Jump to ratings and reviews
Rate this book
Rate this book
El 4 de mayo de 2001 el padre de Antonio Altarriba se suicidó. De esa manera ponía fin a una vida marcada por el fracaso y la frustración. Al igual que otros muchos hombre y mujeres del pasado siglo intentó construir un mundo más justo y la Historia le dio la espalda, quiso volar con las alas de la ilusión y acabó estrellándose. De su mano recorremos las penurias de la España de principios de siglo, la guerra civil, el exilio, los campos de concentración, la resistencia contra los alemanes, el mercado negro, el desarrollismo, la llegada de la democracia... Con este material Antonio Altarriba elabora un guión desgarrador en el que, como no podía ser de otra manra, se halla profundamente implicado. Kim se encarga de ponerlo en imágenes con el mejor de sus estilos. Juntos construyen una historia vibrante en la que padecimientos y atrocidades no impiden que el amor y el humor ocupen un lugar importante. Estamos ante un gran fresco de la Historia de España pero también ante un despiadado retrato de la codicia humana destinado a convertirse en referencia clave de nuestra historieta.

215 pages, Hardcover

First published January 1, 2009

45 people are currently reading
1622 people want to read

About the author

Antonio Altarriba

39 books95 followers
Esayista, novelista, crítico y guionista de historietas y televisión español. Ejerce, además, como catedrático de literatura francesa en la Universidad del País Vasco.

Ratings & Reviews

What do you think?
Rate this book

Friends & Following

Create a free account to discover what your friends think of this book!

Community Reviews

5 stars
1,223 (47%)
4 stars
972 (37%)
3 stars
306 (11%)
2 stars
47 (1%)
1 star
12 (<1%)
Displaying 1 - 30 of 266 reviews
Profile Image for Paula Mota.
1,662 reviews563 followers
January 18, 2022
2,5*

“A Arte de Voar” acompanha Antonio, um anarquista espanhol, desde miúdo até à morte, numa narrativa dominada pela voragem histórica, por azares e más escolhas que se arrasta demasiado, em desenhos muito miudinhos. O retrato que faz das mulheres é impiedoso e redutor: ou são umas oferecidas ou umas beatas. Muito rabiosque, muita mamoca, muito male gaze, muito piropo de obral. Há uma cena em que uma menina que andou a rebolar no feno com o protagonista aparece a despedir-se do comboio onde ele viaja, com o vestido aberto até ao umbigo, sem roupa interior. Adoraria ver uma mulher a fazer uma banda desenhada em que um moçoilo jeitoso aparecesse casualmente com os penduricalhos à mostra com outra finalidade que não o exibicionismo! Seria hilariante.
Demasiado Manara na infância desta dupla, obviamente. Vale pelo testemunho histórico.
Espero que a graphic novel que lhe serve de companheira, “Asa Quebrada” desfaça esta má impressão, sendo da perspectiva de uma mulher.
Profile Image for Libros Prestados.
472 reviews1,045 followers
March 6, 2017
"El arte de volar" nos cuenta no la caída al vacío de un hombre, sino la caída de toda una generación de españoles que por un momento, un instante, creyeron que podían cambiar las cosas, que el mundo podía mejorar.

Pero resulta que no, que frente a la indiferencia del extranjero, España se pudrió en una dictadura fascista. El nacionalcatolicismo se encargó de inocular el sedante de la "paz y el orden" durante 40 años que terminaron por enterrar cualquier posibilidad de cambio real.

