Η "Ηδονή στον κρόταφο" διαβάζεται ως καλειδοσκοπική αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, ως ασπρόμαυρη μυθοπλασία με πρωταγωνιστές όλους τους έμψυχους και άψυχους κατοίκους του ζατελικού κόσμου. Συγγραφείς και οδοιπόροι, γνώριμοι και άγνωστοι, πληθωρικές υπάρξεις και ευδαίμονες μελαγχολικοί, γραφομηχανές που δεν σωπαίνουν αλλά και τσιγάρα-θέλγητρα που αναβοσβήνουν σε κάθε σελίδα του βιβλίου μαρτυρούν παράξενες συμπτώσεις, ιερές βλέψεις, επιθυμίες ανεκπλήρωτες και γι' αυτό άφθαρτες, θανάτους-έρωτες συχνά παράφορους, γρίφους και μυστικά που αποκαλύπτει ο χρόνος, ο ίδιος ο αυτουργός που τα απέκρυψε.
Σπαράγματα μιας εξομολόγησης που αναδίδει ομίχλη και σκιές σαν γνήσιο παραμύθι, με ιστορίες που γράφτηκαν στην πυρά και ενίοτε στην στάχτη της.
Η Ζυράννα Ζατέλη γεννήθηκε το 1951 στον Σοχό Θεσσαλονίκης. Σπούδασε θέατρο και εργάστηκε ως ηθοποιός, καθώς και στο ραδιόφωνο, μα τα εγκατέλειψε αρκετά γρήγορα -η πραγματική της κλίση ήταν και είναι το γράψιμο και ασχολείται πλέον αποκλειστικά μ' αυτό.
Μια αυτοβιογραφία αλλιώς. Οι αναμνήσεις της συγγραφέως μέσα από μια σειρά μικρότερων διηγημάτων. Λυρικότητα, αμεσότητα θα κάνουν τον αναγνώστη να εισχωρήσει στον περίφημο Ζατελικό κόσμο. Θα σας κρατήσει καλή παρέα για ένα από τα τελευταία καλοκαιρινά αναγνώσματα στη βεράντα του σπιτιού σας.
Με αυτό το βιβλίο, η Ζατέλη μου επιβεβαιώνει ότι λάμπει στη μικρή φόρμα. Η συγγραφέας αποτυπώνει τις σκέψεις της και τις αναμνήσεις της σε εννέα αφηγήματα. Ελπίζω κάποια στιγμή να με εντυπωσιάσει και κάποιο μυθιστόρημά της, κάτι που το «φως του λύκου» δεν πέτυχε και τόσο.
Μικρά αφηγήματα ποιητικού σχεδόν λυρισμού, με κύριο χαρακτηριστικό την αμεσότητα και το εξομολογητικό ύφος· η Ζατέλη καθιστά μέτοχο τον αναγνώστη σε όσα καταγράφει, με τη δημόσια εμπειρία να εισβάλλει στο ιδιωτικό βίωμα και την αυτοβιογραφική εσωστρέφεια να είναι κυρίαρχη κι άρρηκτα δεμένη με τη συναισθηματική πρόζα της συγγραφέως.
Πρώτη επαφή με την Ζατελλη και διαβάζω και σε άλλες κριτικές ότι ίσως αυτό να μην ήταν το κατάλληλο βιβλίο για να γνωριστούν με την συγγραφέα δεδομένου ότι είναι καθαρά αυτοβιογραφικό. Προσωπικά θα διαφωνίσω. Δεν θα κουράσω με πολλά λόγια. Αρκεί να πω ότι μέσα από αυτό το βιβλίο γνώρισα μία γοητευτική γυναίκα σαν αερικό, ρόλος που ξέρει ότι της πάει γάντι γι' αυτό και τον υποστηρίζει στο έπακρον. Συνήθως με ξενίζουν βιβλία αυτοαναφορικά αλλά σε αυτή την περίπτωση όταν έχεις ζήσει μία τέτοια ζωή, πώς γίνεται να μην μιλήσεις γι'αυτή; Τι κρατάω λοιπόν από αυτή την αλλόκοτη γυναίκα; Την μοναδική συντροφιά που μου κράτησε το χθεσινό, βροχερό βράδυ με ιστορίες βγαλμένες από φωτογραφίες σε σέπια.
