What do you think?
Rate this book
Επίκουρος: Κείμενα και πηγές της επικούρειας φιλοσοφίας και τέχνης του ζην
Ο Επίκουρος ανέπτυξε ένα φιλοσοφικό σύστημα και καθιέρωσε έναν τρόπο ζωής που αξίζουν τον σεβασμό και την κατανόηση, ίσως ακόμη και την αφοσίωσή μας. Στη Μεσόγειο της αρχαιότητας, αυτός ο τρόπος ζωής προσέλκυσε χιλιάδες οπαδούς σε κοινότητες που βάσταξαν πάνω από 600 χρόνια. Όμως, από την αρχή ακόμη της διδασκαλίας του, το μήνυμά του διαστρεβλώθηκε· πρώτα από τους ακαδημαϊκούς φιλοσόφους και την πολιτική εξουσία, και στη συνέχεια από τους χριστιανούς.
Ακόμη και στις μέρες μας, οι επικριτές του Επικουρισμού εξακολουθούν να τον παραποιούν, εμφανίζοντάς τον ως μια φυγόπονη πνευματικά, ρηχή, ηδονοθηρική, ανήθικη ή άθεη παρωδία της φιλοσοφίας. Στις μέρες μας ο Επικουρισμός έφτασε να σημαίνει το αντίθετό του: ένας εξεζητημένος ζήλος για σπάνια και ακριβά εδέσματα και ποτά.
Παρακαλώ, βρείτε το κουράγιο να αγνοήσετε μια προκατάληψη δύο χιλιάδων ετών, και αποτιμήστε τη φιλοσοφία αυτή κρίνοντας από τα αξιόλογα χαρίσματά της. Το βιβλίο αυτό σας παρέχει τις μαρτυρίες που χρειάζεστε.
D.S. Hutchinson
Στο βιβλίο ταξινομούνται κατά θέματα τα σημαντικότερα σωζώμενα κείμενα του Επίκουρου, του Λουκρήτιου, του Φιλόδημου, του Έρμαρχου και άλλων αρχαίων Επικούρειων.
Ακόμη και στις μέρες μας, οι επικριτές του Επικουρισμού εξακολουθούν να τον παραποιούν, εμφανίζοντάς τον ως μια φυγόπονη πνευματικά, ρηχή, ηδονοθηρική, ανήθικη ή άθεη παρωδία της φιλοσοφίας. Στις μέρες μας ο Επικουρισμός έφτασε να σημαίνει το αντίθετό του: ένας εξεζητημένος ζήλος για σπάνια και ακριβά εδέσματα και ποτά.
Παρακαλώ, βρείτε το κουράγιο να αγνοήσετε μια προκατάληψη δύο χιλιάδων ετών, και αποτιμήστε τη φιλοσοφία αυτή κρίνοντας από τα αξιόλογα χαρίσματά της. Το βιβλίο αυτό σας παρέχει τις μαρτυρίες που χρειάζεστε.
D.S. Hutchinson
Στο βιβλίο ταξινομούνται κατά θέματα τα σημαντικότερα σωζώμενα κείμενα του Επίκουρου, του Λουκρήτιου, του Φιλόδημου, του Έρμαρχου και άλλων αρχαίων Επικούρειων.
- GenresPhilosophyNonfiction
320 pages, Paperback
First published March 1, 2011
9 people are currently reading
131 people want to read
About the author
Επίκουρος
10 books5 followersΟ Επίκουρος (αρχ. Ἐπίκουρος 341 π.Χ. - 270 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος. Ίδρυσε δική του φιλοσοφική σχολή, με το όνομα Κήπος του Επίκουρου, η οποία θεωρείται από τις πιο γνωστές σχολές της ελληνικής φιλοσοφίας.
Ήταν Αθηναίος πολίτης, γιος του Νεοκλή και της Χαιρεστράτης. Ο πατέρας του, Αθηναίος πολίτης από τον δήμο Γαργηττού με καταγωγή από το παλιό επιφανές Αθηναϊκό γένος των Φιλαϊδών, συμμετείχε στον αποικισμό της Σάμου, όπου ο Επίκουρος ανατράφηκε ("Επίκουρος Νεοκλέους και Χαιρεστράτης, Αθηναίος, των δήμων Γαργήττιος, γένους του των Φιλαϊδών... κληρουχησάντων Αθηναίων την Σάμον εκείθι τραφήναι" - Διογένης Λαέρτιος 10,1). Ο Επίκουρος άρχισε να έρχεται από νωρίς σε έντονη επαφή με τη φιλοσοφία του Ναυσιφάνη στο γειτονικό νησί Τέως, γεγονός που τον απομάκρυνε από κάθε πλατωνική δοξασία και τον έστρεψε στις θεωρίες του Δημόκριτου. Σε ηλικία 18 ετών μετέβη στην Αθήνα για την στρατιωτική και πολιτική του θητεία μαζί με τον κωμικό Μένανδρο. Για τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια της ζωής του δεν έχουν διασωθεί αρκετές πληροφορίες. Αργότερα, δημιούργησε το δικό του Φιλοσοφικό Κύκλο στη Μυτιλήνη και μετά στη Λάμψακο. Επέστρεψε στην Αθήνα το 307/6 π.Χ. σε ηλικία 34 ετών και αγόρασε μια έκταση στην Αθήνα ανάμεσα στο Δύπιλον και την Ακαδημία , όπου στέγασε τη φιλοσοφική του σχολή - τον Κήπο του Επίκουρου.Δίδαξε για 35 χρόνια ακολουθώντας ήσυχη και λιτή ζωή. Περιστοιχίζονταν από άνδρες, γυναίκες, εταίρες και δούλους, που μετείχαν ισάξια στον επικούρειο Κήπο. Ο Επίκουρος πέθανε το 270 π.Χ., σε ηλικία 72 χρόνων.
Ήταν Αθηναίος πολίτης, γιος του Νεοκλή και της Χαιρεστράτης. Ο πατέρας του, Αθηναίος πολίτης από τον δήμο Γαργηττού με καταγωγή από το παλιό επιφανές Αθηναϊκό γένος των Φιλαϊδών, συμμετείχε στον αποικισμό της Σάμου, όπου ο Επίκουρος ανατράφηκε ("Επίκουρος Νεοκλέους και Χαιρεστράτης, Αθηναίος, των δήμων Γαργήττιος, γένους του των Φιλαϊδών... κληρουχησάντων Αθηναίων την Σάμον εκείθι τραφήναι" - Διογένης Λαέρτιος 10,1). Ο Επίκουρος άρχισε να έρχεται από νωρίς σε έντονη επαφή με τη φιλοσοφία του Ναυσιφάνη στο γειτονικό νησί Τέως, γεγονός που τον απομάκρυνε από κάθε πλατωνική δοξασία και τον έστρεψε στις θεωρίες του Δημόκριτου. Σε ηλικία 18 ετών μετέβη στην Αθήνα για την στρατιωτική και πολιτική του θητεία μαζί με τον κωμικό Μένανδρο. Για τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια της ζωής του δεν έχουν διασωθεί αρκετές πληροφορίες. Αργότερα, δημιούργησε το δικό του Φιλοσοφικό Κύκλο στη Μυτιλήνη και μετά στη Λάμψακο. Επέστρεψε στην Αθήνα το 307/6 π.Χ. σε ηλικία 34 ετών και αγόρασε μια έκταση στην Αθήνα ανάμεσα στο Δύπιλον και την Ακαδημία , όπου στέγασε τη φιλοσοφική του σχολή - τον Κήπο του Επίκουρου.Δίδαξε για 35 χρόνια ακολουθώντας ήσυχη και λιτή ζωή. Περιστοιχίζονταν από άνδρες, γυναίκες, εταίρες και δούλους, που μετείχαν ισάξια στον επικούρειο Κήπο. Ο Επίκουρος πέθανε το 270 π.Χ., σε ηλικία 72 χρόνων.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 10 of 10 reviews
January 24, 2016
Θεωρώ τον Επίκουρο τον κορυφαίο φιλόσοφο της αρχαιότητας. Η επικούρεια ηθική πιστεύω ότι είναι η πληρέστερη και σίγουρα πιο κοντά στα πιστεύω μου. Δυστυχώς ελάχιστα κείμενα του Επίκουρου έχουν σωθεί, ωστόσο η φιλοσοφική του σχολή, ο "Κήπος", αρκετά μακρά σε διάρκεια, ενέπνευσε πολλούς μεταγενέστερους φιλοσόφους, οι οποίοι μας μετέφεραν τις ιδέες της επικούρειας φιλοσοφίας.
Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι πολύ καλό σε ποιότητα και η δομή του απόλυτα κατατοπιστική για κάποιον που διαβάζει για πρώτη φορά Επίκουρο. Το βιβλίο αυτό, το έχω διαβάσει πολλές φορές από μαθητής ακόμα, το 2000 που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά. Άλλωστε στη βιβλιοθήκη του πατέρα μου από μικρός ανακάλυψα αρκετά βιβλία του Επίκουρου, που με έκαναν να τον αγαπήσω ιδιαιτέρως.
Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι πολύ καλό σε ποιότητα και η δομή του απόλυτα κατατοπιστική για κάποιον που διαβάζει για πρώτη φορά Επίκουρο. Το βιβλίο αυτό, το έχω διαβάσει πολλές φορές από μαθητής ακόμα, το 2000 που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά. Άλλωστε στη βιβλιοθήκη του πατέρα μου από μικρός ανακάλυψα αρκετά βιβλία του Επίκουρου, που με έκαναν να τον αγαπήσω ιδιαιτέρως.
August 13, 2019
Το βιβλίο ήδη απ’ την εισαγωγή του, ξεκινάει με μία ενδιαφέρουσα πρόκληση, που είναι άλλωστε πυρηνικός λόγος για να διαβάσεις τη Φιλοσοφία, σε όλες τις στρώσεις της. Η γόνιμη ανάγνωση << που ωθεί σε μια διαπάλη ιδεών και στη διαρκή αντιπαραβολή των προσωπικών επιλογών του αναγνώστη με τις θέσεις του Επίκουρου >>. Το οποίο είναι άλλωστε και ο τρόπος, που ως τώρα, διάβασα έργα του Σενέκα και του Αριστοτέλη. Είναι τα έργα, που δεν περιμένουν να το θελήσει ο αναγνώστης, το απαιτούν. Πράγμα που πολλές φορές με βγάζει έξω απ’ τα ρούχα μου, όταν κάποιος απευθύνεται σε έργα, σαν το Περί Ψυχής, φιλολογικά. Δεν είναι σωστό να διαβάζεται έτσι η Φιλοσοφία. Δεν είναι φιλολογία. Και γι’ αυτό είναι ιεροσυλία και είναι προτιμότερο, να μη διαβάζεται καθόλου. Ας σκεφτούμε άλλωστε, πως η Φιλοσοφία απουσιάζει απ’ τα ενδιαφέροντα των νέων. Κάθε φορά που κάναμε αρχαία, ασφυκτιούσα, ή έτρεχα να πιω νερό. Δε μπορούσα να το δω. Και γι’ αυτό ίσως, ο λόγος που τελικά διάβασα Φιλοσοφία και ανακάλυψα μια άλλη σελίδα στη ζωή μου, είναι η πολύ κατοπινή επαφή, με ένα μαθηματικό. Ως τότε, χαρακτήριζα πάντοτε, οποιονδήποτε αναφερόταν στους Έλληνες Φιλοσόφους, ως εθνικιστή και γραφικό. Κι όταν αναφερόταν στους αλλοδαπούς Φιλοσόφους, ως σπασίκλα φιλολογίσκο και ξενέρωτο. Κι αυτό είναι το μεγαλύτερο έγκλημα, του εκπαιδευτικού συστήματος. Το μόνο όφελος της φιλολογίας εν προκειμένω, είναι η πιστή απόδοση των κειμένων και η αυτολέξεί μετάφραση. Κι ίσως κι αυτό, να είναι τελικά μέρος του προβλήματος. Αλλά αυτό βέβαια, είναι ένα σφάλμα, που προτίθεμαι να κάνω κι εγώ. Η δοτική παραμένει πολύ λιγότερο ενδιαφέρουσα για ‘μενα, απ’ ότι το εσωτερικό γινόμενο, ή το επικαμπύλιο ( δύο κατ’ εξοχήν ζητήματα, που απαιτήθηκε η υλοποίηση τους, ύστερα απ’ τις επιταγές της Φιλοσοφίας και που αυτό την καθιστά πολύ περισσότερο, επίγεια και καθημερινή, απ’ όσο νομίζουμε ).
Στον πρόλογο, συναντούμε αρκετές φράσεις, που μη έχοντας την οποιαδήποτε άλλη επαφή με την επικούρεια φιλοσοφία, μοιάζουν ξύλινες κι αδιαπέραστες, προς το παρόν. Η πρώτη φράση που διαπερνά καθαρά, το λίπος μπροστά μας, είναι << δεν έχουμε ανάγκη από πράγματα ακριβά που δύσκολα αποκτώνται και δύσκολα διατηρούνται >>. Κι η πρώτη φράση που προκαλεί πνευματική επανάσταση είναι << η ψυχή να νιώσει σιγουριά >>. Τι σημαίνει αυτό; Όχι, τι πραγματικά σημαίνει αυτό; Μένει κι αυτό, πως η πολυτέλεια δεν είναι κάτι κακό, αρκεί να είναι εύκολα προσβάσιμη, να μην απαιτεί το ξύπνημα του άγχους. Αμέσως, απενοχοποιεί το air condition, αντί του ανεμιστήρα. Δεν απενοχοποιεί το Mercedes που περνάει απ’ το δρόμο και στέκεις να το κοιτάς εντυπωσιασμένος. Μα όμως, το ίδιο αυτοκίνητο απενοχοποιείται, αν πραγματικά αξίζει τον κόπο και απολαύσεις πραγματικά, τη διαδρομή, μια μέρα που θα χρειαστείς ένα ταξί. Είναι όμως κάτι, που αξίζει να γίνει αυτοσκοπός;
<< Το φοβερό εύκολα μπορείς να το αντέξεις >>. Ναι πράγματι, όπως σημειώνεται στον ίδιο πρόλογο, αυτή η φράση δεν μπορεί να γίνει εύκολα αποδεκτή. Απαιτεί δύο ψυχικές καταστάσεις, την εμπειρία και τη δυνατότητα δυναμικής αντιπαραβολής. Έλεγε ο Σοπενάουερ, τι έχεις για ‘σενα, τι έχεις και τι έχεις αποκτήσει, τι έχεις ζήσει. Μέσα σε αυτά, αποκλείεται να μην υπάρχει έστω μία στιγμή απόλυτης ηδονής. Σκέψου το λίγο. Απομόνωσε το και σκέψου το. Όσο για την εμπειρία, ας θυμηθούμε το Σενέκα να λέει πως το μακρύ ταξίδι μπορεί να κουράσει λιγότερο απ’ το κονταροχτύπημα με τα στοιχεία της φύσης, μέσα στο λιμάνι. Αυτό δε μπορείς να το καταλάβεις εύκολα στα 20, μπορείς όμως να το αντιληφθείς καλύτερα στα 35, ή αν είσαι σαν το παιδί 19 ετών, που βρισκόταν στην ανοσοκαταστολή, μαζί με το θείο μου, για λευχαιμία, να μπορείς πραγματικά να το καταλάβεις, να νιώσεις, πως ναι αντέχω. Αναπτύσσονται και μεταβάλλονται τα όρια της αντοχής. Ακόμη, παραμένει δύσκολο να αποδεχτείς αυτή τη φράση. Όμως, αλήθεια, αντέχεις. Δε σου δόθηκε ακόμα η ευκαιρία, αλλά αντέχεις.
