Ελένη ή ο Κανένας

by Rhea Galanaki, Ρέα Γαλανάκη

Στα νιάτα της η Σπετσιώτισσα Ελένη Μπούκουρα ντύθηκε άντρας για να μπορέσει να σπουδάσει ζωγραφική στην Ιταλία, παντρεύτηκε τον ζωγράφο Σαβέριο Αλταμούρα, γέννησε τα παιδιά της (ανάμεσά τους και το θαλασσογράφο Ιωάννη Αλταμούρα), επέστρεψε εγκαταλειμμένη από τον άντρα της στην Αθήνα και εργάστηκε ως ζωγράφος. Στα γεράματά της έζησε δυο δεκαετίες μόνη και έγκλειστη στο παραθαλάσσιο σπίτι των Σπετσών, παροπλισμένη πια ζωγράφος και χαροκαμένη μάνα, τριγυρισμένη από ψιθύρους για άσκηση μαγείας και για τρέλα. Δραματική, προκλητική, με πολλές ανατροπές και αντιφάσεις κύλησε η ζωή της πρώτης Ελληνίδας ζωγράφου, για την οποία δεν διαθέτουμε ακόμη όλα τα κλειδιά.
Το μυθιστόρημα "Ελένη ή ο Κανένας" προσπάθησε να προσεγγίσει τον βίο και τον μύθο αυτής της υπαρκτής, της πάντα επίκαιρης Ελένης, με τα δικά του αντικλείδια.

Genres: Fiction, Historical Fiction, Literature

282 pages, Paperback

First published January 1, 1998

About the author

Rhea Galanaki (Greek: Ρέα Γαλανάκη) is an author who was born in Heraklion, Crete in 1947. She studied history and archaeology at the University of Athens. She received the Novel Prize of the Greek state in 1999.

Reviews

[είναι η θεία Κούλα · Rating 1 out of 5]

Φακ-μι-μπλάιντ. Τι φλυαρία πολυτελείας ήταν αυτή χριστοπαναγίτσα μου; Ωραίο το λεξικό σου, Ρέα μου. Το έχεις φορέσει και αλλού; Άσε, μην πεις, χέστηκα κιόλας. Καθόλου καλή φάση. Υπέφερα όμως.

[Ourania Topa · Rating 4 out of 5]

Μετά την ανάγνωση του πρώτου της μυθιστορήματος, ο Βίος του Ισμαήλ Φερικ Πασά - Spina nel Cuore, το οποίο με γοήτευσε και με συγκίνησε παρά τη δυσκολία της ποιητικής γραφής (ειδικά στο πρώτο μέρος), ομολογώ ότι η Ελένη της δεν κατάφερε να με αγγίξει στον ίδιο βαθμό με την πρώτη ανάγνωση. Λάτρεψα εξαρχής πολλά λογοτεχνικά ευρήματα, όπως η μορφή της Μπουμπουλίνας που καθοδηγεί την ηρωίδα στην δική της Επανάσταση, το πέτρινο καράβι- θέατρο του Μπούκουρα, ο αγέρας - Σαβέριο Αλταμούρα, το αιμάτινο κρεμέζι ως σύμβολο-οιωνός... Ωστόσο σε αρκετά σημεία η επιτήδευση της γραφής και ο κόπος που κατέβαλα για να κατανοήσω το κείμενο με απομάκρυνε από το πρόσωπο της ηρωίδας. Στη συνέχεια και με την αποκτηθείσα εμπειρία άλλων δύο βιβλίων της ίδιας συγγραφέως, αποφάσισα νε επιστρέψω στην Ελένη, και, ω του θαύματος, αντίκρισα σε όλο του το μεγαλείο το τραγικό δίλημμα με το οποίο η Γαλανάκη επιχειρεί να αποδώσει εικαστικά το πορτρέτο της Ελένης Μπούκουρα - Αλταμούρα: μιας γυναίκας διχασμένης - ας όψονται τα ήθη των καιρών - ανάμεσα στην ταυτότητα μιας (Ωραίας) Ελένης, πολύτιμο κτήμα ενός αρσενικού, ή στην ταυτότητα ενός ερμαφρόδιτου Κανένα (βλ.Οδυσσέα), που επιλέγει το ταξίδι προς τη γνώση, όσο κι αν τον βασανίζει η σκέψη του αγαπημένου προσώπου και ο νόστος. Το παιχνίδι ανάμεσα στς δύο ταυτότητες είναι αυτό που θα επιφέρει την τιμωρία σύμφωνα με την γοητευτική εκδοχή της Ρέας Γαλανάκη, που ταυτόχρονα φιλοτεχνεί και το σκηνικό ενώπιον του οποίου εκτυλίσσεται το δράμα της ηρωίδας: αφενός το νεότευκτο ελληνικό κράτος με τη νέα του πρωτεύουσα, την μετεπαναστατική Αθήνα, αφετέρου η επαναστατημένη Ιταλία (Νάπολη και Φλωρεντία) λίγο πριν την ενοποίησή της.
Η γραφή της συγκεκριμένης πεζογράφου, η λογοτεχνική πορεία της οποίας - ας μην το ξεχνάμε - ξεκίνησε από την ποίηση, υπαινικτική, γεμάτη σύμβολα και εν γένει τρόπους ποιητικούς, δημιουργεί νομίζω ένα σύμπαν στο οποίο είναι αναγκαίο να επανέρχεται συχνά ο αναγώστης, προκειμένου να απομυζήσει τα μέγιστα, όπως ακριβώς και στον ποιητικό λόγο.

