Secularism and Freedom of Conscience by Jocelyn Maclure

by Jocelyn Maclure

Au cours des trente dernières années, un large consensus s’est établi autour de l’idée que la laïcité est une composante essentielle de toute démocratie libérale. Mais qu’est-ce au juste qu’une société laïque? Bien que des travaux récents en sciences sociales, en droit et en philosophie aient permis des avancées majeures sur le plan de la compréhension de la laïcité comme mode de gouvernance, une analyse conceptuelle des principes constitutifs de la laïcité manquait toujours à l’appel. Ce livre vient remédier à une telle lacune. Pour les auteurs, les deux grandes finalités de la laïcité sont le respect de l’égalité morale des individus et la protection de la liberté de conscience et de religion. C’est pourquoi la laïcité doit aujourd’hui se comprendre dans le cadre plus large de la diversité des croyances et des valeurs, religieuses ou non, auxquelles adhèrent les citoyens.D’abord paru en 2010, cet essai de philosophie est plus actuel que jamais alors qu’au Québec, comme ailleurs en Occident, les débats autour de la présence de la religion dans l’espace public et au travail s’intensifient.

Genres: Philosophy, Religion, Nonfiction, Politics

Hardcover

First published February 23, 2010

About the author

Jocelyn Maclure est professeur agrégé à la Faculté de philosophie de l’Université Laval. Il est l’auteur de Récits identitaires; Le Québec à l’épreuve du pluralisme. Il a contribué, en tant qu’analyste-expert, à la rédaction du rapport final de la commission Bouchard-Taylor sur les accommodements raisonnables.

Reviews

[Turbulent_Architect · Rating 4 out of 5]

Anybody familiar with the political situation in Quebec knows that the province has been divided by a dispute around state secularism or laïcité for the last fifteen years or so. The debate can be understood as being between proponents of the "liberal" or "open" model, which allows a very wide scope to public expressions of religious affiliation, and the "republican" or "strict" model of secularism, which imposes certain limitations on such expressions in the name of citizen emancipation or civic integration. It is in this climate that Jocelyn Maclure and Charles Taylor published Laïcité et liberté de conscience (2010), which outlines their defense of the liberal model.

The heart of Maclure and Taylor's argument is their distinction between the four constitutive principles of secularism: (1) The freedom of conscience of citizens, (2) Their moral equality, (3) The neutrality of the state with regard to their conceptions of the good life, and (4) The separation of government from religious institutions. These principles are all fairly commonplace. What distinguishes Maclure and Taylor’s position is the relative priority they attribute to them. On their view, freedom of conscience and moral equality represent the ends of secularism. In contrast, neutrality and separation are the means by which it secures them.

The distinction between the means and ends of secularism provide the conceptual tools for Maclure and Taylor's critique of the strict or republican model of state secularism. It entails that it is only legitimate to restrict citizens’ freedom of religious belief and practice when it interferes with others’ access to those same freedoms. Restricting freedom of conscience in the name of state neutrality or institutional separation when it does not so interfere amounts to a "fetishism of means." It raises institutional principles with no inherent value to the rank of goods in themselves.

For good or for ill, Laïcité et liberté de conscience has become a touchstone of the debate on state secularism. I, for one, am broadly sympathetic to Maclure and Taylor’s position. At the same time, however, I am somewhat perplexed by it. If I may be permitted to plug my own work, it seems to me that Taylor’s understanding of democratic legitimacy as resting on an “overlapping consensus” robs him of the normative resources he needs to uphold the basic principles of liberal democracy. To my mind, without a more robust rational foundation, it is impossible to explain what distinguishes these principles from an arbitrary tyranny of the majority.

