Hoe willen wij leven?

by Peter Bieri, Marijke Koekoek (Vertaler)

Romanschrijver Pascal Mercier werd wereldberoemd met Nachttrein naar Lissabon. Als filosoof schreef hij onder zijn eigen naam Hoe willen wij leven?, waarin hij de vraag stelt die ook in zijn literaire werk voortdurend ter sprake hoe kunnen wij zelf bepalen hoe ons leven zich voltrekt? Centraal daarbij staat voor hem de menselijke waardigheid. Zonder waardigheid kan zelfstandigheid immers niet bestaan. Met deze vraag naar onze autonomie werpt Bieri in Hoe willen wij leven? een nieuw licht op onze zelfkennis en identiteit.

Genres: Philosophy, Nonfiction, German Literature

94 pages, Hardcover

First published January 1, 2011

About the author

Peter Bieri is a Swiss writer and philosopher, who is better known by his pseudonym, Pascal Mercier.
Bieri studied philosophy, English studies and Indian studies in both London and Heidelberg.

Reviews

[Taede Smedes · Rating 5 out of 5]

De Duitse filosoof Peter Bieri (ook bekend als romanschrijver onder het pseudoniem Pascal Mercier) schreef eerder al een fijn boek over de vrije wil. Het boekje "Hoe willen wij leven?" is een subliem klein boekje met een drietal uitgewerkte lezingen, en gaat een stap verder dan het boek over vrije wil. De lezingen werden van 21 tot en met 23 maart uitgesproken in Graz en verschenen in Duitsland in de serie "Unruhe bewahren".

In dit boekje stelt Bieri de vraag hoe wij onze autonomie (‘zelfbeschikking’) willen realiseren. Hoe willen wij leven? Wat zou een autonoom leven inhouden? Hoe functioneert zelfkennis daarin? En wat is de relatie tot de cultuur? Centrale gedachte is dat volstrekte autonomie onmogelijk en zelfs onwenselijk is omdat de mens zich altijd in een sociale context bevindt, dat autonomie via zelfkennis tot stand komt, dus door afstandelijke reflectie op en daarmee verandering van het zelfbeeld. Taal speelt daarin een belangrijke organiserende en ordenende rol. Literatuur kan in die reflectie bemiddelen.

Bieri geeft in dit boek een sterk pleidooi voor ‘geestelijke vorming’ (‘Bildung’) als meer dan de door bureaucraten en overheid zo veelgeprezen scholing (‘Ausbildung’). Scholing geeft kennis, maar leert een mens niet hoe te leven. Daarmee toont het boek aan hoe cruciaal de geesteswetenschappen in onze samenleving zijn.

Zeer goed geschreven zonder filosofisch vakjargon, vol prikkelende gedachten. Een dun boekje, maar onvoorzien diepgaand. Ik heb het boek tweemaal achtereen gelezen, en ben er nog niet klaar mee...

[Marc Lamot · Rating 2 out of 5]

A thin, but very interesting booklet. It contains three speeches that the German philosopher-author Bieri held in the Austrian city of Graz, in 2011. They all revolve around the theme of personal disposition: how to know yourself better and how to live a life "in control". Bieri makes interesting suggestions and even gives the necessary admonitions against too much control. But nevertheless he's going for the model of full autonomy, a model that in our time drives lots of people to despair. So, be careful.

[Lukas Rupp · Rating 4 out of 5]

Ein wichtiges Werk vom Schweizer Philosophen, der Themen anspricht, welche in meinen Augen Bestandteile der bevorstehenden 2. Aufklärung sein könnten. Selbstreflexion und Bildung werden wieder ins Zentrum unseres Lebens gerückt.

[Tim · Rating 4 out of 5]

Ik ben niet bekend met Bieri's werken, maar de inhoud van dit 94 bladzijden tellend boekje sprak me wel aan. Hierin zijn 3 lezingen uit 2011 vervat waarin Peter Bieri beschrijft hoe we een eigen identiteit hebben, welke elementen, gebeurtenissen, invloeden, enz... bijdragen aan ons zelfbeeld.

