Vuile handen

Het Bureau #2

by J.J. Voskuil

Dit tweede deel van Het Bureau, Vuile handen, beschrijft de jaren tussen 1965 en 1973. Buiten woeden het Bouwvakkersoproer, de Maagdenhuisbezetting en de Vietnam-demonstraties. Het Bureau zelf groeit uit zijn voegen en verhuist naar een oud bankgebouw aan de Amsterdamse Keizersgracht. In een conflict met het Hoofdbureau over samenwerking met een Zuid-Afrikaans Instituut voor Volkscultuur neemt Maarten Koning bijna zijn ontslag. De gepensioneerde directeur Anton Beerta blijft achter de schermen actief. Hij haalt Maarten tegen zijn zin in de Vlaams-Nederlandse redactie van Ons Tijdschrift en splitst hem een onmogelijke opdracht in de maag voor de Europese Atlas voor Volkscultuur. Als Maarten zich tijdens een congres van die opdracht tracht te bevrijden, maakt hij zichzelf onbedoeld tot spreekbuis van de jongere congresleden. Dit geeft hem het gevoel in een fuik te zijn gezwommen.

Genres: Fiction, Literature, Dutch Literature, Roman, 20th Century, Novels, Historical Fiction

583 pages, Paperback

First published February 1, 1996

About the author

J.J. (Johan Jacob / Han) Voskuil (1926–2008) publiceerde in 1963 de 1207 pagina's tellende roman Bij nader inzien. Het boek, dat zowel een roman van een generatie als een psychologische roman is, gaat over een groep vrienden, studenten Nederlands in de periode 1946–1953, die een aantal jaren samen optrekken en in de traditie van Du Perron en Ter Braak discussiëren over leven, literatuur en politiek. Aan het eind van de roman moet de hoofdpersoon Maarten Koning, Voskuils alter ego, erkennen dat de vriendschap die er leek te zijn, niet meer dan een illusie was. Bij nader inzien werd in 1991 door Frans Weisz verfilmd voor de VPRO. De serie werd met drie gouden kalveren bekroond.

In 1996 keerden Voskuil en Maarten Koning terug in de kolossale roman Het Bureau die in totaal zeven delen telt: Meneer Beerta, Vuile handen, Plankton, Het A.P. Beerta-Instituut, En ook weemoedigheid, Afgang, De dood van Maarten Koning. De roman beschrijft het leven van Maarten Koning als medewerker van het Bureau: het Amsterdamse Instituut voor Dialectologie, Volkskunde en Naamkunde. Kern van de roman is de vraag hoe mensen die dag in dag uit met elkaar moeten samenwerken zich tot elkaar verhouden.

In 2002 verscheen Requiem voor een vriend, waarin Voskuil voor het eerst zijn alter ego Maarten Koning loslaat. De hoofdpersoon van het boek is niet de schrijver zelf, maar Jan Breugelman. Het boek is een geschiedenis van een vriendschap, die haar oorsprong vindt op de middelbare school, vorm krijgt op de universiteit en in de jaren daarna steeds hechter wordt. In februari 2004 verscheen het eerste deel van de Voettochten: Terloops. Het bevat tien verslagen in dagboekvorm van wandelingen door Frankrijk. Het tweede deel, Buiten schot verscheen in 2005, en het derde en laatste deel, Gaandeweg, is in de zomer van 2006 verschenen. In maart 2007 verscheen Onder andere, een verzameling portretten en herinneringen. Voskuil overleed op 1 mei 2008 na een kort ziekbed. Postuum verschenen zijn romans Binnen de huid en De buurman en de essaybundel Ik ben ik niet, ingeleid door Detlev van Heest.

Reviews

[Marco · Rating 4 out of 5]

Maarten Koning voelt zich verantwoordelijk en begint de lijnen uit te zetten binnen zijn afdeling Volkscultuur, aldus vuile handen makend. Leidinggevende tegen wil en dank. Het boek is wederom een hilarische kennismaking met steeds nieuwe medewerkers op Het Bureau.

De ontwikkeling die de protagonist doormaakt is werkelijk fenomenaal beschreven. Ervan uitgaande dat Maarten Koning het alter ego van Voskuil is, is het opvallend hoe perfect hij zijn eigen gedrag heeft weten te analyseren en verwoorden.

De flauwekul discussies op congressen zijn extra abstract door het veelvuldig gebruik van de Duitse taal. Daarmee staan ze extra ver af, maar blijven ze toch zo herkenbaar. Maarten zet zich in een voordracht af tegen de in zijn ogen onzinnige taakstellingen en onbedoeld bombardeert hij zich daarmee tot spreekbuis van zijn generatie en wordt vervolgens als Herr Doktor Koning een lichtend voorbeeld voor de internationale collega’s. Nog meer vuile handen.