<< Μη σε στενοχωρεί ο θάνατος >>. Κάποτε μου είχαν πει μια φράση, που τώρα έμαθα πως αυτός που πραγματικά την είχε πει, ήταν ο Επίκουρος. Δεν είναι εδώ τώρα ο θάνατος. Δε θα είσαι εδώ, όταν εγκατασταθεί. Γράφει παρακάτω << η έγνοια του θανάτου καλύπτει σαν πέπλο την εμπειρία της ζωής >>. Κι ακόμη πιο κάτω, << ό,τι έχει σημασία είναι η συνέχεια του βιώματος, η οποία όμως διαρρηγνύεται με το χωρισμό της ψυχής από το σώμα >>. Μην αρνείσαι να σηκωθείς απ’ το τραπέζι όταν έχεις χορτάσει. Ναι ξέρω, ότι εξεγείρεσαι. Σε ενοχλεί που δε μπορώ να σε καταλάβω, γιατί έχεις μια όμορφη κοπέλα, τα παιδιά σου, τους γονείς σου. Δεν έχω τίποτα απ’ όλα αυτά και κανέναν. Εκτός απ’ τα παιδιά, που δεν απέκτησα ποτέ, τα είχα όμως όλα τα άλλα και τα έχασα. Καταλαβαίνω το άγχος σου όταν ξυπνάς τη νύχτα και σφίγγεις τα μάτια, για να φύγει η κακή σκέψη κι όταν φοβάσαι να ζήσεις το τώρα, γιατί θα έρθει το μετά. Υπήρξε κάποτε μια κοπέλα, που τη νοιάστηκα αρκετά, ζούσαμε σε διαφορετικές πόλεις. Κάθε φορά που ερχόταν, μπορούσα να ζήσω την ευτυχία, για όσο. Σκεφτόμουν όμως συνεχώς, πόσες μέρες, πόσες ώρες ακόμα. Και πρέπει τώρα να προσπαθήσω πολύ, για να ξαναζήσω μέσα μου εκείνες τις στιγμές. Τι σχέση έχει αναρωτιέσαι. Εγώ αναφέρθηκα σε θάνατο, δεν είμαι ο συγγραφέας του βιβλίου, ούτε ο Επίκουρος. Το τι είναι θάνατος, μπορεί να είναι υλικό, ή όχι. Η αλήθεια όμως είναι αυτή, πως πραγματικά επικαλύπτει την εμπειρία της ζωής μας, σα να διαγράφει και να ρίχνει πέπλα λήθης σε ό,τι ζούμε ή έχουμε ζήσει. Δεν μπορείς να προλάβεις κάτι, που δεν είναι καν ορατό. Αγνόησε το λοιπόν.
<< Μη φοβάσαι το θεό >>. Ο Άγγελος Τερζάκης έγραψε στη Μυστική Ζωή << "Αμφισβήτησα την υποψηφιότητα μου για θεός, αυτό όμως δε θα πει και πως δεν είμαι φτιαγμένος από την ουσία του Θεού. Έτσι το κάθε δέντρο, η πέτρα. Η λοιπόν είμαι κι εγώ απ την ουσία του Θεού πλασμένος και τότε παιδί του, ή από κάτι άλλο και τότε αποπαίδι του. Το πρώτο σημαίνει πως μπορώ να σηκωθώ στα νύχια μου και να του ζητήσω λόγο. Το δεύτερο πως δεν έχω καμιά ηθική υποχρέωση να σωπάσω. Και συμπεραίνω: Δέχομαι να είμαι γιος του Θεού ή θύμα Του. Δούλος Του όμως όχι >>.
Παρακάτω, θα ήθελα να σημειωθεί πως δεν κάνω καμιά διάκριση του ποιος λέει τι ακριβώς. Ας θεωρήσουμε πάντως, πως η Επικούρεια Φιλοσοφία, είναι μία κι αδιάσπαστη κι ας αφήσουμε τα άτομα στην ησυχία τους, γιατί αλλιώς θα έπρεπε να κοιτούμε ότι ο ελέφαντας δε χωράει στο δωμάτιο κι όχι ότι βρίσκεται μέσα στο δωμάτιο, που είναι αρκετά μεγάλο ώστε να τον περιλαμβάνει, βαμμένο σε χρώμα που δεν κάνει ανήσυχο το ζώο και το οποίο ζώο δε μυρίζει άσκημα, δεν μας κοιτάει αυτή τη στιγμή, τα αντικείμενα που βρίσκονται γύρω του, μοιάζουν να μην τον περιορίζουν, αλλά ούτε και να τα περιορίζει κλπ κλπ. Όμως ο ελέφαντας είναι μέσα στο δωμάτιο.
<< Τα πάντα παραμένουν ακλόνητα αν εξηγηθούν με τη μέθοδο των πολλαπλών αιτίων, σε συμφωνία πάντα με τα αντιληπτά φαινόμενα, όταν αποδεχτούμε όπως θα ‘πρεπε μια εύλογη εξήγηση τους. Αν όμως αποδεχτούμε μια θεωρία κι απορρίψουμε μια άλλη τη στιγμή που κι αυτή η άλλη επίσης συμφωνεί με τα φαινόμενα, είναι φανερό πως εγκαταλείπουμε της σφαίρα της επιστημονικής έρευνας και κατρακυλούμε στη μυθολογία >>.
Ας προσέξουμε εδώ, πως γράφει αίτιο και όχι αιτία.
<< Κι όποιος νομίζει ότι τίποτα δε μπορούμε να γνωρίζουμε, ομολογεί ο ίδιος ότι δε μπορεί να ισχυριστεί καν αυτό >>.
Όχι μην πας στο Σωκράτη, άστο αυτό. Στον εαυτό σου να πας και στους γύρω σου. Σκέψου πάνω σ’ αυτό το ‘’δεν ξέρω’’ που τόσο συχνά απαντούμε, τι πραγματικά δηλώνει. Πραγματικά, σκέψου το.
<< Είναι διεστραμμένη αντίληψη το να πιστεύει κανείς ότι το αντικείμενο που του εντυπώθηκε όταν είδε από κοντά κι εκείνο που εντυπώθηκε όταν είδε από μακριά, είναι ένα και το αυτό >>.
Γράφει κάπου παρακάτω, πως κρίνουμε σωστά, ή άσκημα. Δεν γράφει λανθασμένα. Ας σταθούμε να το σκεφτούμε λίγο αυτό, μην το προσπεράσουμε έτσι.
Ας σημειωθεί ξανά, πόσο σημαντικό είναι αφ’ ενός να αντιλαμβανόμαστε τι γράφεται, γιατί γράφεται με την αρχική σημασία των λέξεων, να το εξετάζουμε και να μην ξεχνάμε κάθετί να το μεταφράζουμε ξανά και ξανά, σε όσες περισσότερες παραλλαγές των λέξεων και των παραδειγμάτων που γνωρίζουμε, μπορούμε να σκεφτούμε, γιατί αυτό μπορεί να είναι η χάρη στον εαυτό μας, ή σε έναν άλλο άνθρωπο να καταλάβει κάτι με ουράνια αξία. Κάποτε στο μάθημα της Στατιστικής, μπόρεσα να αντιληφθώ μια θεωρία που διδασκόταν απ’ το σχολείο και ποτέ δεν την κατάλαβα, γιατί ο επιστημονικός συνεργάτης που είχε γράψει τις σημειώσεις, σε ένα σημείο, πρόσθεσε ένα ασήμαντο ‘’και’’. Την ανάγκη άλλωστε, της πρωταρχικής σημασίας, θα την καταλάβουμε σε σημεία, σαν αυτό που γράφεται για την πρόληψη και την υπόληψη. Ένας άλλος τρόπος να διαβαστεί η ίδια παράγραφος είναι και η αλληγορική. Φοβάμαι όμως, ότι ενώ ήδη μας έχει δοθεί η οδηγία, για την πρωταρχική απόδοση των λέξεων, αν δεν διαβάσουμε πρώτα ολοκληρωμένα στη μία φορά και διατηρώντας κατά νου για μελλοντικές σκέψεις και παιχνιδίσματα, την αλληγορική, θα καταλήξουμε στις γνωστές πολλαπλές αναγνώσεις κι ερμηνείες του Κορανίου.