Niet enkel externe factoren, ook interne factoren spelen een rol. Ook hoe we zaken ervaren, hoe anderen zaken ervaren, wat wij denken over anderen / anderen over ons, hoe we opgebracht worden, hoe we in de loop van ons leven steeds onszelf hervormen (omdat we niet meer akkoord gaan met oude meningen en overtuigingen of omdat we onszelf door omstandigheden in vraag stellen), en ga zo maar door... het speelt allemaal een rol.

Het is geen zelfhulpboekje, hoewel je het op een dergelijke manier kunt gebruiken als je je wereldbeeld of zelfbeeld in vraag stelt door een of andere gebeurtenis, ervaring, meningsverschil, ... Het nodigt wel uit tot herlezen, zo nu en dan.

Op het einde geeft Bieri een korte beschrijving van geraadpleegde of aangeraden boeken/teksten voor wie er zich verder wil in verdiepen.

Vandaar: aanrader voor iedereen, gelijk waar ter wereld, zodat er wat meer begrip voor elkanders situatie kan opgebracht worden. Daarvoor hoef je echter niet allemaal hetzelfde te doen of te denken, want elk heeft een verschillende achtergrond, andere kijk op zijn/haar leven en de wereld.

[Bart Van Overmeire · Rating 1 out of 5]

Quote uit en tegelijk samenvatting van het boek zelf:
"hoed je ervoor te menen dat elke grammaticaal welgevormde zin ook een gedachte uitdrukt; er zijn talloze zinnen die aan de oppervlakte in orde zijn, maar geen echte ideeëninhoud hebben en eigenlijk alleen maar geklets vormen."

Filosofisch gewauwel. 1 ster is nog genereus, maar zonder sterren zou het nog kunnen lijken dat ik (nog) geen oordeel heb.

[Elisabeth · Rating 4 out of 5]

A really enlightening read that takes you on a little journey of (self-)reflection through, language, literature, society, and culture.

[Niki Vervaeke · Rating 5 out of 5]

Een "boekje" met essays over de zoektocht naar je plaats in het leven, naar je identiteit en hoe die wordt opgebouwd. Zelden zoveel rake zinnen -met diepgang en betekenis die de zinnen zelf overstijgt en zélf onderdeel van een essay kunnen zijn- na elkaar gelezen.
Het is er eentje om te koesteren en een aanrader voor mensen die op zoek zijn naar goeie argumenten over hoe ze in het leven staan zoals ze staan en evolueren.
Bovendien een uitgebreide bibliografische aanvulling met daarin zeker nog 10 boeken die nu als " te lezen" op mijn lijstje komen.





http://www.cobra.be/cm/cobra/boek/boe...



Bieri bundelt hier drie lezingen die hij in 2011 in Graz, in Oostenrijk gaf. Hij neemt de luisteraar/lezer vertellend bij de hand, stap na stap, en krijgt hem waar hij hem hebben wil door veel vragen te stellen. De titel van de bundel wijst er al op: dit gaat over persoonlijke ontwikkeling.

We willen allemaal autonoom en waardig leven, maar wat is daarvoor nodig? Het alfa en omega van Bieri is het aloude “ken uzelf”, de spreuk die al op de tempel van Apollo in Delphi stond. Door jezelf te begrijpen kun je beter over jezelf beschikken, ook in relatie tot anderen. En dat begrijpen, dat gebeurt voor BIeri voor een groot stuk door de taal.
Taal

Hij schrijft mooie bladzijden over “de literatuur als bondgenoot” die de lezer en schrijver de keuze biedt uit meerdere mogelijkheden en de fantasie uitbreidt. Taal is de sleutel tot alles, vindt Bieri. En het summum van de taalverwerving is het leren van vreemde talen ,“andere melodieën van het leven”, wat tolerantie bijbrengt, en het zelf schrijven of dichten. Door taal kun je het onbewuste ook bewust maken. Hier haalt Bieri de mosterd bij Freud.
Externe blik