Zeer zeer vlot leesbaar tweede deel dat uitermate niet verveelt.

[Fabian · Rating 4 out of 5]

Zeer verslavend. Met dit tweede deel val ik nog dieper in de wereld van Meneer Koning. Al mag ik na al deze bladzijden hopelijk gewoon 'Maarten' zeggen.

[Maikel · Rating 5 out of 5]

Ook van deel 2 van deze reeks heb ik genoten. De sfeer is zo goed beschreven dat ik me meteen in het eerste hoofdstuk alweer terug waande op het Bureau. Het plezier schuilt in droogkomische beschrijvingen van sociaal ongemak, zoals: “Tot Maartens verrassing brak er een applaus los, alsof iedereen zich verheugd had op zijn komst, en omdat hij niet wist hoe hij moest reageren, reageerde hij niet.” Deze worden afgewisseld met een inkijk in de psyche van protagonist Maarten Koning: “Hij vervloekte zijn karakter, zijn onvermogen om als een gewoon mens tussen gewone mensen te verkeren. De zekerheid dat hij dat ook nooit zou leren en dat hij morgen opnieuw moest aantreden, brachten hem naarmate het later en later werd op de rand van paniek.” Toch kan Maarten niet stoppen: “Ieder contact is me eigenlijk te veel. Daarin verschillen we niet. Maar ik ga altijd weer terug omdat ik het gevoel heb dat daarbuiten niets is.” Maar juist in deze kritiek op zichzelf en het werk op het Bureau klinkt soms door waar het in het leven om gaat, namelijk toch dat verdomde menselijke contact en het vinden van iets wat het waard is om voor te leven: “Kracht put je uit de zekerheid dat je leeft zoals je leven wilt. Als je iets doet, of iets gelooft, dat het verdedigen tegen de ideeën van de meerderheid waard is.”

[Ruben Seijbel · Rating 5 out of 5]

Alles is gedoe, iedereen doet moeilijk, maar uiteindelijk eindigt het telkens met een sisser. Wezenlijke dingen lijken er nauwelijks te zijn, maar het voelt alsof er toch achter al die normale mensen en hun dingen ‘iets’ zit. Slechts soms komen we daar achter, maar vaker blijft het bij een gevoel of een vermoeden van wat er in de personen omgaat. Fijn hoe dat blijft fascineren.

[Gerben · Rating 4 out of 5]

Ik heb er inmiddels geweldig het land over dat ik de vele collega's van Koning niet kan onthouden, laat staan onderscheiden.

[Reyer · Rating 4 out of 5]

Nederlands (English below)

Het is moeilijk niet intens te houden van het burgerleven van Maarten Koning. Al vanaf het eerste deel van Het bureau, Meneer Beerta , was ik geboeid door de droge – en dus héél grappige – manier van schrijven en het sociale ongemak dat van elke pagina afspat. In Vuile handen verwerkte Han Voskuil zijn dagboekaantekeningen van 1965 tot 1973. De tijdgeest drukt zich op allerlei manieren uit, van het gesteggel met het aanspreken bij de voor- of achternaam tot de uitdijende archieven met krantenknipsels en de kaartenbak met trefwoorden over de volkskunde. Doordat het verhaal is gebaseerd op een dagboek is het fragmentarisch, maar daartegenover staat dat de anekdotes soms zo hilarisch zijn dat zelfs Maartens onderzoek naar het verdwijnen van de dorsvlegel een feest is om te lezen. Een aantal gespreksonderwerpen blijkt bovendien verrassend actueel. Thuiswerken is geen probleem, zij het voor vrouwen met typwerk, en de angst voor klimaatverandering komt voorbij, al zitten vegetariërs nog diep in de verdomhoek.

Voskuil schroomt niet om hele lappen tekst in het Duits te schrijven als dat zo uitkomt. Het geeft het verhaal een zeker elan bovenop de toch al vermakelijke jarenzestigglans. Het trof me dat zijn personages van alles proberen om vat te krijgen op de geschiedenis, terwijl Het bureau uiteindelijk zelf een waardevol tijdsdocument is geworden.

English

Han Voskuil’s series Het bureau (the title could be translated as The office) is addictive. The second part takes place between 1965 and 1973 and allows the reader to enjoy life in Amsterdam half a century ago. Voskuil’s alter ego Maarten Koning is not the most exiting or inspiring character, but it is hard not to love him.