Ίσως αυτό το βιβλίο δεν ήταν η καλύτερη επιλογή για να γνωρίσω την συγγραφέα μιας και είναι μια συλλογή με αυτοβιογραφικές ιστοριούλες και όχι μυθοπλασία. Πήρα όμως μια καλή γεύση τόσο από την γραφή της όσο και από τον χαρακτήρα της συμπαθέστατης Ζυράννα Ζατέλη.
Η γραφή της συγγραφέας μου είναι πολύ συμπαθής αν και συχνά θα ήθελα να ήταν λίγο πιο «μαζεμένη» εννοώντας πόσες σελίδες μπορεί κάποιος να διαβάσει για τα SANTE χωρίς να πεταρίσει λίγο το βλέφαρο από τον εκνευρισμό; Βρήκα τον λόγο της αρκούντως γοητευτικό με την ικανότητα να μεταφέρει τόσο συναίσθημα όσο μου αρέσει. Ήταν λυρικός ο λόγος της μα συνάμα και προσιτός· νομίζω θα την ξανά προτιμήσω. Αν και δεν ξέρω αν σε ένα μεγαλύτερης έκτασης μυθιστόρημα θα μου αρέσει.
Δυστυχώς δεν έχω κάτι παραπάνω να πω μιας και δεν με βοηθάει το είδος του βιβλίου που είναι βιογραφικό! Το προτείνω όμως ανεπιφύλακτα μιας και μέσα από τις ιστορίες μαθαίνεις τόσο για την ζωή της!
Το γλυκό μου κορίτσι. Η γυναίκα που ομορφαίνει την Αθήνα. Η αυρα της που κολυμπάει μέσα στο Αστορ κι αναγκάζει τους θεατές να διακόπτουν την προβολή της ταινίας που βλέπουν για να την χαζέψουν.
Ανήσυχο πνεύμα, ικανό πνεύμα ... Όταν κάποιος έχει το ταλέντο, αυτό ρέει από παντού. Όποιος δεν το έχει, βάζει τα δυνατά του και γίνεται πιο γνωστός κι απ΄τον Ουγκώ ελέω μάρκετινγκ. Ακόμα και στα μικρά αυτοβιογραφικά της κείμενα, η προσωπικότητα της και η γραφή της ανεβαίνει όπως το λάδι στο νερό ... Άσε τους άλλους να παρκάρουν τα καράβια στα λιμάνια ... Άσε τις νεανίζουσες γραίες του καλού κόσμου να περιφέρουν την ακίνητη φάτσα τους και τη ματαιοδοξία τους.
Αντίθεση βέβαια αποτελούν οι αηδίες τύπου "σπαράγματα μιας εξομολόγησης που αναδίδει ομίχλη και σκιές σαν γνήσιο παραμύθι" από το οπισθόφυλλο. Ποίος ευφάνταστος γλυκερός νους το σκαρφίστηκε και πώς ενεκρίθη από τη συγγραφέα;;; χμ ...
Μου άρεσε πολύ η απενοχοποιημένη στάση της ως προς το κάπνισμα ... Βαριά καπνίστρια όσο και αμετανόητη, περιγράφει γλαφυρά και χαριτωμένα την έξη της. Αγαπημένη Ζατέλη ... τι να λέμε τώρα ...
Δεν ξερω ποιος γραφει τις περιληψεις για τα οπισθοφυλλα της Ζυραννας Ζατελη, αλλα με καποιο τροπο καταφερνουν να μην λενε ΤΙΠΟΤΑ για το βιβλιο, ενα τιποτα με μπολικη σαλτσα. "Καλειδοσκοπικη αφηγηση σε πρωτο προσωπο~" "Σπαράγματα μιας εξομολόγησης που αναδίδει ομίχλη και σκιές σαν γνήσιο παραμύθι~" Ολα αυτα δεν σημαινουν κυριολεκτικα τιποτα για το περιεχομενο του βιβλιου.
