beter zijn dan ik, maar waarom zouden zij vrienden willen zijn met mij?” Wouter en Tobias raken elkaar op onverwachte momenten dwars door hun pantsers en wapenuitrusting heen, op gevoelig plekken aan. Zoals wanneer Wouter onbevangen aan Tobias vraagt of hij zijn moeder erg mist, en de stoere Tobias volschiet omdat niemand hem dat ooit vraagt. Hij wil zijn vrienden vertellen over Wouter: “Als ze eens wisten welke uitwerking die jongen op hem had. Zijn aanwezigheid, zijn blik… Alles wat hij deed en zei maakte Tobias week.” Verliefdheid, denken we dan, en ook: dat gaat voorbij en dan begint het ergeren - dán zal blijken hoe sterk de onderliggende vriendschap is.
De verbeelding van De Rover
Wouter leest De Rover van Robert Walser. Als Esser met zijn precieze stijl dit detail opneemt in zijn boek, dan moet het een belangrijke verwijzing zijn, denk je als lezer. Van horen zeggen begrijp ik dat De Rover gaat over twee kanten van iemand, de ‘gewone’ en de ‘gefingeerde’ of ‘geïdealiseerde’ kant. De rover is het alter ego van de schrijver die durft en kan wat de auteur zelf niet durft en kan. De toon van het boek is schijnbaar opzichtig maar met een ondertoon van melancholie en verlangen. Net als onze hoofdpersonen Wouter en Tobias? Net als hun schrijver? We weten het niet. Tobias vraag of het een leuk boek is, waarop Wouter antwoordt: “Ik geloof van wel, al is het soms een beetje verwarrend, omdat je vaak niet weet wie er aan het woord is: de schrijver of het personage. Maar het is een vrolijke verwarring.” Dat is precies zoals Esser zijn boek ook heeft geschreven. Op de omslag van het boek van Walser staat een tekening: “Die heeft zijn broer Karl gemaakt. Het is de schrijver toen hij 15 was, verkleed als struikrover. Je lijkt op hem… Oh ja? We verkleden ons te weinig, vind je niet, als we volwassen zijn; of te veel… Ben ik dan volwassen vraag je je stilletjes af, maar we geven je geen tijd om daar over na te denken.” Volwassen worden als theater, of als verandering van spel, van acteren, met het leven als het theater - dit is volgens mij het belangrijkste thema van dit boek. Gelijk daarna: “Aan de overkant van de straat wordt het oud papier opgehaald. Een container bungelt boven een vuilniswagen. Een beeld dat niet in een roman thuishoort, stelt Tobias met enige teleurstelling vast.” - thema twee van dit boek: schrijven, literatuur als een selectie van beelden uit de werkelijkheid, en als ambacht om die te vangen in schrijven, in een stijl. Als de vuilnisbak opengaat komt er geen rommel uit, maar versnipperd papier. Allemaal papiersnippers dwarrelen gedragen door de wind over straat. Kinderen rennen ze lachend achterna. Kijk, en dat is dus wél een beeld dat in literatuur thuishoort. Esser laat het ons meesterlijk zien, zonder commentaar want dat is overbodig - show don’t tell. “Wouter en Tobias aanschouwen dit prachtige kattenkwaad vanaf hun terrasje. Dit had ik nooit kunnen bedenken, zegt Tobias. Ik ook niet, zegt Wouter, maar ik had het misschien kunnen dromen, en dan is het best mogelijk dat ik hier zit en dat zie gebeuren, en tegelijk ook een van die kinderen ben. Gelukkig maar dat onze fantasie klein is, zegt Tobias, zo hebben we het voorrecht vaak getuige te zijn van dingen die ons voorstellingsvermogen te boven gaan.”
