گفتمان و حقیقت: تبارشناسی حقیقت‌گویی و آزادی بیان در تمدن غرب

by Michel Foucault, علی فردوسی (Translator)

کتابی که پیش روی شما است موضوعش پرسمان حقیقت‌گویی است، تبارشناسی نیاز و اضطرار بیان حقیقت.‏
آشنایی مترجم با آن برمی‌گردد به سال‌ها پیش، به همان روزهایی که میشل فُوکو آن‌ها را در ماه‌های آخر پائیز سال 1983 میلادی در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، در سمیناری ایراد می‌کرد. مترجم آن روزها در برکلی بود (بی آن‌که اصلاً گمان برد که عمرش را در این شهر و در حاشیه این دانشگاه سپری خواهد کرد)، و داشت روی رساله‌ی دکتریش کار می‌کرد؛ و، آن‌چنان که افتد و دانی، هر روز از صبح، هنوز درهای کتابخانه‌ی اصلی دانشگاه بازنشده، دم در کتابخانه بود، و اغلب هم آخرین کسی بود که مأموران بستن کتابخانه، با آن لبخندی که علامت تجاری آمریکائی‌ها است، او را از کتابخانه به محوّطه‌ی شب‌گرفته‌ی دانشگاه جارو می‌کردند. همّ آن دانشجو، مثل اغلب هم‌عصرانش، فهمیدن جهان بود به عنوان پدیده‌ای اساساً اقتصادی-سیاسی، و آن‌چه فُوکو داشت و می‌گفت در راستای چنین فهمشی به آسانی جای نمی‌گرفت، و برای همین نیز وقتی از دوستی شنید که متفکّر بزرگ فرانسوی‌الاصل میشل فُوکو، در دانشگاه است و سرگرم گرداندن یک سمینار در باب حقیقت‌گویی (parrhesia) - و این‌که چرا و چگونه کسانی پیدا می‌شوند که باید بایستند و حقیقت را رُک و پوست‌کنده رو در روی قدرت حتا به بهای جانشان بگویند - این مطلب یادش ماند، امّا با این‌که کِرم سیاسی داشت و عشق آزادی، هیجان‌زده‌اش نکرد، و وقتی نیز آن دوست اصرار کرد که بروند و سر درس فُوکو بنشینند شوق و شوری نشان نداد. بدین‌گونه بود کلّ ماجرا، و خلاصه، خاطره‌اش از آن روز، مثل اغلب خاطراتش از آن روزگار، که درد هجران در آن تازه بود و تهدید اجبار به گذران عمر در غربت خَلِش بی‌رحم خاری نورس را داشت، گنگ و نارسا است، به گونه‌ای که مترجم هم اکنون هرچه زور می‌زند به یاد نمی‌تواند بیاورد که آن دوست که بود، و تنها چیزی که به یاد می‌آورد این است که به نحوی، یکی‌-دوباری شاید، سر درس فُوکو حاضر شده است؛ و بنابه هر دلیلی از همان زمان چیزهایی از رئوس مطالب آن درس می‌دانسته است، و این‎ها نیز همه پس از آن است که یک باری فُوکو را، با آن جثّه‌ی ریز، و سر طاس، و ملایمت در گفتار، شاید در یکی از ماه‌های بهار همان سال، هنگام سخنرانی دیده بوده است، و به دنبال آن روزی در دانشگاه، و شاید در هنگام ورود به، یا خروج از، کتابخانه‌ی اصلی دانشگاه، که لنگرگاه روزانه‌ی فُوکو نیز بود، در حوالی ظهری، با او برخورده بوده است و چند کلامی با هم رد و بدل کرده بوده‌اند در باب ایران و انقلابی که هنوز ردّ آن تازه بود.‏

