Η ελληνική εξωτερική πολιτική, 1900-1945

by Κωνσταντίνος Σβολόπουλος

ΟΤΑΝ, ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΔΕΚΑ ΠΕΡΙΠΟΥ ΧΡΟΝΙΑ, διατύπωνα το πρώτο γραπτό κείμενο για την ιστορία της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής από τις αρχές του 20ού αιώνα ως τις παραμονές του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, το πρωταρχικό κίνητρό μου ήταν να ανταποκριθώ σε μια ανάγκη διδακτική. Οπωσδήποτε όμως, παράλληλα, πίστευα ότι η ευσύνοπτη διαχρονική θεώρηση της διεθνούς θέσης και των εξωτερικών σχέσεων της Ελλάδας, στη διάρκεια του αιώνα μας, θα ήταν εύλογο να ενδιαφέρει και ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Η συγγραφική μου προσπάθεια απέβλεψε, από την πρώτη στιγμή, στην εξυπηρέτηση και των δύο αυτών σκοπιμοτήτων.
Τα ακραία όρια της αφηγήσεως εντοπίζονται σε δύο χρονικά σημεία αποφασιστικής βαρύτητας για την πορεία της χώρας, αλλά και του έθνους.
Η μετάβαση τόσο από τον 19ο στον 20ό αιώνα, όσο και από τον πόλεμο στην ειρήνη, σαράντα πέντε χρόνια αργότερα, αποτέλεσε την αφετηρία σημαντικών εξελίξεων στο επίπεδο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Πέρα όμως από την ουσιαστική ανταπόκριση σε σημαντικά γεγονότα ή σε βαθύτερες ζυμώσεις, το χρονικό πλαίσιο της συγγραφής προσδιορίζεται και από τη γενικότερη ανάπτυξη της ιστορικής έρευνας - ιδιαίτερα της μελέτης των πηγών. Μονογραφίες και άρθρα, βασισμένα στην αξιοποίηση του πρωτογενούς υλικού, έχουν ήδη συμβάλει στη διαφώτιση πτυχών καίριας σημασίας για τη διαμόρφωση της ελληνικής διπλωματίας, τουλάχιστον ως τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αντίθετα, κάθε απόπειρα για την επιμήκυνση των χρονικών ορίων της αφηγήσεως πέρα από τη δεκαετία του '40, θα προσέκρουε στην ανεπάρκεια της αναγκαίας ερευνητικής υποδομής. Η εξακολουθητική αδυναμία προελάσεως των επίσημων ελληνικών διπλωματικών πηγών της τελευταίας πεντηκονταετίας και η σχετικά πρόσφατη έναρξη της αξιοποιήσεως των αντίστοιχων πηγών του εξωτερικού έχει συντελέσει ανασταλτικά στη συστηματική και ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των προβλημάτων της μεταπολεμικής Ελλάδας.
Η προσέγγιση του όλου αντικειμένου της συγγραφής τείνει να συνδυάσει τη σύγχρονη αντίληψη για την αντιμετώπιση της διπλωματικής ιστορίας με την προσπάθεια για τη διεύρυνση του πεδίου έρευνας προς την αναζήτηση και των βαθύτερων δυνάμεων που συντελούν στη διαμόρφωση της διεθνούς πραγματικότητας. Η αναφορά στα γεγονότα ολοκληρώνεται με την επισήμανση των ενεργειών των ελληνικών κυβερνήσεων στο πλαίσιο της διεθνούς ζωής, την ανάλυση των αποφάσεων και τη διερεύνηση των προθέσεών τους. Αλλ' η πληρέστερη ανταπόκριση στις αυξημένες απαιτήσεις της σύγχρονης ιστορικής επιστήμης υποβοηθείται από την αναφορά και σε βαθύτερους καθοριστικούς παράγοντες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής έστω και αν η πρόσβαση στο πεδίο αυτό δεν ενθαρρύνεται πάντοτε από τη συμβολή ειδικών μονογραφιών και τα πορίσματα συγγενών επιστημών. Οσάκις, κάτω από τις συνθήκες αυτές, κρίθηκε αναγκαίο η κάλυψη ενός κενού να αντιμετωπιστεί με τη διατύπωση κάποιας υποθέσεως, καταβλήθηκε προσπάθεια ώστε η τελευταία αυτή να τεκμηριωθεί με αντικειμενικά στοιχεία.