<< Αυτή και μόνο αυτή είναι η σίγουρη και σταθερή σου ελπίδα για την ανακάλυψη της αλήθειας, κι άλλη δεν υπάρχει. Μόνη ελπίδα σου είναι η ικανότητα να κρίνεις και να ξεχωρίζεις το ψέμα από την αλήθεια, και σαν τους αργυραμοιβούς να καταλαβαίνεις ποια είναι τα άξια και τα ανόθευτα και ποια τα κίβδηλα. Κι αν τύχει κι αποκτήσεις τέτοια ικανότητα κι επιδεξιότητα, τότε προχωράς στον έλεγχο των όσων λέγονται. Ειδεμή να ξέρεις πως τίποτα δε θα εμποδίσει, να σε σέρνει ο καθένας απ’ τη μύτη ή να τρέχεις σαν πρόβατο πίσω απ’ το βλαστάρι που θα σου τείνουν. Ή πιο σωστά θα είσαι σαν ένα υγρό χυμένο πάνω στο τραπέζι, κι όπου σε σπρώχνει ο καθένας με το δαχτυλάκι του, θα πηγαίνεις. Ή μα το Δία, σαν καλαμιά που φυτρώνει στην ακροποταμιά και γέρνει σε κάθε φύσημα του αέρα και σαλεύει ακόμα κι όταν η αύρα είναι ανεπαίσθητη >>.
Μπορούμε στο παραπάνω απόσπασμα του Λουκιανού να διακρίνουμε πολλές απ’ τις μη αναγνωρισμένες αρετές του Στεντάλ. Αλλά βέβαια, μιας και το διαβάζω παράλληλα και γνωρίζοντας την άριστη γνώση του Χάρντυ γύρω απ’ την αρχαία Φιλοσοφία, βρίσκω στο παραπάνω πολλές σκηνές, απ’ το Τζουντ.
Αλλά ας καταλάβουμε μια και καλή, γιατί ίσως όλα τα παραπάνω να μοιάζουν παράταιρα, αν οι επικούρειοι έπρεπε να ζουν μέσα σε οργανωμένες εστίες, ότι κατ’ αρχάς το εν λόγω φιλοσοφικό σύστημα, δεν απαιτούσε κάτι τέτοιο, ήταν κάτι στο οποίο οδηγήθηκαν οι άνθρωποι που το ακολούθησαν τα πρώτα χρόνια και με γνώμονα τη μεγάλη σημασία που δίδεται στη φιλία ( η φιλία παρεπιπτόντως επιδέχεται πολλών διαφορετικών αναγνώσεων, σε συνδυασμό με τη γενικότερη άποψη του Επίκουρου ) και σε πρώτη φάση πρόκειται για ένα σύστημα το οποίο είχε σκοπό να συνοδεύει στις καθημερινές ασχολίες κι υπήρχαν μάλιστα σημειωματάκια, μικρές επιγραφές, που μπορούσε να φέρει κάποιος μαζί του, για να μπορεί να έχει ένα φίλο που κουβαλά και κάθε φορά που πάει να αγχωθεί, ή να περάσει μια κρίση, να σκέφτεται τις αρχές της επικούρειας φιλοσοφίας. Αυτό δε διαφέρει και πολύ, απ’ το να έχεις σε τατού μια φράση που σημαίνει πολλά για ‘σενα και σε βοηθά να ξεπερνάς καταστάσεις, ή μπρελόκ με χαραγμένα ρητά κι ακόμη ημερολόγια με μια καθημερινή πρόταση αποφθέγματος, για μια αρμονικότερη ζωή. Ας μην αγνοούμε τέλος, πως απευθύνεται σε εμάς. Ας μην ξεχνούμε το Σενέκα να μιλάει για τους αιώνιους φίλους, που είναι εκεί να μας προστατέψουν, να μας μιλήσουν, να μας αντισταθούν κι είναι κάθε στιγμή κοντά μας.
<< Η αίσθηση είναι κριτήριο αλήθειας >>. Τι σημαίνει αυτό; Και είχε δίκιο ο Κικέρωνας να παραπονιέται, τριβόταν, ή μήπως να πιστέψω ότι εγώ είμαι διάνοια κι ο Κικέρωνας βλάκας; Ο Γιάννης κι ο Κώστας πίνουν ένα Σαρντονέ. Ο Γιάννης το βρίσκει στυφό κι ο Κώστας το βρίσκει γλυκόξινο. Η αίσθηση είναι κριτήριο αλήθειας. Τι ήπιαν κι οι δύο; Κρασί. Υπάρχει καμιά αμφισβήτηση του ενός ή του άλλου; Όχι. Ο προσδιορισμός της γεύσης δεν αναιρεί τη φύση του υγρού που ήπιαν κι οι δύο, άρα αποτελεί κριτήριο αλήθειας. Δεν αποτελεί κριτήριο ορθότητας ως προς ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό. Του οποίου η ανάλυση θα επεκτεινόταν σε πολλά άλλα σημεία, όπως καταλαβαίνουμε. Ότι εγώ δε χρειαζόμουνα επεξήγηση και ο Κικέρωνας δε ζητούσε εξήγηση, αλλά διαμαρτυρόταν, τι σημαίνει; Θα διαφωνούσαμε ο Κικέρωνας κι εγώ ότι κατά τη γνώση μας ο Επίκουρος λέει πως η αίσθηση είναι κριτήριο αλήθειας;; Άρα… Βλέπουμε λοιπόν τι ακριβώς εννοούσε ο Επίκουρος όταν αποστρεφόταν τα εννοιολογικά παιχνίδια. Προτού τον απορρίψουμε ως ανίκανο να τα διαχειριστεί, ας μην αγνοούμε ότι την πρώτη φορά που ακούσαμε για το παράδοξο του Μένωνα, ή ένα άλλο με το καράβι του Ηράκλειτου ( με το οποίο btw είχα φάει απίστευτο κόλλημα, μέχρι και διανύσματα είχα χρησιμοποιήσει ) δε μας φάνηκε παρά ανόητο παιχνίδι με τις λέξεις. Αν και από την άλλη η απόρριψη μιας πρότασης του τύπου ο Γιωρίκας αύριο θα ζει ή δε θα ζει, που είναι ενιαία σωστή, αλλά επί μέρους πριν και μετά το ‘’η’’ είναι ισόποσα λανθασμένη ή σωστή εκτίμηση δημιουργεί πολλά ενδεχόμενα, που και πάλι μας βάζουν να σκεφτούμε πως ο Επίκουρος καλά λέγει όταν απορρίπτει σε τέτοιες περιπτώσεις την έννοια της αντίφασης. Θα συμφωνήσω τελικά με τον Επίκουρο, όσον αφορά τη σαφήνεια των λέξεων.
Ήδη απ’ τις πρώτες σημειώσεις στο τέλος του πρώτου κεφαλαίου, αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι πως όσο εύκολα κατανοητά ή αντιληπτά ήταν τα πράγματα κατά την απλή απόδοση των κειμένων, τόσο πιο συγκεχυμένες ήταν οι σημειώσεις. Πράγμα που με φέρνει πίσω στην αρχική μου σκέψη, για τη Φιλοσοφία και τη φιλολογία και βέβαια ξαναθέτει επί τάπητος, το ζήτημα της σαφήνειας και της άποψης του Επίκουρου, πως τα λιγότερο γνωστά μπορούν να περιγραφούν μέσα απ’ τα περισσότερο γνωστά, σε διακριτά σημεία και αποτελούν οι ίδιες οι σημειώσεις, ένα έξοχο αντιπαράδειγμα, όσων τη χρήση, εν γένει αποδοκίμαζε ο Φιλόσοφος.
Φύση:
Ό,τι συμβαίνει διέπεται από τους φυσικούς νόμους
Κάθετί μετατρέπεται σε μια άλλη μορφή ύλης ή ενέργειας
Αυτό που δε φαίνεται είναι ένα απειροελάχιστο σωματίδιο
Μόνο το άϋλο δε διαταράσσεται, τα σώματα μπορούν να επηρεαστούν
Αν ακινητεί τότε βρίσκεται σε παύση. Αν τίποτα δεν το διαπερνά είναι άϋλο. Αν υπάρχει παύση, αν υπάρχει μη ύλη, τότε υπάρχει και κενό
Το σύμπαν δεν είναι πεπερασμένο
Η ύλη, το κενό και η ενέργεια διέπουν την έννοια του αληθινού
Το στερεό αποτελείται από σωματίδια που συγκροτούνται χάρη στις μορφές ενέργειας, απ’ αυτή την άποψη είναι αδιαπέραστα απ’ το κενό.
