Εγκώμιο της απραξίας: Η αποτελεσματικότητα στην κινεζική σκέψη

by François Jullien, Θάνος Σαμαρτζής (Translator)

Ο ευρωπαίος άνθρωπος της πράξης λέει: για να είμαι αποτελεσματικός, πρέπει να θέσω έναν ξεκάθαρο στόχο και να αναζητήσω τα μέσα που θα οδηγήσουν στην πραγματοποίησή του με τον πιο άμεσο τρόπο.

Στην κινεζική σκέψη -όπως την παρουσιάζει εδώ ο Φρανσουά Ζυλλιέν, ένας από τους διαπρεπέστερους σινολόγους της εποχής μας- η αποτελεσματικότητα νοείται διαφορετικά.

0 κινέζος στρατηγός δεν θέτει στόχους ούτε καταστρώνει σχέδια. Αυτό που κάνει είναι να προσπαθεί να ανιχνεύσει και να εκμεταλλευτεί την εσωτερική δυναμική της κατάστασης να συντονιστεί με τη φυσική πορεία των πραγμάτων, ώστε να κάνει τις συνθήκες να δουλέψουν για λογαριασμό του.

Σύμφωνα με την κινεζική αντίληψη, τότε δρα κανείς με αληθινή αποτελεσματικότητα, όταν απλώς υποβοηθά αυτό που θα συμβεί ούτως ή άλλως. Όταν το αποτέλεσμα της δράσης του προκύπτει αβίαστα, ανεπαίσθητα, σαν από μόνο του.

Γιατί το μέγιστο κατόρθωμα είναι να ενεργήσεις έτσι ώστε να φαίνεται πως ο καθένας θα μπορούσε να καταφέρει αυτό που εσύ πέτυχες. Χωρίς αντίσταση, χωρίς κίνδυνο, χωρίς κόπο. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

«Για παράδειγμα, αν ο αντίπαλος στον πόλεμο είναι ξεκούραστος, στόχο του Κινέζου πολεμιστή είναι να τον κουράσει. Αν είναι χορτασμένος, πρέπει να τον κάνει να πεινάσει κ.λπ. Για την κινεζική σκέψη, η νίκη δεν αποτελεί κατόρθωμα του στρατηγού, αλλά καρπό της σωστής χρήσης των υφισταμένων συνθηκών. Κυριολεκτικά μιλώντας, η στρατηγική είναι το αντίθετο του ηρωισμού, αφού έγκειται σ’ αυτό που λέει χαρακτηριστικά ο Lao Tzu «να βοηθάς αυτό που έρχεται μόνο του». Αυτός είναι και ο λόγος που δεν υπάρχει καθόλου επική ποίηση στην Κίνα, γεγονός που είναι μια αληθινή αποκλειστικότητά της σε σχέση με τους άλλους λαούς».
[Μύρων Ζαχαράκης, bookress. gr 14/05/2024]

Άνοιγμα σ' έναν άλλο πολιτισμό
Ένα τράνταγμα της σκέψης
Κοιτάζοντας τον εαυτό μας απ' έξω
Το πρότυπο και η εφαρμογή του
Συμπλέοντας με τα κύματα
Πότε ένα πρότυπο παύει να είναι γόνιμο;
Η λογική της πολεμικής σύγκρουσης
Η έννοια του δυναμικού της κατάστασης .
Περί ανδρείας
Αξιολόγηση και προσδιορισμός
Μέσα και σκοποί
Συνθήκες και συνέπειες
Ευκολίας εγκώμιο
Στοχασμός πάνω στην ανάπτυξη των φυτών
Το έμμεσο και το διακριτικό
Στην Ευρώπη: πράξη, ηρωισμός, έπος
Στην Κίνα: η απραξία
Πράξη και μεταμόρφωση
Μυθολογία του συμβάντος
Απλός εμπειρισμός;
Το συμβόλαιο ως μεταμόρφωση, η φιλία ως διαδικασία
Πρόοδος και διαδικασία
Η έννοια της ευκαιρίας
Αποτελεσματικότητα και δραστικότητα
Αντιρρήσεις
Η "Μεγάλη Πορεία": ένα έπος;
Δεν θυσιάζεσαι: ψάχνεις μια γωνιά για να επιβιώσεις
Ο Ντενγκ "μεταμόρφωσε" την Κίνα
Ποιος είναι ο μεγάλος πολιτικός;

