Công Chúa Đồng Xuân

by Trần Thùy Mai

Công chúa Đồng Xuân có thể được xem là phần tiếp theo của Từ Dụ thái hậu, cùng với Từ Dụ thái hậu hợp thành bộ tiểu thuyết lịch sử đầy đủ về triều Nguyễn. Nếu Từ Dụ thái hậu là thời thịnh Nguyễn (trải 30 năm, từ Gia Long đầu triều đến đầu thời Tự Đức), thì Công chúa Đồng Xuân tái hiện khoảng 40 năm đầy biến động tang thương trải từ năm 1859 đến năm 1900. Đây là cuốn tiểu thuyết đồ sộ 66 chương với hàng trăm nhân vật, đa phần là các nhân vật có thật trong lịch sử. Nhân vật Từ Dụ có cuộc đời trải dài suốt triều Nguyễn, trong Công chúa Đồng Xuân vẫn là một nhân vật mang tính “nền tảng”. Khác với Từ Dụ thái hậu đặc tả truyện “cung đấu”, chuyện quân thần thời thịnh trị; Công chúa Đồng Xuân theo dòng lịch sử kể lại những chính biến kinh hoàng, với xương sống là việc thực dân Pháp dần chiếm nước ta, biến nước ta thành một nước bị đô hộ, triều đình nhà Nguyễn mất dần quyền lực và trở thành con rối trong tay quyền thần, Pháp súy. Khá rõ ràng và kiên quyết, không ít đau tiếc ngậm ngùi, tiểu thuyết đưa ra quan điểm của tác giả về một sự “lỡ vận” của đất nước, khi quốc sách sai lầm, triều đình do dự quá lâu ko nghe theo hiến từ kiến quốc của các trí thức quan lại có tầm nhìn tiến bộ (về việc canh tân đất nước, củng cố quốc phòng, mở rộng giao thương, hòa hoãn để hạn chế thương vong chiến tranh…). Quốc sách cố chấp và bạc nhược đã khiến các vua Nguyễn dần đi vào ngõ cụt, cắt đất dâng dần cho Pháp, chịu nhiều chiến phí; nhiều cuộc nổi loạn và binh biến diễn ra liên miên, đặc biệt là xung đột với dân Đạo, làm rối ren và suy kiệt đất nước. Có thể nói qua tiểu thuyết Công chúa Đồng Xuân, người đọc có dịp nhìn lại đầy đủ và thấu đáo sử Việt thời đầu Pháp thuộc, từ đó nhìn thời hiện đại một cách “biện chứng” hơn.

Vấn đề lịch sử quan trọng và dữ dội đó, qua ngòi bút tài hoa của nữ nhà văn xứ Huế Trần Thùy Mai, được gói trong câu chuyện về một nàng công chúa. Đó là công chúa Gia Phúc, con gái của vua Thiệu Trị, nàng công chúa xinh đẹp của kinh thành Huế. Người am hiểu sử liệu triều Nguyễn sẽ biết ngay đến bà và tai tiếng “hòa gian” của bà với chính người anh ruột cùng cha khác mẹ của mình. Vụ tai tiếng đó, cùng với án thông dâm của vương phi họ Tống với con trai là Mỹ Đường, cũng như nghi án vua Tự Đức là con trai của Trương Đăng Quế và Từ Dụ thái hậu, là những nghi án lớn nhất triều Nguyễn. Và như ở cuốn tiểu thuyết trước, tác giả đưa ra câu chuyện của mình để chiêu tuyết cho nàng công chúa tội nghiệp, với cái nhìn nhân hậu, thấu suốt, đầy thuyết phục. Ngoài ra, tác giả chủ ý đặc tả các nhân vật nữ trong thành nội ở một khía cạnh khác, thật hơn, “đời” hơn, với những trang tả tình tả dục táo bạo đầy bất ngờ. Bên cạnh diễn tiến sục sôi của mạch chính trị, câu chuyện về một “Thị Mầu cung đình” xinh đẹp, phóng khoáng và đầy sức xuân nơi cung cấm nghiêm cẩn hà khắc, với cuộc đời đầy ắp thăng trầm, giữa bao chính sự rối tung, làm cho cuốn tiểu thuyết hứa hẹn hấp dẫn từ đầu đến cuối.

363 pages, Paperback

Published January 1, 2022

About the author

Nhà văn Trần Thùy Mai tên thật là Trần Thị Thùy Mai, sinh ngày 8 tháng 9 năm 1954 tại Hội An, Quảng Nam. Quê quán: làng An Ninh Thượng, xã Hương Long, huyện Hương Trà, (nay là phường Hương Long, Thành phố Huế), tỉnh Thừa Thiên Huế.

