Tìm hiểu đất Hậu Giang là tác phẩm biên khảo đầu tiên của nhà văn Sơn Nam về vùng đất ông đã sinh ra, lớn lên và trưởng thành. Hậu Giang là vùng đất hữu ngạn sông Tiền, nơi có đầy đủ cả văn minh miệt vườn và văn minh miệt thứ. Vùng đất đầy tiềm năng mới được khai phá nhiều từ cuối thế kỷ XIX và thế kỷ XX.An Giang chỉ là một tỉnh trong đất Hậu Giang, nhưng là một tỉnh hội đủ các yếu tố địa lý của vùng đất Hậu Giang. Hiểu lịch sử đất An Giang là hiểu thêm về một vùng đất địa đầu của tổ quốc thời mở đất với bao biến thiên, bao cuộc chiến bảo vệ đất nước và hiểu thêm về tính cách con người của một vùng. Mời bạn đón đọc.
Sơn Nam (1926-2008), người làng Đông Thái, huyện An Biên, tỉnh Rạch Giá (nay thuộc tỉnh Xã Đông Thái, huyện An Biên, tỉnh Kiên Giang). Do sự nhầm lẫn của nhân viên hộ tịch, tên khai sinh của ông bị viết sai thành Phạm Minh Tày.
Thuở nhỏ ông học tiểu học tại quê nhà, rồi học trung học tại Cần Thơ. Năm 1945, ông tham gia Thanh niên Tiền phong, giành lấy chính quyền ở địa phương, rồi lần lượt tham gia công tác ở Hội Văn hóa cứu quốc tỉnh, phòng Chính trị Quân khu, phòng Văn nghệ Ban Tuyên huấn Xứ ủy Nam Bộ. Bút danh Sơn Nam ra đời trong thời gian này, để tưởng nhớ người phụ nữ Khmer đã cho ông bú mớm thời thơ ấu (Sơn là một họ lớn của người Khmer, Nam là để nhắc nhớ mình là người phương Nam). Sau Hiệp định Genève 1954, ông về lại Rạch Giá.
Năm 1955, ông lên Sài Gòn cộng tác với các báo: Nhân loại, Công Lý, Ánh sáng, Tiếng chuông, Lẽ sống...
Năm 1960-1961, bị chính quyền Việt Nam Cộng hòa bắt giam ở nhà lao Phú Lợi (Thủ Dầu Một, Bình Dương). Ra tù, ông tiếp tục làm báo, viết văn và khảo cứu về Nam Bộ. Sau 1975, ông tiếp tục hoạt động trên lĩnh vực văn hóa văn nghệ. Ông là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.
Nhà văn Sơn Nam đã viết nên nhiều tác phẩm dấu ấn, ông được nhiều người gọi yêu là "ông già Nam Bộ", "ông già Ba Tri", “ông già đi bộ’, "pho từ điển sống về miền Nam" hay là "nhà Nam Bộ học". Toàn bộ các sáng tác của ông được Nhà xuất bản Trẻ tại thành phố Hồ Chí Minh mua bản quyền. Ông qua đời ngày 13 tháng 08 năm 2008 tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Đọc xong cuốn sách mà chưa đi Hậu Giang nói chung, An Giang nói riêng thì rất muốn đi. Còn đã đi rồi mới đọc sách thì lại thêm phần hứng thú và yêu mến mảnh đất này. Một vùng đất tuy mới mẻ nhưng lại thật nhiều giá trị lịch sử, văn hoá, tôn giáo và nhiều cảnh sắc hữu tình, nhiều nhân tài và những nhân vật lịch sử quan trọng. An Giang có những ngọn núi tuy không cao so với các vùng miền khác của An Giang nhưng lại đều là những ngọn núi linh thiêng, là nơi giao thoa bản sắc giữa 4 nền văn hoá : Kinh, Chăm, Khơ Me và Hoa. Mặc dù cuốn sách ra đời từ năm 1986 nhưng Sơn Nam đã lột tả về quá trình hình thành phát triển vùng đất một cách chi tiết tỉ mỉ, chân thực và sống động. Cảnh vật có thể thay đổi theo năm tháng nhưng rõ ràng, lịch sử và những giá trị đi cùng vẫn tồn tại và được gìn giữ rất tốt dù trải qua bao nhiêu cuộc xâm lược và cả những tác động từ thực dân Pháp.
“Đủ người Thanh, Hán, Thổ cùng Xiêm Phong cảnh như vầy cũng khó tìm Nước chảy ba dòng, sông nhảy cá, Sương mù Bảy chót, núi bay chim Trên lầu, chuông trống dầu khoan nhặt Dưới nước bèo trôi mặc nổi chìm Hội cả rồng mây đà toại nguyện, Riêng mừng mưa móc cũng im im.”
Cuốn sách khá dày nhưng thông tin không nhiều. Tác giả viết theo trình tự thời gian, sau khi đọc xong phần 1 mình trở nên ngán ngẩm khi phải đọc đi đọc lại cùng các mốc thời gian. Do 2 tỉnh có nhiều đặc điểm tương tự nên gần như không có gì khác nhau giữa 2 phần của cuốn sách. Ngoài ra do có đọc các cuốn sách khác cùng tác giả nên những tư liệu trong cuốn sách này (trừ các phần dữ liệu thống kê đặc trưng từng vùng) thì đa số đều đã đọc qua.
Ngoài lề: Bìa sách ngoài chữ Sơn Nam bắt mắt ra thì bìa rất chán, dòng chữ Tìm hiểu đất hậu giang và ls đất An giang màu vàng phải nhìn kĩ mới đọc dược.