[Guus van der Peet · Rating 5 out of 5]

Nog iets meer van genoten dan het eerste deel. Waar die af en toe iets te druk bezig was met het introduceren van nieuwe personages, weet Voskuil hier een perfecte afwisseling te vinden tussen kantoorgekibbel, wetenschappelijk onderzoek naar dorsvlegels, wandelingen door Amsterdam, waterkoelergesprekken over PSP-politici waar ik nog nooit van heb gehoord, (onvertaalde) Duitse congressen en een kantoorverhuizing waarbij een stel volwassen academici gaat ruziën over wie welke kamer mag. Ik kijk uit naar het derde deel (en mijn eigen stage op het Bureau aankomende maand).

[Gijs Zandbergen · Rating 4 out of 5]

Met Maarten Koning hoef je geen medelijden te hebben, ook al heeft hij zinloos werk en wordt hij omringd door eenkennige snuiters. Hij is zelf geen haar beter en wordt goed betaald. Eerlijk gezegd krijg Ik bij deze herlezing een beetje een hekel aan deze zogenaamd zelfkritische man, die zichzelf hoog heeft zitten. Maar schrijven kan hij, vooral in het weergeven van dialogen en een bepaalde lamlendige sfeer. In dit deel verhuizen hij en Loesje naar een groot appartement op een van de grachten, net als het Bureau.

[Cubisticanus · Rating 5 out of 5]

Die Abstrusität und Sinnlosigkeit abseitiger institutioneller Kulturforschungsprojekte in öffentlicher Hand ohne Öffentlichkeit in grandioser Buchform. Sollte, leider, auch in Deutschland einstellungsrelevante Pflichtlektüre an Universitäten, Akademien oder Exkrementclustern, äh Exzellenz natürlich, sein.

[Daniela · Rating 4 out of 5]

Mooi tweede deel. Leest als slow-tv, er gebeurt niet al te veel, maar soms is dat ook gewoon lekker. Geeft in ieder geval wel een goed tijdsbeeld weer en de verstoken humor maakt het aangenaam lezen.

[Peter · Rating 5 out of 5]

Thoroughly enjoyable.
Ik ga nu wel even een break uit de reeks nemen voor een boek met wat minder Duits 🥰

[Rick · Rating 4 out of 5]

Meer meer meer! Heerlijk dit.

[Hannah · Rating 4 out of 5]

Een boek vol met Duits, maar ook met Maarten die boosaardige gedachtes heeft en Beerta die vanalles zegt en belooft en vervolgens weer het tegenovergestelde doet. Genieten.

[Carola · Rating 4 out of 5]

Ik ben doodop.

[Chrétien Breukers · Rating 4 out of 5]

Hoge literatuur, ongetwijfeld; maar ik hou het bij twee delen. Net als bij Netflixseries worden de latere seizoenen soms veel-van-hetzelfde. (Inmiddels toch bezig in deel 3...)

[Sabine · Rating 3 out of 5]

Eigenlijk onmogelijk om een goede beoordeling te geven. Er gebeurt eigenlijk niks, Maarten Koning heeft het vooral moeilijk met zichzelf, maar het verveelt geen moment.

[Jesper Kamp · Rating 4 out of 5]

Weer lekker om de beslommeringen te volgen van de nihilistische Maarten. Opvallend was dat er tientallen paginas volledig in het duits waren. Het ongemak waarmee dit lezen gepaard gaat reflecteerd naar mijn mening het ongemak van Maarten op de congressen. Leuk gedaan.
Had naar mijn mening in sommige dialogen wat scherper kunnen zijn.

[Lisa · Rating 3 out of 5]

Niet zo mieters als het eerste deel, voornamelijk omdat mijn Duits niet zo sterk is.

[Onno van Wilgenburg · Rating 4 out of 5]

Iedereen zegt dat er in Het Bureau niets gebeurt, maar dat is onzin. Er gebeurt vreselijk veel. Misschien zijn het geen spectaculaire gebeurtenissen, maar het leven op het bureau en dat van Maarten Koning zijn een Fundgrube van belevenissen. Maartens paniek in sociale situaties, zijn angst voor mensen en confrontaties, zijn onverschilligheid ten opzichte van zijn werk, Nicoliens niets ontziende haat voor het Bureau, de lange passages die plompverloren in het Duits zijn weergegeven, het is allemaal even boeiend, hilarisch en herkenbaar. Het Bureau lezen heeft iets meditatiefs door alle herhalingen, de terugkerende elementen en personages, maar het is ook heel erg geestig. Overigens dacht ik tot aan vandaag dat Volkskunde een verzonnen wetenschap was, maar niets is minder waar. Het bestaat allemaal echt.

Op naar deel 3!

