How We Survived Communism and Even Laughed

by Slavenka: Slavenka Drakulic Drakulic

Communism, Feminism, Women's Literature, Sociology, Pol. Science

Genres: Nonfiction, History, Essays, Politics, Memoir, Feminism, Biography

Paperback

First published January 1, 1991

Reviews

[Adina · Rating 5 out of 5]

Unfortunately, I will not be able to write the review that I wanted for this book. I postponed it for so long because I wanted to take the time to do this book justice but, it’s been 4 months and the right time will never come. I even made notes for future reference so I will just drop some of them here.

I would make everyone read this, especially people that think communism or any other form of autocratic governance is a good idea. This book was written in 1990 by a Croatian author, shortly after the country was formed. It includes snippets from daily life under communism for women of different nationalities and about some of the changes that occurred immediately after the curtain fell.

It is a collection of essays and includes topics such as:
• Lack of products that we now find everywhere, such as strawberries. One story was of a woman who fainted seeing 20 types of sausages in a shop in the West. I had a similar experience. I visited Germany in 1992 and was shocked by the choice when I entered a cold meats store. I was 7 and the shop keeper was so impressed by my bafflement that he gave me one slice from all the produce to try. There was also a story about a Romanian man who saw a banana for the first time and ate it whole.
• There was an essay about Fashion and how women were badly dressed and unkempt. After the communism fell, young women started to wear too much of everything, style takes time to be learned
• Laundry during communism. People had no washing machines and many times no hot water. My mum passed out from washing with lye while pregnant.
• Staying in line, there was no intimacy, breathing neck in neck. Everybody was checking everybody else’s business. We are quite terrible at queuing even now. If you go in an airport, you will immediately see which gate boards people to former communist countries.

It was quite an eye opener for me as well. It made me understand some aspects of my past and also present.

[Arman · Rating 5 out of 5]

این کتاب واقـــــعــــاً ارزش خوندن رو داره. اصلاً مهم نیس که مودتون چیه، به چه طبقه ای از اجتماع تعلق دارید، عقاید سیاسی یا اعتقادات مذهبیتون چیه، این کتاب می تونه یه جهان بینی گسترده تر رو برای هر کسی رقم بزنه.
واقعاً خوندنش لذت بخش بود. کتاب 24 سال پیش نوشته شده و شامل روایت های مختلفی از زنانِ ساکن کشورهای اروپای شرقی ـه که زمانی توی شوروی و یوگوسلاوی تحت سلطه کمونیسم زندگی می کردن و تجربیات خودشون رو از زندگی توی چنین سیستمی بیان می کنن. با وجود اینکه کتاب برای 25 سال پیش ـه و داستان سیستم فکری و موقعیت مکانی متفاوتی در کره زمین رو روایت می کنه، اما یه سری شباهت ها بین شرایط زندگی اون زمان توی کشورهایی مثل کرواسی، بوسنی، مجارستان، اوکراین، ... با شرایط فعلی ما توی ایران وجود داره که واقعاً نفس گیر و هیجان انگیزه. نباید هیجان انگیز باشه ها، باید ناراحت کننده باشه حتی، ولی ما چیزی برای هیجان زده شدن نداریم، بنابراین با دیدن اینکه مکافاتی که توی سال 2015 داریم می کشیم رو افرادی، سال ها پیش، توی کشورهایی متفاوت و با وضعیت های اجتماعی و سیاسی و اقلیمی متفاوت تجربه کردن،هیجان زده میشیم. قصد سیاه نمایی ندارم، فقط یه سری چیزهای خیلی کوچیک و ریزن که هر کسی حین خوندن کتاب قطعاً می تونه حسشون کنه
حین خوندن یه سری از پاراگراف ها، نفس آدم می گیره! ترجمه کتاب "شگفت انگیز" ـه! شاید نویسنده های ایرانی خودمون نتونن با این سلاست و روانی از خودشون بنویسن. و جالب اینه که مترجم کتاب – رویا رضوانی – اصلاً مترجم شناخته شده ای نیست. به عنوان یه مخاطب کتاب بهش تبریک میگم. پاداش این ترجمه خوب رو هم گرفته و کتابش خیلی خوب داره به فروش میره
می تونم بگم بین 3 تا از بهترین کتاب هایی بود که تا حالا خونده ـم

پ.ن: این کتاب برای شناخت دنیای زنان و دختران یه منبع خیلی غنی ـه. راوی تمام بخش ها، زنان هستن و حرف های گُنده گُنده ای هم زده نمیشه، جزئیات خیلی کوچیک زندگیشون که تحت تأثیر کمونیسم دستخوش تغییر شده رو با ظرافت روایت می کنند

[Nataliya · Rating 3 out of 5]

I was quite impressed by Slavenka Drakulić’s S.: A Novel about the Balkans, and jumped at the chance to read her 1991 nonfiction How We Survived Communism and Even Laughed. I was very curious to see how she describes the “wonders” of the Socialist block, written at the time when that world just shattered, seen through the prism of “banal”, “women’s” things — makeup, dolls, clothes, housework, food deficits. All those things that the world supposedly built to reach the wonderful ideal left behind, to be dealt with at some later point. All those things that the state considered inessential and trivial - washers, dryers, tampons, makeup - was traditionally considered women’s sphere of life and tended to contribute to women’s work which was not something the state aimed at reducing.

But it left me a bit cold — but through a fault not its own but rather because its power is in shocking the reader with the shortages of the Socialist Block, and those I already knew.

Maybe it is because I am not the perfect target audience for this book that bemoans the rations and poverty of the Socialist Block as compared to the capitalist world. You see, I was not comparing it to that glossy shiny world of consumerism that - of course, for those with means - could give you Vogue and Barbies and modern washing machines and stores full of food open late into the night and soft toilet paper, but rather to the one further East, in the Soviet Union itself. The “communism” as Drakulić describes it, the Eastern block version, was still quite a paradise compared to the true thing happening behind the borders of the USSR. The supposedly gloomy life with shortages and rationing and censorship — that was still pretty enviable to those in the actual Soviet paradise, still was years ahead. East Germany or Yugoslavia weren’t Belarus or Ukraine.

This book focuses on poverty and deprivation (when compared to the capitalist society for those with the means, yes). It recalls the longing for pretty things and conveniences, especially by women on whose shoulders all the manual housework labor fell — and yes, there is quite a bit of longing for consumerism that wasn’t available to them.

In the world of excesses it’s easy to be repulsed by rampant consumerism, and it’s trendy to show ecological consciousness, recycling and attempts at scaling down. But in the world of deficits consumerism seems to be a shining beacon in the darkness. And before scoffing at the desire for consumerism and easy access to goods, think this — would you want to spend the rest of your life with Soviet Block toilet paper?

“This was how the Communists lost. When the first free elections came in May 1990, the entire younger generation voted against “Golub”, against shortages, deprivation, double standards and false promises. In the whole of Eastern Europe they didn’t vote so much for the Democrats or Christians or Liberals or whatever the winning parties are called as against the Communists. But democracy doesn’t grant you toilet paper, rough or soft. In fact it doesn’t grant you any paper at all, at least in this part of the world.”

And yet every time she went into the frustrated accounts of deprivation, often based on the overall deficit, systemic rather than individual poverty, I was taken out of the narrative by thinking — hey, this was not as bad as what I have heard (and even known), and the desired level of horrified compassion was getting diluted.

And Drakulić’s anecdotes kept reminding me that she came out of a different world than I was thinking about, even when she had to learn “what every child under communism had to learn, that you can’t find everything you need all the time and most likely can’t ever find anything.” Her mother was able to travel to Italy and buy a coveted silk nightdress there. She remembers her grandmother doing laundry by hand without washer and dryer, but her family by the 70s had a washing machine (although she does acknowledge that some did laundry by hand even in the 90s).

But yes, there is sad pathos of recycling because you have to, using newspapers in lieu of absent toilet paper, the lack of tampons or pads (use rags instead), cloth diapers that had to be hand-washed out of necessity and lack of alternatives, and that horrendous ubiquitous blue eyeshadow.

So how about that — this book is great for those who likely haven’t experienced firsthand or through family stories the “wonders” of the socialist block, and a good eye-opener for those who, through the safety of geography and means, start idealizing that world.

For the rest of us it’s okay, lacking the punch that unfamiliarity brings. Although Drakulić is an engaging writer, which makes up for that somewhat, and her feminist angle was actually really good. And that powerful chapter on the beginning of the Yugoslav wars was heartbreaking — the world starting to fall apart just as normality seemed within reach.

Now what I want to read is Drakulić’s later book on life after the Socialist Block has been fully dissolved - Café Europa Revisited: How to Survive Post-Communism. I think that one will strike a stronger note.

“This is what the Iron Curtain is made of: many facets of a different reality, of different ideals and meanings we were brought up with and truly believed in. […] The Iron Curtains will stay with us for a long time; in our memories, in our lives that we cannot renounce no matter how difficult they were and how hard we try.”

3.5 stars.

——————
Also posted on my blog.

[Ali Karimnejad · Rating 4 out of 5]

3.5
از نویسنده بیشتر از خود کتاب خوشم اومد

یک نگاهی اگر بندازید به کل ریویوهای نوشته شده برای این کتاب، متوجه می‌شید که تعداد ریویوهای فارسی اون، بسیار بسیار بیشتر از سایر زبان‌هاست. و این اختلاف معنی‌دار هم دلیلش حس هم‌ذات‌پنداری هستش که خواننده فارسی زبان با این کتاب می‌کنه و آشنایی نامیمون اتفاقات و حوادثی که نقل اون در کتاب رفته با تجربه زیست خواننده فارسی زبان؛ چنانکه از خوندن ریویوها هم می‌شه به همین اصل رسید.

با این همه با کتابی هدفمند روبرو نیستیم و پراکنده‌گویی در اون زیاده. گرچه بیشتر فصل‌های کتاب در اصل مباحث خیلی جالب توجهی هستنن و من از بیشتر دیدگاه‌ها و مواضع اتخاذ شده نویسنده خوشم اومد اما ای کاش به جای این همه وسعت، کمی در عمق کار شده بود. به طور کلی و با کمی اغماض می‌شه کل سرفصل‌های کتاب رو توی سه دسته سیاست، اقتصاد و حقوق زنان در دوران کمونیسم {و البته مقایسه‌ اونها در کشورهای اروپای شرقی در دوران پساکمونیسم} طبقه‌بندی کرد و هرچند کتاب از دادن آمار و ارقام دقیق یا ذکر تاریخ و سال خودداری کرده با این همه و در مجموع همچنان کتاب خواندنی هستش.

اونچه که من رو بسیار به این نویسنده علاقه‌مند کرد ادراکش از ارتباط بین "جامعه، به عنوان یک مجموعه انسانی با تک‌تک افراد تشکیل دهنده اون جامعه" بود. بخشی از اونچه که از مطالب کتاب برداشت کردم رو به ناچار و بنا به فرم کتاب، به صورت گسسته در اینجا میارم. باشد تا شاید مفید واقع شود.

