دنیای مطبوعاتی آقای اسراری

by بهرام بیضائی

چاپ اول روشنگران ۱۳۹۸

Genres: Plays, Iran

Paperback

First published April 1, 1966

About the author

بهرام بیضایی: مروری بر زندگی و آثار یک اسطوره زنده

بهرام بیضایی، نویسنده، کارگردان، پژوهشگر و اسطوره‌شناس برجسته ایرانی، در ۵ دی ۱۳۱۷ در تهران چشم به جهان گشود. او به عنوان یکی از پیشگامان موج نوی سینما و تئاتر ایران و از تأثیرگذارترین چهره‌های فرهنگی معاصر شناخته می‌شود که با خلق آثاری عمیق و چندلایه، نقشی بی‌بدیل در غنای هنر و اندیشه ایرانی ایفا کرده است.

آغاز راه و شکل‌گیری اندیشه

بیضایی در خانواده‌ای اهل فرهنگ و ادب در تهران زاده شد. پدرش، ذکایی بیضایی، شاعر بود و این پیشینه، او را از همان ابتدا با ادبیات و هنر مأنوس کرد. علاقه‌ی وافر او به سینما و نمایش از دوران نوجوانی آغاز شد و همین علاقه او را به سمت پژوهش‌های گسترده در تاریخ نمایش ایران و جهان سوق داد. بیضایی تحصیلات خود را در رشته ادبیات فارسی در دانشگاه تهران آغاز کرد، اما آن را ناتمام گذاشت تا به صورت مستقل به تحقیق و آفرینش هنری بپردازد.

حاصل پژوهش‌های ژرف او در همان دوران جوانی، کتاب مرجع و ماندگار "نمایش در ایران" بود که به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع در زمینه تاریخ نمایش ایرانی شناخته می‌شود و تسلط عمیق او بر ریشه‌های فرهنگی و نمایشی ایران را به نمایش می‌گذارد.

کارنامه هنری: از صحنه تئاتر تا پرده سینما

فعالیت‌های هنری بیضایی در دو حوزه اصلی تئاتر و سینما متمرکز است، هرچند قلم او در قالب فیلمنامه، نمایشنامه، پژوهش و داستان‌نویسی نیز آثاری درخشان خلق کرده است.

در عرصه تئاتر، بیضایی با نگارش نمایشنامه‌هایی چون "پهلوان اکبر می‌میرد"، "مرگ یزدگرد"، "چهار صندوق" و "افرا، یا روز می‌گذرد"، جانی تازه به تئاتر ایران بخشید. آثار نمایشی او با بهره‌گیری هوشمندانه از اساطیر، تاریخ و فرم‌های نمایش ایرانی (همچون تعزیه و نقالی) و ترکیب آن با تکنیک‌های مدرن تئاتری، به کاوش در مفاهیمی چون هویت، تاریخ، زن، مرگ و حقیقت می‌پردازند. زبان فاخر، ساختار پیچیده و شخصیت‌پردازی عمیق از ویژگی‌های بارز نمایشنامه‌های اوست.

در حوزه سینما، بیضایی کار خود را با ساخت فیلم کوتاه "عمو سیبیلو" در سال ۱۳۴۹ آغاز کرد و با اولین فیلم بلندش، "رگبار" (۱۳۵۱)، نام خود را به عنوان یک فیلمساز صاحب‌سبک و اندیشمند مطرح کرد. "رگبار" با نگاهی دقیق و شاعرانه به تحولات اجتماعی و تقابل سنت و مدرنیته، آغازگر مسیری بود که با شاهکارهایی چون "باشو، غریبه کوچک" (۱۳۶۴)، "شاید وقتی دیگر" (۱۳۶۶) و "مساف" (۱۳۷۰) ادامه یافت.

فیلم "مرگ یزدگرد" (۱۳۶۰)، که اقتباسی از نمایشنامه خود او بود، نقطه عطفی در کارنامه سینمایی او و سینمای ایران به شمار می‌رود. این فیلم با ساختاری مبتنی بر روایت‌های متناقض و تمرکز بر مفهوم نسبیت حقیقت، نمونه‌ای درخشان از سینمای فلسفی و تاریخ‌نگر است. "سگ‌کشی (۱۳۷۹) نیز پس از سال‌ها دوری از فیلمسازی، بازگشتی قدرتمندانه برای او بود که با استقبال منتقدان و تماشاگران روبرو شد.