[Maarten · Rating 5 out of 5]

Waar gaat dit boek nou eigenlijk over? Volgens mij gaat het boek over Maarten Koning. Hij heeft niets op met mensen, voelt zich door hen bedreigd of totaal ongemakkelijk. Hij is, consistent met deel 1, wars van macht en pretenties. Door zijn functie als hoofd volkscultuur bij Het Bureau heeft hij continue te maken met mensen, gebruikt hij functionele macht en als gastspreker tijdens een Europees congres houdt hij een pretentieus betoog. Hij neemt naar eigen zeggen zijn verantwoordelijkheid. Later komt hij tot inzicht dat ‘zijn verantwoordelijkheid nemen’ wordt gevoed door angst. Maarten Koning is een vat vol tegenstrijdigheden wat levensecht wordt verwoord in dit boek. We lezen hoe Maarten Koning zichzelf handhaaft en daarbij vuile handen maakt.

Ter aanvulling drie sleutelpassages in mijn optiek:
P.309
Hij liep de gracht langs, haaks op de route die hij twaalf jaar lang had gelopen, en keek oplettend om zich heen. Hij stak de Rozengracht over, keek nieuwsgierig in de zijstraten, waarvan de gevels aan de linkerkant in de zon lagen, en vertraagde zijn pas bij het passeren van de bruggen. Het gaf hem een geluksgevoel, alsof hij zich een nieuw pad door de jungle hakte.

P. 386
Hij zag zichzelf en de groep waarvan hij deel uitmaakte door de ogen van deze arbeiders: een stelletje goed betaalde parasieten, die hun tijd doorbrachten met het cultiveren van volstrekt zinloze hobby’s, en hij schaamde zich.

P. 421
‘.... Ik wil een maatschappij waarin niks verandert, waarin de mensen het werk eerlijk onder elkaar verdelen, weinig verdienen, de pest hebben aan auto’s, met vakantie naar de Veluwe gaan en ‘s avonds op een bankje voor hun huis zitten en de voorbijgangers groeten,’ hij lachte.

[Esther · Rating 5 out of 5]

Een heerlijke serie. Voskuil blijft boeien. En waarom is voor mij ook een beetje een raadsel. Is het de herkenning van de sociale onhandigheid, het gevoel van van het zinloze van de de vele vergaderingen en processen in een bedrijf of het gevoel van verantwoordelijkheid dat Maarten toch ontwikkelt voor zijn vakgebied. Voskuil beschrijft treffend een leven, zijn leven, herkenbaar, in detail en toch pakkend.

[Laurens Monster · Rating 5 out of 5]

took longer than the first one. because uni(on) and stuff. voskuil changing things up ever so slightly. examining different and also way more interpersonal dynamics. reducing beerta to a mere background character, maybe too much, i missed beerta. also missed politics. writing about amsterdam in 1968 and keeping things as apolitical as voskuil does is odd, especially considering voskuils own background. all but all a five star read anyhow. onto the next

[Rosanne · Rating 5 out of 5]

Het enige wat er van zulke principes overblijft is dat je de dingen met tegenzin doet (p.418).

Maar de vraag bleef hem bij, omdat ze zicht had gegeven op een leven dat dichtbij was, maar verscholen achter de muur die hij tussen zichzelf en de mensen op het bureau had opgetrokken. Ze maakte hem bewust, wat hij eigenlijk al wist, dat hij daar met niemand iets te maken wilde hebben en hij van de mensen om zich heen hetzelfde verwachtte. (p.499)

[Sarah · Rating 4 out of 5]

Fantastisch tweede deel van deze kantoorsoap. Genoten van de vaste gasten maar ook van nieuwe personages. Enige minpuntje vond ik de saaie Duitse conferenties. Nou kan ik prima Duits maar het haalde toch de vaart er een beetje uit.

[Niels · Rating 4 out of 5]

Het leven op het bureau gaat door. Maarten Koning voelt zich steeds comfortabeler in zijn afkeer tegen het werk.

Heerlijk genoten van de inter-menselijke spanningen en het geouwehoer aan de Keizersgracht (ondertussen).

[Jan De Meulder · Rating 4 out of 5]

you keep reading

[Jan Dronkers · Rating 5 out of 5]

Prachtig.

[Jan Mars · Rating 4 out of 5]

Het is verbazend hoe van zulke kleine voorvallen zo'n prachtig boek gemaakt is. Ik ben verlsaafd.

[Gabrielle van Duren · Rating 4 out of 5]

Weer even prachtig, wel veel lange Duitse passages.

[Henneke Wateringen · Rating 3 out of 5]

Als podcast