Και βάσει του παραπάνω η ενέργεια συνεπάγεται μια ορισμένη μορφή κίνησης, στο κενό είναι γραμμική και εντός των σωμάτων παλμική.
Κάθετί που επιδρά στα σωματίδια δυνητικά μπορεί να μεταβάλλει τη θέση τους
Αφού κάθετί που διαταράσσεται είναι σώμα, άρα και τα έμβια
Η αίσθηση είναι το τελικό κριτήριο, δε μπορεί να διαψευστεί.
( Η υπόλοιπη αξιολόγηση μου ακολουθεί σε σχόλιο διότι δε χωρούσε )
Η βαθμολογία είναι 4 - 5
Στον πρόλογο, συναντούμε αρκετές φράσεις, που μη έχοντας την οποιαδήποτε άλλη επαφή με την επικούρεια φιλοσοφία, μοιάζουν ξύλινες κι αδιαπέραστες, προς το παρόν. Η πρώτη φράση που διαπερνά καθαρά, το λίπος μπροστά μας, είναι << δεν έχουμε ανάγκη από πράγματα ακριβά που δύσκολα αποκτώνται και δύσκολα διατηρούνται >>. Κι η πρώτη φράση που προκαλεί πνευματική επανάσταση είναι << η ψυχή να νιώσει σιγουριά >>. Τι σημαίνει αυτό; Όχι, τι πραγματικά σημαίνει αυτό; Μένει κι αυτό, πως η πολυτέλεια δεν είναι κάτι κακό, αρκεί να είναι εύκολα προσβάσιμη, να μην απαιτεί το ξύπνημα του άγχους. Αμέσως, απενοχοποιεί το air condition, αντί του ανεμιστήρα. Δεν απενοχοποιεί το Mercedes που περνάει απ’ το δρόμο και στέκεις να το κοιτάς εντυπωσιασμένος. Μα όμως, το ίδιο αυτοκίνητο απενοχοποιείται, αν πραγματικά αξίζει τον κόπο και απολαύσεις πραγματικά, τη διαδρομή, μια μέρα που θα χρειαστείς ένα ταξί. Είναι όμως κάτι, που αξίζει να γίνει αυτοσκοπός;
<< Το φοβερό εύκολα μπορείς να το αντέξεις >>. Ναι πράγματι, όπως σημειώνεται στον ίδιο πρόλογο, αυτή η φράση δεν μπορεί να γίνει εύκολα αποδεκτή. Απαιτεί δύο ψυχικές καταστάσεις, την εμπειρία και τη δυνατότητα δυναμικής αντιπαραβολής. Έλεγε ο Σοπενάουερ, τι έχεις για ‘σενα, τι έχεις και τι έχεις αποκτήσει, τι έχεις ζήσει. Μέσα σε αυτά, αποκλείεται να μην υπάρχει έστω μία στιγμή απόλυτης ηδονής. Σκέψου το λίγο. Απομόνωσε το και σκέψου το. Όσο για την εμπειρία, ας θυμηθούμε το Σενέκα να λέει πως το μακρύ ταξίδι μπορεί να κουράσει λιγότερο απ’ το κονταροχτύπημα με τα στοιχεία της φύσης, μέσα στο λιμάνι. Αυτό δε μπορείς να το καταλάβεις εύκολα στα 20, μπορείς όμως να το αντιληφθείς καλύτερα στα 35, ή αν είσαι σαν το παιδί 19 ετών, που βρισκόταν στην ανοσοκαταστολή, μαζί με το θείο μου, για λευχαιμία, να μπορείς πραγματικά να το καταλάβεις, να νιώσεις, πως ναι αντέχω. Αναπτύσσονται και μεταβάλλονται τα όρια της αντοχής. Ακόμη, παραμένει δύσκολο να αποδεχτείς αυτή τη φράση. Όμως, αλήθεια, αντέχεις. Δε σου δόθηκε ακόμα η ευκαιρία, αλλά αντέχεις.
<< Μη σε στενοχωρεί ο θάνατος >>. Κάποτε μου είχαν πει μια φράση, που τώρα έμαθα πως αυτός που πραγματικά την είχε πει, ήταν ο Επίκουρος. Δεν είναι εδώ τώρα ο θάνατος. Δε θα είσαι εδώ, όταν εγκατασταθεί. Γράφει παρακάτω << η έγνοια του θανάτου καλύπτει σαν πέπλο την εμπειρία της ζωής >>. Κι ακόμη πιο κάτω, << ό,τι έχει σημασία είναι η συνέχεια του βιώματος, η οποία όμως διαρρηγνύεται με το χωρισμό της ψυχής από το σώμα >>. Μην αρνείσαι να σηκωθείς απ’ το τραπέζι όταν έχεις χορτάσει. Ναι ξέρω, ότι εξεγείρεσαι. Σε ενοχλεί που δε μπορώ να σε καταλάβω, γιατί έχεις μια όμορφη κοπέλα, τα παιδιά σου, τους γονείς σου. Δεν έχω τίποτα απ’ όλα αυτά και κανέναν. Εκτός απ’ τα παιδιά, που δεν απέκτησα ποτέ, τα είχα όμως όλα τα άλλα και τα έχασα. Καταλαβαίνω το άγχος σου όταν ξυπνάς τη νύχτα και σφίγγεις τα μάτια, για να φύγει η κακή σκέψη κι όταν φοβάσαι να ζήσεις το τώρα, γιατί θα έρθει το μετά. Υπήρξε κάποτε μια κοπέλα, που τη νοιάστηκα αρκετά, ζούσαμε σε διαφορετικές πόλεις. Κάθε φορά που ερχόταν, μπορούσα να ζήσω την ευτυχία, για όσο. Σκεφτόμουν όμως συνεχώς, πόσες μέρες, πόσες ώρες ακόμα. Και πρέπει τώρα να προσπαθήσω πολύ, για να ξαναζήσω μέσα μου εκείνες τις στιγμές. Τι σχέση έχει αναρωτιέσαι. Εγώ αναφέρθηκα σε θάνατο, δεν είμαι ο συγγραφέας του βιβλίου, ούτε ο Επίκουρος. Το τι είναι θάνατος, μπορεί να είναι υλικό, ή όχι. Η αλήθεια όμως είναι αυτή, πως πραγματικά επικαλύπτει την εμπειρία της ζωής μας, σα να διαγράφει και να ρίχνει πέπλα λήθης σε ό,τι ζούμε ή έχουμε ζήσει. Δεν μπορείς να προλάβεις κάτι, που δεν είναι καν ορατό. Αγνόησε το λοιπόν.
<< Μη φοβάσαι το θεό >>. Ο Άγγελος Τερζάκης έγραψε στη Μυστική Ζωή << "Αμφισβήτησα την υποψηφιότητα μου για θεός, αυτό όμως δε θα πει και πως δεν είμαι φτιαγμένος από την ουσία του Θεού. Έτσι το κάθε δέντρο, η πέτρα. Η λοιπόν είμαι κι εγώ απ την ουσία του Θεού πλασμένος και τότε παιδί του, ή από κάτι άλλο και τότε αποπαίδι του. Το πρώτο σημαίνει πως μπορώ να σηκωθώ στα νύχια μου και να του ζητήσω λόγο. Το δεύτερο πως δεν έχω καμιά ηθική υποχρέωση να σωπάσω. Και συμπεραίνω: Δέχομαι να είμαι γιος του Θεού ή θύμα Του. Δούλος Του όμως όχι >>.