No es éste un cómic complaciente, ni agradable, ni que deje con buen sabor de boca. Va sobre gente que tuvo que vender, traicionar u olvidar sus ideales para sobrevivir. Pero siempre es necesario que alguien nos refresque a memoria sobre el pasado reciente de España.
Profile Image for Dave Schaafsma.
Author 6 books32.1k followers
September 17, 2016
The Art of Flying is a much lauded Spanish graphic historical memoir that was published in 2009; thanks to Jonathan Cape it is now translated into English, and beautifully, by Adrian West. I speak much Spanish, to be clear; I am just acknowledging that the language is often distinctively beautiful, for which I have to credit, in part, the translator. But it’s also a solid and engaging story by Altarriba, one with the historical scope of the twentieth century, with insights into Spanish politics and history, through the lens of an intimate portrait of his father. It's also told as if from the perspective of his father, which is an interesting move he makes in a kind of meta-fictional way: I am my father, and he is me; I am now going to become my father and have him tell his tale. This is an important book for Spanish graphic history and memoir, and for all comics history, evoking Maus, which is also focused on Art Spiegelman’s difficult father’s often difficult life especially in World War II, with close escapes from horrors.

The story begins with the sad news that Altarriba’s 92 year old father has committed suicide, which ignites Altarriba's exploration into why his father's life makes his death make sense. Antonio, Altarriba’s father, grew up in in a village near Zaragoza, and hated it. He didn’t want to work on the farm; he wanted to “fly,” get to the city, to move, to be free, and the story shows how he both did this but also faced obstacles, restrictions: His strict parents, bad Depression-era jobs, Franco-era fascistic repression, a bad marriage, and so on. Antonio was essentially an anarchist, who switched political sides in the war to suit himself, and at one point made money on the black market, compromising the commitment he says he had made to helping the needy. He also has an “ethically complicated” relationship with women (prostitutes, affairs) throughout his life, which Altarriba is honest about. His father is on the whole pretty likable and admirable--the book engagingly tracks his relationship with three friends over a lifetime, he learned to “fly” and get relatively free by driving a car, which figures interestingly in the story throughout, but while we do come to like him a lot, he’s no saint, either.

I found the story fascinating as an insight into one ordinary man’s experience with Franco-era Spain, beginning in a country village, moving to France, fighting in the war, being imprisoned, ending in a nursing home. I like Kim’s artistic depiction, which includes a few fantasy/dream sequences, and each chronological section opens with a picture of Antonio falling one step closer to the ground. In the end, yes, sadly, Antonio flies.

I really liked it, it's a kind of important moment in the history of comics that now we English-speakers can experience. Highly recommended.
Profile Image for Jose LZ.
76 reviews14 followers
January 16, 2023
Magnífica novela gráfica que cuenta la historia, dura y fascinante, del padre del autor, y al mismo tiempo da un repaso a la historia de España a lo largo del siglo XX. Muy recomendable.
Profile Image for Ignacio.
1,440 reviews304 followers
May 2, 2016
Tremendo ejercicio de memoria y recuerdo de una España inmisericorde, gris y mediocre que se ha comportado como un martillo neumático a la hora de pulverizar los sueños de la clase trabajadora. Un tebeo duro, emocionante, descorazonador cuya comparación con Maus no va nada desencaminada. Si no le doy cinco estrellas es porque hay pequeños detalles en el trabajo de Kim que no me han terminado de entrar.
Profile Image for Ritinha.
712 reviews136 followers
September 5, 2020
Nem todos temos a força, a oportunidade e/ou as circunstâncias para tomar o leme sobre o nosso próprio destino. Por vezes ele é determinado por outrem ou por circunstâncias cuja força nos é superior, inelutável ou causadora de desânimo para lhe dar contrariedade. De nós mesmos sobra somente o gesto último do que somos/fomos no âmago, mesmo que nada mais fique ou exista realmente.
Profile Image for Teresa.
1,492 reviews
May 27, 2021
Antonio Altarriba escreveu este livro na tentativa de entender a razão de seu pai, aos 81 anos, decidir “voar” do quarto andar do asilo de velhos onde vivia. Recorrendo a textos deixados pelo pai, o filho reconstrói a sua vida, que é também a da sua família, na Espanha durante a guerra civil.
Profile Image for Metin Yılmaz.
1,071 reviews136 followers
April 23, 2017
Az biraz eğlence, çokça tarih, bolca hüzün dolu bir çizgi roman. Neler olmuş neler dediğimiz tarihin bir uzak kıyısı daha görüntüleniyor önümüzde. İnsani hırslar, anlamsız itişmeler, gereksiz sevgisizlikler ve tabi biten ömürler. Hepsinden daha fazlasını bulabildiğimiz dolu, çok dolu bir çizgi roman. Gerçek ve iyi bir şeyler okumak isteyenlere tavsiye ederim.
Profile Image for clara.
331 reviews
January 26, 2023
Nota: 4