سبک و مضامین کلیدی

آثار بیضایی، چه در سینما و چه در تئاتر، از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردارند:

زبان و دیالوگ: استفاده از زبانی فاخر، ادیبانه و در عین حال دقیق و حساب‌شده که به آثار او عمقی چندبعدی می‌بخشد.
اسطوره و تاریخ: بهره‌گیری از اساطیر ایرانی و بازخوانی رویدادهای تاریخی برای طرح مسائل جهان معاصر.
هویت زنانه: توجه ویژه به شخصیت زن و جایگاه او در تاریخ و اجتماع. زنان در آثار بیضایی اغلب شخصیت‌هایی قدرتمند، کنش‌گر و پیچیده هستند.
ساختار روایی: استفاده از ساختارهای روایی غیرخطی، روایت‌های تودرتو و شکستن مرز میان واقعیت و خیال.
پژوهش و دقت: تمامی آثار او بر پایه تحقیقات گسترده و دقیق در زمینه‌های تاریخی، اسطوره‌شناسی و فرهنگی بنا شده‌اند.

مهاجرت و تداوم فعالیت

بهرام بیضایی در سال ۱۳۸۹ به دعوت دانشگاه استنفورد به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کرد و به عنوان استاد مدعو در این دانشگاه به تدریس و پژوهش در زمینه ادبیات و هنرهای نمایشی ایران پرداخت. او در طول اقامت خود در آمریکا نیز از فعالیت هنری باز نایستاد و چندین نمایشنامه از جمله "طرب‌نامه" و "چهارراه" را با حضور بازیگران ایرانی در کالیفرنیا به روی صحنه برد و کارگاه‌های آموزشی متعددی برگزار کرد.

بهرام بیضایی، با بیش از نیم قرن فعالیت هنری و پژوهشی، نه تنها به عنوان یک هنرمند بزرگ، بلکه به مثابه یک اندیشمند و روشنفکر تأثیرگذار، جایگاهی رفیع در تاریخ فرهنگ و هنر ایران دارد. آثار او گنجینه‌ای گران‌بها از درام، شعر و اندیشه

Reviews

[Miss Ravi · Rating 3 out of 5]

کاش روزی برسه که دیگه هیچ‌چیز نخونده‌ای از بهرام بیضایی نداشته باشم. روزی که همه‌ی کتاب‌هاش رو بخونم و همه‌ی ویدئوهایی که ازش روی یوتیوب هست رو ببینم، فایل‌های صوتی سخنرانی‌هاش و صحبت‌هاش رو بشنوم، جزوه‌هاش رو بخونم، دفتر یادداشت‌هاش و دفترهای چرک‌نویسش و کاغذهای باطله‌اش و دفترچه تلفنش و لیست خریدش و رسید خشکشویی و رسید پرداخت پولش رو و کاش چیزی از قلم نیفته.

[Peiman E iran · Rating 2 out of 5]

‎دوستانِ گرانقدر، این کتاب از 214 صفحه تشکیل شده است و داستانِ این نمایشنامه در موردِ دفتر مجله ای به نامِ <ایران مصور> است که مدیر این مجموعه و کارکنانش در زیر زمین ساختمانی بلند، مشغول به کار هستند و البته از سرِ بیکاری مُدام در حال بحث و کَل کَل با یکدیگرند... نمایشنامه طنزِ نه چندان قوی دارد و نوع بیانِ جملات به گونه ای میباشد که از پایانِ برخی از جملات، آغازِ جملهٔ دیگر آغاز میشود و تنها موردِ جالبِ توجه، همین نکته است... البته صحبت ها و گفتگوهایِ بی سرانجام و بی ربط میانِ طرفین نیز از نکاتِ قابلِ توجه در این نمایشنامه میباشد... با وجودِ این نکات، داستان اشاره ای به رقابتِ نشریه هایِ گوناگون نیز دارد
‎چنانچه داستان را با دقت بخوانید، گوشه و کنایه هایی نیز در دلِ داستان مشاهده خواهید نمود
*****************
‎دختر: دیگر حقیقت برایم جالب نیست. میروم شوهر میکنم، انجمنِ هنر را ترک میکنم... نه، اینها کارِ من نیست...... بگذار مردان در قصه هایِ خود، از آدمهایِ تصوری صحبت کنند.. من میتوانم زیباترین بچه ها را به دنیا بیاورم، کاری که آنها (مردان) هرگز نمیتوانند بکنند
---------------------------------------------
‎امیدوارم این ریویو در جهتِ شناختِ این کتاب، کافی و مفید بوده باشه
‎<پیروز باشید و ایرانی>