228 pages, Paperback

First published January 1, 2011

About the author

Paul-Michel Foucault was a French philosopher, historian of ideas, writer, political activist, and literary critic. Foucault's theories primarily address the relationships between power and knowledge, and how they are used as a form of social control through societal institutions. Though often cited as a structuralist and postmodernist, Foucault rejected these labels. His thought has influenced academics, especially those working in communication studies, anthropology, psychology, sociology, criminology, cultural studies, literary theory, feminism, Marxism and critical theory.
Born in Poitiers, France, into an upper-middle-class family, Foucault was educated at the Lycée Henri-IV, at the École Normale Supérieure, where he developed an interest in philosophy and came under the influence of his tutors Jean Hyppolite and Louis Althusser, and at the University of Paris (Sorbonne), where he earned degrees in philosophy and psychology. After several years as a cultural diplomat abroad, he returned to France and published his first major book, The History of Madness (1961). After obtaining work between 1960 and 1966 at the University of Clermont-Ferrand, he produced The Birth of the Clinic (1963) and The Order of Things (1966), publications that displayed his increasing involvement with structuralism, from which he later distanced himself. These first three histories exemplified a historiographical technique Foucault was developing called "archaeology".
From 1966 to 1968, Foucault lectured at the University of Tunis before returning to France, where he became head of the philosophy department at the new experimental university of Paris VIII. Foucault subsequently published The Archaeology of Knowledge (1969). In 1970, Foucault was admitted to the Collège de France, a membership he retained until his death. He also became active in several left-wing groups involved in campaigns against racism and human rights abuses and for penal reform. Foucault later published Discipline and Punish (1975) and The History of Sexuality (1976), in which he developed archaeological and genealogical methods that emphasized the role that power plays in society.
Foucault died in Paris from complications of HIV/AIDS; he became the first public figure in France to die from complications of the disease. His partner Daniel Defert founded the AIDES charity in his memory.

Reviews

[الهام ربیعی · Rating 5 out of 5]

خب باید بگویم که این کتاب را که حاصل پیاده کردن نوار صوتی سمینار فوکو در سال 1983 در دانشگاه کالیفرنیاست، با اشتیاق تمام خواندم.این اشتیاق بیش از هر چیز به «شیوه ی اندیشیدن» او و تحسین نبوغ و نحوه ورودش به حوزه نیندیشیده ها بازمی گشت تا محتوای آنچه پیش روی ما قرار می دهد. همان موقع که با کتاب پیش می رفتم دائم به خودم می گفتم که ببین چقدر حرمت امامزاده به متولی اش است!!

و اما بعد!

اولا راجع به تیتر؛ عنوان کتاب انگلیسی «سخن بی محابا» یا
Fearless Speech
است که فکر می کنم همین تیتر بهتری باشد، به خصوص انتخاب لفظی چون آزادی بیان که برای خواننده فارسی بار خاصی دارد، تا حدودی نچسب است! این کاملا نظر شخصی ام است. اما در مورد آنچه با عنوان تبارشناسی هم آمده، نظر د.اباذری این بود که این کتاب مربوط به دوره سوم فوکو یا پروبلماتیزیشن است [و نه مشخصا تبارشناسی]. خودش نیز تصریح می کند که «آنچه می خواستم بکاوم این بود که چگونه نقش حقیقت گو(پارسیاستس) به صور گوناگون در فلسفه یونانی پرسمانی شده بود و چیزی که می خواستم نشان بدهم این بود که اگر فلسفه یونانی مسئله حقیقت را از منظر معیارهای شناخت.. مطرح کرده، همان فلسفه مسئله حقیقت را از منظر حقیقت گویی به عنوان یک کنش نیز مطرح کرده است ».(فوکو؛1388: 208)ا
او در ادامه می نویسد:
« به نظر می رسد که این چهار پرسش در مورد حقیقت گویی به عنوان یک کنش- چه کسی حق گفتن حقیقت را دارد، درباره چه چیزی، با چه نتایجی، و با چه نسبتی با قدرت- در اواخر سده پنجم پیش از میلاد در پیرامون سقراط، بخصوص در رابطه با مجادله های او با سوفسطائیان در مورد سیاست، سخنوری و اخلاق شناسی، شکل گرفته اند».(209) او معتقد است که پرسمانی شدن حقیقت هم از شاخصه های پایان فلسفه پیشاسقراطی و هم آغاز فلسفه ایست که تا امروز با ماست.