Qué bonito. Qué bien transmite. Las ilustraciones son geniales, la manera en la que se cuenta toda la vida de manera ligera lo hace muy fácil de leer. Este formato de vida dura- guerra de hace muchos años (este es el tipo de comentarios que solo entiendo yo pero bueno) es precioso y me hace llorar cada vez.

Se empieza sabiendo el final y a medida que te acercas quieres evitarlo a toda costa, <> piensas. Antonio parece un gran hombre muy real. Antonio te quiero, con tus defectos y virtudes.

Esta novela gráfica te hace entender los conceptos de la historia más reciente de España con datos básicos, así un poco por encima, y sobre todo, le añade una historia personal, lo cual te engancha mucho más y te hace vivirlo todo el triple. Muy hábil.

La novela la recomendaría a gente joven inexperta o así porque para un adulto creo que corresponde algo más difícil o abstracto (aún así no va por edad, va por madurez). La información/ contenido se queda un poco corto, por eso 4 y no 5.
Profile Image for Zeynep T..
924 reviews130 followers
dnf
October 17, 2025
DNF (didnotfinish). 59 sayfa okudum. Yazıyı okumak neredeyse imkansız. T harfini r gibi yazmışlar. Font da kargacık burgacık duruyor. Çizimleri de beğenmedim. İspanya İç Savaşı gibi bir konu karikatür havasında çizilmiş. Hikaye ve çizim uyumsuzluğu rahatsız etti beni.
Profile Image for Luis.
69 reviews9 followers
January 29, 2025
Obra magistral tanto narrativa como por sus viñetas
Profile Image for Sandra.
940 reviews38 followers
February 7, 2018
Le tenía muchas ganas después de haber leído el que le dedicaba a su madre, en esta ocasión hace referencia a su padre. Descubres lo que vivió una generación de españoles, se sitúa desde antes la guerra civil hasta la democracia, como se puede caer al vacío, y no poder retomar aunque haya momentos en que se intente, pero el cansancio y el hastío te hagan la tarea imposible o incalcanzable y te venza el desanimo. Para resumir voy a decir que me ha resultado increíble, enriquecedor e interesante.
Profile Image for Elise.
280 reviews
Read
November 21, 2021
read this for school, so no rating, but this is definitely one of the best books i've read in a good while. a definite 5 stars if i *were* to give a rating, as the story grips you from start to finish and leaves you with a strange and tragic sense of hope.
Profile Image for Carmen.
181 reviews55 followers
December 22, 2016
The Art of Flying covers about a century of Spanish events. There are no heroes there because from the very beginning you know it's going to end bad, you know nobody is gonna win. It is a story about so.called losers, about the underdog and that is the kind of story I like .
It's the heartbreaking story of the writer's father, but it's a little bit everybody's because as father and son melt in one same person, all of us are who we are because of our families and their history. Their steps were our first steps because somehow they have carried us where we are. Anyway, Antonio is a man with a sole purpose in life: to fly; to fly away from the barriers which have stopped him and denied his freedom and through his eyes we witness Spanish civil war and its aftermath.
it uses the same language spoken in Art Spiegelman’s Maus and Marjane Satrapi’s Persepolis as the three of them are about the devastation and loneliness brought upon the individual by war, the apparent death of ideals, the loss of all hope and the tiny spark of left in the heart of those who resist, those who remain untamed who are unbreakable, a spark that in the end grows bigger and bigger until it burns like an all-consuming fire.
A must
Profile Image for Zé Wellington.
Author 13 books29 followers
November 29, 2020
Que história bacana. Me deixou pensando tanto. Só não é um quadrinho perfeito por que é muito longo. Mas sem dúvida é uma baita jornada.
Profile Image for Julia.
9 reviews
November 9, 2025
Una gran lectura sobre la historia reciente de España. A través de la vida de Antonio descubrimos sus ideales, las renuncias que asumió para sobrevivir, las personas que pasaron por su vida, las que permanecieron y la decisión que marcó el final de sus días. Una narración dura, con unas últimas páginas especialmente hermosas, donde las viñetas se tiñen de color y la obra adquiere una luminosidad casi reconfortante tras el peso emocional de todo lo anterior.
Profile Image for Artur Coelho.
2,598 reviews74 followers
April 5, 2015
É impossível dissociar este livro de Maus de Art Spiegelman. Ambos são respostas de filhos perante a pesada herança traumática de pais cujas vidas foram profundamente transformadas pela guerra. Spiegelman exorcizou brilhantemente as memórias do Holocausto. Altarriba vira-se para o prelúdio da II Guerra que foi a sangrenta guerra civil espanhola através da história do seu pai. Tal como em Maus, é o suicídio que irá despertar a jornada pelas cicatrizes da história na alma humana.