[Anastasia Ts. · Rating 4 out of 5]

Είναι η Τέταρτη φορά που διαβάζω το μυθιστόρημα αυτό. κάθε φορά έχω κ έναν διαφορετικό λόγο. Η πρώτη ήταν για την εκπόνηση σεμιναριακης εργασίας, οπότε κ σταθηκα στα μοτίβα και στην γραφή της κ.Γαλανάκη. Η Ελένη έχει γραφει σαν έπος, κάθε κεφάλαιο αποτελεί κ μια ραψωδία. Την δεύτερη φορά το διάβασα αποσπασματικά μονάχα τα κομμάτια αυτά που σκιαγραφουσαν την Αλταμούρα. Την τρίτη για να συγκρινω την Ελένη της Γαλανάκη με τη πραγματική κ όσα είχα ακούσει από την συγγραφέα σε φιλική συζήτηση. Διαβάζοντας τις κριτικές προχώρησα σε μια τέταρτη ανάγνωση κ τελικά κατεληξα στην αρχική μου θέση όταν έγραφα την άσκηση μου: πρόκειται για μια καλοδουλεμένη μυθιστορηματική βιογραφία! Για να γνωρίσεις την Αλταμούρα της μυθιστορίας πρέπει να είσαι ανοιχτός στο παιχνίδι ανάμεσα στην τρέλα κ την λογική. Άλλωστε κ ή πραγματική Αλταμούρα δεν μπορούσε να ξεχωρισει τα όρια των δύο!

[Δημήτρης Κώτσος · Rating 5 out of 5]

Πριν διαβάσω το βιβλίο είχα τη χαρά να το παρακολουθήσω στο θέατρο το 2012 σε μορφή μονολόγου με την Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου.Με μάγεψε και με συγκίνησε πολύ η ιστορία της Ελένης Μπούκουρα που είχε το θάρρος να ακολουθήσει το όνειρο της να σπουδάσει ζωγραφική και να ντυθεί άντρας για να μπορέσει να υλοποιήσει αυτό που θέλει.Καθώς εκείνη την εποχή ήταν απαγορευμένο για μια γυναίκα να γίνει ζωγράφος.Μπορεί όμως να έφτασε το στόχο της αλλά η ζωή της δεν εξελίχθηκε με το καλύτερο τρόπο στη πορεία..
Το βιβλίο είναι εκπληκτικό!!!!!!

[César Carranza · Rating 1 out of 5]

Normalmente no pongo está calificación, pero en lo personal no me gustó, comenzó bien, pero fue decayendo mucho, no pude terminarlo, y estuve cerca, me desesperó que usará tantas frases una y otra vez, decidí que si en el capitulo en el que estaba (como el 90% del libro) escribía otras 5 veces "la vida después de la vida de las mujeres" ya no lo terminaría, jajaja, y así fue, como si no hubieran bastado las otras 30 veces en los últimos 4 capítulos (seguramente exagero, pero si eran muchísimas veces). U no es la única frase repetida hasta el hartazgo. En fin, comenzó bien, una mujer haciéndose camino al seguir su sueño y vocación, un camino de dolor, pero muy cansado y desesperante al final.

[Chinchilla_clouds · Rating 1 out of 5]

Μου άρεσε το επίμετρο και όχι πολλά άλλα, καθώς ήταν το μόνο κομμάτι του βιβλίου γραμμένο με συνέπεια και σαφήνεια (ουσιαστικά πρόκειται για ομιλία της Γαλανάκη, σχετικά με την έρευνα την οποία έκανε για την Ελένη Αλταμούρα - Μπούκουρα).

Ενώ λοιπόν στο επίμετρο μαθαίνει κανείς αρκετές και αρκετά ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την -μέχρι τώρα άγνωστη σε 'μένα τουλάχιστον- ζωγράφο, σε βαθμό που σκιαγραφείται έστω αμυδρά η προσωπικότητα και ζωή της, στο υπόλοιπο βιβλίο επικρατεί μια ασάφεια της οποίας δεν βρίσκω τον λόγο ύπαρξης.

Η συγγραφέας, με πλούσιο, οφείλω να ομολογήσω, λεξιλόγιο, καταφέρνει να δείξει κυρίως αυτό, ότι ξέρει λέξεις.
Και είναι κρίμα, γιατί έχοντας:

1) γνώση της ιστορίας (κάτι το οποίο έχει σπουδάσει η συγκεκριμένη και φαίνεται ότι την ενδιαφέρει και έχει εντρυφήσει σε αυτό)
2) όπως είπα, πλούσιο λεξιλόγιο και ιδιαίτερη γραφή
3) ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα, με αρκετό υλικό (όπως φάνηκε στο επίμετρο τελικά)

θα περίμενε κανείς θαύματα.
Μερικές περιγραφές της, όσον αφορά το ιστορικό κομμάτι σχετικά με τα μέρη (Σπέτσες, Αθήνα, Ιταλία, Ελλάδα) είναι πολύ θελκτικές (θυμίζουν ταξιδιωτικά βιβλία συγγραφέων του περασμένου αιώνα) και σε κάνουν να φαντάζεσαι με ευκολία το "τότε". Παράλληλα μερικές άλλες, σχετικά με τον βίο των ναυτικών είναι εξίσου όμορφα, αλληγορικά βαλμένες (η μεγάλη πάντα πιθανότητα να πεθάνουν, τους έχει οδηγήσει σε μια μυστικιστική σχέση με την θάλασσα και τον θάνατο).