Trần Thùy Mai bắt đầu được các bạn trẻ yêu thích văn chương ở Huế biết đến khi đang học ở trường Đồng Khánh những năm trước giải phóng. Tốt nghiệp Tú tài 2 từ 1972, chị thi đậu thủ khoa môn văn Đại học Sư phạm Huế. Sau 1975, chị học tiếp Đại học Sư phạm. Năm 1977, sau khi tốt nghiệp, Trần Thùy Mai được giữ lại trường, làm công tác giảng dạy và nghiên cứu môn Văn học dân gian. Năm 1987, chị quyết định chuyển sang làm biên tập viên ở Nhà xuất bản Thuận Hóa. Với lối rẽ này, Trần Thùy Mai đã chọn nghiệp viết làm con đường đi cho riêng mình.

Trưởng thành cùng thế hệ với Lý Lan, Nguyễn Thị Minh Ngọc ở Sài Gòn, những người cầm bút đầu tiên sau chiến tranh. Có thể nói, đây chính là thế hệ dò đường đi tìm những đề tài hậu chiến. Tính từ truyện ngắn đầu tay "Một chút màu xanh" in trên Tạp chí Sông Hương đến nay, nữ nhà văn người Huế này đã có trên 30 năm cầm bút với hàng trăm tác phẩm truyện ngắn được nhiều thế hệ bạn đọc yêu mến. Trong đó, một số truyện ngắn nổi tiếng như: Gió thiên đường, Thập tự hoa, Quỷ trong trăng, Thương nhớ Hoàng Lan, Mưa đời sau, Người bán linh hồn, Trăng nơi đáy giếng, Thị trấn hoa quỳ vàng... của chị đã được dịch sang tiếng Anh, tiếng Pháp và tiếng Nhật...

Trần Thùy Mai là một trong những nhà văn nữ viết khỏe và khá đều tay hiện nay. "Những truyện ngắn của chị rất đa dạng, phảng phất không khí đất trời xứ Huế, quan tâm đến mọi mặt của cuộc sống, nhất là lớp trẻ và nhìn họ với một con mắt đầy yêu thương và hy vọng". Trong khoảng 10 năm trở lại đây, Trần Thùy Mai viết nhiều về những đề tài và nhân vật lịch sử, đặc biệt là những nhân vật nữ in bóng trong lịch sử triều Nguyễn, gắn liền với Kinh thành Huế.

Trần Thùy Mai từng tâm sự: “Với tôi, viết là một nghề. Nó giống như mọi nghề khác ở chỗ phải có kỹ năng và lương tâm. Vì thế, trong cuộc đời tôi đã có nhiều lúc buồn nản nhưng chưa bao giờ thấy chán viết, chưa bao giờ muốn bỏ bút”.

Là một phụ nữ Huế nhẹ nhàng, tinh tế và sâu sắc, Trần Thùy Mai thấm thía nỗi đau, sự tổn thương và mất mát trong tình yêu. Một điều dễ dàng nhận thấy, Trần Thùy Mai dành tình cảm ưu ái rất riêng cho các nhân vật nữ của mình. "Cuộc sống vốn đa chiều và phức tạp. Tình yêu cũng không nằm ngoài quy luật khắc nghiệt ấy. Thế nhưng, tình yêu dẫu mất mát, phụ bạc và đớn đau đến nhường nào thì con người cũng chỉ thật sự tìm thấy hạnh phúc khi có nó. Chính vì thế, tình yêu trong truyện ngắn Trần Thùy Mai không đơn thuần là một câu chuyện lãng mạn, thấm đẫm nước mắt để "câu khách" mà đó là cái cớ để chị nói về cuộc sống với những con người đang ngày ngày sống, yêu và ruồng bỏ tình yêu của chính mình. Mỗi câu chuyện đau đáu một nỗi niềm

(Wikipedia)

Reviews

[rita · Rating 5 out of 5]

"...ngươi đã luôn thương ta như một con người" -- Vua Tự Đức, tiểu thuyết Công Chúa Đồng Xuân.

Cả quyển 1 và 2 đều quá hay, quá xuất sắc, đánh giá năm sao là chưa đủ.

Cực kỳ highly recommend các bạn đọc và trải nghiệm đọc cuốn này cực kỳ giá trị với mình. Như mọi khi, Trần Thùy Mai viết quá hay và bút lực quá tài!!!