A Arte de Voar centra-se no pai de Altarriba, cujo suicídio leva o filho numa viagem pela sua história pessoal. Veterano do lado derrotado na guerra civil espanhola, a sua vida é uma sucessão de falhanços. Primeiro pelas injustiças económicas, depois pelas manobras políticas e derrota republicana. Seguem-se os anos de amargo exílio em França, com passagens por campos de concentração, Resistência e submundo criminal marselhês, e o regresso humilde à Espanha franquista, este sim um outro exílio para um rebelde libertário forçado a viver sob uma ditadura fascista. A vida pessoal tem o seu quê de sucessão de desaires, e tudo culmina num suicídio que é o acto final de libertação de um indivíduo esmagado pela história e pela incapacidade de se adaptar à bonomia dos sistemas.

Onde Spiegelman é brilhante, e Altarriba falha, é no interligar da história de vida com as histórias da história. Se o relato de experiências na guerra civil e exílio francês é interessante, o resto do livro fica-se pela banal autobiografia com o seu quê de sentimentalista. Pretende ser uma análise do impacto da guerra civil na vida de um espanhol, mas acaba por ser uma sucessão de peripécias deprimentes que incluem uma passagem pela guerra civil.
Profile Image for Sonja.
642 reviews530 followers
December 30, 2024
A beautiful, moving graphic novel about a normal man's life — and his experience of the Spanish Civil War and its fascist aftermath.

Highly recommend it!!
Profile Image for Alberto.
673 reviews53 followers
October 8, 2019
La historia de la vida del padre del autor narrada con todo detalle y con un blanco y negro feísta pero muy versátil. La infancia en un pueblo zaragozano, la terrible experiencia de la Guerra civil en el bando perdedor, el exilio, la vuelta al país, la madurez y la senectud. El final es sobrecogedor y en general la historia es absorvente. Un producto excelente sin duda.
Profile Image for Tuices.
153 reviews210 followers
December 18, 2023
Contar en un libro que tu padre fue un putero y que vivió 35 años con una mujer sin darse cuenta de que tenía una discapacidad que le impedía mover el brazo izquierdo no es el gran homenaje que piensas que es.
Profile Image for Moni.
165 reviews2 followers
July 23, 2025
Un fiel retrato de la dura vida de la guerra civil, postguerra.
El personaje principal, te corta el aire con su continua falta de felicidad. Da mucha pena que termine todo como termina.
Profile Image for Meritxell Català Dordal - llegirperviurevides.
290 reviews41 followers
November 16, 2024
Enllaç al blog: https://llegirperviurealtresvides.blo...