Zelfkennis is nodig om tot zelfbeschikking te komen, en ook als er zich crisismomenten aandienen, “als ons leven en onze gevoelens niet meer bij elkaar passen”. Bieri mag dan wel mooi schrijven, dat staat zijn analytische geest niet in de weg. Hij suggereert niet dat we gaan navelstaren in een “verzegelde binnenruimte”, maar in tegendeel, dat we onszelf bekijken met een blik van buitenaf. Met grote aandacht en oplettendheid voor lichamelijke gewaarwordingen, herinneringen, dagdromen, emoties, stemmingen.
Wakker worden

“Zichzelf ontwikkelen is als ontwaken”, schrijft Bieri, en naarmate je wakkerder wordt en minder een slaapwandelaar bent in je eigen leven, wordt je innerlijke vrijheid groter “om uit de schaduw van blinde stempelingen te stappen en je af te vragen wie je graag zou willen zijn”. Een werk dat nooit af is. Maar waarbij dit kleine boekje een hulp kan zijn. Om traag te lezen bij het evalueren van 2012, bijvoorbeeld.

Kristien Bonneure

[Hoe willen wij leven? van Peter Bieri, uit het Duits vertaald door Marijke Koekoek, is uitgegeven bij Wereldbibliotheek]

[Jane · Rating 3 out of 5]

Flüssig zu lesen, aber nichts neues, tiefgründiges oder erschütterndes.

[Carlijn Van Der Hart · Rating 3 out of 5]

Opzich interessante lezing over zelfbeschikking, taal en culturele identiteit.

“Ook wezens die niet over taal beschikken, hebben natuurlijk herinneringen. Maar ze kunnen er niet het soort samenhang in aanbrengen en ervaren dat door in taal gevatte herinneringen mogelijk wordt.

Een zelf, zou je kunnen zeggen, is een middelpunt van vertellende zwaartekracht: ik ben degene om wie al mijn verhalen over het beleefde verleden draaien.

Om niet alleen maar van dag tot dag de toekomst in te struikelen maar de toekomst te ervaren als iets wat we met een door onszelf bepaald ontwerp tegemoet treden, hebben we een beeld nodig van wat we zijn en wat we willen worden, een beeld dat op een juiste wijze verband moet houden met ons verleden zoals we het onszelf vertellen.

Wat we in literaire teksten lezen biedt in gedachten een spectrum aan mogelijkheden: we ervaren hoe verschillend het kan zijn een menselijk leven te leiden. Dat zouden we voordien niet hebben gedacht en nu is het bereik van onze fantasie groter geworden.

La Bruyère: laten we niet vergeten dat anderen werkelijk anderen zijn en dat hun oordeel over ons wordt vertekend en verduisterd door duizend dingen die alleen met hen te maken hebben en niet met ons. Autonoom leven betekent ook: ertegen kunnen dat anderen anders zijn.

Hier geldt het meest direct wat Frisch voor ogen stond: beseffen wie je niet bent door uit jezelf te stappen, in iemand die je niet bent

[Emil Von Lossow · Rating 4 out of 5]

Gute Zusammenfassung von Bieris Grundannahmen über die Ideen der Selbstbestimmung, Selbsterkenntnis, Bildung und kulturelle Identität, wie sie auch in seinem Buch über die Willensfreiheit, Das Handwerk der Freiheit, und nicht zuletzt auch in seinen unter dem Pseudonym Pascal Mercier veröffentlichten Romanen (auf verschiedene Weisen) zum Ausdruck kommen.