Genres: Philosophy, Nonfiction, China

118 pages, Paperback

First published January 1, 2005

About the author

François Jullien, né en 1951 à Embrun (Hautes-Alpes), est un philosophe, helléniste et sinologue français. Ancien élève de l’École normale supérieure et agrégé de l’université (1974), François Jullien a ensuite étudié la langue et la pensée chinoises à l'université de Pékin et à l'université de Shanghai (1975–1977). Il a été ensuite responsable de l'antenne française de sinologie à Hong-Kong (1978–1981), puis pensionnaire de la Maison franco-japonaise à Tokyo (1985–1987).
Il a été successivement président de l'Association française des études chinoises (de 1988 à 1990), directeur de l'UFR Asie orientale de l'université Paris-Diderot (1990–2000), président du Collège international de philosophie (1995–1998), professeur à l'université Paris-Diderot et directeur de l'Institut de la pensée contemporaine ainsi que du centre Marcel-Granet.

Reviews

[Σταμάτης Σταματόπουλος · Rating 4 out of 5]

Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αντιπαραβολή της Ευρωπαϊκής και της Κινέζικης στάσης απέναντι στην αντιμετώπιση προκλήσεων.

Από τη μία έχουμε τη δυτική στάση, όπου επιτάσσεται ο σχεδιασμός συγκεκριμένης πορείας με όσο το δυνατόν περισσότερη λεπτομέρεια, και στη συνέχεια η ανάληψη δράσης άμεσα και χωρίς την παραμικρή παρέκκλιση από το σχέδιο, ακόμα κι όταν αναδύονται απρόσμενα εμπόδια.

Από την άλλη έχουμε την κινέζικη αντίληψη, η οποία θα μπορούσε να συμπυκνωθεί στο ακόλουθο: "Η ζωή είναι αυτό που σου συμβαίνει, ενώ εσύ κάνεις σχέδια". Σύμφωνα με την κινέζικη στάση, ο κόσμος γύρω μας εξελίσσεται αέναα και χωρίς εμείς να έχουμε τη δυνατότητα να αλλάξουμε την πορεία του. Κάθε σχεδιασμός μας είναι μάταιος, εκτός κι αν απλώς αποδεχτούμε και συμβιβαστούμε με αυτή την πραγματικότητα. Απαιτείται όμως να είμαστε όχι μόνο σε ετοιμότητα, ώστε να δράσουμε την κατάλληλη στιγμή για να επωφεληθούμε από τις περιστάσεις, αλλά και μια "υπόγεια", ανεπαίσθητη δράση από την πλευρά μας, ώστε να "ωθούμε" την πορεία των πραγμάτων προς ένα επιθυμητό αποτέλεσμα.

Όπως ακριβώς κατεβαίνουμε ένα ποτάμι με μια βάρκα. Δεν πάμε κόντρα στα νερά, αλλά παλεύουμε να κατευθύνουμε τη βάρκα προς την πιο ομαλή πορεία για εμάς.

Το βιβλίο κλείνει με σκέψεις του συγγραφέα γύρω από το πως ίσως μπορούν να συνδυαστούν οι δύο φιλοσοφικές αντιλήψεις. Προσωπικά συμφωνώ πως οφέλη εντοπίζονται και στις δύο προσεγγίσεις για το πώς πρέπει να αντιλαμβανόμαστε και να αντιμετωπίζουμε την πραγματικότητα, αλλά διατηρώ τις διαφωνίες μου ως προς διάφορα χαρακτηριστικά της δυτικής προσέγγισης, τα οποία ο συγγραφέας παρουσιάζει ως ωφέλιμα και τα οποία υπερασπίζεται. Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε πως σε αυτήν τη δυτική προσέγγιση της ζωής οφείλουμε δεινά όπως η γενοκτονία των γηγενών της Αμερικανικής ηπείρου, ο άκρατος καταναλωτισμός, και η υπεροπτική αντιμετώπιση της φύσης γύρω μας.

