De Vlaschaard (1907) is zonder twijfel de meest bekende en meest gelezen roman van Stijn Streuvels (1871-1969). Het vader-zoon conflict is een verhaal van alle tijden dat hier door Streuvels meesterlijk wordt gebracht. Het conflict tussen de rijke en koppige boer Vermeulen, vasthoudend aan zijn eigen grote gelijk, en de vernieuwende ideeën van zoon Louis, die klaar staat om de fakkel over te nemen. De natuurbeschrijving en het psychologisch uittekenen van de hoofdpersonages maken De Vlaschaard tot een hoogtepunt in de Vlaamse en Europese letterkunde. Het boek werd verfilmd in 1942 en 1983.
Stijn Streuvels, pseudoniem voor Franciscus (Frank) Petrus Maria Lateur was een Vlaamse schrijver. Streuvels werk gaat meestal over het landelijke leven van de arme boeren in Vlaanderen.
Stijn Streuvels, pseudonym for Franciscus (Frank) Petrus Maria Lateur was a Flemish writer. Streuvels work usually deals with the rural life of poor farmers in Flanders.
Deze klassieker van Streuvels wordt algemeen samengevat als een generatieconflict op een boerderij tussen vader en zoon, maar eigenlijk gaat pas bij de aangrijpende slothoofdstukken de aandacht helemaal naar vader en zoon Vermeulen. Tot dan is de roman een krachtige schets van een boerensamenleving. Het toont hoe, rechtstreekse en zichtbaarder dan vandaag, mensen van elkaar afhankelijk zijn en een groot sociaal gevoel hebben.
In een prachtig gekruide taal beschrijft Streuvels zowel de natuur, de mensen als de gedachten van de mensen. En alle drie, ook die gedachten, hangen samen met wat er rondom gebeurt. De focalisering gebeurt afwisselend vanuit de vader, de moeder, de zoon en zijn 'love interest' Schellebelle, een meid op de boerderij. De perspectiefwissels gebeuren altijd heel organisch. Ik moest een beetje wennen aan de Streuveliaanse taal, maar eens dat gebeurd was, genoot ik van elke bladzijde. Bij ieder personage spelen andere krachten. Vader Vermeulen is erg bezig met zijn reputatie bij de andere boeren en wil koste wat het kost tot aan zijn dood de macht over zijn lapje grond behouden, ook al betekent dat dat hij een oplossing moet vinden voor zijn volwassen wordende zoon die samen met de lente de eerste liefdeskriebels begint te voelen, en dan nog voor iemand onder zijn stand. Die zoon begint grenzen af te tasten, zowel in zijn lichamelijkheid (met een eerste kus op de wang! als grootste gevolg), in zijn plaats in het sociale weefsel (hij wil even onbezonnen zijn als de werklui op de boerderij, maar kan dat als toekomstige 'baas'?) als ten opzichte van de almacht van zijn vader. Moeder schippert tussen beiden, in de hoop de goede vrede te bewaren. En Schellebelle, ja, haar vriendinnen en oudere meiden praten op allerlei manieren op haar in over wat zij zelf niet altijd ziet, namelijk dat ze verliefd aan het worden is op iemand waar ze niet verliefd op mag worden.
De roman combineert Grieks drama met sociale zedenschets, natuurbeschrijvingen met psychologische diepgang en een rijke taal met een sterke doorleefdheid. Hij blijkt vooral nog erg leesbaar 115 jaar na verschijnen.