Για αυτο, για οσους ειναι καινουριοι στην Ζατελη και δεν μπορουν να βρουν ακρη απο το που να ξεκινησουν: αυτο το βιβλιο θα ηταν μια καλη επιλογη, κατα την γνωμη μου. Ειναι μια συλλογη απο αυτοβιογραφικα κειμενα, πολλα απο τα οποια εχουν δημοσιευτει αλλου πρωτα (πχ στο Lifo, το αναγνωρισα αμεσως), και θεωρω οτι ειναι καταλληλα για μια "πρωτη επαφη" με την συγγραφεα επειδη ειναι πιο ευκολο να γνωρισεις το στυλ γραψιματος της μεσα απο ιστοριουλες απο την ζωη της, παρα μεσα απο τις πολυ περιπλοκες μυθοπλασιες της, με παρα πολλα διαφορετικα προσωπα μεσα σε περιοδο πολλων χρονων. Αν σου αρεσει το στυλ της, προχωρας και στις περιπλοκες ιστοριες, αλλα μια πρωτη γευση ειναι πιο ευκολη εδω.
Γενικα ΟΚ, το διαβασα ευχαριστα, η Ζυραννα Ζατελη εχει ξεκαθαρα ταλεντο στο γραψιμο οποτε ο,τιδηποτε αποφασιζει να γραψει ειναι εντυπωσιακο, συν επειδη τα κειμενα εδω ειναι μικρα δεν μακρυγορει τοσο οσο στα μυθοπλαστικα βιβλια της, αλλα δεν νομιζω να ξανασχοληθω ιδιαιτερα με αυτο το βιβλιαρακι. Ηταν καλο για μια αναγνωση, αλλα δεν ειναι απο τα βιβλια που αξιζει να διαβασεις ξανα και ξανα.
Η Ζυράννα Ζατέλη μας παρουσιάζει στο βιβλίο της Ηδονή στον κρόταφο σε ένα «Ζατελικό» σύμπαν που προσπαθεί να μας φέρει πιο κοντά στη Ζυράννα ως άνθρωπο.
Η έκδοση της Ηδονής στον Κρόταφο αλλά και του νέου βιβλίου της που όπως ανακοινώθηκε από τις Σελίδες του Καστανιώτη θα κυκλοφορήσει κάπου τον Δεκέμβριο (αν και δεν έχουμε μάθει περαιτέρω πληροφορίες εκτός από τον τίτλο του και ότι αναφέρεται στην γάτα της Σέρκα), αποτελούν παρένθετες εκδόσεις ενώ βρισκόμαστε σε αναμονή του επιλόγου της τριλογίας Με το παράξενο όνομα Ραμάνθις Ερέβους, που όπως υπολογίζεται θα πάρει τη γνωστή 7ετία από το Πάθος Χιλιάδες Φορές (2009) μέχρι να εκδοθεί.
Η Ηδονή στον Κρόταφο αποτελεί μια συγκέντρωση 9 αφηγημάτων που προηγουμένως είχαν εκδοθεί σε διάφορα μέσα είτε ηλεκτρονικά είτε έντυπα. Θα λέγαμε πως η έκδοσή του είναι μια προσπάθεια προσέγγισης της Ζυράννας ως άτομο. Η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο μας παρουσιάζει πράγματα που δεν γνωρίζαμε, για την καθημερινότητά της, τα εφηβικά/νεανικά της χρόνια κτλ. Είναι αλήθεια πως σε μερικούς θα φανούν ιστορίες καθαρά μυθοπλαστικές που είναι δύσκολο να τα πιστέψουμε, όμως σε άλλους όπως και στον υποφαινόμενο αποτελούν μια από τις πολλές πτυχές του «Ζατελικού» κόσμου που τόσο μας ενδιαφέρει να μας τροφοδοτούν.
Καταλαβαίνω όμως ότι για πολλούς μπορεί να είναι μια απογοήτευση και ότι έχει πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον για όλους μας βιβλία όπως η τριλογία της, οι λύκοι κτλ. Πρέπει όμως να καταλάβουμε ότι αυτή είναι η μοναδική δουλειά της και ότι δεν μπορεί να επιστρέφει μόνο κάθε 7 χρόνια για να σταθεί οικονομικά...για πολλά χρόνια το έκανε, πρέπει όμως να καταλάβουμε πως τα πράγματα έχουν αλλάξει...