Schoonheid en kunst
Esser beschrijft de schoonheid van hoe een kat loopt. En gelijk daarna: “Maar als we aan de Lange Reihe op een terrasje zitten en naar de mensen kijken… Soms is er zoveel schoonheid dat je bijna gek wordt. Zoals Stenhal wanneer hij voor het eerst Florence bezoekt. En ik ben een keer flauwgevallen in de Mezquita. Ja, mensen zijn soms net als paleizen, maar veel beweeglijker. Hier op straat zijn alle passanten perfecte toneelspelers, zolang ze het niet weten. Alleen een dier kan zich op die manier over het podium bewegen, maar een goed acteur komt in de buurt.” “We liepen door de stad als door een Galerie.” “Zoals de schepping van een kunstwerk waarschijnlijk half spel, half arbeid is, zo hoop ik ook dat het beschouwen ervan niet alleen een kwestie van ingespannen duiding, maar vooral van spel mag zijn. Ik wens niet de genialiteit van de kunstenaar te doorgronden, want ik twijfel aan alle vormen van genialiteit, ik hoop juist in het voorbijgaan kort te worden aangeraakt door de expressie van een geest of een lichaam dat ik nog niet ken, of nog niet zo kende, en daar vervolgens mee te mogen doen wat ik wil.” In een museum kijken Wouter en Tobias naar een videokunstwerk en beleven en duiden een geheel andere ervaring. Als de films is afgelopen begint Wouter de muziek te zingen en zegt Tobias dat hij honger heeft. Tobias, de schrijver van de twee: “als je (Tobias, red.) ooit weer zou schrijven dan zou het schrijven een neerslag van het leven moeten zijn, geworteld in de werkelijkheid.” “In nagenoeg alle vakgebieden is de autonomie ingeruild voor een vorm van prostitutie. Ik zie een wereld vol met trechters. Wanneer je je ergens op besluit toe te leggen weet je: vanaf nu wordt het pad alleen maar nauwer.”
Rouw, twijfel en spijt
Esser laat ons zien dat de verbeelding die hij in dit boek ophemelt ook pijnlijk kan zijn. Elke acteur keert terug naar de werkelijkheid, zoals de rover die zijn verkleedkleren aflegt en in werkelijkheid een bangerik blijkt te zijn. Dat moeten kille momenten zijn voor acteurs. “Voor wie zo jong in de pen is geklommen en hoog van de toren heeft geblazen, moet de afdaling in de werkelijkheid wel een pijnlijke en beschamende aangelegenheid zijn. Met een gevoel van teleurstelling raken je voeten weer op de grond en voorlopig kijk je niet meer omhoog. (…). En het gevoel waarmee je achterbleef was dat van liefdesverdriet. Verdriet om het verlies van een leven dat niet het jouwe was, dat je ook alweer vreemd en onbeduidend voorkwam. Er was alleen een doffe rouw om de voldoening die dat domme valse leven je altijd had gegeven. En de pen lag opeens zwaar in je hand. Het was een dolk geworden; een vijandig instrument. De punt wees naar je borst.” Ook de rouw in de liefde komt langs, specifiek tussen jongens. Bij Tobias het genot van het begin, de teleurstelling van de doorwerking en van het loslaten omdat de ander voor alle anderen niet wilde weten homoseksueel te zijn. Bij Wouter twijfel en spijt: “Mijn twijfel is al lang een alternatief voor het leven. Ik twijfel gewoon tot alles te laat is. Ik heb me ook al verzoend met de spijt daarover. Het is een kwestie van gewoonte. Nu komt de spijt al voordat ik mijn kansen hebt verspeeld. Ik zie een kans, ik ontwikkel een plan, en ik ben nog maar net begonnen met twijfelen of hup, daar is de spijt al.”
Panfilo
Panfilo is de naam die Tobias verzint voor zijn masker, voor zijn publieke persona. “Hij die alles liefheeft.”
August 1, 2024
heeft wel indruk gemaakt op mij. pretentieus maar niet vervelend. mooi verwoord. onbevredigend einde
April 24, 2025
Een veelbelovend debuut dat Wouter en Tobias, twee jonge mannen, ten tonele voert. Twee mannen die zich sterk aangetrokken voelen tot elkaar. Ze komen elkaar tegen op verschillende momenten en plaatsen en steeds is de onderlinge spanning letterlijk adembenemend en onvermijdelijk. De kracht van deze roman is in het voelbaar maken van deze spanning: Het fysiek aangetrokken voelen tot iemand, het zoeken naar nabijheid, 2 lichamen die onderzoeken hoe ze zich tot elkaar verhouden in de tijd en ruimte. Willen en nog niet durven, niet weten hoe, zoeken naar de juiste timing die niet bestaat. Een spannende dans voor twee personen.