1.
نباید گمان برد که با برافتادن استبداد و آمدن دموکراسی، گوشت ارزون، و کار فراوان خواهد شد. اونچه که عمدتا تحت عنوان فاکتورهای اقتصادی دسته‌بندی می‌شه، من جمله راندمان نیروی کار، الگوهای مصرف، صداقت کاری، تخصص‌گرایی و خیلی چیزهای دیگه همچنان همون هستند که بودند. این‌ها در واقع میراث بجا مانده از حاکمیت ارزش‌هایی هستند که طی گذشت سالیان دراز، در فرهنگ مردم رسوخ کردن. لذا نباید بعد از ایجاد تغییر، تجربه زیست متفاوتی رو انتظار داشت. این درک نابجا عمدتا بزرگترین چالش پیش‌روی حکومت‌های دموکراتیک نوپا است که عمدتا با شعارهای عوام‌فریبانه مجددا به سمت و سوی استبداد کشیده می‌شن. تغییری کند و آهسته در جریان سریع حوادث و اتفاقات.

2.
هر نظام اجتماعی که بخواد به بهانه خیرخواهی وسعت انتخاب افراد جامعه رو محدود کنه، محکوم به شکسته. هر نیت خیری که از طریق دست جبّار بر عده‌ای تحمیل بشه شرّه. خیلی‌ها این نکته مهم رو فراموش می‌کنن که هدایت انسان فقط بایست از طریق فعالیت مدنی صورت بگیره. این یک اصل خیلی ساده ولی خیلی مهم هستش. نمی‌شه و نباید به بهانه اینکه جوامع غربی امروزی غرق در تبلیغات و سردگم در میان انتخاب‌های مختلف هستن، از طریق محدود کردن وسعت انتخاب انسان، سعی در هدایت و معنابخشی به زندگی بشر بود. آموزش و آگاهی‌بخشی، و مبارزه‌های مدنی اگرچه کند و آهسته، اما تنها راه با ثبات و مطمئن پیشرفت بشریت هستن.

3.
میزان احترامی که یک نظام حاکم برای مردمش قائله عموما در رفتارش با زنان اون جامعه متجلی می‌شه. فرقی نمی‌کنه که این نظام آنچنان معتقد به برابری زن و مرد باشه که هر گونه محصول آرایشی و بهداشتی، من جمله رنگ مو، کرم دست و صورت، رژ لب و ... به نظرش ابزار بورژوازی بیاد و مردود باشه یا اینچنان نگران حفظ عزت نفس زنان باشه که برای خدشه‌دار نشدنش پوشش‌های اضافی بر اونها تحمیل کنه. مساله اینجاست که در هر دو مورد، نظام حاکم تعریف مشخصی برای انسان از خودش "خلق" کرده و این تعریف عموما در مورد زنان بیشتر نمود خارجی پیدا می‌کنه.

4.
یک نظام توتالیتر، با تعاریفی که در مورد هر چیز از خودش"خلق" می‌کنه، دائما و در هر مورد ضروری و غیر ضروری با مردمش در حال درگیر شدنه. این درگیری‌ها از سفره‌های غذای مردم بگیر تا لباس تن اون‌ها، ساعت تردد اونها و ... منجر به یک فضای سیاست‌زده می‌شه و همه فضای شهر رو به یک تابلوی اعلانات تبدیل می‌کنه. از حکاکی‌های زشت و بدقواره روی نیمکت‌های پارک و اتوبوس گرفته تا نوشته‌های روی دیوار خونه‌ها و پشت درب‌های دست‌شویی‌های عمومی و روی دیوارهای اماکن فرهنگی و تاریخی، همه پر می‌شه از زنده‌باد‌ ها و مرده‌باد ها*. و در کنار اون، لمپن‌بازی‌ها و جوک‌ها. حتی نحوه رفتار انسانها با همدیگه رنگ و بوی سیاست می‌گیره، همه چیز به ابزاری و همه‌جا به فضایی برای بروز سیاسی یا غیر سیاسی انسان‌ها تبدیل می‌شه و احساس بی‌تعلقی و بی‌مسئولیتی نسبت به محیط رشد می‌کنه. همین احساس بی‌تعلقی هستش که منجر می‌شه نسبت به طبیعت بی‌توجه باشیم، به محیط زیستمون صدمه بزنیم و حتی به قوانینی که می‌دونیم برای حفظ سلامت یا امنیتمون ضروریه، بی‌تفاوت باشیم و حتی به اونها دهن‌کجی کنیم.


* امروز و در دوران ما این مساله بیشتر خودش رو فضای مجازی نشون می‌ده. شما در هر سایتی، اعم از ورزشی، فرهنگی، علمی یا سرگرمی، در هر گروه تلگرامی، هر پیج اینستاگرامی بِری، شَمّه‌ای از بحث سیاسی اونجا جریان داره. بخش عمده‌ای این رفتارها، ناشی از اینه که ما شدیدا احساس می‌کنیم که نیاز داریم خودمون رو بروز بدیم و به دیگران معرفی کنیم چون این حق از ما در جامعه سلب شده. حتی همین نوشته‌هایی که من اینجا می‌نویسم.

[Orsodimondo · Rating 5 out of 5]

LA MEMORIA È UN MATERIALE PIÙ FORTE DEL FERRO



Non è certo una rivelazione che l’essenza della vita sotto il totalitarismo è racchiusa non solo nell’estremo terrore – le ‘confessioni’, i gulag, le esecuzioni – ma anche nell’assenza di dignità e nell’umiliazione della vita quotidiana: il vicino di casa spione, gli appartamenti angusti, i lavandini di cucina che puzzano, l’assenza di cibo...
Aspetti banali, anche triviali, che erano il fulcro della vita sotto i regimi dell’Est Europa.
Storia con la esse minuscola: così si potrebbe definire l'approccio di Slavenka Drakulić.
Raccontare i grandi eventi della Storia attraverso conversazioni con persone conosciute o incontrate, attraverso l'esame di aspetti quotidiani, apparentemente insignificanti - quelli che non compariranno mai nei manuali di Storia e neppure nei grandi saggi.
La Storia vista attraverso la banalità.



Progetto ambizioso, che a Drakulić riesce perfettamente.
Anche perché il racconto è arricchito dalle sue notazioni personali, dai suoi ricordi, dal bene prezioso del suo punto di vista: si mette in gioco, si espone, si mostra, si racconta, sparge la sua anima fra le righe.

Come ci ricorda lei stessa, Hitchcock disse che il dramma (cinema) è la vita con le parti noiose tagliate: Drakulic invece le parti noiose non le taglia affatto, anzi, ci si concentra, ne fa l'aspetto primario del suo racconto.
E così facendo, le trasforma in Dramma, in grande narrazione, ricca di ritmo e attesa e emozione.



Passando da una pizza a una torta, al latte, le fragole, una banana mangiata con tutta la buccia, ai patata-party, agli assorbenti i tamponi e la carta igienica, senza dimenticare la spazzatura o i tagliolini in brodo o i mitici collant, si approda all'estetica della povertà e si comprende perché il comunismo abbia fallito: fallimento iniziato nelle cose di tutti i giorni, nelle apparenti banalità - perché ha saputo socializzare soprattutto la povertà, senza eliminare l'ingiustizia – perché ha privato la gente della capacità di sognare e di guardare al futuro, condannandola all'immobilità.

Scritto a ridosso del conflitto che portò alla disgregazione della Jugoslavia (con largo uso di pulizia etnica), questo libro di Drakulić non è ovviamente in grado di prevedere l’entità di quello che sarebbe successo, la devastazione e l’orrore, ma è consapevole che era troppo presto per festeggiare la fine del comunismo, di quel comunismo.

[Mohammad Hrabal · Rating 5 out of 5]

کتاب هدیه‌ی عزیزی بود. چقدر این کتاب را دوست داشتم. عالی بود و خیلی لذت بردم. تو مایه‌های روح پراگ بود. حتماً حتماً بخوانید.
********************************************************************************
در این گوشه‌ی دنیا آدم را همین جور بار می‌آورند، جوری که خیال کنی تغییر غیر ممکن است. جوری بارت می‌آورند که از تغییر بترسی، که وقتی عاقبت اولین نشانه‌های تغییر آشکار شد، به آنها بد گمان باشی، از آنها بترسی، چون همیشه دیده‌ای که هر تغییری فقط وضع را بدتر کرده. ص22 کتاب
یک کارگردان مشهور هالیوودی زمانی گفته بود فیلم مثل خود زندگی است که قسمت‌های خسته کننده‌اش را بریده باشند. متوجه شدم که حرف او دقیقاً درست است. قسمت‌های خسته کننده انقلاب‌ها، کف اتاق‌های مونتاژ استودیوهای تلویزیونی سراسر دنیا ریخته بود. آنچه مردم دنیا دیده بودند و شنیده بودند فقط پر شورترین و نمادین‌ترین صحنه‌های این انقلاب‌ها بود. صفحات 23-24 کتاب
دموکراسی چیزی نیست که خودش بی هیچ زحمت و تلاشی از راه برسد. چیزی است که باید برای به دست آوردنش جنگید. ص 27 کتاب
اگر زنی لباس زیبا می‌پوشید عنصر مشکوکی به حساب می‌آمد که گاهی حتی لازم بود در باره‌اش تحقیق شود...اما معلوم شد زیبایی شناسی مسئله پیچیده‌ای است که تنها با صدور یک حکم حکومتی نمی‌توان تکلیف آن را روشن کرد. صفحات 57-58 کتاب
بعد از این همه سال، کمونیسم هنوز نتوانسته یک نوار بهداشتی ساده، یعنی یک مایحتاج اولیه و ضروری زنان را تولید کند. این هم از اقتصاد و به قول خودشان رهایی سوسیالیستی. ص 67 کتاب
اما این کمونیسم بود که این طور هر گونه حریم شخصی را از میان می‌برد- در آپارتمان‌های اشتراکی شلوغش؛ در ارزش‌های اخلاقی‌اش، که در محدوده‌ی آن، همه رفیق همدیگر بودند؛ در حزب کمونیست، که هر یک از اعضایش بقیه را می‌پایید تا مبادا در زندگی از مسیر "صحیح" منحرف شوند- چون تنها زمانی که هیچ گونه حریم شخصی وجود نداشته باشد است که سلطه‌ی مطلق و بی چون و چرا می‌تواند برقرار شود. ص122 کتاب
از بس ارزش دینار یوگسلاوی پایین آمده بود مردم توان خرید لباس یا کالاهای صنعتی را نداشتند...از فقر خسته شده بودند. فقر کثیف و زشت است، و حال آدم را به هم می‌زند. کمونیسم فقیر است-درنتیجه... حکومت می‌توانست نسل‌های قدیمی تر را که پیش از جنگ یا درست بعد از آن به دنیا آمده بودند هر طور بخواهد بچرخاند. این نسل جدید بود که دشمن حکومت شد. خیلی ساده آنها حاضر نبودند بپذیرند استانداردهای زندگیشان، به اسم ایدئولوژی که به آن اعتقاد نداشتند روز به روز پایین و پایین تر برود. ص 126 کتاب
جامعه‌ی ما جامعه‌ی سالمندان است، و در آن رهبران سیاسی بالای شصت سال "هنوز جوان" به حساب می‌آیند، حالا بگذریم از آنها که سال‌ها ست مرده‌اند، اما مومیایی‌شان کرده‌اند که تا ابد در آپارتمان‌های خود- آرامگاه‌های احمقانه‌ی مرمرین-زندگی کنند. صفحات 146-147 کتاب