Μου άρεσε, αλλά απαιτείται κριτική σκοπιά από την πλευρά των αναγνωστών (όπως σε κάθε τι άλλωστε).

[Efi · Rating 5 out of 5]

απίστευτα όμορφο βιβλίο....

[Giorgos Vachtanidis · Rating 5 out of 5]

Δεν ξέρω αν θα μπορούσα να το τοποθετήσω σε μια συγκεκριμένη κατηγορία, αλλά θα έλεγα πως έχει φιλοσοφική διάθεση.
Ο συγγραφέας παρουσιάζει μια "αντιπαράθεση" μεταξύ της ευρωπαϊκής και της κινέζικης σκέψης, φιλοσοφίας της στατηγικής και στρατηγικής της σκέψης, πολεμολογικά μιλώντας και πατώντας εκεί το γενικεύει εξετάζοντας τα νοητικά σχήματα στον πυρήνα των δύο "κόσμων".
Πολύ συνοπτικά, από τη μια τίθεται η ευρωπαϊκή/δυτική φιλοσοφία του σκοπού και του μέσου, με μια προτυπολογική δομή σκέψης που εστιάζει στην πράξη που θα μας οδηγήσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Στην άλλη πλευρά είναι η φιλοσοφία της εκμετάλλευσης του δυναμικού της κατάστασης, η ικανότητα να "διαβάσουμε" την πραγματικότητα και τα δεδομένα ως ένα ρευστό και δυναμικό πλαίσο και να καταφέρουμε να αξιοποιήσουμε όσο το δυνατόν καλύτερα τις κλίσεις και ροπές στην ροή των περιστάσεων που διέπουν το πεδίο δράσης μας.
Με αναφορές από τον Σουν Τζου έως και τον Κλαούζεβιτς, ο συγγραφέας χρησιμοποιώντας μια γλώσσα απλή, που δεν κουράζει, αναλύει με σαφήνεια τα όσα μας παρουσιάζει. Δεν προϋποθέτει γνωστικό υπόβαθρο στα όσα θίγει, ένα ευχάριστο και ενδιαφέρον ανάγνωσμα από κάθε άποψη.

[ΠανωςΚ · Rating 3 out of 5]

O μάνατζερ ως στρατηγός, ο στρατηγός ως αγρότης.

[Cat · Rating 4 out of 5]

Σκάκι vs Go, Ευρώπη vs Κίνα.... απο την αρχή ο συγγραφέας δημιουργεί κλίμα σύγκρισης και αντίθεσης δύο διαφορετικών προσεγγίσεων της έννοιας της "στρατηγικής". Η μῆτις είναι η ικανότητα να αξιοποιείς τις περιστάσεις, την εσωτερική δυναμική των καταστάσεων και τελικά -αν τα καταφέρεις να γίνεις ένας μεγάλος στρατηγός -η νίκη σου θα είναι αυτονόητη και αθόρυβη, χωρίς ηρωισμούς. Διότι άρχισες τη μάχη μόλις αντιλήφθηκες οτι ο αντίπαλος είχε ήδη ηττηθεί.
Μια πολύ ενδιαφέρουσα διάλεξη σε διευθυντικά στελέχη , η οποία εμπνέει για εμβάθυνση στον κινέζικο πολιτισμό. Κάποιες έννοιες επαναλαμβάνονται αρκετές φορές αλλά δεν προλαβαίνει να κουράσει λόγω αριθμού σελίδων.

[Alexander Stamelos · Rating 4 out of 5]

Το συγκεκριμένο βιβλίο συγκατελέγεται στην ίδια κατηγορία βιβλίων όπως είναι ο Ηγεμόνας του Μακιαβέλι, Η τέχνη του πολέμου του Sun Tzu, κλπ. Είναι βιβλία τα οποία δεν μπορείς να τα διαβάσεις μία φορά και να θυμάσαι το περιεχόμενο τους αλλά πρέπει να τα έχεις στην βιβλιοθήκη σου και όποτε έχεις ανάγκη την βοήθεια τους να ανατρέχεις σε αυτά !