Αλλά που είναι η Ελένη; Το κείμενο είναι γεμάτο περιττές σκέψεις της συγγραφέως, χωρίς πολύ νόημα και πολλές επαναλήψεις τους, με πληροφορίες για την ηρωίδα να τοποθετούνται εμβόλιμα, βιαστικά και ακανόνιστα.

Θέλω να μάθω για εκείνη, να συνδεθώ με την ομολογουμένως πολυτάραχη ζωή της, όχι το πως οι πλεξούδες από μαλλιά είναι σαν στεφάνια (επί 10), ότι η Ελένη δεν έπρεπε να ξεχνά ότι είναι Ελληνίδα (ερωτηματικά εδώ) και προπαντώς, πόσες φορές να δω τη φράση η μετά τη ζωή ζωή των γυναικών; Πόσες;

Μπορώ να εντοπίσω την πρόθεση να φανεί η διαφορετική θέση της γυναίκας τότε, όχι μόνο σε επίπεδο σπουδών, αλλά και μέσα στην οικογένεια και κοινωνία (πετυχημένη η αναφορά στην Μπουμπουλίνα και το πως οι γυναίκες της επαρχίας αντιμετωπίζουν την "διαφορετική" γυναίκα, αναλόγως με το αν η διαφορετικότητά της αυτή είναι αποδεκτή ή όχι), αλλά όλα χάνονται κάτω από την σκιά μιας επιτηδευμένης γραφής, γεμάτης περιττά στοιχεία.

Δύο τελευταία σχόλια εδώ, πρώτον ξέρω ότι μια τέτοια γραφή είτε την λατρεύεις είτε την αντιπαθείς (ανήκω μάλλον στην δεύτερη κατηγορία), και δεύτερον, αναρωτιέμαι γιατί, ενώ φαίνεται στο -αγαπημένο μου- επίμετρο, αλλά και σε συνεντεύξεις της κας Γαλανάκη ότι μπορεί να γράφει και να εκφράζεται μεστά, επιλέγει με μια τέτοια ευκαιρία να χαθεί μέσα στον στόμφο (;)

[Athanasia Manda · Rating 4 out of 5]

Στην αρχή απλά μου άρεσε, μετά κάπου με κούρασε και στην συνέχεια, αφού έπιασα το σφυγμό του, άρχισε να με συναρπάζει!
Θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω σαν μια αρχαία ραψωδία, μια ωδή μιας γυναικείας προσωπικότητας ρηξηκέλευθης και πρωτοποριακής για την εποχή της. Η Ελένη Μπούκουρα, γεννημένη την εποχή της επανάστασης του 1821,κατάφερε να επαναστατήσει στη γυναικεία φύση της ακολουθώντας το πάθος της, σπουδάζοντας ζωγραφική στην Ιταλία, σε μια ζοφερή περίοδο της ελληνικής ιστορίας ,που ‘’όλα τα έσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά’’.
Αρκετά και ενδιαφέροντα τα ιστορικά στοιχεία που αναφέρει. Η π��να της γλαφυρή, λυρική, ποιητική θα την χαρακτήριζα. Ανεξάντλητα τα μέρη του βιβλίου που διάβαζα και ξαναδιάβαζα, όπως ο μονόλογος της μάνας για το νεκρό παιδί της! Παρόλα αυτά όμως ,δεν καταφέρνει να αγγίξει σε μεγάλο βαθμό τον συναισθηματικό κόσμο του αναγνώστη.’Ισως γιατί αυτό ακριβώς επιθυμούσε η συγγραφέας, να τον έχει παρατηρητή στην «μετά τη ζωή ζωή της Ελένης ».
4,5.Αν δεν ήταν ακατανόητο σε αρκετά σημεία θα μπορούσα να βάλω και 5.

[Ioannis Savvas · Rating 1 out of 5]

Ένα από τα χειρότερα βιβλία που έχω διαβάσει. Παρά τις καλές κριτικές, η απογοήτευση ήταν μεγάλη. Πρόκειται για μια μυθοπλασία της ζωής της πρώτης Ελληνίδας ζωγράφου, της Ελένης Αλταμούρα. Βαρετή γραφή, σαν να πατάς σε κινούμενη άμμο. Δεν μπόρεσα να το τελειώσω, το παράτησα στη μέση. Απορώ πώς αυτό το κείμενο πήρε το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 1999. (Φανταστείτε την Ελένη Αλταμούρα να αφηγείται τη ζωή της και να λέει: «…αρματωμένος με ένα μεγάλο μπλοκ, την παλέτα και τα πινέλα του». Είχαν μπλοκ τον 19ο αιώνα;!)