[Bekhradaa · Rating 3 out of 5]

۳۴۸
یک کارگردان مشهور هالیوودی زمانی گفته بود فیلم مثل خود زندگی است که فسمت های خسته کننده اش را بریده باشند ... قسمت های خسته کننده انقلابها، کف اتاقهای مونتاژ استودیوهای تلویزیونی سراسر دنیا ریخته بود. آنچه مردم دنیا دیده بودند و شنیده بودند فقط پرشورترین و نمادین ترین صحنه های این انقلابها بود. اینها همه حقیقت داشت، اما تمام حقیقت هم نبود. زندگی بیشترش مسائل جزئی و پیش پا افتاده است

۳۵۲
در این گوشه دنیا آدم را همین جور بار می آورند، جوری که خیال کنی تغییر غیرممکن است. جوری بارت می آورند که از تغییر بترسی. که وقتی عاقبت اولین نشانه های تغییر آشکار شد، به آنها بدگمان باشی. از آنها بترسی. چون همیشه دیده ای که هر تغییری فقط وضع را بدتر کرده

۳۵۷
میشود گفت کار ما در اروپای شرقی پیش از انقلاب راحت تر بود. فقط کافی بود در آن تونل باشیم تا بتوانیم تقصیر همه چیز را - تمامی رنجها و دردهای شخصی و اجتماعی مان را - به گردن حزب بیندازیم. شاید هجده ماه پیش که بالاخره از تونل بیرون آمدیم، متوجه شده باشیم که این بیرون، همه چیز هم آن جور نیست که خوابش را میدیدیم. کم کم متوجه شده ایم این خودمان هستیم که باید سرزمین موعودمان را بسازیم. متوجه شده ایم که از این به بعد خودمان مسئولیت زندگی مان را بر عهده خواهیم داشت

۳۶۹
بی فکری، طوری رفتار کردن که انگار در جایی هستی که همه چیز راحت به دست می آید، گناهی است نه علیه خداوند، بلکه علیه مردم

۳۷۶
پاک کردن حافظه مردم درست از همین جا شروع میشود، درست از همین نقطه... اعتبار کل تاریخ این ملت را تا حد یادگاری های کوچک بی ارزش و شهرتی بی پشتوانه تقلیل میدهند... گذشته را تبدیل کرده اند به تکه پاره هایی که نه ربطی به هم دارند و نه منطقی دارند، تکه پاره هایی که در واقع اهمیتی ندارند. اما هر قدر زودتر گذشته را فراموش کنیم، بیشتر باید نگران آینده باشیم.

۳۹۸
یک کارگردان مشهور هالیوودی زمانی گفته بود فیلم مثل خود زندگی است که قسمت های خسته کننده اش را بریده باشند.. فسمت های خسته کننده انقلاب ها، کف اتاق های مونتاژ استودیوهای تلویزیونی سراسر دنیا ریخته بود. آنچه مردم دنیا دیده و شنیده بودند فقط پرشور ترین و نمادین ترین صحنه های این انقلابها بود. اینها همه حقیقت داشت، اما تمام حقیقت هم نبود. زندگی بیشترش مسائل جزئی و پیش پا افتاده است

۴۴۴
اگه یه چیزی توی زندگی ام یاد گرفته باشم اینه که حالا که وطنی ندارم، دیگه فقط رفتنه که مهمه. سفر کردن. اصلا برای همین فرار کردم که بتونم سفر کنم، هر جا بخوام برم و هیشکی هم جلومو نگیره، هیچی توی دنیا اینقدر کیف نداره

۴۲۰
در جامعه ای که حکومتش توتالیتر است، آدم ناچار است با قدرت ارتباط مستقیم داشته باشد؛ راه گریزی وجود ندارد. به همین دلیل سیاست هرگز انتزاعی نمی شود. به صورت نیرویی خشن، بی رحم و آشکار باقی می ماند که تمام چند و چون زندگی ما را تعیین می کند. چنین حکومتی مثل یک مرض، طاعون، یک بیماری همه گیر، هیچ کس را مستثنی نمی کند. تناقض در اینجاست کهاین دقیقا همان روشی است که دولت توتالیتر با آن دشمنانش را می پروراند: شهروندان سیاسی شده. انقلاب مخملی فقط حاصل کار سیاستمداران سطح بالا نیست، بیش از آن حاصل آگاهی شهروندان معمولی است که آلوده سیاست شده اند

[Amin · Rating 3 out of 5]

به طور کلی عقیده دارم وقتی کتابی را که توسط یک ژورنالیست یا با رویکرد ژورنالیستی نوشته شده میخوانیم، فارغ از جذابیت های محتوایی و نوشتاری باید بسیار محتاط باشیم تا در دام صحنه پردازی ها و احتمالا اغراقها و حتی گزاره های شبه علمی گرفتار نشویم. در مورد این کتاب هم این مسئله کاملا صدق می کرد. یعنی بدیهی است که شرایط توصیف شده در این کتاب برای نسلی که دهه شصت و هفتاد را به خاطر دارند تداعی کننده بسیاری خاطرات و نوستالژی های گوناگون باشد، ولی باید از خودمان بپرسیم که آیا این مثالها بیانگر همه واقعیت ها هستند، یا دقیقا وجه شباهت دو ملت و دو روایت ما و آنها چیست. یا چگونه می توانیم از این مقایسه در ذهنمان چیزی یاد بگیریم.

مهم‌ترین نکته را شاید بتوان این گونه جمع بندی کرد که وقتی وضعیتی زیرصفر را توضیح میدهد، خواه ناخواه توضیحاتش در مورد شرایط کشورهای دیگر بخصوص امریکا و اروپای غربی اغراق آمیز می شود، فارغ از اینکه شاید در بسیاری از بخش های دیگر دنیا در آن زمان هم وضعیت چندان بالای صفر نبوده و صرفا دسترسی به حداقل‌های زندگی شرایطی را ایجاد کرده که من آنرا "وضعیت صفر" می نامم. یک نمونه تاکید بر عدم وجود انتخاب در زندگی است که آن را در مقابل بی‌نهایت انتخاب در جامعه سرمایه داری قرار می دهد تا اثرگذاری متن را بیشتر کند، فارغ از اینکه خواننده در دنیای مدرن احتمالا به ضعفهای چنین سیستم مصرف گرایانه ای هم آشناست و این دو را دو نقطه مقابل هم نمی بیند. کلا به نظر من تحلیل یک وضعیت در دو سر انتهایی آن، یعنی هیچ چیز یا همه چیز، بسیار آسان است و جذابیت ژورنالیستی هم دارد، اما واقعیت پیچیده دنیا ناشی از این است که بسیاری از شرایط ما در بین این دو موقعیت قرار می گیرد. شاید اگر شرایط کمونیستی به جای قرار گرفتن در مقابل شرایط مصرف گرایی در مقابل یک زندگی متعادل و حد وسط قرار گیرد، به وضعیت واقعی دنیا نزدیک تر باشد اما مسلما آن وقت جلوه بد کمتری برای خواننده خواهد داشت و اثرگذاری مورد نظر نویسنده احتمالا از بین می رود

احساسی کردن توصیف‌ها، مثل بحث توت فرنگی، یا ارائه مثالهای زیاد به جای بیان نکته اصلی دو تکنیک ژورنالیستی بودند که مکرر از آنها استفاده شد و گاهی به نظر خواننده تکرار مکررات می آمد. وقتی یک مشکل زیربنایی در جامعه مورد توصیف به خواننده منتقل شود، مثلا اینکه چرا کالاهای نو وجود نداشتند یا مردم باید دست دوم ها را مصرف می کردند، دیگر آوردن مثالهای مختلف از پوشک و جوراب و کیسه و کلی چیزهای دیگر نکته جدیدی اضافه نمی کند و تنها این حس را میدهد که نویسنده میخواهد با بیان یک حرف به شکلهای مختلف اثر احساسی بیشتری بگذارد. شاید بشود بخش زیادی از کتاب را با گفته ژیژک خلاصه کرد که مردمان اروپای شرقی بعد از انقلاب دنبال این بودند که الان بیشتر مصرف کنند و فیلم پورن ببینند و همین ذهنیت ها باعث شد از یک دیکتاتوری وارد دیکتاتوری دیگر بشوند. گاهی وقتی خط فکری مناسبی به خواننده داده شود، دیگر لازم نیست مثالهای طولانی و یکسان و تنها در رنگهای مختلف عرضه شوند

در جاهایی از متن هم احساس خلط مبحث به خواننده دست می دهد. مثلا این سوال ایجاد می شود که آیا وضعیت فقدان یا سایر شرایطی که برای زنان در دوران پساکمونیسم برشمرده، همان مشکلات امروزی بسیاری از مردمان دنیا، فارغ از نظام سیاسی آنها نیست؟ یا از آن گذشته بسیاری از مثالهایی که در کتاب به طور طعنه آمیز بیان می شوند، قابل مقایسه با وضع امروز دنیا نیستند و باید این سوال را پرسید که پنجاه سال پیش آیا چنین مشکلاتی با درجه کمتر و بیشتر در سایر نقاط دنیا قابل مشاهده نبودند و به سادگی میتوان همه چیز را به گردن کمونیسم استبدادی انداخت؟ یا اینکه اصرار بر اینکه محدود کردن خودمان در دایره یک جهان بینی منجر به گرفتاری می شود، پاسخی برای این سوال ندارد که زندگی بدون یک جهان بینی چه فرقی با زندگی بر اساس جهان بینی دیگران دارد یا اصولا چطور ممکن است. به علاوه گاهی زندگی جمع گرا هم می تواند به سادگی با شرایط کمونیستی خلط شود. مثلا نگهداری یک جعبه کفش برای قبض ها می تواند نه به خاطر فقر، بلکه به خاطر ویژگی های فرهنگی یا میل به عدم اسراف یا حتی نبود ابزاری جایگزین برای چنین مصرفی باشد اما نویسنده ترجیح میدهد آنرا ایدئولوژیک و تبدیل به وسیله ای برای مقابله با بوروکراسی اداری ناکارآمد کند

البته فارغ از جذابیت های خاطره انگیز متن و مشکلاتی که گفته شد، نکات مثبت دیگری هم هست که گفتنشان خالی از لطف نیست. در جای جای کتاب سوالاتی در ذهن خواننده ایجاد می شود که می تواند برای شکستن کلیشه ها در مورد سوسیالیسم و ارتباطش با امپریالیسم یا سیستم سرمایه داری مفید باشد. به علاوه خواندن چنین متنی می تواند کمک کند که شرایط و ذهنیات افرادی مثل والدین خودمان را بهتر درک کنیم. یا اینکه ایده های سیاسی خوبی را طرح می کند که مثلا چرا کمونیسم از دانستن مردم وحشت دارد و چطور این دانستن میتواند خودش را زیر سوال ببرد