Το συγκεκριμένο αποδείχτηκε πολύ καλό και κατανοητό χωρίς να σε κουράζει. Σε βάζει σε φιλοσοφικές σκέψεις και σου προσφέρει λύσεις !

[Mz · Rating 5 out of 5]

https://bookpress.gr/kritikes/idees/1...

[Fotini Streltsof · Rating 3 out of 5]

"Στην κινεζική σκέψη, η θεμελιώδης σχέση είναι η σχέση ανάμεσα σε συνθήκες και συνέπειες. Η λογική των ροπών παίρνει τη θέση της λογικής των σκοπών. Η στρατηγική είναι η ικανότητα να εντοπίζεις εκ των προτέρων τα ευνοϊκά στοιχεία, τους πρόσφορους παράγοντες, τις κατάλληλες συνθήκες μέσα σε μια κατάσταση, κατά τρόπο τέτοιο ώστε να αντλήσεις από αυτά το μεγαλύτερο <όφελος>. Να τα εκμεταλλευτείς, ώστε να επιτύχεις. Οι συνθήκες: αυτό είναι το δυναμικό. Δεν υπάρχει στοχοθεσία, δεν υπάρχει προσδιορισμός του επιδιωκόμενου σκοπού. Κι εδώ βρίσκεται το χάσμα. Δεν θέτω έναν στόχο, διότι αυτός θα αποτελούσε ένα βάρος που θα με εμπόδιζε να κοιτάξω με ενάργεια πώς εξελίσσεται η κατάσταση. Τι κάνω λοιπόν; Εκμεταλλεύομαι μια ορισμένη διάταξη των πραγμάτων. Εάν αυτή η διάταξη είναι δυσμενής για μένα, τότε αρχικά προσπαθώ να την περιορίσω. Εάν ο εχθρός καταφθάνει ξεκούραστος, θα πρέπει αρχικά να τον κουράσω. Εάν έρχεται χορτάτος, θα πρέπει να τον κάνω να πεινάσει. Εάν έρχεται ενωμένος, θα πρέπει να τον διαιρέσω κ.λ.π. Κοντολογίς, θα πρέπει να τον εμπλέξω σε μια διαδικασία που προοδευτικά θα οδηγήσει στη μετακύλιση των ευνοϊκών συνθηκών προς τη δική μου μεριά: ούτως ώστε, σταδιακά, και δίχως καν να το αντιληφθεί, το δυναμικό της κατάστασης να μεταστραφεί προς όφελός μου."

[Vanessa · Rating 4 out of 5]

Ο ευρωπαίος άνθρωπος της πράξης λέει: για να είμαι αποτελεσματικός, πρέπει να θέσω έναν ξεκάθαρο στόχο και να αναζητήσω τα μέσα που θα με οδηγήσουν στην πραγματοποίησή του με το πιο άμεσο και γρήγορο τρόπο.

Στην κινέζικη σκέψη όμως το να είσαι αποτελεσματικός νοείται διαφορετικά: είναι αυτός που προσπαθεί να ανιχνεύσει και να εκμεταλλευτεί την εσωτερική δυναμική της κατάστασης, να μεταμορφώσει αργά και υπομονετικά τον αντίπαλο, ώστε να κάνει τις συνθήκες να δουλέψουν για λογαριασμό του. Αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει από την αρχή ένα ξεκάθαρο σχέδιο, αλλά συντονίζεται με τη φυσική πορεία των πραγμάτων ώστε το αποτέλσμα της δράσης να προκύψει αβίαστα, σαν από μόνο του.
Η απραξία, λοιπόν δεν εννοείται εδώ ως απουσία πράξης, προσδίδοντάς της αρνητική ταυτότητα.