روند کتاب هم بدین شکل است:
اول؛ بررسی واژه پارسیا[همان راست گویی، رک گویی، حقیقت گویی]و نسبت پارسیا با روراستی، حقیقت، خطرپذیری، انتقاد ("پارسیا یک «بازی» ست میان آنکه حقیقت را می گوید و طرف خطابش"(ص29) و جنبه انتقادی دارد نه گوشزدی)، تکلیف/اختیار ("در پارسیا گفتن حقیقت، تکلیف است"(ص31). پارسیاستس مختار است سکوت کند ولی خودش احساس تلکیف می کند) . او در ادامه به بررسی تحول این واژه ذیل سه حوزه سخن شناسی [رتوریک]، سیاست و فلسفه می پردازد. به همین نسبت سه فصل بعدی کتاب به ترتیب به شرح زیر است: پارسیا در تراژدی های اوریپید، پارسیا و بحران نهادهای دموکراتیک، پارسیا و مراقبت از نفس(این فصل نیز در 4 بخش کلی تر زیر پیگیری می شود: پارسیای سقراطی، پارسیا و معاشرت محفلی(بررسی گروه های اپیکوری و برخی رواقی-کلبی ها)، پارسیا و زندگانی عمومی(بررسی نمونه فیلسوفان کلبی مشرب)، پارسیا و مناسبات شخصی(بررسی دو نمونه پلوتارخ و جالینوس)). در آخرین بخش این فصل نیز آداب بازی های پارسیایی مورد بحث قرار می گیرد
در ملاحظات پایانی نیز به جمع بندی نهایی آنچه بدنبال آن بوده و کمی از آن در بالا ذکر شد، می پردازد.

[شیرین عبادی · Rating 4 out of 5]

کتاب حاصل پیاده سازی نوار صوتی سمینار فوکو در دانشگاه کالیفرنیا است.
عمدتا راجع به واژه پارسیا و پیشینه تاریخی در ادبیات و فلسفه یونان، اما همانطور که فوکو هم در ابتدا و هم در بخش نتیجه گیری کتاب میگه دغدغه ش بررسی تاریخی مسئله حقیقت گویی نیست. بلکه بدنبال بررسی اندیشه حقیقت گویی یا فرایند پرسمانی شدن اونه. جذاب ترین فصل کتاب پاره توضیحاتیه که راجع به کلبی مسلک ها، دیوژن و دیدارش با اسکندر میگه. بطور کلی مسئله اخلاق در یونان باستان ارتباط عمیقی با حقیقت و مسئله حقیقت گویی داشته و این فرایند پرسمانی شدن در اثر پرسش هایی که سقراط مطرح میکنه راجع به اینکه چه کسی میتونه حقیقت گو باشه؟ چه چیزهایی باید گفته بشه؟ معیار حقیقت چیست؟ اتفاق میفته. و بیشتر هم این گذار از سیاست به فلسفه اتفاق میفته.
کتاب در فصل اول به سراغ بررسی واژه پارسیا و بعد در فصل دوم به بررسی این واژه در تراژدی های یونانی میره. در دو فصل بعدی به ترتیب واژه پارسیا، حقیقتت و پارسیاتس، حقیقت گو، رو در حوزه های سیاسی و فلسفی یونان باستان بررسی میکنه.

[Naele]

وقتی کسی به زن، دختر یا پسری تجاوز می کند از زور بدنی استفاده می کند، در حالیکه وقتی کسی را می فریبد از واژه ها، از توانایی اش در زبان بازی، از جایگاه برتر اجتماعی اش و غیره استفاده می کند. از نظر یونانیان فریب جنایت بزرگتری به شمار می رفت تا تجاوز.
کتاب گفتمان و حقیقت از میشل فوکو
https://t.me/nellynevesht

[Shahed · Rating 3 out of 5]

به دلیل اینکه کتاب از سلسله گفتارهای کلاس‌های درس فوکو گردآوری شده بود. برخلاف سایر کتب این نویسنده جمع‌بندی و نتیجه‌گیری منسجمی در پایان کتاب دیده نمی‌شود.