Τι περιέχει όμως το βιβλίο αυτό; Μαθαίνουμε πως προέκυψε ο τίτλος «Ηδονή στον κρόταφο», καθώς και μια φοβερή ιστορία με την αφιέρωση ενός τραγουδιού του Σαββόπουλου από τον ίδιο στην Ζυράννα. Επίσης, την αφήγηση κάποιων σατανικών συμπτώσεων, μία από αυτές αφορά τα γενέθλια του Βαν Γκογκ αλλά και την απρόσμενη φυγή της στη Γερμανία και μετέπειτα στην Ιταλία παρακινημένη από έρωτα, πάντα με τον δικό της ιδιαίτερο τρόπο. Ακολουθούν ιστορίες για την εμμονή της με τα τσιγάρα Σαντέ, που όπως μάθαμε από την εκπομπή Παρασκήνιο της ΕΡΤ με αφιέρωμα στη ζωή της, τα χαρτιά που εμπεριέχονται σε κάθε πακέτο είναι αυτά που χρησιμοποιεί για να γράφει τα όνειρά της σε καθημερινή βάση. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες αλλά και παράξενες στιγμές είναι το περιστατικό με τον συγγραφέα Αντώνη Σαμαράκη που έκανε χρέη καλού Σαμαρείτη όταν η Ζυράννα ήρθε στην Αθήνα για να φτιάξει τη ζωή της. Χωρίς να τη γνωρίζει της πρόσφερε στέγη, φαγητό και τη δυνατότητα να σταθεί στη συνέχεια μόνη της, ενώ το γεγονός ότι κάνανε δυο δεκαετίες να τα πούνε και ότι κυρίως η Ζυράννα δεν έκανε καμία κίνηση φαίνεται πολύ παράξενο... Εδώ ο Σαμαράκης αποδεικνύει για άλλη μια φορά την ανθρώπινη πλευρά του όταν η ίδια αποφασίζει να του μιλήσει, γεμάτη ενοχές για τη στάση της, της απάντησε: Υπέροχο δεν είναι να βρισκόμαστε μετά από 20 χρόνια;
Ενώ γράφω αυτά είμαι σχεδόν στα μισά του Πάθους χιλιάδες φορές, το σίγουρο είναι πως η Ζυράννα είναι μια από τους αγαπημένους μου Έλληνες Συγγραφείς. Αξίζει να το διαβάσετε, ιδιαίτερα αν έχετε διαβάσει και κάποιο από τα μυθιστορήματά της πρώτα και σας άρεσε.
Το εξώφυλλο μου άρεσε πολύ παρότι συνεχίζεται η ιδέα να αποτελεί εξώφυλλο η ίδια σε κάθε σχεδόν βιβλίο της.
"Ο συνειρμός είναι η πιο φυσική μας λειτουργία..." γράφει η Ζηράννα Ζατέλη και νομίζω πως η φράση αυτή δίνει το στίγμα του βιβλίου της "Ηδονή Στον Κρόταφο".
Δεν πρόκειται για μυθοπλασία αλλά για μια μορφή αυτοβιογραφίας με ατάκτως ερριμμένες αναμνήσεις από διάφορες φάσεις της ζωής της μέσα από μικρά αφηγήματα. Χαλαρή γραφή, με άμεσο ύφος και αρκετή λυρικότητα πάνω σε διάφορα θέματα όπως οι συμπτώσεις με τον μήνα Απρίλιο, ο έρωτας της με τα τσιγάρα Santé, η γνωριμία με τον Σαμαράκη, το ότι συνεχίζει να γράφει με γραφομηχανή, τα ταξίδια της στη Θεσσαλονίκη, οι εικόνες από τα καπνοχώραφα. Δε νομίζω πως θα το ξαναδιάβαζα αλλά οι εικόνες που περιγράφει μου κράτησαν το ενδιαφέρον σε πολλά σημεία.