„Für Antworten auf die existenziellen Grundfragen, wer man ist, wer man sein will, wer man sein sollte, muss man wesentlich seine Phantasie und Einbildungskraft mobilisieren und ausbilden, und das wiederum verlangt auch und vor allem die Sprache der immer auch fiktiven Erzählung und des Romans. […]
Die eben formulierte Kernthese, dass man sich und sein Leben auch mithilfe literarischer Texte zur Sprache bringen müsse, hat er dargelegt und entwickelt in drei Vorlesungen, die unter dem Titel 'Wie wollen wir leben?' veröffentlicht worden sind."
(Aus dem Nachruf auf Bieri von Holm Tetens: https://www.fu-berlin.de/campusleben/...)

[Wim Otte · Rating 4 out of 5]

Groeien in zelfkennis is nodig om autonoom goed te kunnen leven. Volledige autonomie is onmogelijk en zelfs onwenselijk omdat de mens leeft in een sociale setting. Groei in zelfkennis loopt via een (talige) omweg, door de duiding van externe (gemeenschappelijke) ervaringen.

O.a. literatuur –volgens B. laboratoriumexperimenten waar ervaringen van het leven sterk gecomprimeerd tot ons komen (p. 47-51) – laat ons feiten over onszelf ontdekken. B. pleit voor het leren van vreemde talen, omdat je daarmee extra symboolsystemen verkrijgt om ervaringen te duiden.
Het is interessant dat een romanticus als wijlen Bieri – naast hoogleraar filosofie ook schrijver van sterk hermeneutisch-ingestoken romans als ‘Nachttrein naar Lissabon’ en ‘Het gewicht van de woorden’ – niet zomaar valt voor het (postmoderne) idee dat narratieven onze identiteit volledig bepalen (p 52-4). Waarheid is niet relatief.

[Katrin · Rating 4 out of 5]

Interessante Denkanstöße zu dem Thema Selbstbestimmung.

[Sebastian · Rating 5 out of 5]

Das sind die Bücher, die wir immer wieder lesen sollten. Außerdem: darüber nachdenken, diskutieren, danach handeln, leben.

[alicia · Rating 2 out of 5]

2,5|5 - non-fiction, philosophy, explores self-determination/-knowledge/-respect and education

[/d. · Rating 5 out of 5]

Edit 2021: Letztes Jahr war Wie Wollen Wir Leben meine erste Lektuere des Jahres, und weil es mir so gut gefiel, so kurz ist, aber vorallem ein so wichtiges Thema hat, nahm ich mir vor es von nun an jedes Jahr als erstes Buch zu lesen, und der Renzension jedes Jahr ein oder zwei Zitate hinzuzufuegen.

Es ist nichts mysteriös an diesem erkennenden und bewertenden Abstand, den wir zu uns selbst aufbauen können. Er bedeutet keine heimliche Verdoppelung der Person. Er besteht einfach in der Fähigkeit, Gedanken, Emotionen und Wuensche zweiter Ordnung zu enwickeln, die sich auf diejenigen erster Ordnung richten. Aus dieser Fähigkeit heraus entsteht etwas, was fuer die Erfahrunf von gelingender und scheiternder Selbstbestimmung von entscheidender Bedeutung ist; unser Selbstbild, unsere Vorstellung davon, wie wir sein möchten. Was wir jetzt sagen können, ist: Selbstbestimmung ist unser Leben, wenn es uns gelingt, es innen und aussen in Einklang mit unserem Selbstbild zu leben - wenn es uns gelingt, im Handeln, im Denken, Fuehlen und Wollen der zu sein, der wir sein möchten. Und umgekehrt: Die Selbstbestimmung gerät an ihre Grenzen oder scheitert ganz, wenn zwischen Selbstbild und Wirklichkeit eine Kluft bleibt.

Im Denken selbstständiger, muendinger zu werden, beudetet auch, wahcter zu werden gegenueber blinden sprachlichen Gewohnheiten, die uns nur vorgaukeln, dass wir etwas denkn. Diese Wachheit kommt in zwei Fragen zum Ausdruck; Was genau bedeutet das? Und: woher eigentlich weiss ich das? Es gehört zu einem selbstbestimmten Leben, dass einem diese Fragen zur zweitern Natur werden, wenn von wichtigen Dingen die Rede ist wie etwa: Freiheit, Gerechtigkeit, Patriotismus, Wuerde, Gut und Böse.

