Leesbaar landschap

by Willem van Toorn

Sommige landschappen zijn zo 'vol', zo rijk aan betekenis, dat je ze bijna als een boek kunt lezen of als een prentenboek bekijken.

Het rivierengebied bijvoorbeeld is zo'n prentenboek voor ons geheugen. Bij de aanleg van dijken, het gebruik van binnen- en buitendijks land, de bouw van steden en dorpen; vestingen, forten en kastelen, hebben mensen eeuwenlang hun tekens in het landschap aangebracht.

Willem van Toorn is een begenadigd lezer van zulke historisch gevormde landschappen. Hij heeft er essays en columns over geschreven, die in dit boek bijeen zijn gebracht. Van Toorn beschrijft onder andere hoe schrijvers als Hooft en Vondel, maar ook Gorter, Nescio, Bernlef en Leef lang het Noord-Hollands landschap hebben ervaren en verbeeld.

Opgegroeid aan de rand van Amsterdam, verkent hij de overgangsgebieden tussen stad en platteland, de wereld van zijn jeugd. En hij polemiseert trefzeker met de moderne vormgevers van het Nederlandse landschap, de door economische groei geobsedeerde ideologen van het schijnbaar zo succesvolle 'poldermodel', die niet alleen het landschap maar ook het geheugen van dat landschap met de grond gelijkmaken.

Leesbaar landschap is een teder, liefdevol en tegelijkertijd venijnig en opstandig boek.

Willem van Toorn (1935) schrijft verhalen, romans en poëzie. Hij is redacteur van het tijdschrift Raster. Hij ontving de Jan Campertprijs 1982 en de Herman Gorterprijs 1992 voor respectievelijk de dichtbundels Het landleven en Eiland.

133 pages, Paperback

Published January 1, 1998

About the author

Willem van Toorn (Amsterdam, 1935) was dichter, schrijver en vertaler. Hij publiceerde een groot aantal romans en verhalen- en gedichtenbundels, en was redacteur van het literair tijdschrift Raster. Zijn roman Een leeg landschap (1988) werd genomineerd voor de AKO Literatuurprijs en de roman Het verhaal van een middag (1994) voor de Libris Literatuur Prijs. Zijn recentste roman, Stoom, werd enkele malen herdrukt.

Voor zijn poëzie ontving Willem van Toorn de Jan Campertprijs, de Herman Gorterprijs en de A. Roland Holst-penning. Van Toorn heeft poëzievertalingen gemaakt van het werk van onder andere W.S. Graham, Franco Loi en Cesare Pavese. Ook heeft hij veel proza vertaald; uit het Duits werk van Klaus Mann, Franz Kafka en Stefan Zweig en uit het Engels romans van onder andere Aldous Huxley, Christopher Isherwood, John Updike en E.L. Doctorow. In de komende jaren werkt Willem van Toorn daarnaast aan een biografie over Emmanuel Querido, de grondlegger van de in 2015 honderd jaar bestaande uitgeverij Em. Querido. Zijn roman De rivier en het jeugdboek Rooie werden in het Duits vertaald; een keuze uit zijn gedichten, onder de titel Paesaggi, verscheen in het Italiaans.

'Willem van Toorn ergert zich aan het feit dat mensen betrekkelijk machteloos staan tegenover een voortdurend veranderende samenleving, die helaas ook steeds onpersoonlijker wordt, die ons haar regels oplegt en ons een bestaan laat leiden dat we niet zelf hebben gekozen. (...) Dit is wat Van Toorn bezighoudt. De melancholie om het verval, de liefde voor het landschap, het ironisch geamuseerd zijn, het meegevoel, het verlangen om iets vast te houden in taal (...) De taal overleeft.' Juryrapport A. Roland Holst-penning 2000

Reviews

[Bob Jeurgens · Rating 3 out of 5]

Het eerste deel van deze bloemlezing, dat ongeveer de helft van het hele boek beslaat, vond ik echt helemaal niets. Het ging immers over het Noord-Hollands landschap, waar ik niet zo veel mee heb, en was met name een opsomming van passages uit historische teksten zonder duidelijke rode draad. Twee sterren. Het tweede deel is echter een stuk interessanter en geeft hele verhelderende en vernieuwende blikken op landschap en maatschappij. Vier sterren! Samen dus drie sterren.

[Nikki Spoelstra]

Ik las 'Leesbaar landschap' in het kader van een cursus over de relatie tussen landschap en identiteitsvorming. Een interessante bundel waarin Willen van Toorn schrijft over het 'Nederlands' landschap: de relatie tussen landschap en de literatuur (lees: poëzie) en de interpretatie van landschap/landschapsverandering. De oppositie stad-dorp staat hierbij (uiteraard) centraal.