‘We zijn nog niets van onszelf en moeten altijd iets worden, dacht Tobias.' p.74
‘En wie jullie zo aan de reling ziet staan, of aan de ontbijttafel ziet zitten of aan de oever van de beek, zou misschien denken dat jullie broers zijn. Niet vanwege jullie uiterlijk, maar door een zekere vertrouwdheid die de lucht tussen jullie lichamen vult. Een lastig gebied.' p.93-94
In mijn eerste zin schreef ik ‘ten tonele voert’, omdat toneel ook een belangrijke rol heeft in deze roman. De schrijver is ook toneelspeler. De roman bestaat uit drie aktes en een naspel. Wouter en Tobias spelen, zoeken een podium waar alle andere mensen uit beeld zijn, steeds met een ander decor. De tekst lijkt monologen te zijn, soms voor 1 acteur en soms voor een groep (‘wij’, het koor als in de Griekse drama?). De tekeningen tussen de aktes zouden zomaar een decorontwerp kunnen zijn.
‘Misschien probeerde hij willens en wetens een personage te worden, en misschien was het beter geweest als hij had geprobeerd een mens te zijn; daar doen we liever geen uitspraak over, er zijn al genoeg mensen die ergens iets van vinden.' p.45
‘Hij stelde zich voor hoe het was om een acteur te zijn. Hoe fantastisch het moest wezen om met elke rol een stukje aan jezelf te mogen breien, en een groter, rijker mens te worden, door de woorden van een ander van jezelf te maken. En het komt niemand op te denken dat je met deze uitbreiding van je persoonlijkheid iets verloochent wat je eerder was of dacht of voelde.' p.164
De vertellers (wij / ik, soms Tobias, soms Wouter) wisselen elkaar in af in rap tempo, soms per zin. Dit maakt het lezen ongemakkelijk. Het blijft ook onduidelijk wat de schrijver eigenlijk wil zeggen. En misschien wil hij niets zeggen, maar iets laten zien, voelbaar maken...
Ik ben benieuwd naar het volgende boek van Kyrian Esser….
‘We zijn nog niets van onszelf en moeten altijd iets worden, dacht Tobias.' p.74
‘En wie jullie zo aan de reling ziet staan, of aan de ontbijttafel ziet zitten of aan de oever van de beek, zou misschien denken dat jullie broers zijn. Niet vanwege jullie uiterlijk, maar door een zekere vertrouwdheid die de lucht tussen jullie lichamen vult. Een lastig gebied.' p.93-94
In mijn eerste zin schreef ik ‘ten tonele voert’, omdat toneel ook een belangrijke rol heeft in deze roman. De schrijver is ook toneelspeler. De roman bestaat uit drie aktes en een naspel. Wouter en Tobias spelen, zoeken een podium waar alle andere mensen uit beeld zijn, steeds met een ander decor. De tekst lijkt monologen te zijn, soms voor 1 acteur en soms voor een groep (‘wij’, het koor als in de Griekse drama?). De tekeningen tussen de aktes zouden zomaar een decorontwerp kunnen zijn.
‘Misschien probeerde hij willens en wetens een personage te worden, en misschien was het beter geweest als hij had geprobeerd een mens te zijn; daar doen we liever geen uitspraak over, er zijn al genoeg mensen die ergens iets van vinden.' p.45
‘Hij stelde zich voor hoe het was om een acteur te zijn. Hoe fantastisch het moest wezen om met elke rol een stukje aan jezelf te mogen breien, en een groter, rijker mens te worden, door de woorden van een ander van jezelf te maken. En het komt niemand op te denken dat je met deze uitbreiding van je persoonlijkheid iets verloochent wat je eerder was of dacht of voelde.' p.164
De vertellers (wij / ik, soms Tobias, soms Wouter) wisselen elkaar in af in rap tempo, soms per zin. Dit maakt het lezen ongemakkelijk. Het blijft ook onduidelijk wat de schrijver eigenlijk wil zeggen. En misschien wil hij niets zeggen, maar iets laten zien, voelbaar maken...
Ik ben benieuwd naar het volgende boek van Kyrian Esser….
December 20, 2023
Een erg bijzonder en sympathiek debuut over een ontluikende liefde tussen twee jongemannen. Door de wisselende perspectieven, literaire verwijzingen en intertekstualiteit best lastig te lezen soms maar de stijl van Esser blijft opgewekt en monter. En wat een mooie beschrijving van een filmisch kunstwerk dat ik zelf onlangs ook zag in Zürich!
March 18, 2023
Heerlijk springhopperig verhaal over liefde en kunst. Zeer benieuwd naar toekomstig werk monsieur Esser.