Streuvels beschrijft het boerenleven in het begin van vorige eeuw. Het is specifiek het verhaal van boer Vermeulen, een trotse, oudere boer, die heer en meester is op zijn land, rijk en ook in het dorp geniet hij veel aanzien, omdat hij altijd de mooiste gewassen heeft, getuige van zijn meesterschap als goede landbouwer. Hij is echter ook zeer koppig en eigenwijs, en heeft er heel veel moeite mee dat zijn zoon Louis op de leeftijd gekomen is dat hij ook mee beslissingen zou kunnen nemen betreffende de stiel. Vermeulen is nog lang niet van plan zijn plaats af te staan. De auteur leidt ons door de belangrijkste periode in het jaar van een boer, van het voorbereiden van de grond, het zaaien, het wieden, en tenslotte het oogsten. Vooral de vlasschaard is belangrijk bij de boeren in deze streek. Door zijn koppigheid heeft Vermeulen dit jaar zijn vlas op een verkeerd stuk land gezaaid, want alhoewel hij wist dat zijn zoon gelijk had door een ander stuk land voor te stellen, wilde hij toch zijn zin doordrijven. Het resultaat is dat het vlas slecht groeit, maar wonder boven wonder komt het daarna toch nog redelijk mooi op. Als het dan tijd is om te oogsten, wacht Vermeulen langer dan de andere boeren, omdat zijn vlas een beetje achterstaat. En dan komt de tegenslag: terwijl de andere boeren hun vlas geoogst hebben bij goed weer, breekt er een zomerstorm los op de dag dat het vlas van Vermeulen geoogst wordt, en al het vlas wordt platgeslagen. Ondertussen broedde de boer op plannen om een nieuwe hofstee te kopen voor zijn zoon, zodat hij zelf op zijn eigen erf de lakens zou kunnen blijven uitdelen. Voordat hij op weg gaat naar de verkoop, beval hij dat er niet verder gewerkt mocht worden aan het vlas. Maar Louis drijft deze keer zijn zin door en laat de arbeiders het veld toch verder afwerken. Als Vermeulen dit bij terugkomst ziet, is hij razend, omdat Louis tegen zijn bevel is ingegaan. En in zijn razende drift gaat hij te ver... Interessant boek, dat ons vooral het leven op het land in vroegere tijden laat meemaken, en ook zeer duidelijk de sociale verhoudingen tussen de mensen aanstipt. Ik vond vooral ook de tradities en rituelen die gepaard gingen met het zaaien en oogsten van het vlas erg interessant.
Sterk naturalistisch verhaal over een vader-zoon-conflict in achterlijk, arm Vlaanderen rond de eeuwwisseling (1900). Vooral de natuurbeschrijvingen zijn weergaloos. Uiteraard is er ook de sublieme psychologische dimensie. Maar de uitgebreide beschrijving van de liederen en dansen werkt tempodoorbrekend. Mooi en gedurfd is het open einde.
Da moe nu ne ke gedoan zin me alsan diene West-Vlaming te annoteren. We zin me wudder vreed goe te verstoan. Doe geweun een bitje mjiddern effort. Da's al dak vrage.
Niet iedereen krijgt de kans om De Vlaschaard te lezen in het Lijsternest, het huis waar Stijn Streuvels het boek anno 1907 schreef. Dankzij Passaporta en Streuvelshuis, het museum en de schrijversresidentie uitgebaat door de provincie West-Vlaanderen, tuur ik aan dit bureautje door het panoramische vensterraam dat vijftig jaar lang de grote Vlaamsche schrijver van inspiratie voorzag. Net zoals aan het begin van De Vlaschaard, liggen ook nu de velden er verlaten bij, wachtend op't ontluikende leven. Met o.a. De Vlaschaard schrijft Streuvels zich in in de traditie van Amerikaanse naturalisten/transcendentalisten zoals Thoreau, Emerson, en Whitman met thema's zoals groei en vernieuwing, niet alleen van de natuur, maar ook van het individu, revolte tegen de traditie -tegelijk bezongen en gevierd, broederlijkheid, natuur en spirituele eenheid. Naadloos in elkaar gevlochten. Streuvels, voor sommigen de wat oubollige beschrijver van het plattelandse leven die zijn hele leven lang in hetzelfde dorp verbleef, was in de realiteit in hart en nieren kosmopoliet en vrijdenker. Het eerste boek waar in zijn omvangrijke privé-bibliotheek mijn oog op viel was, toevallig of niet, "Walden" van Henry David Thoreau (een 2de uitgave uit 1910). Streuvels las verder blijkbaar ook veelvuldig in het Frans en het Duits. Mogen we hem daarom Europeaan avant la lettre noemen? Of beter: universalist? De Vlaschaard zelf is opgebouwd als vier ronda's, van zaaiing tot slijting, vanuit twee perspectieven, twee generaties die onontkomelijk in de clinch gaan. Nog voor wereldoorlog I de streek rondom zijn Lijsternest zou teisteren, lang voor wereldoorlog II, beschreef Streuvels hoe die estafetteloop van de geschiedenis kan verkeren. Na de oogst, niet altijd feest. Op gronde van hoogmoed, inhaligheid, en het onvermogen van de oude Vermeulen zijn ware gelaat te tonen. Een boek voor het hier en nu, quoi.