[Ali Mohebianfar · Rating 5 out of 5]

سکولاریسم و آزادی وجدان
چارلز تیلور، جاسلین مکلور
ترجمه مهدی حسینی
انتشارات روزبهان
چاپ اول پاییز ۱۳۹۹

«توسعه گام به گام قلمرو سیاسی بر پایه تضمین آزادی دین و آزادی وجدان. متناظر با شکل گیری برای برقراری برابری و عدالت میان همه شهروندان به مدد دولتی که در قبال برداشت های شهروندان از امر نیک بی طرف است. سکولاریسم، اسلوب سیاسی حکمرانی بر مبنای دو هدف عمده یعنی احترام برابر و آزادی وجدان و دو شیوه عملی یعنی جدایی کلیسا(مسجد) و دولت و بی طرفی دولت در قبال دین است.»

[Hasan Alhussain · Rating 5 out of 5]

إعادة تعريف جميل جدا للعلمانية

Highly recommended

[Joanie Pothier · Rating 5 out of 5]

Pour bien comprendre et définir la laïcité, un incontournable.

[Mohammad Chabarek · Rating 3 out of 5]

ترتكز العلمانية التعددية على مبدأين كبيرين، هما: معاملة المواطنين بنفس القدر من الاحترام، ومنحهم الحق في حرية الضمير؛ وعلى طريقتين إجرائيتين: الفصل بين الدين والدولة من ناحية، وحياد الدولة تجاه الأديان وتجاه الحركات الفكرية العلمانية من ناحية ثانية.

إن الدولة مطالبة باحترام كلّ المعتقدات والالتزامات المنسجمة مع الحياة الجماعية. وإنّ إظهار المواطنين لرموزهم الدينية في الفضاءات العامة هو فعل يندرج ضمن إطار الحرية الدينية.

[Guilherme Cordeiro · Rating 3 out of 5]

Quando você sabe quem escreveu o que e queria que certo alguém tivesse escrito mais.

[Samuel Croteau · Rating 3 out of 5]

Verbeux

[Francois Cloutier · Rating 5 out of 5]

Charles Taylor et Jocelyn Maclure expliquent, dans un style clair, les raisons de privilégier la laïcité ouverte à une laïcité rigide. Dans une société où les citoyens ont des désaccords moraux et philosophiques importants, concernant ce qu'est le bien ou encore une vie bonne, il devient important de tenir compte de l'identité morale de chaque individu par le biais de la liberté de conscience, de religion et d'expression. La laïcité pluraliste se veut ainsi une façon d'organiser de façon juste la diversité morale, spirituelle et culturelle, car chaque agent moral est considéré apte à se donner une conception du bien.

Ce que je trouve intéressant dans cet ouvrage, c'est que les croyances religieuses ne sont pas nécessairement mises sur un piédestal, comme si elles étaient les seules à pouvoir faire l'objet d'un accommodement raisonnable : c'est simplement que les croyances religieuses sont le plus souvent celles qui concernent les questions ultimes de l'existence humaine, comme la place de l'humanité dans l'univers, le sens de la vie et de la mort, etc. Néanmoins, une conviction fondamentale peut aussi être non religieuse. Par exemple, si un végétarien considère que manger de la viande est une action moralement mauvaise, ce serait inacceptable qu'il soit forcé d'en manger dans une cafétéria publique, comme celle d'une prison, car cela lui causerait un tort moral important. En effet, cette croyance fondamentale est présente dans l'identité morale de l'agent, ce qui justifierait un accommodement raisonnable.

Vivre dans une société pluraliste, c'est ainsi accepter que cette société protège les libertés de conscience et d'expression de chacun. Le citoyen, religieux ou pas, risque alors d'être exposé à des croyances qu'il considère comme ridicules ou blessantes, mais il doit alors faire preuve de sensibilité et d'empathie à l'égard des convictions fondamentales des autres citoyens. Toutes les croyances ne sont toutefois pas acceptables. C'est grâce à des principes communs fondant les institutions politiques que la société peut favoriser la coopération et la tolérance.