[Maziyar Yf · Rating 3 out of 5]

خانم اسلاونکا دارکولیچ ، روزنامه نگار معروف کروواسی ، در کتاب کمونیسم رفت ما ماندیم و حتی خندیدیم نگاهی بسیار کوتاه و گذرا انداخته به شرایط زندگی در یوگسلاوی کمونیست ، در زمان مارشال تیتو ، و سپس سراب آزادی و دموکراسی و در پایان فاجعه جنگ وحشتناک داخلی .
قهرمانان کتاب او زنان هستند ، زنانی که سیستم کمونیستی جسم و روح آنان را نابود کرده ولی در پایان آنها بودند که نجات پیدا کردند و به گمان خانم دارکولیچ حتی خندیدند که البته در کتاب نشانه ای از این خنده به چشم نمی خورد .
مسائل کوچک و جزئی که ممکن است بی اهمیت به نظر برسند خانم نویسنده به آنها توجه بیشتری کرده است ، واضح است که آنچه در جهان کمونیست از چین تا شوروی و آلبانی ، رومانی و بلغارستان و چک اسلاواکی و یوگسلاوی وجود داشته فقر و کمبود بوده است . کمبود کالاها و شاید نبود آنان و اثراتی که این کمبود بر روح و روان زنان گذاشته را شاید بتوان موضوع اصلی کتاب دانست.
لوکس و گران بودن کالاهای بهداشتی و آرایش مانند اسپری ، فوم ضد عرق ، عطر و کمبود کالاهای حیاتی مانند صابون و خمیردندان و غذا و میوه دغدغه همیشگی زنان بوده ، حداقل هایی که نبود آنان به عزت نفس زنان لطمه زده و باعث تحقیر آنان شده است .
نبود حریم شخصی نکته مهم دیگر و البته وجه بسیار بارز کلیه حکومت های کمونیستی بوده ، آپارتمان های اشتراکی ، اتاقی برای یک خانواده ، حمام و آشپزخانه مشترک . به اشتراک گذاشتن تمامی لحظات با همه ، شاید بتوان این کمون ها را کریه ترین و البته واقعی ترین چهره کمونیسم دانست .
کتاب داستان هایی هم از سفر اول زنان به اروپای غربی ، ایتالیا ، آلمان و آمریکا بیان می کند ، داستان هایی که حیرت مطلق آنان را از فروانی غذا و کالا و خدمات نشان می دهد . نویسنده هیچ اشاره ای به تاریخ و زمان داستانهای گفته شده نکرده است اما میتوان حدس زد که بیشتر آنان در زمان مارشال تیتو رخ داده اند . یوگسلاوی در دوران تیتو سیاست کاملا متفاوتی با دیگر کشورهای کمونیستی داشته ، سطح رفاه آنان از مابقی این کشورها بالاتر و حتی سطحی از آزادی به خصوص در دانشگاه ها وجود داشته . مردم آزادانه و البته با دریافت ویزا به راحتی از کشور خارج میشدند و در عوض هزاران و شاید صدها هزار توریست هم به راحتی وارد یوگسلاوی می شدند . در حقیقت رفاهی که در یوگسلاوی وجود داشته تا اندازه ای مورد حسرت مردم سایر کشورهای کمونیستی بوده ، نکته ای که خانم دارکولیچ در کتاب اشاره ای به آن نکرده است .
نویسنده امیدی هم به آینده ندارد ، از نگاه او حتی زمانی که انقلاب می شود و کمونیست ها شکست می خورند هم صبح پیروزی هنوز فرا نرسیده است ، او اعتقاد دارد که ساختارهای ذهنی رشد یافته توسط ایدئولوژی کمونیستی باید از بین برود تا ساختار جامعه عوض شده و جامعه از بند تفکر کمونیستی رها گردد .
او انقلاب و شعارهای آن را هم مسخره می کند : خیال می‌کردیم هُلوهای بعد از انقلاب فرق می‌کنند ـ بزرگ‌تر، شیرین‌تر، رسیده‌تر و خوش آب و رنگ‌تر می‌شوند، اما در عمل اینگونه نبود .
در پایان حکومت کمونیستی پس از فوت تیتو سقوط می کند ، یکی از دلایل سقوط آن از نگاه نویسنده ناتوانی آن درتهیه اقلام و مایحتاج ضروری جامعه و بی اعتمادی گسترده به اهداف آن بوده .
کتاب خانم دارکولیچ دید بسیار سطحی و فاقد عمق از یوگسلاوی کمونیست نشان می دهد، خانم نویسنده شاید بیشترین نکته ای که بر آن تاکید داشته حس حسرت بوده ، درک بسیار سطحی از تفاوت غرب و شرق ، حسرتی که با دیدن تنوع در تعداد سوسیس در آلمان یا ماشین های زیبا در ایتالیا یا پالتو در آمریکا ظاهر می شود ، هر چند همین حسرت در پایان به کینه از نظام حاکم می انجامد .
خانم دارکولیچ سبکی را انتخاب کرده است که استاد مسلم آن سوتلانا آلکسیویچ است ، سبکی که صداهای مختلف و روایت های مختلف را بازتاب می دهد ، سبکی که الزاما تاریخی نیست ، شاید هم مستنداتی برای ارائه نداشته باشد . خواننده این نوع کتاب به دنبال تاریخ محض نیست ، او در جست و جوی احساسات و عواطف انسانی در هریک از فجایع تاریخی ایست . کاری که خانم آلکسیویچ با مهارت در کتاب زمان دست دوم انجام داده : نمایش دامنه های مختلفی از احساسات و عواطف انسانی، عشق ، نفرت ، فقر ، تبعیض ، ترس ، همدلی ، پوچی ......
احس��ساتی که در کتاب خانم دارکولیچ نادیده گرفته شده است .

[صَــــنَــــمْــــ · Rating 4 out of 5]

"کمونیسم رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم " روایت زندگی مردم (زنان) در کشورهای کمونیستیِ اروپایی شرقی است. کمونیسمی که فقط می تواند ترس، حسرت، فقر و ناامنی را بین مردمش عادلانه تقسیم کند. اسلاونکا دراکولیچ در مقدمه ی کتابش علت این نامگذاری رو اینطور میگه :

"کمونیسم بیش و پیش از آنکه یک ایدئولوژی سیاسی یا روش حکومتی باشد، یک موقعیت ذهنی است، قدرت سیاسی ممکن است یک شبه دست به دست شود، زندگی اجتماعی و اقتصادی ممکن است به سرعت از آن تبعیت کند، اما شخصیت آدم ها که تحت حکومت رژیم های کمونیستی شکل گرفته، به این سرعت تغییر نخواهد کرد. ارزش های خاص و شیوه ی بخصوصی از تفکر و درک جهان چنان در عمق وجود و شخصیت مردم رسوخ کرده که معلوم نیست خلاصی از آنها چقدر زمان ببرد... ما شاید در برابر کمونیسم دوام آورده باشیم، ولی هنوز آن را از سر نگذرانده‌ایم. کمونیسم هنوز نرفته است."..

قسمت هایی از متن کتاب:

" یه چیزی کم داشتم، یه فضای شخصی. وقتی توی اجتماع فضایی به آدم داده نمیشه که نظر خودش رو ابراز کنه، تنها حیطه ای که برای شکل دادن به فردیتش، پرورش و اثبات فردیتش باقی می مونه، خانواده س. اما خانواده هم خیلی دست و پای آدمو میبنده. خانواده هم به آدم فضایی نمیده که بتونه نظر خودش رو ابراز کنه، اینطوری چیزی نمیگذره که احساسات منفی روی هم تلنبار میشن"

" خلاق ترین سالهای عمرش را صرف مبارزه با فشارهای نظام کرده، فقط تلاش کرده بود دوام بیاورد. او یک قربانی است و به وضوح این را می گوید."

"همیشه این احساس عجیب را داریم که اینجا زندگی آن جوری که باید باشد یا می توانست باشد، نیست"

" در مترو مرد سیاه عصا بدستی را دیدم که داد میزد: من هم آدمم! هرگز در عمرم نشنیده بودم کسی چنین چیزی بگوید. از این واقعیت که عملا ناچار شده بود چنین چیزی را فریاد بزند، وحشت کرده بودم."

پ ن: کتاب را بخوانید تا از شدت شباهت زندگی در ایران با زندگی در کشورهای کمونیستی، کُرک و پَرِتان بریزد. باشد که رستگار شوید.

[Peiman · Rating 4 out of 5]

کمونیسم رفت ما ماندیم و حتی خندیدیم

پس از فروپاشی حکومت‌های کمونیستی شرق اروپا، نویسنده شروع به سفر به این کشورها می‌کنه و راجع به زندگی و سرگذشت زنان تحقیق می‌کنه که این کتاب قسمتی از این سفرها و تجربیات هست. کتاب از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که بعضی سرگذشت زنان و خانواده‌ها و برخی تجربیات شخصی نویسنده هست. از نظر من مهمترین هدف نویسنده نشون دادن تاثیر حکومت‌های کمونیستی بر جزئی‌ترین مسائل زندگی مردم هست حتی تا سالها پس از بین رفتن این حکومت‌ها، ترس و شیوه‌ی زندگی‌ای که تا آخر عمر گویا با افرادی که توی این حکومت‌ها زندگی کردن، باقی میمونه. چی بهتر از زنان می‌تونه تاثیر بر زندگی رو نشون بده؟ انتخاب هوشمندانه و دقیقی بوده. روایت‌ها روان و پرکشش بیان شده و همیشه فقر یک قسمتی از حکایت هاست. یک مؤخره کتاب داره که ناشر از نویسنده خواسته به کتابش اضافه کنه، اون برای من خیلی تلخ بود چون تازه پس از رفتن کمونیسم، جنگ‌های داخلی در اون منطقه شروع شده و ناامیدی در سرتاسر این مؤخره هویداست. جنگ‌های یوگسلاو هم واقعا دردآور و عجیب بودن که خیلی هم قدیمی نیستن.ه

پ.ن: عنوان کتاب چرا اینطوری ترجمه شده؟ «چگونه کمونیسم را تاب آوردیم و حتی خندیدیم» ترجمه‌ی بهتری نبود؟ه

[Rana Heshmati · Rating 5 out of 5]

شاید کتاب های بسیاری در رابطه با کمونیسم وجود داشته باشد. درباره ی ایدئولوژی ها و چیزهای بزرگ آن. اما فکر می کنم کمتر کسی به جزئیات آن توجه کرده باشد. به تاثیرات کوچک و بزرگی که بر زندگی مردم می گذارد. از نحوه ی زندگی و فکر کردنشان تا غذا، لوازم بهداشتی، پوشاک، یا...
و این کتاب دقیقا همان جزئیات کوچک و ریزی بود که گفته نشده بودند. که من دلم می خواست بدانمشان. و فکر می کنم که همه مان می توانیم با پوست و گوشتمان درکش کنیم. لمسش کنیم.
غم و غصه خیلی درش موج می زد و من رو چندین بار به گریه انداخت. شاید نه خود نثر کتاب بلکه چیزی فراتر از اون. چیزی که شاید خود ما هم تجربه اش کرده ایم. آن ارتباطی که با زندگی ما می تواند به خوبی بر قرار کند.
و لازم می دونم به ترجمه خیلی خوب و روانش هم اشاره کنم که به نحوی بود که فکر نمی کردی کتاب ترجمه شده است!