Er zijn zo van die boeken die een einde hebben waarbij ik denk "wat moet ik hier nu weer mee?" en dit is er zo eentje van. Ik vind het taalgebruik, het dialect, erg charmant, maar het was wel vermoeiend om een héél boek in dit platte dialect te lezen, want het is niet echt een taaltje waarmee ik vertrouwd ben. Ik denk dat als dit precies je dialect is, het heel leuk is om te lezen en onmiddellijk je terug meeneemt naar de "goede ouwe tijd" van vroeger; naar het Vlaamse boerenleven en alle romantische ideeën die hierover bestaan.
Een klinkende poëtische roman over tijdloze conflicten. Eens je je laat meedrijven op de streuveliaanse assonanties en alliteraties, duik je in een enorm beeldrijke schets van het boerenleven, die gerust beschouwd mag worden als een maatschappijkritiek. Een als door Emile Claus geschilderd pamflet tegen toxic masculinity uit 1907.
Snel moeten lezen maar vond het beter dan verwacht! Je moet in dit boek wel van lange beschrijvingen houden, maar bij mij is dat niet echt een probleem. Ik was best gepakt door de heftige gebeurtenissen en goed beschreven gevoelens in het verhaal. Zou het niet meteen aanraden, maar als je het moet lezen zou ik zeggen, geniet ervan!
‘De vlaschaard’ vertelt het verhaal van een oude West-Vlaamse boer en zijn zoon die, samen met ander werkvolk, een vlasakker bewerken – van de ‘zaaidhede’ of de zaaitijd tot het ‘slijten’, het uittrekken of oogsten. Johannes Lodewijk Vermeulen is een rigide, egoïstische koppigaard die star aan één ding vasthoudt: zijn vlaschaard. Zoon Louis Vermeulen daarentegen is wel ambitieus, maar ook speels. Hij is begeesterd door het onstuimige van de natuur. En door de liefde. Daarmee is hij ‘de jonge, de levenslustige, de krachtige druistigaard’ die gerust tegen zijn vader in durft te gaan. Met alle gevolgen van dien.
Mijn volledige recensie, over de culturele en talige afstand, het belang van deze roman daarvoor, het impressionistische karakter van het boek, de paralellen met Tolstoj en de sterktes en gebreken van de nieuwe uitgave uit 2021, is te lezen op Cutting Edge.
Apparently the English translation of The Flaxfield is no longer in print. Pity. It is a fabulous novel, by turns beautiful and grim. Worth seeking out...
Naturalistisch boerenverhaal over voornamelijk boer Vermeulen en diens zoon. Het boek beschrijft de periode tussen het einde van de winter en de oogsttijd en hoe daarin het dagdagelijkse leven zijn gang gaat in een fascinerende natuurlijk decor dat niemand onberoerd laat. Concreter vertelt het over hoe de jonge boer zich ontluikt, grotendeels door verliefdheid op de simpele meid Schellebelle, terwijl zijn vader hem steeds meer ziet als dé bedreiging voor zijn heerschappij over de hofstede. Het weinig bewogen verhaal culmineert alsnog in een wat verrassend einde. Rijk aan sfeervolle beschrijvingen van de natuur, de omgeving en actuele gedachtegangen van enkele hoofdfiguren. Taalgebruik en woordenschat zijn gedateerd wat soms enige concentratie vraagt en deels wordt opgevangen door een lange lijst met woordverklaringen achteraan, al hielp mijn verstaan van het West-Vlaams hier zeker ook. Grootste kritieken zijn dat de personages, op vader en zoon Vermeulen na, te eendimensionaal zijn en dat verschillende van de beschrijvingen, ondanks sfeerscheppend, te lang aanvoelen. Kortom, dit is volgens mij een typisch Vlaamsch boerenverhaal waarbij me vooral de uitgewerkte overpeinzingen opvielen waarbij Streuvels de hele gedachtegang weergeeft die het personage doorloopt. Extraatje is dat het boek over de West-Vlaamse vlasteelt gaat, iets waar mijn familie tot 2 generaties terug deel van uitmaakte.
