Inleiding tot de verwondering

by Cornelis Verhoeven

In deze belangrijke studie gaat Verhoeven in op de vraag op naar waar het in de filosofie om draait. Wijsbegeerte, zo beklemtoont hij, is geen weten; als begeerte is het eerder een pathos, een toestand, dan een weten. Plato geeft aan dat pathos een naam: verwondering.

Inleiden in de wijsbegeerte is inleiden in de verwondering, die de wijsbegeerte beweegt. Zonder die beweging is de wijsbegeerte alleen een instituut waarmee we vanaf de buitenkant als nieuwsgierige toeristen kennismaken of waarvan we meer van binnen uit kantoorklerken kunnen worden. Inleiden in de wijsbegeerte is niet het overdragen van kennis waardoor iemand wijsgeer wordt. Want wijsbegeerte is niet de vrucht van het bezit van een bepaalde kennis. Zij is niet op kennis gebaseerd en heeft geen kennis tot doel. Eerder is zij een hardnekkige onwetendheid, zoals bij Sokrates, de kunst om het institutionele en zekere weten te voorkomen. (Source: Uitgeverij Damon)

Genres: Philosophy

269 pages, Paperback

First published January 1, 1967

Reviews

[Alfred van de Weg · Rating 5 out of 5]

Verwondering: het overkomt ons allen; maar wat is het in wezen? Spreken over
verwondering lijkt pretentieus. Verhoevens ‘Inleiding tot de verwondering’ is dan ook geen
inleiding in de normale zin van het woord, namelijk: een voorlopige benadering. De
bedoeling van de auteur is met zijn schrijven verwondering te wekken, zodat de lezer zich
zelf verwondert en zich aan die verwondering overgeeft.
Het boek ontstond als een cursus ‘inleiding tot de wijsbegeerte’ en werd in boekvorm een
uitwerking van het aloude beginsel dat de verwondering aan de oorsprong ligt van elke
wijsgerige bezinning (Plato). De eerste van alle wijsgerige vragen, voortkomend uit de
verwondering over het bestaan van de dingen, is de vraag waarom er iets is en niet veeleer
niets.
Wanneer Verhoeven een nadere duiding probeert te geven aan het begrip ‘verwondering’
spreekt hij over een ‘uitlevering van de mens aan de dingen’. Dit klinkt nog abstract, maar
onder verwijzen naar Plato en Aristoteles, spreekt Verhoeven verder over de verwondering
als opening tot nadere beschouwing. Verwondering brengt ‘een moment van stilstand’ in het
denken. Verwondering is een ‘vitale ervaring’, waarbij het intellect capituleert voor de
gecompliceerdheid van de dingen. Daarom wordt er ook gesproken over verwonderd ‘staan’.
Hoewel Verhoeven geen uitgesproken christen is, is hier voor de christelijke lezer veel
herkenning. Is het christelijk geloof niet bij uitstek een ‘zich verwonderen over’? Over God,
over Christus, over genade, over verzoening, over schepping, over voleinding. Verhoeven
raakt aan de kern van het christelijk geloof als hij stelt dat de verwondering het begin van de
wijsheid is op de wijze waarop de vreze des Heeren dat is. In het stimuleren van een
levenshouding van verwondering verzet Verhoeven zich tegen de vanzelfsprekendheid van
het leven.
Het is jammer dat er geen inleiding óp deze ‘inleiding tot verwondering’ gegeven wordt.
Verhoevens schrijfstijl is inhoudelijk best pittig en veronderstelt filosofische kennis. Nadere
duiding van ontstaan en bedoeling van Verhoevens werk zou de lezer kunnen helpen in het
verstaan van dit werk. Het boek is zonder twijfel een fascinerende kennismaking met
Verhoevens lenige (en soms acrobatische) denkbewegingen. Het prikkelt en stimuleert tot
een grondhouding van openheid en verwondering voor al wat leeft en is tegengif tegen alles
wat het leven gewoon, grijs en middelmatig maakt.

[Jaap · Rating 4 out of 5]

fascinating book, very slow reading.