Παρακάτω, θα ήθελα να σημειωθεί πως δεν κάνω καμιά διάκριση του ποιος λέει τι ακριβώς. Ας θεωρήσουμε πάντως, πως η Επικούρεια Φιλοσοφία, είναι μία κι αδιάσπαστη κι ας αφήσουμε τα άτομα στην ησυχία τους, γιατί αλλιώς θα έπρεπε να κοιτούμε ότι ο ελέφαντας δε χωράει στο δωμάτιο κι όχι ότι βρίσκεται μέσα στο δωμάτιο, που είναι αρκετά μεγάλο ώστε να τον περιλαμβάνει, βαμμένο σε χρώμα που δεν κάνει ανήσυχο το ζώο και το οποίο ζώο δε μυρίζει άσκημα, δεν μας κοιτάει αυτή τη στιγμή, τα αντικείμενα που βρίσκονται γύρω του, μοιάζουν να μην τον περιορίζουν, αλλά ούτε και να τα περιορίζει κλπ κλπ. Όμως ο ελέφαντας είναι μέσα στο δωμάτιο.
<< Τα πάντα παραμένουν ακλόνητα αν εξηγηθούν με τη μέθοδο των πολλαπλών αιτίων, σε συμφωνία πάντα με τα αντιληπτά φαινόμενα, όταν αποδεχτούμε όπως θα ‘πρεπε μια εύλογη εξήγηση τους. Αν όμως αποδεχτούμε μια θεωρία κι απορρίψουμε μια άλλη τη στιγμή που κι αυτή η άλλη επίσης συμφωνεί με τα φαινόμενα, είναι φανερό πως εγκαταλείπουμε της σφαίρα της επιστημονικής έρευνας και κατρακυλούμε στη μυθολογία >>.
Ας προσέξουμε εδώ, πως γράφει αίτιο και όχι αιτία.
<< Κι όποιος νομίζει ότι τίποτα δε μπορούμε να γνωρίζουμε, ομολογεί ο ίδιος ότι δε μπορεί να ισχυριστεί καν αυτό >>.
Όχι μην πας στο Σωκράτη, άστο αυτό. Στον εαυτό σου να πας και στους γύρω σου. Σκέψου πάνω σ’ αυτό το ‘’δεν ξέρω’’ που τόσο συχνά απαντούμε, τι πραγματικά δηλώνει. Πραγματικά, σκέψου το.
<< Είναι διεστραμμένη αντίληψη το να πιστεύει κανείς ότι το αντικείμενο που του εντυπώθηκε όταν είδε από κοντά κι εκείνο που εντυπώθηκε όταν είδε από μακριά, είναι ένα και το αυτό >>.
Γράφει κάπου παρακάτω, πως κρίνουμε σωστά, ή άσκημα. Δεν γράφει λανθασμένα. Ας σταθούμε να το σκεφτούμε λίγο αυτό, μην το προσπεράσουμε έτσι.
Ας σημειωθεί ξανά, πόσο σημαντικό είναι αφ’ ενός να αντιλαμβανόμαστε τι γράφεται, γιατί γράφεται με την αρχική σημασία των λέξεων, να το εξετάζουμε και να μην ξεχνάμε κάθετί να το μεταφράζουμε ξανά και ξανά, σε όσες περισσότερες παραλλαγές των λέξεων και των παραδειγμάτων που γνωρίζουμε, μπορούμε να σκεφτούμε, γιατί αυτό μπορεί να είναι η χάρη στον εαυτό μας, ή σε έναν άλλο άνθρωπο να καταλάβει κάτι με ουράνια αξία. Κάποτε στο μάθημα της Στατιστικής, μπόρεσα να αντιληφθώ μια θεωρία που διδασκόταν απ’ το σχολείο και ποτέ δεν την κατάλαβα, γιατί ο επιστημονικός συνεργάτης που είχε γράψει τις σημειώσεις, σε ένα σημείο, πρόσθεσε ένα ασήμαντο ‘’και’’. Την ανάγκη άλλωστε, της πρωταρχικής σημασίας, θα την καταλάβουμε σε σημεία, σαν αυτό που γράφεται για την πρόληψη και την υπόληψη. Ένας άλλος τρόπος να διαβαστεί η ίδια παράγραφος είναι και η αλληγορική. Φοβάμαι όμως, ότι ενώ ήδη μας έχει δοθεί η οδηγία, για την πρωταρχική απόδοση των λέξεων, αν δεν διαβάσουμε πρώτα ολοκληρωμένα στη μία φορά και διατηρώντας κατά νου για μελλοντικές σκέψεις και παιχνιδίσματα, την αλληγορική, θα καταλήξουμε στις γνωστές πολλαπλές αναγνώσεις κι ερμηνείες του Κορανίου.
<< Αυτή και μόνο αυτή είναι η σίγουρη και σταθερή σου ελπίδα για την ανακάλυψη της αλήθειας, κι άλλη δεν υπάρχει. Μόνη ελπίδα σου είναι η ικανότητα να κρίνεις και να ξεχωρίζεις το ψέμα από την αλήθεια, και σαν τους αργυραμοιβούς να καταλαβαίνεις ποια είναι τα άξια και τα ανόθευτα και ποια τα κίβδηλα. Κι αν τύχει κι αποκτήσεις τέτοια ικανότητα κι επιδεξιότητα, τότε προχωράς στον έλεγχο των όσων λέγονται. Ειδεμή να ξέρεις πως τίποτα δε θα εμποδίσει, να σε σέρνει ο καθένας απ’ τη μύτη ή να τρέχεις σαν πρόβατο πίσω απ’ το βλαστάρι που θα σου τείνουν. Ή πιο σωστά θα είσαι σαν ένα υγρό χυμένο πάνω στο τραπέζι, κι όπου σε σπρώχνει ο καθένας με το δαχτυλάκι του, θα πηγαίνεις. Ή μα το Δία, σαν καλαμιά που φυτρώνει στην ακροποταμιά και γέρνει σε κάθε φύσημα του αέρα και σαλεύει ακόμα κι όταν η αύρα είναι ανεπαίσθητη >>.
Μπορούμε στο παραπάνω απόσπασμα του Λουκιανού να διακρίνουμε πολλές απ’ τις μη αναγνωρισμένες αρετές του Στεντάλ. Αλλά βέβαια, μιας και το διαβάζω παράλληλα και γνωρίζοντας την άριστη γνώση του Χάρντυ γύρω απ’ την αρχαία Φιλοσοφία, βρίσκω στο παραπάνω πολλές σκηνές, απ’ το Τζουντ.
Αλλά ας καταλάβουμε μια και καλή, γιατί ίσως όλα τα παραπάνω να μοιάζουν παράταιρα, αν οι επικούρειοι έπρεπε να ζουν μέσα σε οργανωμένες εστίες, ότι κατ’ αρχάς το εν λόγω φιλοσοφικό σύστημα, δεν απαιτούσε κάτι τέτοιο, ήταν κάτι στο οποίο οδηγήθηκαν οι άνθρωποι που το ακολούθησαν τα πρώτα χρόνια και με γνώμονα τη μεγάλη σημασία που δίδεται στη φιλία ( η φιλία παρεπιπτόντως επιδέχεται πολλών διαφορετικών αναγνώσεων, σε συνδυασμό με τη γενικότερη άποψη του Επίκουρου ) και σε πρώτη φάση πρόκειται για ένα σύστημα το οποίο είχε σκοπό να συνοδεύει στις καθημερινές ασχολίες κι υπήρχαν μάλιστα σημειωματάκια, μικρές επιγραφές, που μπορούσε να φέρει κάποιος μαζί του, για να μπορεί να έχει ένα φίλο που κουβαλά και κάθε φορά που πάει να αγχωθεί, ή να περάσει μια κρίση, να σκέφτεται τις αρχές της επικούρειας φιλοσοφίας. Αυτό δε διαφέρει και πολύ, απ’ το να έχεις σε τατού μια φράση που σημαίνει πολλά για ‘σενα και σε βοηθά να ξεπερνάς καταστάσεις, ή μπρελόκ με χαραγμένα ρητά κι ακόμη ημερολόγια με μια καθημερινή πρόταση αποφθέγματος, για μια αρμονικότερη ζωή. Ας μην αγνοούμε τέλος, πως απευθύνεται σε εμάς. Ας μην ξεχνούμε το Σενέκα να μιλάει για τους αιώνιους φίλους, που είναι εκεί να μας προστατέψουν, να μας μιλήσουν, να μας αντισταθούν κι είναι κάθε στιγμή κοντά μας.