پ.ن: مرا به خواندن بقیه ی مجموعه "تجربه و هنر زندگی" ترغیب کرد.
پ.ن دو: توی دانشگاه برای دوستانم فصل هایی را بلند خوانده ام که این اتفاق و آن احساسی که از شنیدن جمعی اش، از کنار هم نشستن و بلند کتاب خواندن، در من ایجاد شد، این کتاب را در ذهنم ماندگار تر کرد. :)

[Steven Godin · Rating 4 out of 5]

I still ask myself, what is the minimum you must have so you don't feel humiliated as a woman? It makes me understand a complaint I heard repeatedly from women in Warsaw, Budapest, Prague, Sofia, East Berlin: 'Look at us - we don't even look like women. There are no deodorants, perfumes, sometimes no soap or toothpaste. There is no fine underwear, no pantyhose, no nice lingerie. Worst of all, there are no sanitary napkins. What can one say except that it is humiliating?'

Slavenka Drakulić was once described as the Eastern European Simone de Beauvoir, and through this fascinating collection of intimate essays on the lives of women living after the fall of post-war communist rule, it's not hard to see why. Drakulić delves into the daily issues of women who struggled to adapt to the end of a callous ideology that strongly shaped their personal and feminine values, as well as their political, economic, and social way of adjusting. It's not a book with laughter in it for the reader, with most of the stories being quite heart-wrenching, but there were a couple of moments that I did lightly chuckle, with one them being when a woman, who after coming across twenty varieties of sausage in a shop instead of the usual one, ended up fainting. Some may find - that's mostly men I'm referring to - the consistency of make-up, stockings, hair dye, household chores, sanitary products and such hardly the most riveting of things to read about. But Drakulić is only highlighting the importance of such basic things that weren't even there before. Never has talkng about toilet paper been so absorbing. She has so many interesting things to say about issues like feminism and ecology to eastern European women, and of the discordance between their own ideas about the Western world and the realities that face them there.

[Parastoo · Rating 5 out of 5]

آنچنان جزئیات زندگی روزمره را در کشورهای اروپای شرقی ملموس نوشته که بارها و بارها هیجان‌زده شدم و با خودم گفتم: حتی از بهترین وبلاگ‌های فارسی هم بهتر است. بسیار خواندنی است و شباهت روایت‌ها با دهه‌های ۶۰ و ۷۰ شمسی ایران و مخصوصاً فرهنگ مصرف ما در آن سال‌ها باورنکردنی است

[Amirsaman · Rating 3 out of 5]

«پس در کنام‌هایمان پنهان شدیم، علی‌رغم همه‌چیز به هم تکیه کردیم، و زخم‌هایمان را لیسیدیم.»
*
صفحات کتاب را لمس می‌کردم. وقتی از آپارتمان‌ها و شیوه‌ی زندگی کمونیستی حرف می‌زد و خستگی مردماتش، به یاد خاطرات آن دو سال زندگی در چنین کشوری می‌افتم (هرچند کمتر از یک دهه بعد از فروپاشی شوروی بود، ولی فرهنگ‌ و عادات مردم مثل سابق بود؛ این چیزها به وقت خیلی بیشتری برای تغییر احتیاج دارند). خیلی از خاطرات گم‌شده‌ی آن چهارده سال پیشم برایم زنده شد. ان موقع تازه به مدرسه‌ی ابتدایی می‌رفتم.
بعدتر شاید راهنمایی بودم و در ایران، که ایده‌ی کلّیِ مارکسیسم برایم جالب شد و حتا یادم هست یک داستان بلند درباره‌اش نوشتم. از پدرم پرسیدم که چرا شکست خورد ایدئولوژی به این خفنی و خوبی؛ جامعه‌ی بی‌طبقه، این‌که همه برابرند و مشترکند.
کتاب «دومین شانس» را بهم معرفی کرد. خواندمش. کتاب‌ها از اردوگاه‌ها و نداشتن حریم خصوصی گفته بود. عقل دوازده ساله‌ی آن موقع من البته این اردوگاه‌های کار اجباری و سایر محدودیت‌ها را ایراداتی می‌دید که قابل اصلاح بودند، مشکل از حاکم مربوطه -مثلا استالین - بود. الان ولی به روشنی می‌بینم که هر حکومتی با چنین تفکری، خواه‌ناخواه منجر می‌شود به فجایع بشری.

در فصل‌های اول کتاب، بدون مقدمات رمان‌گونه (به‌شیوه‌ی روزنامه‌نگاری)، نویسنده می‌گوید دوستانی داشت که مثل همه‌ی مردم، غذای کافی نداشتند؛ لوازم آرایش و ماشین رخت‌شویی پیدا نمی‌شد.
با این وجود، نویسنده از نگاه بالا به پایین حکومت‌های غربی به شوروی بیزار است. «اما دموکراسی تضمین نمی‌دهد که شما دستمال توالت زبر یا نرم گیرتان بیاید. در واقع حتی تضمین نمی‌دهد که اصلا دستمال توالت گیرتان بیاید. نمی‌دانم چطور باید «این» را برای دخترم روشن کنم؟»

من این نکته سنجی نویسنده را که خیلی از حرف های مهم درباره‌ی حکومت‌های توتالیتر را با اعمال روزمره‌ی مردم (و خصوصا زنان) بیان می‌کند دوست دارم. حتا اگر کتاب را نمی‌خوانید، فصل «عروسکی که پیر شد» را بخوانید، در کتابفروشی بایستید و این فصل فوق‌العاده را بخوانید. نویسنده در پایان فصل نتیجه می‌گیرد این‌که اسباب‌بازی‌هایی را که الگوی جنسیتی به فرزندانمان می‌دهند - علی‌رغم میل کودکان - ازشان دریغ کنیم (مثل باربی)، کاری کرده‌ایم مثل محدودیت‌هایی که حکومت کمونیستی بر مردم روا می‌داشت.

ترجمه‌ی دقیق‌تر عنوان کتاب می‌شود: چطور از کمونیسم جان به در بردیم و حتی در حینش خندیدیم.
آن جنسْ فمینیستی که خانم دراکولیچ هست، همان است که من تحسین می‌کنم. ایشان به فمنیست‌های آمریکایی خوش‌پوشی که «به کمک ایروبیک و خوراک سالم» جوان‌تر از سن واقعی‌شان نشان می‌دهند، می‌خندد؛ چون بدون لمس زندگی در کشوری سوسیالیستی، می‌خواهند تاثیر زنان مثلا یوگوسلاوی بر گفتمان اجتماعی را بررسی کنند. حال آنکه این زنان اروپای شرقی اصلا نظر مستقلی ندارند، آن‌جا اصلا گفتمان اجتماعی‌ای وجود ندارد. مسائل اولیه ی مردم حل نشده، زنان از بی‌تامپونی در رنج اند. دراکولیچ از تبدیل شدن به انسان بی‌جنسیتی که حزب می‌خواست، بیزار است و زن‌شدن را (حتی با پوشیدن پالتو پوست) دوست دارد.
*
در کشورهای «کاپیتالیستی» کار آسان‌تر است. وجود متکدیان نشانهٔ بی‌عدالتی اجتماعی، فاصلهٔ طبقاتی، و بی‌توجی جامعه است. تفاوت در این است که مردم در آنجا هرگز آن توهمی را که ما با آن بزرگ شدیم نداشته‌اند، این توهم که همه با هم مساویند، و اینکه «ارزش انسان در ��امعهٔ سوسیالیستی، از همه چیز بالاتر است».

۳.۵/۵

[verbava · Rating 4 out of 5]

якось — дуже недавно — ми сиділи за вином із двома друзями, жінкою мого віку й на півтора десятка років старшим чоловіком, говорили про дорослішання (його — пізньорадянське, наше — пострадянське, не сильно інше) й зачепили тему прокладок. тобто браку прокладок — і того відчуття, коли надворі пізні дев'яності, уже не вкрай кризові, але все одно, а ти стаєш підлітком, і до фізіологічних змін додається чимале погіршення якості життя у вигляді ганчірочок, які перекручуються, збиваються в грудки й вимагають якнайконспіративнішого ручного прання. на наші вже смішні, проте цілковито трагічні, коли тобі дванадцять, історії друг відреагував здивовано: «стоп, але ж у пізніх дев'яностих прокладки вже скрізь були».

він зрозумів, що впоров дурницю, щойно ми подякували йому за менсплейнінг (і київсплейнінг) наших безпосередніх досвідів. зате це стало приводом налити ще вина й поговорити про відмінності між життям у провінції й у столиці.

славенка дракуліч пише про комунізм на балканах — але з тим самим успіхом вона могла би писати про перше пострадянське десятиліття на волині (чи, підозрюю, в будь-якому не центрі). воно все там: від тітчиних баночок із лаком для нігтів, сто разів розведеним ацетоном, і залишків помади, які треба виколупувати з тюбика пальцем, до миття посуду в холодній воді і з пральним порошком (чи полоскання постелі в крижаній — не тому, що так за технологією, а тому, що пощастило й була можливість поставити балію біля криниці, щоб не таскати відра, — воді з синькою і крохмалем); від книжкових сторінок замість туалетного паперу (чи не тому, що я ще змалку звикла до історій без початку й кінця, мене не вразив усілякий постмодернізм?) до п'яти людей, що живуть у кімнаті три на три метри, й загалом одинадцяти на трикімнатну хату; від німецького катологу «товари поштою» — найкрасивішої речі вдома й нескінченного джерела натхнення в іграх — до прання поліетиленових пакетиків; від централізованого вимикання світла на дві години щовечора до шкільного гуртожитка, де ключ від підвальних душів вашій кімнаті видають раз на тиждень, а решту часу можете користуватися загальними умивальниками й ногомийниками, встановленими в одному великому приміщенні. одне слово, про гідність, умов для збереження якої у вас особливо не знаходиться.

тут, на гудрідсі, є коментарі від молодих чоловіків, які звинувачують славенку дракуліч у сексизмі, дріб'язковості й відбиванні в них бажання одружуватися: мовляв, косметики їм не робили, от же ж трагедія, альо, не було часу на косметику за відбудовою держави. що доволі кумедно, бо сама дракуліч цей аргумент згадує і трохи з нього підсміюється — ну, знаєте, тим сміхом, що й загалом із комунізму. а ще вона прямим текстом пише, що прокладки (як, зрештою, і косметика, як і туалетний папір, як і пральна машина) — це взагалі-то метафора; хоча, треба визнати, не тільки метафора, бо дискомфорт від браку цього всього цілковито намацальний. і я аж не знаю, тішитися з того, що є більш-менш мої однолітки, які have no idea what she's talking about, чи все-таки тривожитися, що є більш-менш мої однолітки, яким навіть прямим текстом складно пояснити про зв'язок побуту з гідністю і про те, чому жіночі досвіди тут відрізняються від чоловічих, але все одно заслуговують на проговорення.