“κοιτώντας τον κρυφά να ψιλοκόβει το παστάλι του αποξηραμένου καπνού με ένα παλιό τσεκουράκι πολύ λεπτής ακμής και πάντα ακονισμένο στην τρίχα, καμμιά φορά χάζευα, τον ζήλευα. Με τόση υπομονή, τόση αφοσίωση, χρατς χρατς χρατς χρατς… να καταγίνεται εκεί πέρα όπως άλλος με την προσευχή ή το κομποσκοίνι του, δέσμιος λες μιας ευεργετικής μονοτονίας”
Ηδονή στον κρόταφο ή αλλιώς καλώς ήρθατε στον ζατελικό κόσμο. Η θεά κάνει αυτό που ξέρει να κάνει άριστα: να κεντάει με την πένα της βάζοντάς μας στην ζωή της με έναν μοναδικό τρόπο. Και στα λέει όλα τόσο άμεσα, τόσο απλά, τόσο έντονα σαν να έχεις πάει σε ένα γραφικό καφέ στην Πλάκα μαζί της και σου λέει "κάτσε να στα πω". Το κείμενό της χείμαρρος, πάει μια μπροστά και μια πίσω στον χρόνο έτσι που δεν το χορταίνεις κι όταν πια το βιβλίο τελειώνει μένεις να θέλεις κι άλλο. Τούτο δω όπως καταλαβαίνεις δεν είναι καν κριτική. Λίγες φράσεις θαυμασμού για την αγαπημένη μου μόνο. Ίσως έτσι γίνει και δική σου.
Τα διηγήματα της Ζατέλη επειδή είναι αυτοβιογραφικά μου φαίνονται σαν εξομολογήσεις. Σαν να την έχω απέναντι και μου λέει ιστορίες της ζωής της. Άλλοτε ενδιαφέρουσες και άλλοτε όχι. Από την συγκεκριμένη συλλογή μου άρεσε πολύ "Η παράλειψη της Μάτα Χάρι". Γέλασα απίστευτα με τις ιστορίες για το Sante. To "Σαν καλός Σαμαρείτης" ήταν απίστευτα γλυκό, έπιασα τον εαυτό μου να αισθάνεται μεγάλη συμπάθεια για τον Αντώνη Σαμαράκη. Το "Η τελευταία των Μοϊκανών" μου θύμισε την φορά που την συνάντησα σε μια πρόσφατη παρουσίαση της και μιλούσε για τον τρόπο που γράφει και τις αγαπημένες της γραφομηχανές.
Άλλο ένα βιβλίο από την αγαπημένη μου Ζυράννα, αυτή τη φορά με δώσεις αλήθειας αν μπορώ να το πω αυτό, καθώς σε όλα τα συγγράμματά της ακροβατεί μεταξύ αληθινού και μυθοπλασίας και δύσκολα μπορείς να ξεχωρίσεις τα αληθινά γεγονότα από την μυθοπλασία.
Με αφορμη αυτη εδω τη συλλογη κειμενων της Ζυραννας Ζατελη, κειμενα τα οποια πρωτοδημοσιευτηκαν αλλου, αποφασισα να γραψω λιγα λογια για τη γνωριμια μου μαζι της μεσω των βιβλιων της. Θα μπορουσα να χωρισω χονδρικα το εργο της σε τρεις ομαδες: τα μυθιστορηματα (τρια κι αναμενεται το τεταρτο), τις συλλογες διηγηματων (δυο) και ολα τ' αλλα (τεσσερα). "Περσινη αρραβωνιαστικια", "Και με το φως του λυκου επανερχονται", "Τετραδια ονειρων", "Ο δικος της αερας", "Στην ερημια με χαρι", "Οι μαγικες βεργες του αδερφου μου", "Ηδονη στον κροταφο": Αυτη ειναι η σειρα με την οποια εχω διαβασει εφτα απο τα βιβλια της (μενουν τα δυο πρωτα βιβλια της τριλογιας "Με το παραξενο ονομα Ραμανθις Ερεβους": "Ο θανατος ηρθε τελευταιος" και "Το παθος χιλιαδες φορες"). Η "Αρραβωνιαστικια" ειναι μια συλλογη διηγηματων στην οποια πολλα απο αυτα που αφηγειται ειναι βιογραφικα. Φυσικα, αυτο, τοτε που διαβαζα τη συλλογη, πριν χρονια, δεν το ηξερα. Η "Αρραβωνιαστικια" μου ειχε αφησει αναμεικτα συναισθηματα και μαλιστα μετα την "Ηδονη στον κροταφο" -κι αφου ειχα πια διαβασει το μεγαλυτερο τμημα του εργου της και πολλες συνεντευξεις κι αρθρα στο διαδικτυο και μπορουσα πια να λεω πως γνωριζω αρκετα πραγματα για εκεινη, για την οικογενεια της και τη ζωη της εντος κι εκτος Ελλαδας- την ξαναδιαβασα. Αυτη τη φορα μπορεσα ευκολα να αναγνωρισω τα μελη της οικογενειας της, καθως και περιστατικα