October 19, 2023
omvergeblazen
August 26, 2025
dit raakte me zo niet?
de schrijfstijl voelde te erg als intetessant doen en als prestigieus dat ik er niet mee kon verbinden en plaats en tijd voor mij onduidelijk werden,
te filosofisch for my taste en voelde eerder relief dat ik de laatste bladzijde aflas en het boek dischtsloeg dan dat mijn hoofd ergens naartoe ging
de schrijfstijl voelde te erg als intetessant doen en als prestigieus dat ik er niet mee kon verbinden en plaats en tijd voor mij onduidelijk werden,
te filosofisch for my taste en voelde eerder relief dat ik de laatste bladzijde aflas en het boek dischtsloeg dan dat mijn hoofd ergens naartoe ging
June 14, 2024
“Ik heb dat twijfelen gemakshalve maar tot mijn identiteit verheven, omdat ik niks beters ben dan een twijfelaar.”
“Laat de leegte nog maar even in haar kostuum rondlopen, dat ze niet naakt is, dat ze warm blijft.”
“Laat de leegte nog maar even in haar kostuum rondlopen, dat ze niet naakt is, dat ze warm blijft.”
February 27, 2023
'We proberen het over de liefde te hebben. Lopen we al pogend niet de hele tijd in de val? Een val die we zelf hebben uitgezet. Omdat we schrijven en niet willen dat de woorden op papier komen. Dat ze blijven zweven en als zwaluwtjes aan ons voorbijscheren. Wil de lezer, kortom, zo snel mogelijk lezen. Dat is beter. Beter ook om snel en onbedachtzaam te leven, zolang je functie je dat toestaat.' (p. 44)
Een mooie debuutroman, intelligent en rijk aan zienswijzen. Het verhaal is geschreven in aktes. In de eerste akte leren we Tobias kennen door een waar spektakel aan geconcentreerde indrukken. Alsof je door een verrekijker kijkt en steeds een zich verschuivend ander stukje ziet van het grotere geheel. In het verlengde hiervan lezen we ook het verhaal van een schrijver die zijn eigen mogelijkheden verkent en een veelheid aan personen aanhaalt, Chenier, Gringoire, Gargouille,.. Esser, zelftoneelspeler schrijft: 'zijn auteur en acteur niet altijd op zekere hoogte één? Omdat de schrijver bij haar werk zelf de zinnen spreekt die zij haar personages in de mond legt. Zij speelt kortom voor acteur terwijl zij schrijft.' (p.162)
Vanaf de tweede akte lezen we het verhaal van Tobias en Wouter. Nog steeds rijk aan indrukken en observaties, maar nu meer gedragen door het verhaal van een liefde.
Een mooie debuutroman, intelligent en rijk aan zienswijzen. Het verhaal is geschreven in aktes. In de eerste akte leren we Tobias kennen door een waar spektakel aan geconcentreerde indrukken. Alsof je door een verrekijker kijkt en steeds een zich verschuivend ander stukje ziet van het grotere geheel. In het verlengde hiervan lezen we ook het verhaal van een schrijver die zijn eigen mogelijkheden verkent en een veelheid aan personen aanhaalt, Chenier, Gringoire, Gargouille,.. Esser, zelftoneelspeler schrijft: 'zijn auteur en acteur niet altijd op zekere hoogte één? Omdat de schrijver bij haar werk zelf de zinnen spreekt die zij haar personages in de mond legt. Zij speelt kortom voor acteur terwijl zij schrijft.' (p.162)
Vanaf de tweede akte lezen we het verhaal van Tobias en Wouter. Nog steeds rijk aan indrukken en observaties, maar nu meer gedragen door het verhaal van een liefde.
January 15, 2024
Dans Panfilo dans. Door: Kyrian Esser.
Ik hoorde Kyrian voor het eerst tijdens Boektopia, in gesprek met Ruth Joos en Bent Van Looy. Ze spraken over zijn debuut Dans Panfilo dans en dat gebeurde zo aanstekelijk dat ik het wou lezen.
Ondertussen heb ik het uit, 24 uur was ik in een Esser-roes en ik heb het me niet beklaagd. Dit boek, 3 akten en een naspel, sleept je vanaf de eerste pagina mee in de nooit geconsumeerde liefde tussen Wouter en Tobias. Soms bekijken we het verhaal door Wouters ogen en dan weer door die van Tobias maar de overheersende stem is die van de auteur, de alleswetende verteller. Hij spreekt ons direct aan, sleurt ons mee van stad naar stad door Europa heen, in het heden en verleden. Ik zei het al: een roes.