[Valérie · Rating 3 out of 5]

Plutôt 3,5.
Pas enthousiaste sur ce livre. D’abord ce n’est pas du tout ce que j’attendais. J’imaginais l’histoire d’une femme qui luttait pour la liberté de créer et pour cela de s’habiller en homme mais cet aspect occupe très peu du livre. À mon sens la partie la plus intéressante mais qui n’est pas assez creusée.
Ensuite il s’agit de la vie d’une femme qui perd ses enfants et qui s’isole sur son île et petit à petit est recouverte par le deuil, les regrets… de la poésie dans ces parties mais qui parfois rendent le fonds assez incompréhensible.
Quelques passages sur l’histoire grecque intéressants et une description de l’île de spetsais qui donne envie de s’y rendre. Des passages émouvants sur le théâtre Boukouras.
Mais à la fin, je ne suis pas convaincue.

[Αγγελική Μπούλιαρη · Rating 4 out of 5]

Όπως διαβάζουμε στα οπισθόφυλλα των διαφόρων εκδόσεων του βιβλίου, το μυθιστόρημα «Ελένη, ή ο Κανένας» στηρίζεται σε μια πραγματική ιστορία. Το νήμα έδωσε η ζωή της Σπετσιώτισσας και πρώτης σπουδασμένης ελληνίδας ζωγράφου Ελένης Αλταμούρα - Μπούκουρα, που μεγάλωσε στην μετεπαναστατική Ελλάδα του 19ου αιώνα. Ήταν κόρη καπετάνιου που υπήρξε ο πρώτος θεατρώνης της Αθήνας. Η ζωή της δραματική, άγνωστη ακόμη εν πολλοίς, έλκει πρόσφατα το ενδιαφέρον κομίζοντας νέα στοιχεία στα ήδη δεδομένα. Μαθαίνουμε, δηλαδή, ότι η Ελένη ντύθηκε στην Ιταλία σαν άντρας προκειμένου να σπουδάσει, και ότι ο έρωτος και ο γάμος της με το ζωγράφο επαναστάτη Σαβέριο Αλταμούρα γρήγορα διαλύθηκε. Επέστρεψε στην Αθήνα και εργάστηκε, αλλά μετά το θάνατο των δύο παιδιών της πάνω στη νιότη τους - μια κόρη και ο περίφημος ζωγράφος Ιωάννης Αλταμούρας- έζησε έγκλειστη στις Σπέτσες έναν μακρόχρονο, μονήρη και σχεδόν μυστηριώδη βίο.
Στο μυθιστόρημα συναιρούνται και διαλέγονται αδιάκοπα τα φώτα της γνώσης και η μαγεία, η λογική και η τρέλα, η αθωότητα και η ενοχή, ο χωρισμός και η συμφιλίωση, ο ανοιχτός ορίζοντας και ο εγκλεισμός, η καλλιτεχνική δημιουργία και η καταστροφή της, η ταυτότητα και η ματαιότητα της αναζήτησής της, η διαμόρφωση και η ασάφεια του εθνικού, η ύπαρξη και η κατάργηση του χρόνου, οι ζωντανοί και οι νεκροί.
Δραματική, προκλητική, με πολλές ανατροπές και αντιφάσεις κύλησε η ζωή της πρώτης Ελληνίδας ζωγράφου, για την οποία δεν διαθέτουμε ακόμη όλα τα κλειδιά. Με το μυθιστόρημα "Ελένη ή ο Κανένας" η Ρέα Γαλανάκη προσπάθησε να προσεγγίσει τον βίο και τον μύθο αυτής της υπαρκτής, πάντα επίκαιρης Ελένης, με τα δικά της αντικλείδια.

Το βιβλίο απέσπασε το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 1999 και μολονότι δεν έτυχε της ίδιας θερμής αποδοχής από όλους τους αναγνώστες, είναι κατά τη γνώμη μου πολύ ενδιαφέρον λόγω της ιδιαίτερης γραφής της Ρέας Γαλανάκη και της θεματολογίας του, αξίζει να διαβαστεί και να πάρει θέση στα αγαπημένα της βιβλιοθήκης μας!

https://the-yellow-buses.blogspot.gr/...

[Mathiwi · Rating 4 out of 5]

Après avoir lu l’ultime humiliation, ce livre était le suivant dans les Écrits de Rhea Galanaki à me tenter le plus. Le temps faisant, je prépare des vacances en Grèce et je trouve ce livre en librairie.
Lu en vacances, j’ai été contente d’être plongée dans la géographie et l’histoire grecque (je suis plutôt vacances visites ;)), cela m’a permis de mieux ancrer et de mieux imaginer les événements et les endroits (de même pour ceux de l’ultime humiliation). En effet Galanaki décrit peu, l’environnement coulant de source/étant connu de tous.
Au niveau de l’histoire, il s’agit d’une histoire basée sur la réalité, avec biographie romancée ou sublimée par la langue souple et poétique. Je n’ai pas été chercher ce qui était canon et ce qui ne l’était pas.
Ce qui m’a perturbée : je pensais trouver un livre sur une femme très forte, une force de la nature, entêtée comme un animal sauvage… et une bonne partie du livre se passe dans « la vie après la vie » des femmes lorsque hommes et enfants sont partis. La personnage à transgressé beaucoup de règles dans sa jeunesse, et elle le paie clairement tout le long de la vie. Pionnière avant l’ère des pionnières, le prix à payer et la tristesse résultant ne donnent pas du tout envie de transgresser à son tour.

