سیاست نامه ذکاءالملک

by محمدعلی فروغی, ایرج افشار (به کوشش), هرمز همایون‌پور (به کوشش)

مقاله ها ، نامه ها، و سخنرانیهای سیاسی

302 pages

About the author

محمد علی فروغی معروف به «ذکاء الملک دوم» از رجال و سیاستمداران و ادبا و دانشمندان ایران در سال ۱۲۹۴ ه– ق= ۱۲۵۴ ه– ش، در تهران متولد شد. پدرش محمد حسن که معروف به «ذکاء الملک اول» از ادبا و شعرای زمان ناصرالدین شاه قاجار است. جد اعلای این خانواده، از یهودیان بغداد بود که برای تجارت به ایران آمد و در اصفهان ساکن و مسلمان شد. به همین علت فروغی‌ها به یهودی الاصل بودن، مشهور بودند. محمد علی در مدرسه دارالفنون به تحصیل علم پرداخت ولی قبل از تمام شدن این رشته، به ادبیات و فلسفه رو آورد و کم کم وارد خدمت دولتی شد که سال ۱۲۷۴ شمسی، علاوه بر تدریس در مدرسه علمیه و سیاسی، مترجم زبانهای فرانسه و انگلیسی در مراکز دولتی بود.


فروغی با عضویت در هیئت اعزامی به اروپا، ماموریت‌هایش از سال ۱۲۹۷ ش، شروع شده بود. یکبار از طرف وزارت دادگستری، عضو کمیسیون مطالعات در اروپا شد و چند سال هم، نماینده ایران در مجمع عمومی جامعه ملل بود و ریاست ۵۶ مین و ۵۷ مین شورای جامعه را به عهده داشت. او به خاطر فضل و حسن تدبیرش، نزد خارجیان معتبر بود. محمد علی فروغی در آذر ماه ۱۳۲۱ در سن ۶۷ سالگی در گذشت.

آثار
محمد علی فروغی در آذر ماه ۱۳۲۱ در سن ۶۷ سالگی در گذشت. او به ادبیات فارسی و زبان فارسی، بسیار علاقمند بود و مخصوصا برای شعر، مقامی والا قائل بود. با وجود تمام کارهای رسمی و دولتی، مطالعه و تحقیق داشت و مخصوصا در زمان‌های کناره گیری از کارهای سیاسی و دولتی تمام اوقات خود را صرف کارهای ادبی و فلسفی کرد و در همین زمینه‌ها آثاری از اوست. از آن جمله بعضی کتب درسی، حقوق اساسی یا آداب مشروطیت، اندیشه‌های دور و دراز، پیام به فرهنگستان حکمت سقراط، آیین سخنوری، فن سماع طبیعی و… چند متن فارسی به اهتمام او تصحیح و طبع شده از جمله، رباعیات خیام، گلستان سعدی، زبده دیوان حافظ و….

Reviews

[HM · Rating 4 out of 5]

آخرین اثر پژوهشگر نامی ایران مرحوم ایرج افشار است که چاپ اول آن سال 89 و چاپ دوم1390 صورت گرفته و در بردارنده بسیاری مکتوبات ارزشمند از محمدعلی فروغی است که عمدتن به مباحث سیاسی بازمی گردد و خصوصن دو سند تازه یاب از جمله نامه فروغی به دکتر محمد مصدق و همچنین وصیت نامه فروغی به فرزندان بسیار خواندنی است و همچنین اسنادی که نقش فروغی در جامعه ملل (بنیان اولیه سازمان ملل متحد) و رابطه با انگلستان و ترکیه را نشان می دهد.

کتاب مشتمل بر ده بخش و یک پیوست است که به شکل زیر قالب گرفته است

بخش -1
نوشته هایی از روزگار تدریس و نظامت مدرسه علوم سیاسی

مقدمه در اصول و مبانی اساس دول
تعریف علم حقوق و تقسیم آن
تعریف اساس دولت و موقع ظهور آن
موسس اساس دولت و طریق تاسیس آن
تفاوت قوانین اساسی با سایر قوانین
شکل دولت
سلطنت ملی
انفصال اختیارات دولت
استثناء به قاعده فوق
تفصیل دولت پارلمانی
مسئولیت وزراء
تکمله

باب اول اختیارات دولت
مطلب اول تشکیل پارلمان
مطلب دویم وظایف پارلمان
مطلب سیم ترتیبات اعمال پارلمان
مطلب چهارم حقوق و امتیازات اعضاء پارلمان
فصل دویم اختیار اجرای قانون
مطلب اول رئیس دولت
مطلب دویم " وزراء
مطلب سیم دارالشورای دولت
فصل سیم: اختیار محاکمه
باب دوم : حقوق ملت
فصل اول : آزادی
فصل دوم : مساوات
مولف گوید

بخش -2
یادگارهایی از عضویت در کنفرانس صلح پاریس

ایران در سال 1919 ، نامه به ابراهیم حکیم الملک
نامه خصوصی به محمود وصال
کنفرانس صلح پاریس در سال 1919
پاسخ به مطبوعات انگلیس

بخش -3
دوره وزارت اموز خارجه ( پس از کودتای 1299)

چهار نامه ذکاءالملک به سید حسن تقی زاده

بخش -4
ریاست وزراء (کفالت و ریاست)

خطابه تاج گذاری

بخش -5
دوره سفارت کبرای ایران در ترکیه

قرارداد مودت ایران و ترکیه ، نامه به تیمورتاش
گزارش ها و پیشنهادات
خلاصه مذاکرات با توفیق و رشدی بیک
مذاکرات با نمایندگان انگلیس
توصیه های فروغی به ماکدونالد

بخش-6
دوره نمایندگی ایران در جامعه ملل و ریاست جامعه ملل

سخنرانی درباره جامغه ملل
گزارش از مجمع عمومی جامعه ملل

بخش-7
دوره وزارت امور خارجه

چهارنامه به مستشار الدوله صادق

بخش -8
دوره نخست وزیری پس از شهریور 1320

معرفی هیئت دولت به مجلس شورای ملی
تشریح سیاست خارجی دولت
نطق نخست وزیر
برای آرامش مردم تهران
تقاضای رای اعتماد به دولت
استعفای رضا شاه پهلوی
سخنرانی از رادیو طهران
پیمان اتحاد با شوروی و انگلیس
جلسه 17 مجلس شورای ملی
شور دوم گزارش کمیسیون امور خارجه
سخنان فروغی در مهمانی وزارت خارجه

بخش-9
مباحث فرهنگی و سیاستهای مربوط به آن

استقلال فرهنگی ملت ها
تقلید و ابتکار
ایران چرا باید دوست داشت
زبان و ادبیات فارسی
آثار ملی

بخش -10
حقوق و انتخابات

حقوق در ایران
انتخابات

پیوست
دو سند تازه یاب

پاسخ به دکتر محمد مصدق
وصیت به فرزندان خود