[Ghala Anas · Rating 5 out of 5]

"ثمنُ العيش في مجتمع يحمي ممارسة حرية الضمير والتعبير هو القبول بالتعايش مع معتقدات وشعائر نعتبرها زائفة وسخيفة وصادمة، ومع ذلك فإن الحق في فعل شيء ما لا يعني أن هذا الشيء معقول ومقبول .. فعندما ندستر معايير عادلة وفعالة للعيش الجماعي نبلغ درجة محترمة من الاستقرار والانسجام الاجتماعيين، ولكن هذه المعايير لا تتعزز إلا بوجود أخلاق تحرص على مراعاة مخاوف الآخرين فتستدعي ضرورة مشاعر التعاطف والإيثار"

العلمانية وحرية الضمير – جوسلين ماكلور وشارلز تايلور

من أمتع الكتب وأنفعها، وفي كل سطر فيه سؤال وفائدة وتوضيح للكثير من المسائل.
يتناول الكتاب، على قصره، موضوع العلمانية اليوم وإدارتها التعددية الدينية، وكفالتها حرية الضمير الفردي، مجيباً عن العديد من الأسئلة المهمة، بعد تفرقته بين نوعين من العلمانية: المتشددة كالتي نراها في فرنسا، والليبرالية كالتي نراها في كندا، وتحدث عن الفارق المهم الذي يطبع العلمانية بطابعها الدائم، وهو الكيفية التي تطبق بها في المسائل التي يحتدم فيها الصراع أو تكثر فيها الخسائر، موضحاً أن مبادئ العلمانية تقتضي المساواة وضمان الحرية الدينية، بينما تقضي إجراءاتها فصل الدين عن الدولة وإقرار الفلسفة الأساسية، وعندما يُعنى القضاء بالإجراء فوق المبدأ تنشأت العديد من المشاكل وأوجه التناقض، لهذا فإن الحلول الأفضل دائماً للمسائل الناتجة عن "الثقافة العلمانية" هي باعتماد المبدأ فوق الإجراء، وألا نعد أي إجراء علماني سوى وسيلة لتطبيق المبدأ الأهم.

كما تناول الكتاب مسائل الحرية الدينية والتكيفات التي يطلبها المتدينيون من الدولة لضمان تطبيق شريعتهم، وتعامل العلمانية مع هذه الطلبات المعتمد على إيمان الفرد بها إيماناً تاماً، وليس ذلك لأن النظام العلماني يقيم أهمية للممارسة الدينية نفسها فهو في حياد عنها، بل لأنه يقيم الأهمية للهوية الأخلاقية التي يقيمها الفرد لنفسه بناء على دينه ومعتقده، من هنا كانت العلمانية حماية لدين الفرد في المجتمع وتنظيم له بطريقة تضمن فيها الحفاظ على حقوق المواطنين باختلاف أديانهم والحفاظ على حرياتهم في التعبير عنها دون أي انتهاك أو تجاوز.
يُعد الكتاب مقدمة جيدة حول النظام العلماني، ذاك أن المرء يحتاج للقراءة أكثر حوله وحول تطبيقاته ومبادئه والتجارب فيه، كما أن لغته سهلة وسلسلة والترجمة ممتازة، إنه كتاب نافع بحق.

[David Alexander · Rating 5 out of 5]

A valuable aid to forging toward a more salient liberal-pluralist secularism away from a "republican" model, such as, it seems to me the Obama administration is leaning hard toward in it's embrace of the HHS mandate, which touches core beliefs of pro-lifers by it's requirement that they pay for abortion-inducing drugs. Taylor, one of the greatest and most accomplished living philosophers, co-authored this with Jocelyn McClure. It provides a useful and needed philosophical clarification of principles of secularism, those worth defending and those worth avoiding, and answers many objections to accommodations of core beliefs, whether they are religious or secular in nature. It seems to me a critical book at this juncture in time.

[Arash Narchi · Rating 4 out of 5]

Great book on understanding contemporary secularism.