της ζωης της τα οποια διηγειται η ιδια σε αλλα βιβλια της. Οι "Λυκοι" ανηκουν στα πεντε αγαπημενα μου ελληνικα βιβλια. Την ατμοσφαιρα αυτου του βιβλιου δε την εχω συναντησει πουθενα αλλου. Φερνοντας το στο νου μου, ενα σωρο εικονες κανουν την εμφανιση τους. Κι εδω φυσικα υπαρχουν πολλα στοιχεια και συμβαντα απο τη ζωη της (και την ζωη των γονιων της), στο μερος οπου γεννηθηκε και μεγαλωσε, στον ορεινο Σοχο της Μακεδονιας. Ομως κι αυτο το καταλαβα αργοτερα. Απο τα επομενα πεντε βιβλια της με τη σειρα που εγω τα διαβασα, τα τεσσερα ανηκουν στην τριτη κατηγορια. Μονο η "Ερημια" ανηκει στο χωρο της μυθοπλασιας και ειναι η δευτερη συλλογη διηγηματων που εγραψε. Οταν ομως τη διαβασα ημουν πια υποψιασμενη. Μετα τα "Ονειρα" και το "Δικο της αερα", καταλαβα πως και τα διηγηματα της "Ερημιας" ηταν ως επι το πλειστον βιογραφικα. Υπαρχει μαλιστα ενα διηγημα σε αυτη τη συλλογη που περιγραφει ενα περιστατικο που συνεβη στην ιδια και στο οποιο εμπλεκεται μια φιλη της, το οποιο αφηγειται και στο "Δικο της αερα". Αρκετα ειναι αυτα που επαναλαμβανονται στο εργο της, σε ενα βιβλιο τα συναντουμε ως μυθοπλασια, σε αλλο ως βιογραφικη αφηγηση ή προσωπικη εξομολογηση. Τα βιβλια της τριτης κατηγοριας ("Ο δικος της αερας", "Μαγικες βεργες", "Ηδονη στον κροταφο" και "Ονειρα") ειναι αυτα που μας τη συστηνουν ως φυσικη παρουσια, ως καθημερινο ανθρωπο (οχι ομως και συνηθισμενο), εξανθρωπιζουν ενα προσωπο που μονο αληθινο δε φανταζει. Περισσοτερο φερνει σε αερικο ή σε μαγικο πλασμα που ανηκει στη σφαιρα του ονειρου. Μαθαινουμε πολλα για τη ζωη της απο την παιδικη ακομα ηλικια: για τους γονεις της, τ'αδερφια της, τις μεταξυ τους σχεσεις, τον τοπο της το Σοχο, τι ρολο επαιξε η Θεσσαλονικη, η Γερμανια, η Πορτογαλια, το Παρισι, η Αθηνα κλπ, ποιοι ηταν οι ανθρωποι που επαιξαν σημαντικο ρολο, τους αντρες που ερωτευτηκε κλπ. Και καπου εδω καταλαβαινει πια κανεις πως τα περισσοτερα απ' οσα διαβασε στην "Αρραβωνιαστικια", στην "Ερημια" και στους "Λυκους" συνεβησαν στην πραγματικοτητα. Ειναι σα να μπαινουν στη θεση τους τα κομματια και το παζλ που λεγεται Ζυραννα Ζατελη να παιρνει σιγα σιγα μορφη. Η Ζατελη μοιαζει να ειναι ενα πλασμα βγαλμενο απο αλλη εποχη ή απο αλλο κοσμο. Ο τροπος που αφηγειται (δε τσιγκουνευεται τις λεξεις, δεν ειναι λακωνικη, ο τροπος που εκφραζεται φανερωνει την ηδονη που της προκαλει το γραψιμο, μοιαζει να χανεται στις αναμνησεις), ο τροπος που γραφει (σε γραφομηχανη, οι λεξεις της κρατουν την παλια ορθογραφια, πχ: χαρι, μυιγες, τζεπη, κοπελλα κλπ), ο τροπος που ντυνεται (κυριαρχει το πρασινο κ το μωβ παραπεμποντας σε πλασμα του δασους), ο χωρος της (στο σπιτι της υπαρχουν παμπολλες συλλογες, αναμνηστικα, μικροαντικειμενα, μολυβακια, τετραδια κλπ), ολα αυτα ακολουθουν αλλους ρυθμους, αλλους κανονες, αλλες επιταγες. Υπαρχει μια ιδιαιτεροτητα σε ολα αυτα. Μια πολυ προσωπικη σφραγιδα. Σε καποιους ολο αυτο θα μπορουσε να φανταζει παλιομοδιτικο ή χρονοβορο ή ιδιορρυθμο. Ομως τα στοιχεια αυτα ειναι που την κανουν μοναδικη κι αυθεντικη. Η γραφη της μοιαζει σα ξεχωριστο λογοτεχνικο ειδος. Εξου και το επιθετο "ζατελικος". Ο ζατελικος κοσμος δεν μπορει να συγκριθει με κανεναν αλλο. Δεν υπαρχει ομοιος του. Μπαινεις μεσα και μαγευεσαι για παντα.