[Hélène Espérou · Rating 4 out of 5]

Très originale construction du récit , toujours à la première personne mais avec des incises vues de la fin de la vie de l’héroïne et donc en avance sur le récit . Et malgré tout , des événements qui surprennent. L’aspect le plus émouvant est celui de la dualité du personnage et d’une presque lutte entre Personne indépendant (e) , volontaire souhaitant vivre de son art et Eleni qui amoureuse ( et coincée par deux grossesses) se rend à sa condition de femme. Les liens avec le père sont très beaux également. Je ne sais quelle est la part de réel et d’imaginaire dans ce roman mais l’autrice a réussi une magnifique évocation.

[TheAuntie · Rating 3 out of 5]

προς το παρών

tο αφήνω, θα το συνεχίσω όταν θα μπορέσουμε να πραγματοποιήσουμε την εκδήλωση με την προβολή του ντοκιμαντέρ της Κλεώνης Φλέσσα για την ζωή της ζωγράφου Ελένης Αλταμούρα

[Maria Lianou · Rating 2 out of 5]

2,5*

[Maria Dellaporta · Rating 2 out of 5]

#Readathon2018

Μια βιογραφία ή απομνημονεύμα.

My Readathon2018 so far

Ωραίο θέμα, λάθος εκτέλεση. Η ζωή της ζωγράφου, Ελένης Αλταμούρα ήταν γεμάτη ανατροπές και επαναστάσεις αλλά η συγγραφέας προτιμά να μας εντυπωσιάσει με το λεξιλόγιο της και με προτάσεις σιδηρόδρομους. για παράδειγμα το βιβλίο κλείνει με την εξής πρόταση: 'Αγνωστο αν ακούστηκε η Ελένη όμως, ή ο κανένας, πρόλαβε να πει ότι η αγάπη τούτη είναι και η μόνη χαρισμένη ανάσταση, καθώς το πικραμύγδαλο της φλόγας της στριβόταν σε λεπτή κλωστή καπνού'. Το αποτέλεσμα είναι κουραστικό και βαρετό. Κρίμα γιατί με τέτοιο θέμα θα μπορούσε να δημιουργήσει αριστούργημα.

Απο τον Ελληνικό Κύκλο Βιβλιόφιλων Λονδίνου

[clara · Rating 3 out of 5]

3,5. C’est un livre qui a du potentiel, mais je n’y ai pas vraiment trouvé ce que j’y cherchais.. On y découvre l’histoire d’Eleni Boukoura Altamura, peintre grecque du XIXe qui défie l’interdiction à l’accès à l’érudition, au savoir pour les femmes en quittant son pays natal pour l’Italie tout en se faisant passer pour un homme. Le sujet est profondément intéressant mais pas assez creusé à mon goût, bien que le texte soit orné de jolies métaphores et que la plume de la romancière soit poétique. Je sais pas trop quoi en penser, mais la lecture a été quand même agréable !

[Chaido Rizou (Lentza-Rizos) · Rating 4 out of 5]

Για μένα, δεν πρόκειται για μυθιστόρημα, αλλά για ποίημα.... Ενα βιβλίο ξεχωριστό και ιδιαίτερο, όχι μόνο για την λογοτεχνική του αξία, αλλά και για το θέμα του: Τον βίο της πρώτης Ελληνίδας ζωγράφου Ελένης Μπούκουρα-Αλταμούρα, που τον σφράγισε η πάλη της να ξεφύγει από «την ανέκαθεν μοίρα της γυναίκας»..... Και τα πικρά στερνά της χρόνια, η «μετά τη ζωή ζωή των γυναικών»......

[Lefteris Filippou · Rating 5 out of 5]

Το πιο γυναικείο μυθιστόρημα που έχω διαβάσει . Καταπληκτικό !

[Κωστής Ανετάκης · Rating 3 out of 5]

Καθίσαμε, λοιπόν, με τον γατάκο μου τον Πατούσια να διαβάσουμε το μυθιστόρημα της Ρέας Γαλανάκη, Ελένη ή ο Κανένας, μια λογοτεχνική βιογραφία της πρώτης Ελληνίδας ζωγράφου Ελένης Μπούκουρα-Αλταμούρα (δεν κάνω πλάκα, σε όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης, ο Πατούσιας ήτανε καθισμένος στον ώμο μου, με τα μάτια προσηλωμένα στο βιβλίο).
Κι έτσι όπως διαβάζαμε, κι είχαμε φτάσει στην 116 σελίδα, περίπου τα δύο πέμπτα του βιβλίου, γυρίζει ο Πατούσιας και μου λέει στο αφτί γουργουριστά, ρε Κωστάκη, ψιλοβαρέθηκα, δεν το αφήνουμε να διαβάσουμε τίποτα πιο ενδιαφέρον; Κι είχε δίκο το γατί...