______________________________

2020: Was fuer ein wunderschönes Buch ueber Selbstbild, Selbstbestimmung und den Prozess seine eigene Stimme zu finden. Es gibt verdammt viel zu dem Buch zu sagen und es ist unglaublich, wieviel Bieri ueber gerade einmal 90 Seiten zu sagen im Stande ist. Vorallem fuer jemanden, der das endlose Rumgeschwafel von Ami-"Inspirationsbuechern" nicht mehr hören kann, war es eine echte Freude sich nicht durch 300 Seiten leerer Quotenseiten wuehlen zu muessen, sondern einem Autor zu folgen, der seine Ideen mit präziser und leicht-verständlicher Sprache auf den Punkt zu bringen weiss. Dass Bieri schreiben kann steht fuer mich seit Nachtzug nach Lissabon bereits ausser Frage, wobei ich lustigerweise erst nach Abschluss diesen Buches las, dass Bieri und Mercier die gleiche Person sind.

Um nicht nur von Tag zu Tag in die Zukunft hineinzustolpern, sondern die Zukunft als etwas zu erleben, dem wir mit einem selbstbestimmten Entwurf begegnen, brauchen wir ein Bild von dem, was wir sind und was wir werden wollen - ein Bild, das in einem stimmigen Zusammenhang mit der Vergangenheit stehen muss, wie wir sie uns erzählen.

Wie wollen wir leben ist endlos zitierbar und deswegen werde ich ausser dem oben genannten Zitat nicht weiter auf den Inhalt des Buches eingehen. Fuer mich beeinhaltete das Buch eine vielzahl augenöffnender Abschnitte, die sich eben vorallem mit der Frage des Selbst, der eigenen Wahrnehmung, Selbstbestimmung, der Zukunft, richtig, falsch, gut und schlecht ausseinandersetzt. Ich habe das Buch gluecklicherweise genau zur richtigen Zeit in die Finger bekommen. Deswegen auch nochmal an dieser Stelle ein grosses Dank an dich Sherlock.

[Peter · Rating 5 out of 5]

Immer schon einmal wollte ich das Wort "luzide" sinngerecht verwenden - und jetzt kann ich das endlich. Nämlich für diese philosophischen Vorlesungen welche Peter Bieri im Frühjahr 2011 in Graz gehalten hat.
In drei Teile gegliedert: Was wäre ein selbstbestimmtes Leben?, Warum ist Selbsterkenntnis wichtig? Wie entsteht kulturelle Identität?
Mit großer Erzählerischer Kraft und "einfachen", klug gesetzten Worten schafft es Bieri, auch einem Laien diese Themen so aufzubereiten, dass ein Eintauchen in die Thematik "vollständig" möglich ist. Ich habe mich regelrecht bei der Hand genommen gefühlt und trotzdem nie bevormundet oder bebesserwissert. Herrliches Buch. Und so habe ich es gleich ein zweites Mal gelesen. Und werde es auch noch ein drittes Mal lesen.

[Cees Onderwater · Rating 4 out of 5]