[Navid · Rating 3 out of 5]

در بررسی کتاب روح پراگ نوشتم که خواندن کتاب‌های نویسندگان اروپای شرقی به خاطر مواجهه‌ی آن‌ها با سیستم‌های کمونیستی یا فاشیستی و نسبتاً توتالیتر برای ما جالب و در عین حال آشناست.
در این کتاب «اسلاونکا دراکولیچ» از حال و هوای زندگی در نظام سوسیالیستی یوگسلاوی می‌نویسد. (البته که یوگسلاوی بعدا تجزیه شد و حالا دراکولیچ را به عنوان نویسنده‌ی اهل کشور کرواسی می‌شناسند)
نویسنده با نگاهی زنانه(که باعث جالبتر شدن کتاب شده) زندگیِ روزمره‌ی مردم عادی را برای خواننده شرح می‌دهد.
بیشترِ جستارهای کتاب درباره‌ی جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی زندگی در نظام سوسیالیستی است و به جنبه‌های سیاسی کمتر پرداخته شده است.
نویسنده به ما نشان می‌دهد که نظام سوسیالیستی یوگسلاوی باعث گسترش فقر و قحطی در جامعه می‌شود و حتی تهیه‌ی ساده‌ترین نیازهای اولیه‌ی انسانی چالش برانگیز است.
در بیشترِ جستارها نویسنده از همین چالش‌های تهیه‌ی اقلامِ مختلف می‌گوید.
در یک جستار از کمبود ساده‌ترین مواد غذایی شاکی است، در جستار دیگر در مورد کمبود لوازم آرایشی-بهداشتی، در یک جستار از بحران تهیه‌ی پوشاک و مسکن می‌گوید و در جستاری از اینکه نمی‌توانسته عروسک دلخواهش را در کودکی بخرد می‌گوید. حتی کمبود دستمال توالت و تامپون نیز می‌تواند تبدیل به یک چالشِ ملی شود.

سوسیالیسم و توتالیتاریسم: سیاسی شدنِ زندگی روزمره
نتیجه‌ی دخالت دولت در همه‌ی مسائل روزمره این است که شهروندان به درستی احساس می‌کنند دولت مقصر همه‌ی مشکلات مردم است:

اگر در اروپای شرقی بزرگ شده باشید در همان اوایل جوانی  یاد می‌گیرید که سیاست مفهومی انتزاعی نیست بلکه نیرویی است عظیم که بر زندگی روزمره مردم تاثیری تعیین کننده می‌گذارد.ص۲۱

نظر شخصی: لیبرالیسم در کنار دموکراسی باعث سیاست‌زدایی از زندگی روزمره‌ی مردم می‌شود.

رهایی از ذهنیت کمونیستی
شاید جالبترین نکته‌ی کتاب برای من، نگاه نویسنده درباره‌ی ذهنیت کمونیستی مردم اروپای شرقی است:

هنوز تا پایان کمونیسم راه بسیاری باقی مانده، چون کمونیسم- بیش و پیش از آنکه یک ایدئولوژی سیاسی یا روش حکومت باشد- یک موقعیت ذهنی است. قدرت سیاسی ممکن است یک شبه دست به دست شود. زندگی اجتماعی و اقتصادی ممکن است به سرعت از آن تبعیت کند، اما شخصیت آدم‌ها که تحت حکومت رژیم‌های کمونیستی شکل گرفته، به این سرعت تغییر نخواهد کرد. ارزش‌های خاص و شیو‌ه‌ی به خصوصی از تفکر و درک جهان چنان در عمق وجود و شخصیت مردم رسوخ کرده که معلوم نیست خلاصی از آنها چقدر زمان ببرد.ص۲۳

شاید مهمترین مسئله درباره‌ی عقب‌ماندگی اقتصادیِ امروزِ اروپای شرقی نسبت به حوزه‌ی اسکاندیناوی و اروپای غربی همین باشد. اگرچه اروپای شرقی به دموکراسی رسید ولی هنوز ذهنیت سوسیالیستی در بعضی از کشورهای اروپای شرقی باقی مانده است.

بازی تکراریِ تقصیر خود مردم است
دولت در همه‌ی مسائل جامعه دخالت می‌کند، اما در عین حال در تلاش است مردم را مقصر نشان دهد:

قرار بود سیستم ما را متقاعد کند که خودِ ماییم که مقصریم - نه دولت یا حزب. این بی‌نقص‌ترین سیستم در میان حکومت‌های تک حزبی بود که برقرار شده بود تا احساس گناه، تقصیر، شکست، یا ترس را در ما درونی کند، تا به ما بیاموزد خودمان چگونه باید افکار و اعمالمان را سانسور کنیم و در عین حال کاری کند تا احساس کنیم بیش از همه در اروپای شرقی آزادی داریم ص۳۱

جامعه‌ی بی‌طبقه‌ی کمونیستی؟
اندیشه‌های مارکس با وعده‌ی رفع تضاد طبقاتی و ایجاد جامعه‌ی بی‌طبقه در بین مردم و روشنفکران پرطرفدار شد، اما جوامع سوسیالیستی در عمل چقدر بی‌طبقه‌اند؟

درست در همین جا می‌توان به وضوح به وجود آمدنِ طبقات اجتماعی را دید. دولتِ کمونیستی مدام تحقق جامعه بی طبقه را به آینده‌ای دورتر و دورتر محول می‌کرد. تا حدی که دیگر نه کسی تصوری از آن داشت و نه می‌توانست حقیقتاً باورش کند. و به این ترتیب، در حالی که ما همه وانمود می‌کردیم به ایدئولوژی رسمی اعتقاد داریم، در زندگی روزمره طبقات وجود داشتند: اکثریتِ فقیرِ مردم؛ آنهایی که وضعشان قدری بهتر بود؛ و فعالان حزبی/دولتی، طبقه‌ای که وضعش از همه بهتر بود. دیدنِ خانه‌های این‌ها کار آسانی نبود. خانه‌هایی پشت دیوارهای بلند، که نگهبان‌ها، سگ‌ها، و عنصر وحشت عمومی از آن محافظت می‌کرد. ص۱۰۶

بروکراسی- حریم خصوصی

بروکراسی غول آسای دولت- سیستمی که فقط برای نگه داشتن کمونیست‌ها در راس قدرت ساخته شده و هر حرکت خودانگیخته‌ای را تهدیدی برای حکومت تلقی می‌کند- به خوبی از پس خاتمه دادن به هر نوع اعتراضی بر می‌آید. معترضان را اوباش قلمداد می‌کند و به مجازاتی در خور همان اوباش می‌رساند.ص۱۲۴

درخواست حق برخورداری از حریم خصوصی به این معنا بود که چیزی داری که می‌خواهی پنهانش کنی و پنهان کردن چیزی به این معنا بود که آن چیز ممنوع است و اگر آن چیز ممنوع بود پس حتماً بر علیه حکومت بود و دست آخر اگر بر علیه حکومت بود پس تو حتماً دشمن بودی ص۱۳۴

***
متأسفانه جستارهای کتاب از نظر کیفیت بیان مطلب و جذابیت یک‌دست نیستند و اگرچه کتاب در ابتدا برای خواننده بسیار جذاب آغاز می‌شود، اما به مرور به ورطه‌ی تکرار می‌افتد و ملال‌آور و خسته‌کننده می‌شود.

[Banafsheh · Rating 2 out of 5]

‌
۱-ربط اسم به محتوا:
اگر منتظرید در این کتاب روایتهایی از دوران پساکمونیستی در اروپای شرقی بخوانید و بفهمید نویسنده چرا حتی خندیده، سخت در اشتباهید. روایتها همگی مربوط به دوران کمونیستی است و فقط دو سه روایت آخر اشاراتی به رفتن کمونیست میکند و من نفهمیدم چه کسی چه زمانی به چه چیزی خندیده؟
‌
۲-در باب ادبیات ژورنالیستی:
منظور رمان، مقاله یا حتی شعری است که به سبک روزنامه نوشته می‌شود ولی محتوای آن می‌تواند “خبر” نباشد.
کاری به خوب یا بد بودن این سبک ندارم. حتی بحث سلیقه هم مطرح نیست. فقط می‌خواهم بدانید “این کتاب، در مقوله‌ی کتابهای ژورنالیستی است.”
تابحال در هیچ یک از معرفی‌ها و نقدهایی که از این کتاب خوانده‌ام به چنین موضوعی اشاره نشده.
‌
۳-بیان احساسی واقعیت‌ها:
به شخصه ترجیح میدم اگر قرار است در مورد بخشی از تاریخ یک مملکت مطلب بخوانم، آن مطالب به صورت مقالات تاریخی باشد نه روایات ژ‌ورنالیستی. چرا؟ چون در نوشتار ژورنالیستی، نویسنده احساسات خود را به درستی و در جای مناسب به واقعیات تزریق می‌کند تا خواننده را بیشتر تحت تاثیر قرار دهد. این خاصیت ژورنالیستی نوشتن است. باید اینطور باشد. ولی سوال “من” اینجاست: آیا در خواندن تاریخ لزومی دارد احساسات ما تحت تاثیر قرار گیرد؟ بهتر نیست مغزمان تحت فشار باشد؟ شاید “شما” نظر دیگری داشته باشید.
‌
۴-امان از توقع بیجا:
موقع خواندن کتاب پرسیدم چرا دوستش داشتید اینقدر زیاد !! پاسخ آمد که چون “بدبختیاشون شبیه بدبختی‌های ماست.” سوال برایم پیش آمد که “خب که چی حالا؟”
یعنی نفهمیدم پیدا کردن جایی در دنیا با بدبختی‌های مشابه خودمان انقدر توی بوق و کرنا کردن داشته ��ست؟ 🙄

این همه تعریف از این کتاب !! به گمانم فقط احساساتی شدید. نه این که بد باشدها. نه. منِ بی‌احساس باید فکری به حال خودم کنم که این کتابهای پر‌احساس اثری رویم ندارند. هر روز بیشتر از دیروز به این نتیجه میرسم که مشکل از “بنده” است.
‌
۵-مخلص کلام اینکه کتاب با تصوراتی که داشتم مغایر بود (منتظر خواندن مقالات علمی طور از تاریخ پساکمونیستی اروپای شرقی بودم). از طرفی دیگر هم تعاریف بیش از حدی که از کتاب شده بود توقعم را بالا برده بود که با نویسنده‌ای قَدَر طرفم که این هم برآورده نشد. و سرتان را درد آوردم که بگویم اصلا این کتاب را دوست نداشتم. خلاص.