Για άλλη μια φορά (τουλάχιστον τρίτη) παρατήρησα στους "κατεστημένους" Έλληνες συγγραφείς, αυτούς δηλαδή που βραβεύει το λογοτεχνικό κατεστημένο κι εκδίδουν οι μεγάλοι οίκοι, το ίδιο μοτίβο: Εξαιρετική λογοτεχνικότητα του κειμένου, με αξιοζήλευτη έφεση στις μεταφορές και τα λογοτεχνικά σχήματα, όμως μέτρια και κάτω αφηγηματική ικανότητα. Οι σύγχρονοι κατεστημένοι Έλληνες λογοτέχνες, σε αντίθεση με τους κλασικούς της λεγόμενης γενιάς του '30, δεν ξέρουν να φτιάξουν μια συναρπαστική ιστορία και να την αφηγηθούν με ενδιαφέροντα τρόπο. Θα περίμενε κανείς, η ιστορία μιας γυναίκας που ξεπέρασε μακράν τα εσκαμμένα της εποχής της, που ντύθηκε άντρας για να σπουδάσει ζωγραφική στην Ιταλία, που γέννησε δυο εξώγαμα παιδιά με τον Ιταλό ζωγράφο εραστή και κατόπιν βραχύχρονο σύζυγό της, με δυο παιδιά που μεγάλωσε μόνη της, μετά το χωρισμό, μ' ένα που το μεγάλωσε ο άντρας της μαζί με το εξώγαμο παιδί του από άλλη γυναίκα, θα ήταν από μόνη της συναρπαστική, μα κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει.

Στο πρώτο μέρος, από αφηγηματικής άποψης ξεχωρίζει ο εξαιρετικός χαρακτήρας του πατέρα της, καπετάν Γιάννη Χρυσίνη Μπούκουρα, που είναι ό,τι καλύτερο έχει να παρουσιάσει το βιβλίο. Στο δεύτερο μέρος, η αφήγηση γίνεται πρωτοπρόσωπη και εκτυλίσσεται σε δύο επίπεδα: Η μεσήλικας Ελένη, γραμμένη με κανονικά γράμματα, και η ηλικιωμένη Ελένη, που στο τέλος της ζωής της αναπολεί το παρελθόν, γραμμένη με πλάγια. Η αφήγηση σε δύο επίπεδα σίγουρα αποτελεί ενδιαφέρον εύρημα, μα δεν λειτουργεί πολύ καλά σε όλα τα σημεία της. Η πρώτη έχει αρκετό ενδιαφέρον και διαβάζεται ευχάριστα. Η δεύτερη γυρνάει ξανά στα ίδια και στα ίδια, με τρόπο συχνά γλυκανάλατο και μελοδραματικό. Ωστόσο, αμφότεροι οι χαρακτήρες διαρκώς επιδίδονται σε περίτεχνους μονολόγους που λοξοδρομούν από το προκείμενο, η ιστορία δεν προχωρά ομαλά και συχνά περιστρέφεται γύρω από τον αφαλό της, η αφήγηση άκαμπτη, διαπνέεται από έναν ακαδημαϊσμό. Δίνει την εντύπωση ότι λέει και ξαναλέει τα ίδια πράγματα, που ήδη γνωρίζουμε για τους χαρακτήρες, με πολύ ωραία λόγια.
Το τρίτο μέρος είναι και πάλι σε τρίτο πρόσωπο κι έχει στοιχεία μαγικού ρεαλισμού, και πάλι όμως με περισσότερα λόγια απ' όσα θα χρειάζονταν. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για κάποιον που γράφει καλά είναι να παρασυρθεί από την ίδια του τη γραφή και να πελαγοδρομήσουν τα γραπτά του.

Το σημαντικότερο ελάττωμα, κατά τη δική μου αντίληψη, είναι η ίδια η δομή του χαρακτήρα της Ελένης. Αντί για μια δυνατή, παθιασμένη κι έντονη προσωπικότητα, με βάση όσα έκανε και πέτυχε στη ζωή της, σκιαγραφείται μια γυναίκα γεμάτη ενοχές, που έκανε όσα έκανε στα νιάτα της κι έζησε την υπόλοιπη ζωή της μετανιώνοντας για την αποκοτιά της. Η ερωτική της διάσταση υποβαθμίζεται, δεν προβάλλεται επαρκώς στον αναγνώστη. Δεν ξέρω αν αυτή ήταν πράγματι η Ελένη ή αν έτσι την έπλασε η συγγραφέας, ωστόσο από τις πράξεις της ιστορικής φυσιογνωμίας δεν θα περίμενε κανείς το πρώτο. Και πράγματι, από το ιστορικό άρθρο που παραθέτει στο τέλος του βιβλίου η ίδια η συγγραφέας (και ιστορικός), δεν προκύπτει κάτι τέτοιο, αλλά και στο τελευταίο μέρος φαίνεται ότι η Ελένη είχε αντιταχθεί στις προσπάθειες της οικογένειάς της να εξαφανίσουν τα τεκμήρια της "ντροπής", αναφέρεται μάλιστα ως μια γυναίκα παθιασμένη. Μάλλον, λοιπόν, τον συντηρητισμό και την έλλειψη τόλμης της συγγραφέως απηχεί αυτός ο χαρακτήρας, παρά την πραγματική Ελένη.

Από την άλλη πλευρά, στο τέλος σχεδόν του βιβλίου, βρήκα μία από τις καλύτερες μεταφορικές εικόνες που έχω ποτέ διαβάσει, πράγμα που με αποζημίωσε οριστικά για τον κόπο που κατέβαλα για να το διαβάσω: "...(οι) σκόρπιες σημειώσεις της Ελένης. Αυτές κι αν ήταν οι πιο μάταιες λέξεις, συλλογίστηκε, κουδουνάκια από το κοπάδι ενός μυαλού που διασκορπίζεται και χάνεται μέσα στα ερέβη".