Ταιριαστό ανάγνωσμα σε αυτή την περίοδο που διανύουμε καθώς μας προτρέπει να είμαστε "εύκαμπτοι", να αξιοποιούμε δηλαδή τις τρέχουσες καταστάσεις με υπομονή και να μεταμορφώνουμε τους εαυτούς μας συνεχώς.

Ενδιαφέρουσα διάλεξη από τον Φρανσουά Ζυλλιέν, που απευθυνόνταν σε διευθυντικά στελέχη επιχειρήσεων, και η οποία περιέχει πολλές ιστορικές αναφορές, και κατατοπιστικά παραδείγματα για να μπορέσουμε ακόμα και εμείς οι άσχετοι με τις "στρατηγικές" να κατανοήσουμε.

[Ayelen Arostegui · Rating 5 out of 5]

Evaluar el potencial de situación en vez de modelizar o modelizar, pero entender que el pasaje al acto traerá fricción. La rigidez es resistencia. Hay que integrar los cambios en curso. Será necesario readaptarse según las circunstancias y buscar las condiciones favorables, aunque ello implique esperar. Esperar será mejor que sacrificarse o aceptar la derrota. No hay heroísmo ni epopeya en esta concepción proyectual.

Toda situación se entiende como una disposición de circunstancias que se analizan para sacar partido; los objetivos, por el contrario, se plantean como un obstáculo para la evolución de la situación.

Dejar que las cosas sucedan sin por ello descuidarlas: ayudar a que lo que tiene que suceder suceda, como la maduración de una planta, que el campesino vigila sin estridencias. No hacer nada, pero que nada deje de hacerse. Sin precipitarse, sin dudar tampoco.

La eficiencia será esa manera discreta de operar apoyándose sobre las transformaciones silenciosas, de manera de hacer crecer progresivamente el efecto a través de un desarrollo. Menos conducir, más inducir.

[Achilleas · Rating 4 out of 5]

Ξεκινάει κάπως άνευρα, αλλά από το 1/3 κι έπειτα βελτιώνεται σημαντικά. Προσφέρει μια ενδιαφέρουσα και απλά δοσμένη οπτική για τη διαφορά δυτικής και κινεζικής φιλοσοφίας, η οποία διατρέχει την παγκόσμια ιστορία και εξηγεί σε βασικό επίπεδο την πορεία των αντίστοιχων πολιτισμών.

«
...
«Να μην πράττεις τίποτα, αλλά να γίνουν όλα» (γου γουέι ερ γου που γουέι). Φράση που μπορεί επίσης να μεταφραστεί ως εξής: να μην πράττει τίποτα ώστε να γίνουν όλα. Η λέξη ερ που συνδέει το δύο μέρη της φράσης σημαίνει συγχρόνως «αλλά» («αλλά να γίνουν όλα») και «ώστε να» («ώστε να γίνουν όλα»). Εκφράζει και μια σχέση αντίθεσης και μια σχέση συνθήκης-συνέπειας: αλλά και ώστε. Αρκεί κανείς να κατανοήσει πώς ο ίδιος σύνδεσμος μπορεί να συνδέσει τα δύο αυτά μέρη, για να εισέλθει στη λογική των διαδικασιών.
...
»

[Sofia Sen · Rating 3 out of 5]

Ένα όμορφο βιβλίο που σε ταξιδεύει σε μια διαφορετική κόσμοθεωρία αντίθετη πλήρως από αυτή της ευρωπαϊκής θεώρησης των πραγμάτων. Είναι πραγματικά σοκαριστικό να διαβάζεις πόσα πράγματα τα οποία θεωρούμε δεδομένα και συμπεριφορές μας που είναι "λογικές " βασίζονται σε αρχαιγονες θεωρήσεις ζωής και είναι σαν να μας μεταβιβαστηκαν στο DNA σαν κομμάτια της προσωπικότητας μας. Βλέποντας στον αντίποδα την κινεζική θεώρηση θαυμάζω πως ένας λαός κατάφερε χωρίς επιρροές να δει τον κόσμο από μια άλλη σκοπιά και να διαμορφώσει το δικο του τρόπο σκέψης που ομολογώ με εντυπωσίασε για την λιτότητα του και την έλλειψη θεατρινισμου.