<< Η αίσθηση είναι κριτήριο αλήθειας >>. Τι σημαίνει αυτό; Και είχε δίκιο ο Κικέρωνας να παραπονιέται, τριβόταν, ή μήπως να πιστέψω ότι εγώ είμαι διάνοια κι ο Κικέρωνας βλάκας; Ο Γιάννης κι ο Κώστας πίνουν ένα Σαρντονέ. Ο Γιάννης το βρίσκει στυφό κι ο Κώστας το βρίσκει γλυκόξινο. Η αίσθηση είναι κριτήριο αλήθειας. Τι ήπιαν κι οι δύο; Κρασί. Υπάρχει καμιά αμφισβήτηση του ενός ή του άλλου; Όχι. Ο προσδιορισμός της γεύσης δεν αναιρεί τη φύση του υγρού που ήπιαν κι οι δύο, άρα αποτελεί κριτήριο αλήθειας. Δεν αποτελεί κριτήριο ορθότητας ως προς ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό. Του οποίου η ανάλυση θα επεκτεινόταν σε πολλά άλλα σημεία, όπως καταλαβαίνουμε. Ότι εγώ δε χρειαζόμουνα επεξήγηση και ο Κικέρωνας δε ζητούσε εξήγηση, αλλά διαμαρτυρόταν, τι σημαίνει; Θα διαφωνούσαμε ο Κικέρωνας κι εγώ ότι κατά τη γνώση μας ο Επίκουρος λέει πως η αίσθηση είναι κριτήριο αλήθειας;; Άρα… Βλέπουμε λοιπόν τι ακριβώς εννοούσε ο Επίκουρος όταν αποστρεφόταν τα εννοιολογικά παιχνίδια. Προτού τον απορρίψουμε ως ανίκανο να τα διαχειριστεί, ας μην αγνοούμε ότι την πρώτη φορά που ακούσαμε για το παράδοξο του Μένωνα, ή ένα άλλο με το καράβι του Ηράκλειτου ( με το οποίο btw είχα φάει απίστευτο κόλλημα, μέχρι και διανύσματα είχα χρησιμοποιήσει ) δε μας φάνηκε παρά ανόητο παιχνίδι με τις λέξεις. Αν και από την άλλη η απόρριψη μιας πρότασης του τύπου ο Γιωρίκας αύριο θα ζει ή δε θα ζει, που είναι ενιαία σωστή, αλλά επί μέρους πριν και μετά το ‘’η’’ είναι ισόποσα λανθασμένη ή σωστή εκτίμηση δημιουργεί πολλά ενδεχόμενα, που και πάλι μας βάζουν να σκεφτούμε πως ο Επίκουρος καλά λέγει όταν απορρίπτει σε τέτοιες περιπτώσεις την έννοια της αντίφασης. Θα συμφωνήσω τελικά με τον Επίκουρο, όσον αφορά τη σαφήνεια των λέξεων.
Ήδη απ’ τις πρώτες σημειώσεις στο τέλος του πρώτου κεφαλαίου, αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι πως όσο εύκολα κατανοητά ή αντιληπτά ήταν τα πράγματα κατά την απλή απόδοση των κειμένων, τόσο πιο συγκεχυμένες ήταν οι σημειώσεις. Πράγμα που με φέρνει πίσω στην αρχική μου σκέψη, για τη Φιλοσοφία και τη φιλολογία και βέβαια ξαναθέτει επί τάπητος, το ζήτημα της σαφήνειας και της άποψης του Επίκουρου, πως τα λιγότερο γνωστά μπορούν να περιγραφούν μέσα απ’ τα περισσότερο γνωστά, σε διακριτά σημεία και αποτελούν οι ίδιες οι σημειώσεις, ένα έξοχο αντιπαράδειγμα, όσων τη χρήση, εν γένει αποδοκίμαζε ο Φιλόσοφος.
Φύση:
Ό,τι συμβαίνει διέπεται από τους φυσικούς νόμους
Κάθετί μετατρέπεται σε μια άλλη μορφή ύλης ή ενέργειας
Αυτό που δε φαίνεται είναι ένα απειροελάχιστο σωματίδιο
Μόνο το άϋλο δε διαταράσσεται, τα σώματα μπορούν να επηρεαστούν
Αν ακινητεί τότε βρίσκεται σε παύση. Αν τίποτα δεν το διαπερνά είναι άϋλο. Αν υπάρχει παύση, αν υπάρχει μη ύλη, τότε υπάρχει και κενό
Το σύμπαν δεν είναι πεπερασμένο
Η ύλη, το κενό και η ενέργεια διέπουν την έννοια του αληθινού
Το στερεό αποτελείται από σωματίδια που συγκροτούνται χάρη στις μορφές ενέργειας, απ’ αυτή την άποψη είναι αδιαπέραστα απ’ το κενό.
Και βάσει του παραπάνω η ενέργεια συνεπάγεται μια ορισμένη μορφή κίνησης, στο κενό είναι γραμμική και εντός των σωμάτων παλμική.
Κάθετί που επιδρά στα σωματίδια δυνητικά μπορεί να μεταβάλλει τη θέση τους
Αφού κάθετί που διαταράσσεται είναι σώμα, άρα και τα έμβια
Η αίσθηση είναι το τελικό κριτήριο, δε μπορεί να διαψευστεί.
( Η υπόλοιπη αξιολόγηση μου ακολουθεί σε σχόλιο διότι δε χωρούσε )
Η βαθμολογία είναι 4 - 5
August 5, 2020
Θα μπορούσα να μην πω κάτι για το βιβλίο αυτό, αλλά ο φυσικός μέσα μου με τρώει!! Ο Επίκουρος δεν ήταν μόνο 2300 χρόνια μπροστά, παρέμεινε όντως αξεπέραστος.. Η σύλληψη των ιδεών του σε μια εποχή που η παρατήρηση ήταν καθαρά ιδεολογική και θεωρητική για το κόσμο και τη δομή του ξεπερνά τα ορια ενός απλού ανθρώπου και ενός κοινού νου... Η συνέχιση και διανθηση της ατομικής θεωρίας που κληρονόμησε από το Δημόκριτο και η τελειοποίηση της σε μια εποχή που δν υπήρχε καν η αντιλήψη του τι είναι άτομο είναι ασύλληπτη με το κοινό νου! Στο ηθικό κομμάτι κατ εμέ μέσα από τη θεωρία του Επίκουρου μπορεί να οριστεί ο αληθινός σκεπτόμενος άνθρωπος απαλλαγμένος από το φόβο του θανάτου, του Θεού και των παθών του. Πριν περάσει σε μεγαλύτερο βάθος στο έργο του Επίκουρου το βιβλίο αυτό αποτελεί το πρώτο σταθμό, καλογραμμένο και ευανάγνωστο, με πολύ καλή γραματτοσειρα και παραθεματα που επεξηγούν τα πάντα. Απλα πάρτε το, βρείτε το σε pdf (υπάρχει!) αλλά προμηθευτείτε το και διαβάσετε, είναι μια μέρα ήρεμου διαβάσματος η οποία θα θας αποζημιώσει για το υπόλοιπο της ζωής σας. Τόσο απλά τόσο κατανοητά!
December 7, 2018
Τον αγαπώ! Με πόση απλότητα και σαφήνεια αναζητά και καταγράφει αλήθειες για ζητήματα που ακόμα και οι σύγχρονοι άνθρωποι δεν έχουν καταφέρει ακόμα να συλλάβουν. Οι 4 βασικές αληθειες:
- Δεν μας απειλεί καμία θεική δύναμη
- Δεν υπάρχει μετά θάνατο ζωή
- Εύκολα αποκτιέται ο,τι πραγματικα χρειαζόμαστε
- ό,τι μας κάνει να υποφέρουμε έυκολα μπορούμε να το υπομείνουμε.
Δήλωνω θαυμαστής και μαθητής του, έστω και 2500 χιλιάδες χρόνια μετά..
- Δεν μας απειλεί καμία θεική δύναμη
- Δεν υπάρχει μετά θάνατο ζωή
- Εύκολα αποκτιέται ο,τι πραγματικα χρειαζόμαστε
- ό,τι μας κάνει να υποφέρουμε έυκολα μπορούμε να το υπομείνουμε.