Αυτό για το οποίο, λοιπόν, θα διαβάσει κάποιος το βιβλίο δεν είναι η αφηγηματική δεινότητα, αλλά η εξαιρετική λογοτεχνικότητα του κειμένου, από την οποία ομολογώ ότι είχα πολλά να διδαχτώ. Συνολικά, το βιβλίο με άφησε με ανάμικτα συναισθήματα και μάλλον με κούρασε, όσο κι αν με εντυπωσίασε η γραφή του...

Βαθμός 7/10.

[Dimis · Rating 4 out of 5]

Το πέμπτο βιβλίο της Ρέας Γαλανάκη που διαβάζω γενικά και το τρίτο βιβλίο που είναι μια λογοτεχνική βιογραφία και ένας φόρος τιμής σε πρόσωπα και ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τον 19. αιώνα.
Ακολουθούμε την Ελένη Αλταμούρα (το πατρικό Μπούκουρα) και το ταξίδι της από την γεννέτηρα της στις Σπέτσες, στην Αθήνα, από εκείν στην Ιταλία και πάλι πίσω στις Σπέτσες, όπου θα αφήσει και την τελευταία της πνοή.
Μια γυναίκα πολύ θαρραλέα για την εποχή της. Ντύνεται άνδρας για να μάθει περισσότερες τεχνικές στην Ιταλία. Ερωτεύεται τον Σαβλεριο Αλταμούρα, ζούνε το πάθος τους εκτός γάμου, κάνουν δυο παιδιά και μετά παντρεύονται, για να είναι μόνιμο μόνο το τρίτο τους παιδί. Ασπάζεται τον καθολικισμό και γυρνάει ως παρατημένη και ταπεινωμένη γυναίκα πίσω στην Ελλάδα.
Ίσως αυτή η επαναστατική φύση να οφείλεται και στο γεγονός ότι γεννήθηκε την χρονιά της επανάστης και πήρε κάτι από το πνεύμα της.
Η Γαλανάκη προσεγγίζει με ευαισθησία και πολύ αγάπη και αυτό το αντιφατικό πρόσωπο. Η διήγηση αλλάζει μεταξύ πρώτου και τρίτου πρόσπωου. Στο πρώτο πρόσωπο είχα την εντύπωση πως η τρέλα έχει κυριεύση την γυναίκα αυτή και τα γεγονότα είναι μπερδεμένα και συνδεδεμένα μεταξύ τους. Υπάρχουν πολλά μη πραγματικά στοιχεία που διαβάζουμε εδώ. Ενώ στην διήγηση σε τρίτο πρόσωπο ακολουθούμε την Ελένη σε πιο "λογικά" πλαίσια και η ιστορία έχει ένα ρυθμό που την ακολουθείς.
Το μόνο αρνητικό είναι, πως μετά την διήγηση του θανάτου ακολουθούμε τα άλλα δυο πρόσωπα της ιστορίας και εκέι έχασε κάτι από την δυναμική των 230 σελίδων. Ωστόσο ένα υπέροχο λογοτεχνικό ανάγνωσμα.

[Ratko · Rating 5 out of 5]

Роман Реe Галанаки доноси снажну, поетски обликовану причу о првој школованој грчкој сликарки, Елени Букура (познатијој као Елени Алтамура). Ауторка не прати класичан, линеаран приповедни ток, већ кроз фрагменте, са много лирског набоја, осветљава кључне тренутке из живота своје јунакиње.

Иако структура није хронолошка, већ лирски разуђена, управо такав приступ омогућава да осетимо различите нијансе њеног живота – од младалачке страсти и љубави, преко бола због губитка деце, до касније изолације на острву. Упечатљиво је приказана и суровост патријархалног друштва, у којем је једна жена морала да се претвара да је мушкарац како би уопште могла да студира уметност. Посебно у Еленином каснијем животу, осећа се огромна усамљеност, али и унутрашња снага која је чини посебном.

Реа Галанаки је овим романом подигла својеврстан књижевни споменик једној снажној жени, која је, упркос свим противречностима и личним трагедијама, остала доследна свом уметничком и људском позиву.
„Елени, или нико“ није само прича о првој грчкој сликарки, већ и о цени слободе и самоостварења. Једно тихо, али моћно сведочанство о животу који је био већи од наметнутих граница. Заиста пријатно откриће.

[Eleni · Rating 4 out of 5]

...ίσως τότε άρχισα να καταλαβαίνω το απλούστατο, ότι κάθε σημείο αρχής απαιτεί ένα όμοιο σημείο τέλους για να γίνει ο κύκλος του. Αλλιώς τα πράγματα δεν μπαίνουνε στο σχήμα τους, μα αιωρούνται απλησίαστα, ανεξήγητα, απειλητικά.