Enorm leuk om het gedachtengoed van de roman 'Nachttrein naar Lissabon' nu in filosofische verhandelingen terug te zien. En nog eens op een heel goed en helder geformuleerde manier ook. 'Hoe willen wij leven' bestaat uit drie lezingen waarin wordt ontleed wat het betekent om zelf over ons leven te kunnen beschikken en wat daar voor nodig is. Centraal daarbij staat de menselijke waardigheid en geluk. In de eerste lezing wordt onderzocht wat dat nu is, een autonoom leven; hoe ziet dat eruit, wat is ervoor nodig? Het antwoord van Bieri is: zelfkennis, weten wie je bent. Ook geeft hij aan hoe je tot zelfkennis kunt komen. In de tweede lezing gaat hij in op de vraag waarom zelfkennis belangrijk is. Volgens Bieri ligt dat belang in de relaties die we hebben met anderen: "Mensen die elkaar grondig kennen, ontmoeten elkaar anders (...). De ontmoetingen zijn levendiger, zorgvuldiger en interessanter." In de derde lezing nuanceert Bieri de individuele autonomie van de mens door te wijzen op de culturele bepaaldheid van de menselijke identiteit. Zelfkennis doen we op door na te denken over onszelf en denken doen we in taal, "de sleutel tot alles". Taal kan alleen ontstaan in een gemeenschap. Dat is een van de paradoxen van de wereld en het leven: Zelfbeschikking, zelfstandigheid, een autonoom leven, noodzakelijkheid voor een waardig en gelukkig bestaan, kan alleen tot stand komen in relatie met anderen. Dat dit geen makkelijke weg is, werd zo mooi beschreven in 'Nachttrein naar Lissabon', het verhaal van de persoonlijke en dramatische strijd van Amadeus de Prado. 'Nachttrein' was van de buiten categorie, dus een 5. Deze filosofische bundel, nogmaals: heel mooi verwoord, verdient wat mij betreft echter een dikke 4!!

[Bert · Rating 4 out of 5]

Vier sterretjes omdat dit zo'n boekje is dat je meteen opnieuw wil lezen om datgene te kunnen vatten wat er niet geschreven staat maar wel te lezen valt.

Vier sterretjes omdat het boekje getuigt van ontzettend veel liefde voor taal en literatuur, voor de cultuur en eigenheid van de mens. Als lezer, als schrijver, als zichzelf.

Vier sterretjes omdat dit boekje vol inspirerende gedachten staat en in al zijn eenvoud ongewoon origineel en leerrijk is.

Vier sterretjes omdat ik dit boekje op het juiste moment in handen kreeg.


"Pas als mijn eigen taal door het lezen van literatuur rijker, gedifferentieerder en zelfstandiger wordt, is er iets in de zin van geestelijke vorming met mij gebeurd. Pas als mijn studie van traktaten over de rede haar neerslag vindt in de organisatie van mijn eigen denken en doen, is het lezen echt een vormende ervaring geweest. Pas als mijn studie van de blik van anderen op het podium en in de film ertoe leidt dat mijn eigen gevoelens van privacy, intimiteit en schaamte duidelijkere contouren krijgt, heb ik als toeschouwer iets voor mijn geestelijke vorming gedaan. (...) Zich ontwikkelen is als ontwaken." (p.81-82)

[Daniel · Rating 5 out of 5]

Ich habe "Nachtzug nach Lissabon" niemals gelesen. Bisher jedenfalls nicht. Als Pascal Mercier schrieb Peter Bieri diesen Roman auf der Grundlage seiner philosophischen Überzeugungen.

Und auch wenn diese in diesem verhältnismäßig schmalen Buch für einen Philosophen recht ... simpel ... vorgestellt werden, haben sie bei mir doch einen bleibenden Eindruck hinterlassen.

Bieri zeigt auf, wie Sprache unsere Wahrnehmung beeinflusst, wie sie auf uns selbst und den Kern unseres Eigenbildes wirken. Und, wie sich dieser Kern gestaltet und bilden lässt; wie er seine Grenzen überwinden und modeliert werden kann.

Ich glaube, dass ich Nachtzug nach Lissabon wohl lesen werde müssen. Dank diesem kleinen Werk hier; das ich jedem empfehlen kann.

[Yvonne · Rating 3 out of 5]

'Het schrijven van een verzonnen verhaal, zo zou je kunnen zeggen, schept laboratoriumomstandigheden om met het middel van de dramatische aanscherping een buitengewoon fel en helder licht op een deel van je onoverzichtelijke binnenwereld te werpen.'
Peter Bieri, Waarom is zelfkennis belangrijk

[Yvonne · Rating 5 out of 5]

Brilliant!!! <3 Peter Bieri