Vandaag vrij, altijd vrij

by Anton de Kom

Poëtisch activisme, zo zou je de gedichten van Anton de Kom kunnen omschrijven. Gedichten waarmee hij bewijst dat hij meer is dan de schrijver van Wij slaven van Suriname. Anton de Kom schreef deze gedichten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het zijn strijdbare teksten waarin hij het slavernijverleden verwerkt in persoonlijke poëzie, met prachtige natuurbeschrijvingen, waaruit zijn ongebroken liefde blijkt voor Suriname.

Genres: Poetry

76 pages, Kindle Edition

First published June 16, 2023

About the author

Cornelis Gerhard Anton de Kom (Paramaribo, 22 februari 1898 – Kamp Sandbostel (Neuengamme), 24 of 29 april 1945) was een Surinaamse anti-koloniale schrijver en nationalist. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij verzetsstrijder in Nederland.

Cornelis Gerhard Anton de Kom was born in Suriname and died in April 1945 (either the 24th or 29th) during WWII.

Reviews

[Bram · Rating 3 out of 5]

Bundeling van de gedichten van Anton de Kom. Uit de soms onbeholpen verzen treedt een tomeloze strijdlust naar voren. Vandaag vrij, altijd vrij heeft mijn beeld van De Kom verrijkt.

[Bianca Oortwijn · Rating 3 out of 5]

Ik weet niet waarom ik er meer van had verwacht, maar ik raakte snel enorm teleurgesteld. Bij een eerste lezing stoorde ik me aan een hoog 'rijm-de-la-rijm'-gehalte, zoals in het gedicht 'Suriname':


Branding van de zee
Kleine golfjes breken mee
Zand laat u ontglippen
Met schuim op de lippen
Het bos gaat ontgloeien
Zwaarder gaat ge loeien
Het land beukt terug
En kromde de rug
Het schelp bewassen strand
Speelmakker van het land
Weerstaat uw slagen
Uw luim en uw plagen.


Hoewel (eind)rijm populair was in de vroeg 20e eeuwse Nederlandse dichtkunst, klinkt bovenstaande AABBCCDD-schema mij in de oren als een doorsnee Sinterklaasgedicht. Daarnaast herhaalt De Kom
veel woorden in de andere gedichten, waarvan -zo achter elkaar gelezen- de strekking van de meesten hetzelfde lijkt. Pas na herlezen doemt de schoonheid op die uit de beelden spreekt en kan er soms een diepere laag in worden gelezen. Maar er zijn betere gedichten, ter contrast citeer ik 'Antithese':


De daken waren van de zon doorgloed
Grote vogels zij aan zij,
Door de lucht gedragen
Gestrekte vleugels al maar zwieren
Met gemak en vol welbehagen.
Het tamtam geklap van wilde duiven,
Net boven het onderhout kwamen aangevlogen.

De donsjes om hen heen stuiven
Lianen trossen in en in elkander
Als wurmen in een hengelaarsbuis
Windgespeel om het fez der bomen
Indianenbananen met hun zoete geur
Tietriegekwetter, als het gebed der vromen
Geklop, regentijd aan de deur.

Spinnen in de roos hunner webben
Kudden wilde buffels aan de kreek
Bij de Para-wind, de ebbenstreek.
Duizenden gekromde koelieruggen
Door en door bezweet
Schamel als de armsten onder bruggen
Boeren, knechten, allen slaven.

Fraaie paleizen van de heersers
Schoon aspect der bakrahuizen
Alles rijk en weelderig wat je ziet
Winsten stromen binnen als in open sluizen
Armoede en armen in de zwakke hutten
Niet als rijken dagenlang aan 't dubben
Neen - zwoegen slaven tot de vrijheid komt.


De bundel bestaat uit belangrijke verzetspoezie, en is alleen al daarom de moeite waard om te lezen. Het voor- en nawerk geeft de publicatie meer body, wat met 32 bladzijden aan gedichten geen luxe is. Zo bevatten de bijlagen de inleiding op 'Strijden ga ik' (1969) met veel waardevolle context, en aantekeningen bij de gedichten, waarvan sommigen insteressant kunnen zijn. Babs Gons schreef een inleiding op de bundel, en het prachtige omslag werd ontworpen door Burobraak (tevens vormgever van instellingen zoals het Atria-Instituut, Bij1, The Black Archives en Nederland Wordt Beter).
Daarom geef ik de bundel al met al toch 2,8 ⭐️.

[Kirsten Paoline König]

Dit werk is, zoals het nawoord ook zegt, de erfenis van het Surinaamse volk. Anton de Kom kreeg gedurende zijn leven amper iets gepubliceerd, werd zijn vaderland Suriname zonder beschuldiging of veroordeling echter als oproerkraaier uitgezet en stierf tegen het eind van de Tweede Wereldoorlog in zijn strijd tegen het fascisme in een concentratiekamp in Neuengamme. Onverteerbaar dat daags na die 24 april Nederland bevrijd zou zijn.

Niet zozeer de poëzie zelf is verbluffend (hoewel gezegd moet worden dat allerlei kladversies bijeen zijn geraapt om de bundel tot stand te brengen en vaak niet eens zeker was of het überhaupt een voltooide versie was), maar wel de zeggingskracht van zijn woorden: de pijn, het onrecht, de schoonheid van de zwarte vrouw, het land.

De titel van de bundel verwijst naar de vrijheid die een mishandelde slaafgemaakte vrouw nu als dode heeft. Dat zegt denk ik genoeg.

[Giulia Bravo · Rating 5 out of 5]

Ontzettend blij dat ik deze nog heb gelezen voor het einde van het jaar. Een paar weken geleden had ik een lecture over protestkunst en ik denk dat Anton de Kom’s gedichten een mooie aanvulling zijn.

Zijn werk is prachtig geschreven en een duidelijke ode aan Suriname. Tegelijkertijd laat het de pijnlijke realiteit zien van het slavenverleden en is er ook hard tegengeluid vanuit de auteur. Een aanrader voor iedereen. Mijn persoonlijke favoriete gedichten waren Vaarwel, Akoeba, Vaarwel! en Hofzicht (super leuk om de elementen uit Suriname en Den Haag te zien).

Verder was de introductie van Babs Gons een fijn begin die extra context bood, dus zeker niet skippen!

[Amber · Rating 3 out of 5]

🌹

[Claire · Rating 3 out of 5]

"Zij gunnen onze kinderen slechts appels met plekken.
Maar wij dulden het niet langer
Wij willen alles
Zelfs het beste is niet te goed voor ons."