Δήλωνω θαυμαστής και μαθητής του, έστω και 2500 χιλιάδες χρόνια μετά..
Read
September 25, 2020Δεν ήξερα πολλά πράγματα για τον Επίκουρο, εκτός του ότι θεωρείται οπαδός της καλοζωίας. Που σημαίνει, τελικά, ότι δεν ήξερα τίποτα για τον Επίκουρο! Οι 3 ενότητες αυτού του βιβλίου (Γνώση, Φυσική, Ηθική), οι οποίες αποτελούνται από κείμενα του ίδιου (από τα λίγα που σώζονται*) αλλά και διαφόρων μαθητών της Επικούρειας σχολής, λειτουργούν ως μία καλή εισαγωγή, αρχικά για το γκρέμισμα της λανθασμένης ιδέας που "κυκλοφορεί", και για την μύηση σε ένα είδος φιλοσοφίας, που, προσωπικά, θεωρώ ήταν πολύ μπροστά από την εποχή της, και όχι μόνο είναι εφαρμόσιμη σήμερα, αλλά ίσως είναι και ακόμα πιο επίκαιρη. Ειδικά στην ενότητα της Ηθικής, την οποία διάβασ�� δύο φορές, τα κείμενα θα μπορούσαν να είχαν γραφτεί τον περασμένο μήνα.
Η ενότητα της Φυσικής είναι διαφορετική, όντας μη φιλοσοφικού περιεχομένου, αλλά είναι ίσως η πιο εντυπωσιακή, δεδομένου το πως ένας άνθρωπος, μόνο με τη σκέψη του, κατάφερε να δει τέτοιες λεπτομέρειες στις μικρότερες και μεγαλύτερες κλίμακες του σύμπαντος. Είναι ασύλληπτο όταν κανείς φανταστεί έναν άνθρωπο στην αρχαία εποχή, χωρίς τα μέσα και την προϋπάρχουσα γνώση, να βλέπει με το μυαλό του μόνο με τόση ακρίβεια την αόρατη πραγματικότητα.
* Τέλος, ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια του συγκεκριμένου βιβλίου είναι το επίμετρο, που δίνει μία σύντομη ιστορία της φιλοσοφίας του Επίκουρου μέσα στους αιώνες. Θέλει μεγάλη ψυχική δύναμη να μπορέσει κανείς να διαβάσει (για ακόμα μια φορά) την καταστροφή που προκάλεσαν οι χριστιανοί στην ανθρωπότητα, με μία εκ των αμέτρητων συνεπειών της, την απώλεια του μεγαλύτερου μέρους των κειμένων του Επίκουρου. Αλλά πρέπει να τα διαβάζουμε ξανά και ξανά, γιατί, παρόλο που είναι 2020, τίποτα δεν μας εγγυάται ότι η ανθρωπότητα έχει ξεμπερδέψει από τον θρησκευτικό φανατισμό (αλλά και τον φανατισμό γενικότερα), και ο κίνδυνος επανάληψης μιας πολιτιστικής καταστροφής και βύθισης των ανθρώπων σε μία καινούρια σκοταδιστική περίοδο είναι υπαρκτός, και ο εφησυχασμός μπορεί να έχει πολύ άσχημες συνέπειες.
Η ενότητα της Φυσικής είναι διαφορετική, όντας μη φιλοσοφικού περιεχομένου, αλλά είναι ίσως η πιο εντυπωσιακή, δεδομένου το πως ένας άνθρωπος, μόνο με τη σκέψη του, κατάφερε να δει τέτοιες λεπτομέρειες στις μικρότερες και μεγαλύτερες κλίμακες του σύμπαντος. Είναι ασύλληπτο όταν κανείς φανταστεί έναν άνθρωπο στην αρχαία εποχή, χωρίς τα μέσα και την προϋπάρχουσα γνώση, να βλέπει με το μυαλό του μόνο με τόση ακρίβεια την αόρατη πραγματικότητα.
* Τέλος, ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια του συγκεκριμένου βιβλίου είναι το επίμετρο, που δίνει μία σύντομη ιστορία της φιλοσοφίας του Επίκουρου μέσα στους αιώνες. Θέλει μεγάλη ψυχική δύναμη να μπορέσει κανείς να διαβάσει (για ακόμα μια φορά) την καταστροφή που προκάλεσαν οι χριστιανοί στην ανθρωπότητα, με μία εκ των αμέτρητων συνεπειών της, την απώλεια του μεγαλύτερου μέρους των κειμένων του Επίκουρου. Αλλά πρέπει να τα διαβάζουμε ξανά και ξανά, γιατί, παρόλο που είναι 2020, τίποτα δεν μας εγγυάται ότι η ανθρωπότητα έχει ξεμπερδέψει από τον θρησκευτικό φανατισμό (αλλά και τον φανατισμό γενικότερα), και ο κίνδυνος επανάληψης μιας πολιτιστικής καταστροφής και βύθισης των ανθρώπων σε μία καινούρια σκοταδιστική περίοδο είναι υπαρκτός, και ο εφησυχασμός μπορεί να έχει πολύ άσχημες συνέπειες.
April 12, 2024
Το φιλοσοφικό σύστημα που ανέπτυξε ο Επίκουρος ήταν μια μετεξέλιξη των προκατόχων του. Με συνιστώσες που ξεκινούν από την Πλατωνική φιλοσοφία έως και τις θεωρίες του Δημόκριτου, σφυρηλάτησε μια δική του. Κοινός παρονομαστής, όπως και σε όλες τις ελληνιστικές σχολές, είναι η ευδαιμονία και η επίτευξή αυτής. Ο τρόπος βέβαια που προτείνει ο Επίκουρος είναι που διαφέρει από τους υπόλοιπους, κάνοντας τον(σήμερα)πιο προσφιλή στα μάτια μας. Η οργάνωσή της λειτουργίας του διάσημου "Κήπου" ήταν υποδειγματική και οι επιστημονικές του γνώσεις σε θέματα φυσικής, πολλά έτη μπροστά από την εποχή του. Κατανοώ, πως οι πεποιθήσεις του παρά ήταν φιλελεύθερες, γι' αυτό άλλωστε γινόταν και έρμαιο κάθε λογής παρερμηνεύσεων από τους αντιπάλους του. Στην ουσία, θα μπορούσε κάποιος να τον χαρακτηρίσει ως τον Νίτσε της αρχαιότητας. Αλλά αν θέλαμε να είμαστε ακόμα πιο εύστοχοι, απλά θα λέγαμε πως ήταν ένας φιλόσοφος ο οποίος δίδαξε ένα τρόπο ζωής που οδηγεί στην ευτυχία. Ένα εγχειρίδιο για το πως να ζεις στην καθημερινότητα. Η διαχρονικότητά του είναι που το κάνει σπουδαίο. Συντείνεται ανεπιφύλακτα για όλους.
July 28, 2023
Μπροστά από την εποχή του, αναμφίβολα, ο Επίκουρος. Πολλές ιδέες του είναι επίκαιρες ακόμα και σήμερα. Είναι πολύ κρίμα που παρερμηνεύτηκε τόσο πολύ στο πέρασμα των χρόνων, αλλά ίσως αυτή η παρερμηνεία να αποτέλεσε έναν τρόπο ώστε να τον υπονομεύσουν όσοι ένιωθαν απειλή από αυτά που πρέσβευε. Η έκδοση είναι πολύ επιμελημένη, με ελάχιστα λάθη.
November 19, 2023
Γεννηθήκαμε μια φορά και δεν γίνεται να γεννηθούμε και δεύτερη, κι είναι βέβαιο πως δεν θα υπάρξουμε ξανά στον αιώνα τον άπαντα. Εσύ όμως, ενώ δεν εξουσιάζεις το αύριο, αναβάλεις την ευτυχία γι αργότερα. Κι η ζωή κυλά με αναβολές και χάνεται, κι ο καθένας μας πεθαίνει μες στις έγνοιες.
December 27, 2020
Αρχαία και μεταφρασμένα κείμενα για τον φιλόσοφο. Ενδιαφέρον βιβλίο.
July 20, 2024
An excellent manifest of authentic epicurean philosophy
Displaying 1 - 10 of 10 reviews