Een roes die nooit verveelt, die smaakt naar meer. Vol mooie zinnen die na blijven zinderen, die je wil onderlijnen. De wereld van Dans Panfilo dans zit boordevol kunst: theater, film, boeken, schilderijen,.. Het is een warme maar ook eenzame wereld. Waar wordt gezocht, niet gevonden, geworsteld, getwijfeld, verlangd en ontroerd. In alles is het een ode aan de liefde. Liefde voor schoonheid. In mensen, in steden, in kunst, in de verbeelding.
Dit boek valt met niets te vergelijken, wat een debuut. Laat je vooral zelf betoveren en duik onder in Kyrian Esser’s hoofd en pennenvruchten.
Ik hoorde Kyrian voor het eerst tijdens Boektopia, in gesprek met Ruth Joos en Bent Van Looy. Ze spraken over zijn debuut Dans Panfilo dans en dat gebeurde zo aanstekelijk dat ik het wou lezen.
Ondertussen heb ik het uit, 24 uur was ik in een Esser-roes en ik heb het me niet beklaagd. Dit boek, 3 akten en een naspel, sleept je vanaf de eerste pagina mee in de nooit geconsumeerde liefde tussen Wouter en Tobias. Soms bekijken we het verhaal door Wouters ogen en dan weer door die van Tobias maar de overheersende stem is die van de auteur, de alleswetende verteller. Hij spreekt ons direct aan, sleurt ons mee van stad naar stad door Europa heen, in het heden en verleden. Ik zei het al: een roes.
Een roes die nooit verveelt, die smaakt naar meer. Vol mooie zinnen die na blijven zinderen, die je wil onderlijnen. De wereld van Dans Panfilo dans zit boordevol kunst: theater, film, boeken, schilderijen,.. Het is een warme maar ook eenzame wereld. Waar wordt gezocht, niet gevonden, geworsteld, getwijfeld, verlangd en ontroerd. In alles is het een ode aan de liefde. Liefde voor schoonheid. In mensen, in steden, in kunst, in de verbeelding.
Dit boek valt met niets te vergelijken, wat een debuut. Laat je vooral zelf betoveren en duik onder in Kyrian Esser’s hoofd en pennenvruchten.
July 25, 2025
Wat een heerlijk debuut van een acteur/kroegbaas die ook nog schrijver is. En wat voor een! Prachtig kronkelende zinnen, bloemrijk in zijn beschrijvingen en toch houdt Kyrian Esser alles in de hand. Iedereen die je hem ooit heeft zien acteren in De Theatertroep begrijpt ook zijn licht ironische en romantische ondertoon en ziet het hem bijna vertellen op het toneel. Een prachtig verhaal over ontluikende jongensliefde die (helaas?) niet bestendigt in een relatie. De moeite waard.
June 18, 2023
Het verhaal van de twee jongens die elkaar ontmoeten en op de een of andere manier naar elkaar verlangen boeide me. Maar er waren voor mij teveel uitweidingen. Verwijzingen naar andere literatuur irriteren me vooral. Deze voegen meestal weinig toe aan het verhaal. Wel een aantal heerlijke zinnen.
June 19, 2025
zoveel mooie woorden wow, het was heel poëtisch en een beetje pretentieus maar niet te erg
ik vond het heel leuk dat het ook zoveel over kunst/theater ging en de personages waren zo mooi omschreven
(alleen jammer dat de homo’s weer geen happy end krijgen👎🏼)
ik vond het heel leuk dat het ook zoveel over kunst/theater ging en de personages waren zo mooi omschreven
(alleen jammer dat de homo’s weer geen happy end krijgen👎🏼)
February 22, 2023
Het duurde even om erin te komen, maar toen hoopte ik dat er nog een akte zou volgen, en nog een.
December 9, 2024
zulke mooie zinnen
April 30, 2023
Binnenkort bij De Nieuwe Contrabas podcast denieuwecontrabas.blog
August 14, 2023
Een boek met een hoog “name dropping”-gehalte. Knap dat de schrijver zoveel weet van toneel, maar de lezer die geen opleiding tot dramaturg heeft gevolgd, raakt al gauw het spoor bijster. Dat zal misschien ook de bedoeling zijn van dit “Walseriaanse” boek, maar veroorzaakte bij mij vooral ergernis. Daarnaast heeft het boek geen duidelijk verhaal en lijkt het onsamenhangend te zijn.
Read
May 30, 2025Laat ons met een vrolijke(?) verwardheid achter
Displaying 1 - 22 of 22 reviews