[Mai Thảo Nguyễn · Rating 5 out of 5]

"Trong vũng đêm, ánh trăng hạ tuần bắt đầu ló dạng, ánh sáng lờ mờ yếu ớt. Mình sẽ đi, sẽ đến một nơi khác, bắt đầu một cuộc đời khác, phần đời này đã hỏng mất rồi, có vá víu cũng chẳng ra gì.
Gia Phúc nhớ đến lời Chí nói về một vùng đất hiền hòa, không có trộm cắp, không có nói dối, không ai thù hằn giết chóc ai. Mình sẽ tìm đến đó, sẽ dệt vải, sẽ nuôi ong, sẽ làm ra những thứ ấm áp và ngọt ngào."

Mình phải mất một thời gian để đọc hết quyển này, so với quyển Thượng thì quyển này mình đọc chậm hơn.
Lý do?
Phần Hạ tâp trung nhiều vào diễn biến và sự phát triển của Hội nghĩa, một đoàn quân lấy danh nghĩa là chống Tây, nhưng lại mù quáng giết cả dân Đạo, là dân Đại Việt nhưng theo Đạo Chúa vào thời đó, với lý lẽ là theo Đạo của Tây tức là theo Tây. Ngoài ra, còn những chi tiết triều đình ta tìm cách để không khuất phục Pháp, mà vẫn có thể giữ được hòa bình, không khiến kẻ thù nổ súng. Giai đoạn này chiếm hết nửa đầu của quyển Hạ, mà với cái trí nhớ của mình mỗi khi đọc truyện quá nhiều nhân vật và diễn biến, mình sẽ không nhớ hết được. Nên phải nói mỗi khi nhiều quá mình sẽ ngưng đọc một thời gian, và khi quay lại thì lại không nhớ được hết những diễn biến đang dang dở.
Và cũng vì điều này nên review của mình sẽ không sâu sắc vì mình rất dở sử. Mình không nhớ được hết, nói ra thì xấu hổ ghê, nhưng mình vẫn thích đọc thêm nhiều tiểu thuyết dã sử, sách sử Việt để có thể trau dồi bản thân.
Nửa sau của phần Hạ thì lại trở nên lôi cuốn rất nhiều và bất ngờ. Thật ra mình nghĩ bộ truyện này đặt tên là Công chúa Đồng Xuân, nhưng bản thân Đồng Xuân, hay chính là Gia Phúc, lại không phải là nhân vật chính mà nàng chỉ xuất hiện ở phần nền, như một trong những chất keo dính các tình tiết, các nhân vật lại với nhau thôi.
Gia Phúc xuất hiện nhiều ở quyển Thượng, khi nàng vẫn còn là một nàng công chúa ngây thơ, cao ngạo sống trong hoàng cung, hoặc khi đã xuất giá đến phủ Nguyễn Tri. Những chi tiết miêu tả cuộc sống thường ngày của Gia Phúc không quá sâu sát, có lẽ là dụng ý tác giả, cho đến khi nàng thật sự nảy sinh tình cảm với phò mã và có một người con trai là Tri Kiểm. Sau này nữa, khi nàng phát sinh tình cảm với Chí.
Đọng lại trong mình nhiều nhất là giai đoạn Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết nắm trong tay triều đình. Ba bốn đời vua đều bị giết trong tay hai người này, và Tường - Thuyết thật sự là tướng tài quan giỏi, nhưng thời không đợi người. Hai người này, một người nóng nảy như lửa, một người sâu sắc và bình tĩnh như dòng nước chảy êm, rốt cuộc cũng đứng ở hai đầu vì đối lập về quan điểm. Nhưng giai đoạn họ thâu tóm triều đình để đưa hết vị vua này đến vị vua khác lên ngai vàng, thậm chí sau này chỉ là một vị vua bù nhìn, cho đến trước thời vua Hàm Nghi và phong trào Cần Vương, mình vẫn phải nể phục hai ông rất nhiều vì tài mưu lược.
Thái hậu Từ Dụ trong bộ truyện này là hình ảnh một người mẹ, người bà, với trái tim bao dung dành cho con cháu mình, dành cho dòng máu hoàng gia, nhưng rốt cuộc cũng phải khuất phục trước chốn quan trường. Vì rõ ràng nữ nhân, phi tần, suy cho cùng cũng chỉ có một nhiệm vụ duy nhất là làm ấm giường phu quân và nối dõi tông đường mà thôi. Ấn ngọc trong tay bà cũng chỉ là thứ duy nhất có giá trị đối với Tôn Thất Thuyết, khi bà nhìn từng đứa con, đứa cháu của mình bị giết, bị bỏ đói, bị sát hại, để phục vụ cho một mục đích duy nhất là kháng Tây, giữ nước của Tường và Thuyết.
Một đoạn rất nhỏ, nhưng cũng khiến mình ấn tượng rất nhiều, đó là đoạn hoàng tử, hoặc có thể gọi là phế đế Ưng Chân bị bỏ đói đến chết trong ngục. Chưa kịp lên ngôi đã bị phế, cuộc đời của Ưng Chân kết thúc buồn và nhạt nhòa, chỉ vì ông sinh ra dưới mái nhà đế vương.