"L'art de volar" és una novel·la gràfica del guionista Antonio Altarriba i l'il·lustrador Kim que narra la vida del pare de l'autor, Antonio Altarriba.

El punt de partida és el suïcidi, l'any 2001, d'Antonio Altarriba en una residència de gent gran de Lardero, des d'on va saltar per la finestra. El guionista, a partir d'aquest fet, reconstrueix la vida del seu pare des que era nen i vivia al camp, a Peñaflor de Gállego, amb els seus pares i germans fins a la mort, passant per la Guerra Civil, els camps de refugiats republicans a França, la tornada a l'Espanya franquista amagant els seus ideals i sobrevivint amb diferents feines.
La vida del protagonista no va ser fàcil ni, durant molts anys, feliç. Antonio Altarriba era un somiador i tenia uns ideals que el van portar a lluitar al bàndol anarquista durant la Guerra Civil espanyola. Malauradament, les circumstàncies el van portar a viure en contra d’allò en què creia i va continuar vivint, però cada vegada més trist i allunyat de si mateix. Cada vegada més allunyat de la seva dona i més enfonsar en una depressió profunda, va decidir ingressar en una residència a Lardero.

"L'art de volar" és un homenatge al pare, però també a una generació sencera, als anhels de llibertat i als ideals truncats. Antonio Altarriba es va passar tota la vida perseguint el somni de la llibertat, i no va ser fins que va saltar per la finestra de la residència que va poder volar lliure.

Altarriba fill, amb les il·lustracions de Kim, ha escrit una altra novel·la gràfica, L'ala trencada, que repassa la vida de la seva mare. Tinc ganes de llegir-lo per conèixer l'altra perspectiva de la història, la d'una dona filla d'un falangista que es va casar amb un anarquista que ho amagava, que va trobar en la religió una via d'escapament, i que va veure com el seu home s'allunyava i s'apagava. Aquesta també és part de la història d'Espanya que van viure els meus besavis i avis.
Profile Image for Nerea Ortega.
147 reviews10 followers
March 7, 2023
El arte de volar narra de forma vívida y poética la desgarradora vida (y la muerte), del padre del autor, que el 4 de mayo de 2001 se suicidó arrojándose por la ventana de la residencia de ancianos en la que vivía/esperaba la muerte. Que se llame el arte de volar a esa caída de 4 pisos, y que divida la historia según los pisos que va alcanzando al precipitarse a su muerte, es lúgubre pero hace justicia a cada una de las putadas sufridas en vida. El cómic narra de forma paralela los 90 años de vida de Antonio, y a su vez de la España de guerra, trincheras, y posteriormente de Franco.

Historia dura, donde reina el pesimismo y la desesperanza. Incluso el arrepentimiento. Me leí primero el ala rota, el segundo cómic destinado a su madre Petra, y creo que me ha hecho transitar esta historia dedicada a su padre desde la distancia y la prudencia.
Profile Image for Ana Olivares Vera.
66 reviews2 followers
December 10, 2024
Primera novela gráfica de mi vida leída ✅
Me ha sorprendido gratamente tanto el formato como el relato en sí. No le pongo pega alguna.
Me ha emocionado, algunos pasajes los he sentido como propios y los temas tratados (suicidio, frustración, felicidad, goce, tristeza, miedo…) son reales e inevitables en una vida común, social e individual. La considero, en definitiva, una lectura necesaria, de principio a fin.

Y jamas la olvidaré, ya que…
el pueblo que no conoce su historia está condenado a repetirla, ¿no? Pues para que eso no suceda, os recomiendo encarecidamente que le deis una oportunidad a “El arte de volar”.
Prometo que no os va a defraudar, especialmente si os interesa la historia, concretamente todo lo relacionado con la Guerra Civil, el franquismo o el exilio.
Displaying 1 - 30 of 266 reviews

Can't find what you're looking for?

Get help and learn more about the design.