[Kostas · Rating 4 out of 5]

Πολύ ενδιαφέρουσα οπτική γωνία.

[Ioannidesz Evjeniosz · Rating 5 out of 5]

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

[Rêve · Rating 4 out of 5]

Πρώτη φορά διαβάζω βιβλίο τέτοιου είδους με ανατροπή στο τέλος!
Σημείωση: Διαβάστηκε ως audio book από jukebooks

[Vaios · Rating 1 out of 5]

Όχι....

[Andrea · Rating 4 out of 5]

Interessante discorso intorno al concetto di "efficacia", che permette all'autore di toccare alcune differenze fra l'identità culturale cinese (tradizionale) e quella occidentale (francese).

[Ζαφείρης Μπέρσος · Rating 4 out of 5]

Πολύ ενδιαφέρον και καλοδιατυπωμένο. Ο επίλογος ως ρεαλιστικό επιστέγασμα μιας διανοητικής-θεωρητικής υπόθεσης ήταν πραγματικά διαφωτιστικό

[Napoleon Bramos · Rating 2 out of 5]

Μιλάει για την διαφορά μεταξύ Κίνας και Ευρώπης, μέσα από τον πόλεμο και τους στρατηγούς

[Simone · Rating 5 out of 5]

Conciso e denso, ripropone una lezione tenuta da Jullien nel corso di un seminario. Il libro è sintetico ma per nulla banale, diviso in paragrafetti, si legge in modo veloce e gradevole. L'abilità di Juillen consiste nella sua capacità di esporre in termini semplici i concetti (la prospettiva è filosofica), servendosi di una sterminata cultura personale senza diventare astruso o incomprensibilmente barocco nei suoi ragionamenti.
Attraverso una rassegna dei concetti chiave legati all'"efficacia", l'autore riesce a fornire una panoramica completa della differenza fra la cultura occidentale e quella cinese.
Fortemente consigliato per tutti i cultori di strategia, per chi trae piacere dalle trattazioni filosofiche capaci di muoversi nella realtà storica senza dipartirsene e per chi si occupa di Cina in ogni ambito.

[John · Rating 5 out of 5]

Εξαιρετικό (αν και σύντομο) βιβλίο αντιπαράθεσης του κινεζικού τρόπου φιλοσοφικής και στρατηγικής σκέψης σε σχέση με τον ευρωπαϊκό. Θα ήθελα να είναι πιο αναλυτικό με περισσότερες ίσως παραπομπές, αλλά αν σκεφτούμε ότι δεν πρόκειται για πραγματικό βιβλίο (είναι ουσιαστικά μια ομιλία) το αποτέλεσμα πετυχαίνει τον σκοπό του (η σύντομη αντιπαραβολή ως πρόσκληση για περαιτέρω αναζήτηση και στοχασμό) στο ακέραιο. Ο τίτλος δεν είναι πολύ κατατοπιστικός (και δεν είναι καν κοντά στη μετάφραση του πρωτότυπου τίτλου [Συνεδρίαση για την αποτελεσματικότητα] όπως συνηθίζουμε να κάνουμε εδώ στη χώρα κυρίως στις ταινίες) και μπορεί να λειτουργήσει και ως αποτρεπτικός. Ίσως κάτι πιο κοντά στον πυρήνα του κειμένου να ήταν "Η απραξία στην οδό της αποτελεσματικότητας".

[Giampiero · Rating 3 out of 5]

Uno spunto interessante, ma si capisce bene che si tratta della trascrizione di una conferenza e non di un testo scritto appositamente per andare in libreria.
La prima parte è un concetto interessante, ma ripetuto un po' troppo. La seconda parte sembra sviluppare il concetto, e allora diventa un po' complesso da comprendere.
Comunque, sono solo un centinaio di pagine e magari spinge ad approfondire l'argomento: quali sono le differenze del pensiero tra cinesi e occidentali? Soprattutto per riuscire a capire come rapportarci con loro.