[Zsa Zsa · Rating 5 out of 5]

اين كتاب رو تو ليست كتاباى خونده شده و درحال خوندن دوستان ديدم و نظرمو جلب كرد، وقتى دفعه اول رفتم بخرمش چون با يه گروه ديگه از كتاباى انتشاراتى كه دوس نداشتم يكى بود، گذاشتمش سرجاش اما دفعه دوم بالاخره دلمو به دريا زدم و واقعا خوشحالم كه اين كارو كردم.
اول از همه بايد بگم ترجمه اين كتاب فوق العاده است، طورى كه يادتون ميره دارين ترجمه كتاب رو ميخونين
و اما خود كتاب محشره، يه مجموعه مقالات داستان طور از خاطرات نويسنده است كه تو كشور كمونيستى زندگى كرده و به مبحثى مى پردازه كه غالبا از قلم انداخته ميشه: زنان
جورى كه حكومتها رو اونا تاثير ميزاره، ديدگاهشون و زندگى هاشون
توصيه ميكنم بخونين كه اگرچه نه در حد مزرعه حيوانات ولى براى دنياى امروز ما كتاب زندگيمونه، غم انگيز ولى واقعى

[صان · Rating 5 out of 5]

روایت‌ها و قلم نویسنده بسیار جذاب بودن. از مسائلی حرف می‌زد که خیلی‌هاش برای تجربه‌ی زیسته‌ی ما ایرانی‌ها آشنا بود.
خیلی ساده و به دور از پیچیده‌گویی، صرفا میومد تعریف می‌کرد زندگیِ آدم‌ها رو و این خیلی خوب بود. جزئیاتِ زندگی رو. البته این کتاب هم مثل بقیه‌ی کتاب‌هایی که تابحال درباره کمونیسم خوندم، انگار خیلی کوبنده نوشته شده و جا رو برای تفکر انتقادی می‌بنده. تفکری که نقاط مثبت و منفی رو با هم ببینه. اما با همه‌ی این‌ها نمی‌شد گفت در حرفی که می‌زنه جهت‌گیری داره، اما می‌شه احتمال داد که صرفا نقاطِ مثبت رو یا ندیده یا ازشون حرفی نزده.

یه فصلی داشت درباره‌ی کلیساها و مراسم عشای ربانی. نفرت‌اش رو نسبت به این مراسم، رفتاری غیرمنعطف می‌دونستم و کمی از روی بچگی. اگر نویسنده ادعای روشنفکری و بی‌طرفی داره، نباید چیزی مثل یک جشن دینی، اینطور بهم بریزدش. تعصب چه موافق و چه ضد دین، به نظرم چیز مخربی می‌تونه باشه برای تفکرِ آزاد.

مقایسه کنید زندگی توی اون کشورها رو با زندگی توی ایران. ببینید که چقدر شما هم می‌خواین روی یک‌سری از خطوط کتاب خط بکشین و به بقیه نشون بدین و بگین: ببین! انگار اینجا ایرانه!

[Fabi · Rating 5 out of 5]

لذت بردم از خوندنش و متاثر شدم خیلی. در مورد این کتاب دوستان نوشتن حسابی، چیزی که میخوام اضافه کنم و برام جالب بود اینه که؛ در بخش‌های مختلف که نویسنده داره شرح روزگارشون رو در زمان حکومت کمونیستی و بعد از اون شرح میده، حسرتها و حساسیت هایی رو که تعریف میکنه و انگار که داره با خودش حرف میزنه چندجای کتاب تکرار میکنه آخه این چیزایی که میگم شاید براتون مسخره باشه، شاید درست درک نکنید، شاید خنده تون بگیره...
ولی غم انگیز این بود که هیچکدومش به نظر من مسخره نیومد، من کاملا می‌فهمیدم از چی داره حرف میزنه وقتی از حریم خصوصی حرف میزنه، وقتی ازمفهوم خارج حرف میزنه، وقتی از خودسانسوری دائمی حرف میزنه و... و... و... داره از چی حرف میزنه.دلم میخواست بهش ایمیل بزنم و بگم خانم دراکولیچ، من در این سر دنیا، کاملا درک میکنم چی میگی. خیلی ها درک میکنن... متاسفانه

[Hamedborhan · Rating 4 out of 5]

۳.۵
کتاب خوش‌خوان و خوبی بود و برای منِ خواننده عمیقاً این مطلب درونی می‌شه که کومونیسم بدترین و نامبارک‌ترین پاسخ برای نیازهای بشر بود.
خیلی خوب بود که در مقابل کومونیسم، تبلیغ چیز دیگه‌ای رو نکرد.
و با بیانی گه‌گاه طنزآمیز، در ذیل خاطراتی از دوستان و خانواده، عنوان کرد که چطور تحت لوای ایدئولوژی و حکومتی توتالیتر، نیازهای ابتدایی بشر و به‌طور ویژه زنان تباه و بی‌پاسخ می‌مونه...

حکومت توتالیتر ایدئولوژیک حتی بهت می‌گه چی بپوشی! چی نپوشی! چی نیاز توست و چی تجملات! که این‌ها تماماً برای ما ایرانی‌ها چقدر قابل لمس و آشناست...
و این رو هم درمی‌یابیم از کتاب که چطور از پسِ چند دهه زیستن—یا بهتر بگم یک بقای نباتی—تحت ستم حکومت کومونیستی، حتی پس از فروپاشی‌اش هم آثارش با مردم می‌مونه! مردمی که آداب زندگی کردن و لذت بردن رو فرا نگرفته‌اند...

جایی از کتاب خیلی جالب بود که گفت در این حکومت حتی موسیقی، جامد و بدون روحِ رومانس و احساسه...

باز هم می‌گم که چقدر تمام این‌ها برای ما آشناست...

[Hadis · Rating 5 out of 5]

به لطف این کتاب و دوره‌ی نویسندگی خلاق که این‌روزها دارم نگاه می‌کنم به اهمیت نحوه یا شیوه‌ی روایت پی بُردم. اگه خانم دراکولیچ تصمیم می‌گرفت یک لحن و سبک ِخشک و خالی رو برای این کتاب انتخاب کنه قطعا برای منی که اطلاعات تاریخیم به خصوص خارج از مرزهای ایران محدوده متاسفانه خسته کننده و حوصله‌سر بر می‌شد و بعد از نهایتا 10 صفحه کنارش می‌ذاشتم - درست کاری که کتاب آیشمن در اورشلیم باهام کرد. -


در این اثر شما با روایت‌های نویسنده از زندگیش در دوران کودکی، جوانی و میانسالی و گروه دیگه‌ای از زنان که پای صحبتشون نشسته و هرکدوم از شرایط‌شون در طی حکومت کمونیسم و معضلاتی که باهاش دست و پنجه نرم کردن، روبرو هستید. ملموس بودن روایت‌ها از ابتدا تا انتهای کتاب برام جالب بود؛ بدون اغراق احساس می‌کنم نویسنده کتاب و تمام زن‌هایی که اسمی ازشون بُرده شده در طی دوره‌ای زندگی می کردن که حالا من و مردم کشورم زندگی می‌کنیم - البته لازمه بگم که تفاوت‌هایی هم در این میان وجود داره، اما میزان شباهت‌ها به مراتب بیشتره. هربار کتابی در این زمینه می‌خونم از میزان شباهت‌ها و پیشگویی‌ها شگفت زده می‌شم و البته که "غمگین".

روایت‌ها طوری هستن که احساس می‌کنی در حال خوندن یک دفترچه خاطرات واقعی هستی. واقعی چون زندگی حقیقی در اون به تصویر کشیده شده، امیدها، ترس‌ها، ناکامی‌ها، خوشی‌های کوچک، و ...
خیلی دوست داشتم در مورد هر روایت جزء به جزء بنویسم ولی به خاطر اسپویل و از بین رفتن لذت خواندن کتاب برای دیگران، منصرف شدم. فقط پیشنهاد میدم برای درک بهتر "تکرار تاریخ" بذاریدش توی لیست خوندن‌تون.

[Rêbwar Kurd · Rating 4 out of 5]

‌
کتاب «کمونیسم رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم» حاصل تجربه‌های شخصی اسلاونکا_دراکولیچ روزنامه نگار اهل کرواسی است. این کتاب، مشاهدات نویسنده از زندگی دوستان و آشنایانش در دیگر کشورهای اروپای شرقی تحت حکومت‌های کمونیستی است.
این روایت‌های گاه تراژیک و گاه طنزآمیز بهتر از تحلیل‌های تئوریک، می‌تواند وضعیت سیاسی و ذهنیت‌ افراد در حکومت‌های استبدادی را برای ما به تصویر بکشد..‌

به طور خاص در این کتاب به موضوع زیست روزمره‌ی زنان پرداخته شده است. در این کتاب متوجه می‌شویم حکومت بر خلاف ادعایش از پس برآورده کردن نیازهای اولیه‌ی مردمانش هم برنیامده.
تهیه غذا، استخدام، تامین وسایل اولیه زندگی همچون پودر رختشویی، نوار بهداشتی و میوه جات، دسترسی به حقوق اولیه شهروندی و مهاجرت و پناهندگی.
‌
چیزی که دراکولیچ بر آن تاکید دارد این است که چنین نظام هایی افراد را مایوس، ناامید و ناتوان می سازند چنان که پس از فروپاشی بحران های بزرگی در انتظار چنین جوامعی است چرا که مردم همفکری، تصمیم گیری و کار جمعی را نیاموخته اند. در نظام های توتالیتر رهبران به جای همه فکر می کنند، تصمیم می گیرند و دستورات خود را ابلاغ می کنند: «قدرت سیاسی ممکن است یک شبه دست به دست شود، زندگی اجتماعی و اقتصادی ممکن است به سرعت از آن تبعیت کند اما شخصیت آدم ها که تحت تأثیر حکومت رژیم های توتالیتر شکل گرفته به این سرعت تغییر نخواهد کرد. ارزش های خاص و شیوه بخصوصی از تفکر و درک جهان چنان در عمق وجود و شخصیت مردم رسوخ کرده که معلوم نیست خلاصی از آن ها چقدر زمان می برد.»

دراکولیچ کمونیسم را چیزی فراتر از یک ایدئولوژی یا شکل حکومت می‌بیند. از دید او کمونیسم یک وضعیت ذهنی است که به این راحتی‌ها از ناخودآگاه جمعی کسانی که تحت این حکومت زندگی کرده‌اند زدوده نمی‌شود.