Το βιβλίο θα μπορούσε να λέγεται "Ζυράννα Ζατέλη Αυτοβιογραφούμενη Αλλιώς", καθώς τα κείμενα αυτά -αφηγήματα ονομάζονται κάπου στις πρώτες σελίδες- ισορροπούν ακροβατώντας ή ακροβατούν ισορροπώντας ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία της συγγραφέως, σε αυτό που λέγεται και σε αυτό που δεν μπορεί να ειπωθεί, μετατρέποντας προσωπικές εξομολογήσεις σε πράγματα που αφορούν και τους αναγνώστες -πρωτίστως όσους την ακολουθούμε λίγο-πολύ πιστά (όση πίστη μπορεί να κρύβει το να διαβάζεις τα βιβλία κάποιας), αλλά όχι αποκλειστικά εμάς. Η πρώτη σταγόνα ιδρώτα της Ζυράννας, τα γενέθλιά της (εδώ ο πληθυντικός είναι αμφίσημος), τα τσιγάρα της, οι εμμονές και οι γραφομηχανές της, η Θεσσαλονίκη και η Αθήνα της, οι έρωτές της. Και ταυτόχρονα, η Ζυράννα της ηδονής στον κρόταφο, των πολλαπλών γενεθλίων, των SANTE, των ψυχανεμισμάτων και του γραψίματος, των πόλεων Κάτω, του καλοκαιριού, της μέσης ηλικίας. Απαραίτητο συμπλήρωμα για όσους έχουν διαβάσει τα καθαρά λογοτεχνικά της βιβλία, ενδιαφέρουσα αρχή για όσους δεν ξέρουν ακόμη τι χάνουν. Αν με διαβάζει κατά τύχη η κυρία Ζυράννα Ζατέλη, την ευχαριστώ από καρδιάς.
Ώστε η Ζυράννα Ζατέλη είναι άνθρωπος με σάρκα και οστά... Για φαντάσου..
Διαβάζοντας αυτά τα αυτοβιογραφικά της κείμενα, φοβήθηκα μερικές φορές, έγινε και αντικείμενο συζήτησης, το αν είναι καλύτερα να μην γνωρίζουμε για τους καλλιτέχνες που αγαπάμε τα ανθρώπινα τους στοιχεία γιατί χάνεται όλη η μαγεία. Ο Φλωμπέρ λέει ότι δεν κάνει να αγγίζουμε τα είδωλα γιατί το χρύσωμά τους μας μένει στα χέρια.
Έχει, ναι, στοιχεία που τη γείωσαν στα μάτια μου αυτήν την αέρινη γυναίκα. Με άφησε να δω τις ανασφάλειες της, το ναρκισσισμό της, τα ψέματα που έχει πει, τις αδυναμίες της και αυτό ήταν από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία του βιβλίου. Οι ιστορίες της έχουν κι εδώ αυτήν τη μαγεία και ίσα ίσα γίνεται και πιο αληθινή. Καθώς το διάβαζα ένιωθα ότι συμπληρώνεται το παζλ και την αγάπησα ακόμα πιο πολύ.
η ζ.ζ. εχει παντα τους καλυτερους τιτλους στα βιβλια της, ανταξιους του περιεχομενου και "η ηδονη στον κροταφο" δεν περιγραφεται με λογια, ενας κοσμος ολος μεσα του