De Vlaschaard van Stijn Streuvels. Uiteraard een meesterwerk van de Vlaamse literatuur. Toch heb ik me er wekenlang tussendoor moeten doorheen worstelen. De auteur doorspekt vrijwel elke zin rijkelijk met zijn streuveliaanse woordenschat en het verhaal is bijwijlen eerlijk gezegd ook erg langdradig. We zullen binnenkort dan maar met frisse moed een volgend werk van Streuvels beginnen lezen zeker. Wel opvallend. Ook Het leven en de dood in de ast kon me niet echt bekoren. Lang de Wegen vond ik dan weer een meesterwerk. En de verzamelde dagboeken van Streuvels zijn ook van een een erg hoge kwaliteit. De Vlaschaard. Ik zou zeggen … ontdek het zelf even. Hier een korte smaakmaker. De rijke vlasboer Vermeulen is een vader van de oude stempel. Zijn wil is wet op de hoeve. Maar boer Vermeulen wordt al een dagje ouder en hij beseft dat zijn zoon Louis hem ooit zal opvolgen. Louis wil een frisse wind laten waaien door de boerderij en dat ervaart de autoritaire vader als een bedreiging. Als hij erachter komt dat zijn zoon een oogje heeft op de spontane, onbesuisde melkmeid Schellebelle, is de maat vol. Dat komt niet goed…
Heel sterk geschreven generatie conflict tussen boer Vermeulen en zijn jongvolwassene zoon. Het interessantste in de roman zijn de beschrijvingen van de landerijen en de natuur en de loop der dingen op het platteland. Hoe Streuvels dit verbindt met de vergankelijkheid van het leven en de onverzettelijkheid van de tijd en de onkunde tegen deze zaken in te gaan, is simpelweg meesterlijk.
+ 10 punten omdat het in het West-Vlaams is.
Opgepast: ik las de versie van Het Laatste Nieuws (in één of andere serie van klassiekers) en de synopsis op de achterkaft verklapt de loop en climax van het verhaal.
"D'een na de ander, regen de volzinnen aaneen, in weidse gang, en traagzaam groeide het schoon verhaal met de ernst van een alomvattende wereldgebeurtenis."
"De bomen zelf schenen donker en roerloos als stonden ze in hun vonnis, en over heel die zee van koorns, vlaschaards, aardappelvelden joeg er een ademtocht die stengels en groeze rillen deed.'
Streuvels takes us back to a time we never knew and depicts the life on the country side as he perceived it to be. Everything in this book is about the struggle of man versus nature: both against the weather conditions and the nature of one's own character. The way in which the author draws parallels between the nature of the world and the nature of men is masterly.
As with 'Het leven en de dood in den ast', Streuvels' writing is very musical: the rhythm of his words and sentences read like sheet music and brings the reader under the sun on the flaxfields. When the workers celebrate the harvest, it is almost impossible not the hear Beethoven's Pastorale symphony in your head (if you are familiar with that work, of course).
As said, apart from a story about nature, this is also a story about mankind. The farmer Vermeulen feels that he is getting old and he knows his son is eager to take control of the farm. Vermeulen is however not ready to pass on his life's work and his stubborness has disastrous consequences. I rarely become very emotional involved by literature, but the final pages of 'De vlaschaard' moved me to the brink of tears.
I implore everyone not to be put off by the 1,613 end notes with explanations of words. I too didn't know 90% of the words, but I think I only had a look at the explanation 10 times. Don't interrupt your reading all the time, but make up your own meaning of the words and lose your self in the language. You will get used to it sooner than you think.