Ένα μυθιστορηματικό βιογραφικό έργο για την πρώτη Ελληνίδα ζωγράφο, την Ελένη Μπούκουρα Αλταμούρα, η οποία στα μέσα του 19ου αιώνα παρέβη τα κοινωνικά όρια και σπούδασε ζωγραφική στην Ιταλία. Ντυμένη άντρας. Μία πολύ ενδιαφέρουσα προσωπικότητα και πρότυπο συνάμα ανθρώπου που υπερβαίνει το κατεστημένο και ακολουθεί το πάθος και την καρδιά του.

Η γλώσσα της Γαλανάκη είναι περίτεχνη, ποιητική, θυμίζει σε σημεία αρχαία ραψωδία. Προσωπικά άργησα να μπω στο κλίμα του βιβλίου, καθώς η συχνά περίπλοκη γλώσσα δεν μου επέτρεψε στην αρχή να αφουγγραστώ την ηρωίδα. Γνωρίζοντάς την όμως καλύτερα, η ιστορία της με συνεπήρε και η λυρική γλώσσα προσέδωσε την απαραίτητη βαρύτητα και παλμό που φέρνει τον αναγνώστη πιο κοντά στην "Ελένη" ως άνθρωπο, παρά στην Αλταμούρα ως ιστορική φιγούρα.

[Damiana · Rating 3 out of 5]

Elena Nessuno racconta la storia vera di Elena Bukuras-Altamura, donna nata nell'anno della rivoluzione che ha portato la Grecia all'indipendenza dai turchi. Figlia del proprietario del primo teatro sorto ad Atene e dotata di un grande talento per la pittura, lascia il suo Paese natio e raggiunge l'Italia dove, vestita da uomo, avrà la possibilità di studiare. Nei suoi viaggi in giro per il Belpaese incontrerà e sposerà Francesco Saverio Altamura, pittore rivoluzionario di Garibaldi, da cui avrà tre figli. Il destino la riporterà poi in Grecia, dove vivrà in solitudine.
Il romanzo, scritto sia in prima che in terza persona, è una biografia ben fatta, dove si intrecciano la ragione e la follia, innocenza e colpa, riparazione e riconcilizione, la creazione artistica, la distruzione dell'identità e la futilit�� della sua ricerca. Drammatico e impegnativo, è senza dubbio, uno dei romanzi più femminili che ho letto, ma l'ho trovato un po' noioso, per questo il mio voto è 3.5/5

[Emilianna Kafantari · Rating 5 out of 5]

Μια επιμελήτρια κειμένου, με την οποία κάποτε συνεργαζόμουν, έπασχε από ναρκισσιστική συμπεριφορά. Μου είχε πει λοιπόν <<Η παρουσίαση του βιβλίου μου είναι αύριο και η ηθοποιός που θα διαβάσει απόσπασμα, μου είπε πως πρέπει να διαβαστεί όλο μου το βιβλίο. Είναι αριστούργημα>>. Προσωπικά, το μόνο αριστούργημα που μέχρι στιγμής έχω κρατήσει στα χέρια μου είναι το Ελένη ή ο Κανένας της Ρέας Γαλανάκη.

Πρόκειται για μυθιστορηματική ποίηση. Ή για ποιητικό μυθιστόρημα. Βέβαια, δεν είναι εύκολο ανάγνωσμα αλλά σίγουρα είναι μοναδικό, όχι τόσο σαν περιεχόμενο αλλά σαν είδος και τεχνική γραφής.

[Cristina Mestre · Rating 1 out of 5]

Claramente, un buen día Rhea Galanaki descubrió un diccionario de sinónimos y dijo ¡eureka! Y de ahí surgió este libro. Hacía tiempo que no leía algo tan pedante, rimbombante y francamente aburrido. Qué forma de cargarse la historia de la primera pintora griega moderna y de convertirla en una mujer florero, de verdad. Por no hablar de la edición. QUÉ OS PASA CON LAS COMAS. ES QUE NI UNA HABÉIS PUESTO BIEN, NI UNA. Por el amor de Dios. Espero recuperarme pronto.

[Irini Kallides · Rating 4 out of 5]

It was wonderful to come to Spetses, and sad to see that there was no memorial of Eleni Boukoura to be found. Her life is an amazing story and even if there are no works of her left, there should at least be some kind of memorial place of the first educated Greek female painter on the island of her birth and death.

[Mayte Sánchez · Rating 3 out of 5]

Basada en la vida de la pintora Helena Altamura, esposa y madre de pintores, la novela nos narra la historia de una mujer griega de mediados del siglo XIX. Mar y pintura con altibajos en la narración e incluso momentos aburridos, aún así resulta interesante de leer.

[Laetitia · Rating 2 out of 5]

J'espérais en apprendre plus sur la vie de l'artiste et effectivement j'en ai appris plus mais c'était mélangé à de nombreux passages probablement poétiques mais qui ne m'ont vraiment pas fait voyager. Au contraire c'était un effort pour moi de lire ces passages

[✨Dounia✨ · Rating 3 out of 5]

Concernant les histoires où une femme se déguise en homme pour dépasser les limites imposées par son sexe afin d’accomplir sa destinée tout en soulignant la différence de traitement entre les hommes et les femmes, je préfère quand même Mulan

[Anna · Rating 5 out of 5]

Όμορφη σύλληψη και μια τρυφερή ιστορία με τη σκληρότητα που αρμόζει στους καλοδουλεμένους χαρακτήρες. Η αφήγηση σε παρασύρει με το βάρος και τη σημασία της.