Περιεχόμενα
ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ, 1900-1908
Σε αναζήτηση διεθνών ερεισμάτων
Η επαναστατική αναταραχή στην Κρήτη
Ο εθνικός αγώνας στη Μακεδονία
ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ ΤΗΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ, 1909 - 1913
Η ένταση των τουρκικών πιέσεων
Η συμμαχική προσέγγιση των εθνικών κρατών της Χερσονήσου του Αίμου
Προς τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου
Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Στο περιθώριο του πολέμου
Η επέκταση του πολέμου στην Ελλάδα
Η συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο
ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ, 1919 - 1923
Η Συνδιάσκεψη των Παρισίων
Η Μικρασιατική Καταστροφή
Η Συνδιάσκεψη της Λωζάννης
Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, 1923 - 1932
Σε αναζήτηση νέων διπλωματικών προσανατολισμών
Επάνοδος στην απομόνωση
Η εξωτερική πολιτική του Ελευθερίου Βενιζέλου
ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΡΙΣΗΣ, 1933 - 1939
Η σύναψη του Βαλκανικού Συμφώνου
Η άμβλυνση της διαβαλκανικής αλληλεγγύης
Η ένταξη στη βρετανική σφαίρα επιρροής
Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Η ένοπλη σύρραξη με την Ιταλία
Η καθυπόταξη στις Δυνάμεις του Άξονα
Η πορεία προς την απελευθέρωση και την ειρήνη
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

362 pages, Paperback

First published January 1, 2001

About the author

O καθηγητής, πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Πολιτικές Επιστήμες στα Πανεπιστήμια Στρασβούργου και Παρισίων. Ανακηρύχθηκε διδάκτωρ στα Πανεπιστήμια Στρασβούργου και Αθηνών και υφηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης όπου και διετέλεσε καθηγητής της Ιστορίας των Διεθνών Σχέσεων (1981-1989). Kατά τα έτη 1962-1965 κατέταξε το αρχείο Eλευθερίου Bενιζέλου του Mουσείου Mπενάκη. Ιστορικός μεγάλου κύρους, διετέλεσε επί εννέα χρόνια διευθυντής του Ιδρύματος Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, του οποίου παραμένει μέχρι σήμερα επίτιμος διευθυντής, ενώ υπήρξε ένας εκ των τριών ιδρυτών (και σήμερα διευθυντής) του Ιδρύματος Κωνσταντίνου Καραμανλή, μαζί με τους K. Tσάτσο και K. Tρυπάνη. Tο 1989 εξελέγη καθηγητής της Iστορίας του Nεωτέρου Eλληνισμού στο Πανεπιστήμιο Aθηνών. To 2003 η ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών αναγνωρίζοντας το σημαντικότατο έργο του καθηγητή Σβολόπουλου τον εξέλεξε τακτικό μέλος της στην έδρα της "Ιστορίας του Ελληνισμού κατά τους Νεώτερους Χρόνους". Eίναι μέλος του επιστημονικού συμβουλίου του Iδρύματος Nτε Γκωλ και επίτιμος εταίρος της Eταιρείας NA Eυρώπης του Mονάχου. Kύρια αυτοτελή έργα: "O Eλευθέριος Bενιζέλος και η πολιτική κρίσις εις την Aυτόνομον Kρήτην, 1901-1906", Aθήνα (1974), "Tο Bαλκανικόν Σύμφωνον και η ελληνική εξωτερική πολιτική, 1928-1934" (Aθήνα 1974), "Aνέκδοτον κείμενον του Eλευθερίου Bενιζέλου" (Aθήνα 1974), "H ελληνική εξωτερική πολιτική μετά την Συνθήκην της Λωζάνης: η κρίσιμος καμπή, Iούλιος-Δεκέμβριος 1928" (Θεσσαλονίκη 1977), "Yπουργείο Eξωτερικών, 1940-41. Eλληνικά διπλωματικά έγγραφα" (Aθήνα 1980), "H ελληνική εξωτερική πολιτική, 1900-1945" (Aθήνα 1992), "Kωνσταντινούπολη, 1856-1908: η ακμή του Eλληνισμού" (Aθήνα 1994), "H οργάνωση της διεθνούς κοινωνίας. Iστορική επισκόπηση" (Θεσσαλονίκη 1996), "Kωνσταντίνος Kαραμανλής: Aρχείο, γεγονότα και κείμενα", (επιμ. 12 τόμοι) (Aθήνα 1992-1997), "Alexandre Ypsilanti, Correspondance inedite, 1816-1828" (Thessaloniki 1999), "Eλευθέριος Bενιζέλος:12 μελετήματα" (Aθήνα 1999), "H ελληνική εξωτερική πολιτική, 1945-1981" (Aθήνα 2001), "Xαϊδάρι, 8 Σεπτεμβρίου 1944. H Aόρατη Στρατιά στο απόσπασμα" (Aθήνα 2002), "Tο καθεστώς των νησίδων του νοτιοανατολικού Aιγαίου.

Reviews

[Chris Chronaios · Rating 5 out of 5]

Συνοπτικό, εξαιρετική χρήση της ελληνικής γλώσσας, παρότι πολλές φορές τα νοήματα ήταν πολλά σε μια πρόταση και χρειαζόταν δυο-τρεις αναγνώσεις, αλλά γενικά πολύ καλογραμμένο και όντως στοχευμένο απόλυτα στην Εξ. Πολιτική της χώρας.