برای مردم دنیای کمونیسم شعار «امر شخصی، سیاسی است» به معنای واقعی کلمه صدق می‌کرد.‌‌

دراکولیچ در ۱۹۹۲ این کتاب را نوشته است و این کتاب حاصل سفری است که در ژانویه و فوریه ۱۹۹۰ به کشورهای بلوک شرق اروپا داشته است. این زمان آغاز فروپاشی حکومت های تک حزبی در اروپای شرقی است و دراکولیچ به این بهانه به مرور زندگی مردم در اروپای شرقی تحت حاکمیت توتالیتاریسم می پردازد. توتالیتاریسم یا تمامیّت خواهی اصطلاحی در علوم سیاسی است که توصیف گر نوعی حکومت است که دارای این خصوصیت ها می باشد: یک ایدئولوژی، محور حکومت است و یک سیستم تک حزبی متعهد به آن ایدئولوژی است که معمولأ توسط یک نفر رهبری می شود، یک پلیس مخفی وجود دارد و انحصار در رسانه های فراگیر و انحصار اقتصادی محدود کننده زندگی فرهنگی و اقتصادی در این نوع حکومت ها هستند. نظام حاکم تقریبا بر تمام شئون زندگی شهروندان نظارت و کنترل دارد. حکومت تمامیت خواه می کوشد تا همهٔ جمعیت را برای تحقق بخشیدن به اهداف اقلیّتِ حاکم بسیج کند و فعالیت هایی که همسو با این اهداف نباشند تحمل نمی شوند. ژوزف استالین که در دههٔ ۱۹۲۰ در اتحاد جماهیر شوروی به قدرت رسید و تا زمان مرگش در ۱۹۵۳ قدرت را در دست داشت در شوروی یک حکومت توتالیتاریست تشکیل داد. پس از پایان جنگ جهانی دوم و تقسیم شدن اروپا بین متّفقین، در بلوک شرق احزاب کمونیستی متحد با شوروی بر سر کار آمدند و همچون شوروی حکومت های توتالیتاریست تشکیل دادند. یوگسلاوی سابق، چکسلواکی سابق، آلمان شرقی سابق، لهستان، مجارستان، رومانی، بلغارستان و آلبانی چنین سرنوشتی پیدا کردند. کنترل شدید آموزش و پرورش و رسانه ها در این کشورها، سرکوبی منتقدان و دگراندیشان و گفتمان مبتنی بر ایدئولوژی به جای گفتمان مبتنی بر حقایق و آمار منجر به فضای یأس و رکود در این کشورها شد و از آنجا که حاکمان این نظام ها، خود نیز در بند همان گفتمانی بودند که به مردم تحمیل کرده بودند خودشان هم از درک واقعیت ها عاجز بودند بنابراین این کشورها دچار یک سیکل معیوب ناکارآمدی سیاسی اقتصادی و "گفتمان انکار" شدند و در دهه ۱۹۹۰ یک به یک دچار فروپاشی شدند.



‌
در جامعه ای که حکومتش "توتالیتر" است، آدم "ناچار است" با قدرت ارتباط مستقیم داشته باشد، راه گریزی وجود ندارد. به همین دلیل سیاست هرگز انتزاعی نمی شود - به صورت نیرویی خشن، بی رحم و آشکار باقی می ماند که تمام چند و چون زندگی ما را تعیین می کند: چه بخوریم، چطور زندگی کنیم و کجا کار کنیم. چنین حکومتی مثل یک مرض، مثل طاعون، مثل یک بیماری همه گیر، هیچ کس را مستثنی نمی کند. . ‌
‌
"انقلاب مخملی" فقط حاصل کار سیاست مداران سطح بالا نیست، بیش از آن حاصل آگاهی شهروندان معمولی است که آلوده سیاست شده اند.»‌

[آزاده شریفی · Rating 4 out of 5]

از آن کتاب هایی که کاش مشابه ش زیاد نوشته شود.
تجربه ای زیسته، صادقانه و زنانه از جنگ... کمونیسم... فقر
گفتن ندارد که از انسان گرایانی که هر گونه اشاره به جنسیت را با برچسب سکسیست خفه می کنند و فمنیست هایی که زنانگی را فحش می دانند و حتی فمنیست های معتدل تر که زنانگی را هدف می دانند به یک اندازه متنفرم
...
من از زیستن مادرم، مادربزرگم و مادر مادربزرگم آموخته ام که چیزی به نام زنانگی وجود دارد و اتفاقا همیشه هم زیبا و ظریف و تامل برانگیز نیست
...
در این مقیاس یک تار موی گندیده این فلسفیدن های روزمره زنانه آن هم از نوع جهان سومی اش به صدتا جنس دوم و ... می ارزد

[Arezu Wishka · Rating 5 out of 5]

یادم میاد که چطور همیشه توی دور انداختن چیزهای مختلف تردید داشتم. از کیسه گرفته تا جعبه کفش هایی که تازه خریدم. یادم میاد که تخم مرغ شانسی خریدن و دیدن اسباب بازی های خارجی داخلش چه حسی درونم به وجود میاورد. اینکه آدم موهاش از ناراحتی توی زندان بریزه رو خوب درک می کنم و همیشه خوب می دیدم که مردم و حتی گاهی خودم خشم هامون رو از نظام و وضعیت جامعه و خانواده چطور سر محیط اطرافمون، از کوه و جنگل گرفته تا خیابون های شهر خالی می کنیم. دنبال هویت بودن، دنبال زن بودن رو خوب می فهمم. جایی که بتونی خودت، زن باشی...یه دختر نه یه فرد بدون جنسیت که شرایط بهش تحمیل شده. پناه آوردن آدم ها به هم در مقابل فشاری از بیرون رو هم می فهمم...این نوشته رو...

"اما خانواده هم خیلی دست و پای آدم رو می بنده، خانواده هم به آدم فضایی نمی ده که بتونه نظر «خود»ش رو ابراز کنه، اینطوری چیزی نمی گذره که احساسات منفی روی هم تلنبار می شه. کم کم از هم متنفر شدیم اما گمونم به خاطر دشمن بزرگتر، که اون بیرون کمین هر دومونو می کشید، با هم موندیم- همبستگی قربانی ها."

خوب جملات این کتاب رو می فهمیدم ... و برام لذت عجیب و خالصی داشت. لذتی از سر اینکه یه صدایی در بهت و ناباوری می گفت "من تنها نیستم" یه نفر دیگه و در واقع خیلی های دیگه هم مثل من حس کردن، مثل من دیدن، مثل من می بینن.
خودسانسوری هایی که درونی شده. این کتاب پر از جزییات زندگی زن های اروپای شرقی بود که در عین ناباوری خیلی خیلی به شرح حال حالای ما نزدیک بود. خیلی از هم دیگه دور نیستیم. غم انگیزه ولی شبیه همیم. قبلا بخشی از نوشته های اسلاونکا دراکولیچ رو توی ویژه نامه جنگ و صلح مهرنامه خونده بودم و شیفته اش شده بودم. از اولش هم جملاتش به دلم می شست و فکر می کنم یه دلیلش ترجمه و ویرایش خشایار دیهیمی باشه. با تشکر از ترجمه زیبای رویا رضوانی. بعد از خوندن این کتاب یکی از آرزوهام شد کار کردن با خشایار دیهیمی... آدمی که عمیقا می دونه داره چیکار می کنه و بسیار بسیار داناست و این رو از انتخاب هاش می شه متوجه شد.
این کتابی بود که واقعا به خوندنش نیاز داشتم. شاید شما هم نیاز داشته باشید.

[mohsen pourramezani · Rating 5 out of 5]

«کمونیسم رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم» اولین کتاب از یک مجموعه پنجاه جلدی به اسم «فلسفه و هنر زندگی» است که زیر نظر خشایار دیهیمی تولید می‌شود. این کتاب شامل چند مقاله است که به صورت خاطرات نویسنده از زندگی‌ خودش و زنان اروپای شرقی در زمان حاکمیت کمونیسم روایت می‌شود
کتاب خوبی و روانی بود. روایت‌‌های زنانه از سختی زندگی در کشورهای کمونیسیتی که گاهی می‌توانستی اشتراکات زیادی در بین آنها پیدا کنی
.......................
اگر در اروپای شرقی بزرگ شده باشید در همان اوایل جوانی یاد می‌گیرید که سیاست مفهومی انتزاعی نیست، بلکه نیرویی است عظیم که بر زندگی روزمره مردم تاثیری تعیین کننده می‌گذارد.
(ص 24)
......................
http://choobalef.blogfa.com/post/213

[Mohy_p · Rating 4 out of 5]

فضای کتاب ، پرداختنش به جزئیاتی که در بازه های زمانی بعد انقلاب ، جنگ و ... توی کمتر کتابی پیش میاد بخونیم (مثل زنها ، زندگی روزمره ، خرید و دستیابی به مایحتاج و ...) خیلی من و یاد نویسنده محبوبم ، سوتلانا الکسویچ ، انداخت .
و برام باعث شگفتی بود که دراکولیچ رو خوش صحبت تر و با خلاصه گویی بیشتر نسبت به الکسویچ یافتم
مشتاق شدم به خوندن کتاب های دیگه اش مثل : بالکان اکسپرس ، کافه اروپا ، انگار آنجا نیستم ، آزارشان به مورچه هم نمی رسید

[JJ Khodadadi · Rating 4 out of 5]

کتاب که کتاب خوبی بود اما نه برای ما که خاطرات مطرح شده داخل کتاب رو درحال زندگی کردن هستیم!

[Daniel T · Rating 4 out of 5]

شاید بتونم بگم متفاوت ترین کتابی در زمینه زندگی در دوره‌ی کمونیستی بود که خوندم.

کتاب روایات هایی مختلف و برخورد مردم و مخصوصا زنان درباره زندگی در دولت و کشور کمونیستی است.

و جالب ترین بخش هم این بود که این روایات رو از دیدی زنان میخونیم و خب معمولا در چنین کتاب هایی یا سروکامون با کلیت اجتماع و یا سیاست ها هست که دیدگاه این کتاب منحصربفرد و جالب بود، اینکه زنان کشوری دغدغه سیر کردن شکم فرزندشان رو دارند و از کوچک ترین کالاهایی مثل نوار بهداشتی دستشون کوتاه است و با چه مشکلات به ظاهر ‌کوچک از نظر حکومت کمونیستی ولی سخت و دردناک برای مردمان رو در این کتاب میخونیم.

یک بخشی از کتاب که به آمریکا سفر میکنه نوینسده و چشمش به کارتن خواب ها میوفته و براش عجیبه که آمریکا چرا باید فقر داشته باشه و بخشی این فکر رو هم میکنه که حداقل در نظام کمونیستی برابری هست ولی این برابری نیست، بلکه فقر و کارتن خوابی همگانی است چه بسا که کارتن خوابی وجود ندارد ولی با خانه هایی که درشان هیچ آرامش و حریم شخصیی وجود نداره مواجهیم، با خانه های اشتراکی، خانه ای با ۲ خواب و سه خانواده که هرکدام حداقل ۲ نفر هستند.


و حتی به هنگام سقوط و انقلاب های ۱۹۸۹ میبینم دولت های بعدی نیز پیرو و رگه هایی از کمونیستی رو درخودشون دارند و به قول نویسنده دیدگاه ما مردان و زنان به جهان دیدگاهی خورانده شده کمونیستی است.


درکل کتاب بسیار خوبی بود پیشنهاد میکنم مطالعه کنید، و مزیتش هم داشتند تمی فمنیستی و دیدگاهی فمنیستی در دوران وحشت کمونیستی است که تامل برانگیزه