Wat een geweldig boek in sappige en oeverloos creatieve taal. De gelijkenissen met zijn contemporaine collega's als Claes en Timmermans zijn veelvuldig. Ook in de Vlaschaard spat het pastoralisme van de pagina's. We tollen mee in de Reidans van de vlasoogst en een nostalgie naar een tijd die we nooit gekend hebben, overmeestert ons.
Maar, en hier onderscheidt Streuvels zich, hij verbloemt ook niet. Het boerenleven is ook hard en valt ten prooi aan de willekeur van de omstandigheden. Het is in het licht van die moeilijkheden dat de vreugde kan bestaan en ook groter wordt. Het boek spreekt van grote menselijkheid. Te meer is het ook nog eens actueel, meer dan 100 jaar na datum. Vermeulen is een archetype van en een waarschuwing voor male fragility.
"Waarom had hij toch nooit toegegeven aan de drang van zijn hart? Waarom dorst hij zich nooit aan de mensen tonen gelijk hij was? Wat kwam er altijd in de weg staan tussen zijn binnenste geaardheid en zijn uitwendig gebaar?"
Stijn Streuvels heeft mij positief verrast. Zijn beschrijvingen van de velden, de onvoorspelbaarheid, de manier waarop hij de leute en droefheid omschrijft waren een plezier voor het oog.
Even wennen aan wat verouderd taalgebruik (woordenlijst achterin is soms nodig) maar het boek is dat ook niet recent geschreven dus de verouderde taal past ook wel bij een haast verdwenen leven, en het went snel. Zwaar onder de indruk, en weer een auteur gevonden waar ik nu alles van wil lezen. Het proces van het vlas teelten dat Vlaanderen lange tijd rijk heeft gemaakt wordt mooi beschreven, maar ook het boerenleven van toen, de samenhang tussen mensen, de eenvoud maar tegelijk de enorme kennis van natuur, planten, en meer waar ik alleen maar respect voor kan hebben en een soort romantische heimwee. Maar de 5 sterren toch in de eerste plaats voor het diepe inzicht in menselijke relaties, conflicten, gevoeligheden, het laatste hoofdstuk heeft me tot tranen toe geraakt, en dat gebeurt me niet vaak...
De wereld van De Vlasschaerd is niet meer de onze; ook voor wie met het boerenleven vertrouwd is, zal in tijden van schaalvergroting opmerken hoezeer de agrarische sector geëvolueerd is. En toch is alles herkenbaar aan dit boek. Streuvels gebruikt de vlaschaard als decor waartegen menselijke gevoelens als jaloezie en woede bloot komen te liggen als een kloppend hart. Al heeft het door zijn omvang van een gemiddelde roman niet diezelfde zuigkracht als zijn novelle 'Leven en dood in de ast', toch geeft Streuvels ons ook hier een inkijk in de diepste zielenroerselen van het wezen genaamd mensch, en dat doet hij zelden op een milde manier. Temidden van al die ruwheid komt het einde dramatisch emotioneel, maar nooit sentimenteel, binnen. En dat is een krachttoer.
Ik heb me door de eerste hoofdstukken moeten spartelen, maar al gauw vond ik het oudtandse taalgebruik eigenlijk heel poëtisch. Er zat zoveel moois in al die woorden. Het verhaal wist me bovendien dan te boeien tot het einde. Aanrader voor wie eens wat anders wil.
Ik zou het vier sterren geven voor de taal alleen al, maar het verhaal is sterker binnen gekomen dan initieel verwacht. Zeker het einde heeft mij sterk ontroerd!
Lijkt wel geschreven voor (Westvlaamse) boeren! Zo krijg je een volledige beschrijving van hoe een land wordt geploegd. Soms wordt dat wat te veel, zeker omdat een pak woorden Westvlaamse landbouwtermen zijn die wij met onze 21ste eeuwse stadsmentaliteit niet zomaar begrijpen! Het bijgevoegde verklarend woordenlijstje is niet volledig.
Het verhaal zelf gaat over het generatieconflict tussen een vader en zijn zoon. De dramatische opbouw naar een finaal conflict is knap geschreven. De man kent zijn vak! Wie met litteratuur begaan is, zou dit toch eens moeten lezen.
Vier sterren (geen vijf, want daarvoor is het iets te gedateerd).