[HAMiD · Rating 3 out of 5]

دنیای مطبوعاتی آقای اسراری که انگار نه انگار بیش از پنجاه سال پیش نوشته شده است یادم می اندازد بسیار نویسنده های کاتب را و شاعرهای درباری را که چهارزانو می نشینند و فاعلاتن فاعلاتن فاعلن می زنند تنگِ تنبان که کیسه ای زر در شمایل رییس اداره ای، مسئول کانونی، بنیادی چیزی دستشان را بگیرد. خب بیراه هم نیست که هنوز دکان حافظ بازی و مولوی شناسی و این لاطائلات برپاست چون هنوز گویی زمانه ی همان حرف هاست. و بی خود نیست که ما نیما را نمی فهمیم و بیخود نیست که نام یکی از بزرگراه های تهران آل احمد است با آن راه بندان های بی شکل و خفه و سرسام آورش(تقاطع دارد با شیخ فضل الله نوری! چه ترکیبِ درستی) و خلاصه بیخود نیست که محمودِ شیرزادِ نمایش در فرد فردِ آدم های جامعه ی پر از اسرار هنوز زیست می کنند
بعدترها بیضایی در فیلم وقتی همه خوابیم هم به گونه ای دیگر به گمانم به این فضاهای ساختگی و دروغین نقب زده است و با دانش اندک ما از آن زمانه و زیست حقیرانه مان در این زمانه چه بسا بشود این راه را بهتر شناسایی کرد از آن زمان تا کنون با خواندن چنین نمایشی دستِ کم
یادمان نرود برای هر بی سروپا و روزی به مزدی هورا نکشیم. آدم های بیراه را بالای سر خودمان نگذاریم به این اعتبار بیهده و جعلی که دو تا رمان درآورده اند و چندتایی مجموعه شعر آن هم در میان مردمانی که همه مادرزاد شاعرند و چه بسا شعرهای بندِ تنبانی شان را خودشان هم حوصله نکنند بخوانند! یادمان نرود که ادبیات ما شکلِ اخته ی بی شکلی است که در هر آتشی بیاندازی اش هیچ دودی حتااز آن برنمی آید و حتا اگر برآید به چشم کسی نمی رود. اینجوری هاست. مانند اکنون که این روده درازی های درباره ی این نمایشنامه خودش یادآوری این است که خیال برت ندارد که از بقیه بهتری تا بقیه که باشند

1402-03-07

[Negin Fotoohi · Rating 4 out of 5]

چطور بود؟
لذت بردم، کیف کردم، به راحتی با آقای اسراری همراه شدم، همراه با کارکنان ایران‌مصور عجله کردم و همراه با شیرزاد سرخورده و عصبی و گاهی ناتوان شدم.

[محمدحسین · Rating 5 out of 5]

این نمایشنامه واقعا عالیست. امروز که بعد از چند ماه دوباره به آن رجوع کردم هنوز برایم تازگی داشت. بی نظیر و بی بدیل است. عالیست جانم. عالیست.

[Saied Davoodi · Rating 3 out of 5]

کمتر از بیضایی نمایشنامه ای در این سبک و سیاق دیده بودم.

[Fereshteh · Rating 5 out of 5]

از متن کتاب:
من هیچ وقت آن قدر بزرگ نبوده ام که احساس کوچکی کنم

[Soheil · Rating 5 out of 5]

یک فرد با نفوذ ولی بی استعداد داستان یک فرد معمولی را می‌دزدد. فقط بهرام بیضایی میتواند از این یک خطی کلیشه ای نمایشنامه ای بنویسد که با هر دیالوگ میخکوب شوید.

[Ali · Rating 2 out of 5]

بیضایی در زمینه ی ادبیات نمایشی ما اثر گذارترین قلم در پنج دهه ی اخیر بوده است. بیضایی سنت نمایشی ما را هم خوب می شناسد. خواندن بیضایی را، بهررو توصیه می کنم.

https://www.goodreads.com/author_blog...