Mình đã đọc hai bộ truyện của tác giả Trần Thùy Mai, là Thái hậu Từ Dụ, và bộ này, Công chúa Đồng Xuân. Mình rất thích cách hành văn của tác giả, và nếu tương lai tác giả có ra bộ nào khác, mình cũng sẽ ủng hộ nhiệt tình.

[Nguyễn Thanh Hằng · Rating 5 out of 5]

Quyển 2 trong bộ tiểu thuyết 2 tập Công chúa Đồng Xuân gây cấn hơn tập 1. Điều này cũng dễ hiểu vì đây mới là lúc những nhân vật lộ diện nhiều hơn, theo dòng biến động của lịch sử và của số phận. Toàn bộ cuộc đời công chúa Đồng Xuân gắn với giai đoạn thăng trầm này, và như đóng vai con tốt thí, nàng bị lợi dụng để thành một con cờ yếu đuối giữa các thế lực và tranh đấu nội bộ. Bao nhiêu nỗi buồn và tủi nhục đều đổ lên thân phận phụ nữ không quyền lực lẫn tham vọng.

Việc tìm hiểu bối cảnh lúc đó là điều không hề dễ dàng, và nhà văn Trần Thuỳ Mai đã dùng quyền của ngòi bút mà tái hiện lại giai đoạn phức tạp đó dưới góc nhìn của mình. Tác phẩm góp thêm vào sự đa dạng của tiểu thuyết lịch sử, và điều này rất cần thiết. Mong nhà văn sẽ có thêm nhiều tác phẩm chất lượng. Mình chấm bộ tác phẩm 4,6/5.

[Thuy Hang · Rating 4 out of 5]

Đọc xong 2 bộ Từ Dụ & Đồng Xuân thì thấy tác giả chỉ lấy tên nhân vật để kể câu chuyện lịch sử thời kỳ đó thôi chứ không nên kỳ vọng việc khai thác sâu cuộc đời nhân vật chính. Đồng Xuân công chúa được xuất hiện nhiều hơn so với bà Từ Dụ và câu chuyện được kể theo cá nhân mình là hấp dẫn hơn do tác giả viết đã lên tay & rút kinh nghiệm từ bộ trước chăng. Giữa những đoạn căng thẳng lại có những chi tiết hài hước làm người đọc không bị mệt. Cuốn này có nhiều tư tưởng mà có lẽ nếu là nhiều năm trước chưa chắc đã được xuất bản & rất hợp với suy nghĩ của mình về chiến tranh. Đọc xong mình chỉ muốn nói với các bạn trẻ đừng chỉ học lịch sử trong skg, nó vô cùng, vô cùng là phiến diện luôn ấy

[Duong · Rating 4 out of 5]

Hai cuốn quyển thượng và quyển hạ của bộ Công chúa Đồng Xuân là phần tiếp theo của bộ truyện lịch sử Từ Dụ thái hâu. Nếu Từ Dụ thái hậu kể về thời thượng của nhà Nguyễn thì Công chúa Đồng Xuân viết về thời mạt với sự can thiệp quân sự và hành chính của Pháp lên đất Việt.

Tiểu thuyết có cách nhìn nhận riêng của tác giả về giai đoạn lịch sử biến động này, Trần Thùy Mai viết văn rất hay và lôi cuốn, đọc để hiểu thêm một giai đoạn lịch sử và có cái nhìn mở nhưng không có nghĩa là phải đồng tình với nhận định của tác giả.

[cuong tran · Rating 4 out of 5]

mặc dù vẫn side eye hơi lắm nhưng mà vẫn thích quyển hai hơn quyển một nha.

[Vinh Dang · Rating 4 out of 5]

Có nhiều điểm về lịch sử bà Mai viết khá bậy bạ, nhưng tuyến nhân vật đa chiều (dù tác giả cố tình lược bỏ nhiều chi tiết lịch sử không phù hợp nhãn quan của mình).