Bên lề sách cũ

by Vương Hồng Sển

Bằng việc đọc - phê phán, Cụ Vương Hồng Sển đã chỉ ra rất nhiều sơ suất, qua loa trong việc biên khảo, dịch thuật của nhiều người trong chốn học giới, trong đó, có cả những tên tuổi bấy lâu được coi khả tín, đứng tên trên những công trình quan trọng. Cụ vui vẻ tự nhận đó là việc “câu cua”: “Có câu ví: “Hãy cho bền chí câu cua, dầu ai câu chạch câu rùa mặc ai!” Và nghề “câu cua” của tôi là thu mót từ tập sách, cuốn sách bày bán bên lề, và “câu cua” cũng là lối viết bên lề tờ sách, miễn đừng đụng chạm?” Cụ Vương dành phần lớn dung lượng cuốn Bên lề sách cũ để bàn luận về các địa danh bị phiên âm, diễn giải sai trong những cuốn sách quan trọng về Nam kỳ. Đó là sự “tá hoả tam tinh” trước những bản dịch Nam kỳ lục tỉnh địa dư chí (Lê Quang Định soạn, Thượng Tân Thị dịch), Gia Định thành thông chí của sử gia Trịnh Hoài Đức (do Tu Trai và Nguyễn Tạo dịch) và cả cái sai do sự thiếu xác minh ở cuốn sử mới Lịch sử nội chiến ở Việt Nam từ 1771 đến 1802 của Tạ Chí Đại Trường...

Bên cạnh việc đọc, ghi chú một cách tỉ mỉ, với tư cách độc giả, Vương Hồng Sển còn lần tìm lại lịch sử, văn hoá Khmer (ông viết là Cơ-me), đi thâm nhập thực tế nghiên cứu cơ chế ngữ âm, thổ ngữ, lần dò theo giai thoại, điển tích các vùng miền... Vàm (trong Vàm Cỏ) là gì, tại sao nguồn sông Sài Gòn thì được gọi là Thuỷ Vọt chứ không phải là Thuỷ Bột hay Băng Bột như trong bản dịch của Tu Trai và Nguyễn Tạo, vì sao Gò Vắp chứ không phải Gò Bôi như cách dịch của Thượng Tân Thị; chỉ ra, giải nghĩa những địa danh Việt gốc Miên như Sốc Trăng (từ chữ Srok khléang, nghĩa là sốc có kho bạc), Sa Đéc (từ chữ Psar dek: chợ bán sắt), Mỹ Tho (Mé-sâ: người con gái có nước da trắng), Cần Thơ (Prek Rusei: sông tre), Bến Tre (kompong rusei: vũng tre), Cà Mau (Tuk Khmau: nước đen) hay rạch Bến Nghé (kompong kau-krabey: vũng trâu nghé)...

Không chỉ chi li tìm kiếm những sai sót để phê phán thẳng thắn, không tiếc những lời lẽ nặng nề bộc trực của người đọc thất vọng về những bản sách quá nhiều lỗi nặng, mà đôi khi Cụ Vương còn tỏ bày sự hoan hỉ khi đọc những cuốn sách, những bài viết dày công phu của bạn hữu cùng thời như Lê Hương với cuốn Người Việt gốc Miên (xuất bản năm 1959), Nguyễn Hiến Lê với thiên ký sự 7 ngày trong Đồng Tháp Mười, học giả Lê Thọ Xuân với lối phê phán dịch thuật “hấp dẫn, đọc vui”...

343 pages, Hardcover

First published January 1, 2013

About the author

Ông sinh ngày 27 tháng 9, 1902, tại Sóc Trăng, mang ba dòng máu Việt, Hoa, Miên. Nguyên tên thật ông là Vương Hồng Thạnh hay Vương Hồng Thịnh, khi làm giấy khai sinh người giữ sổ lục bộ nghi nhầm là Sển (theo cách phát âm tiếng Hoa).
Thời học sinh, ông học tại trường Collège Chasseloup Laubat (nay là trường Phổ thông trung học Lê Quý Đôn). Sau khi đậu bằng Brevet Elémentaire, ông làm công chức ngạch thư ký và phục vụ nhiều nơi từ năm 1923 đến năm 1943, trong đó có dinh Thống đốc Nam Kỳ (1939-1943). Từ năm 1948, ông làm Quyền quản thủ Viện Bảo tàng Quốc gia Sài Gòn cho đến khi về hưu vào năm 1964.

Ông là người rất ham mê đọc sách và thích ghi chép tất cả những điều tai nghe, mắt thấy. Phần lớn những tác phẩm của ông rút tỉa từ nhửng tài liệu dưới dạng hồi ký mà ông còn giữ gìn được.

Ngay từ thuở nhỏ ông đã sớm biểu lộ sự ưa thích đồ cổ. Sau khi về hưu, ông chuyên sưu tập các loại sứ gốm cổ, khảo cổ về hát bội, cải lương và cộng tác với đài Phát thanh Sài Gòn với các bút hiệu: Anh Vương, Vân Đường, Đạt Cổ Trai. Ngoài ra, ông còn khảo cứu về các trò chơi cổ truyền: đá dế, chọi gà, chọi cá, chơi chim, trồng kiểng, nghệ thuật chơi cổ ngoạn, nghiên cứu về chuyện tiếu lâm xưa và nay, rất sành về đồ cổ. Có thể nói ông là kho tàng sống về các lãnh vực kể trên.
Trong suốt cuộc đời, ông sưu tầm được hơn 800 cổ vật, trong đó nhiều nhất, độc đáo nhất là đồ gốm men xanh trắng thế kỷ 17-19. Ông đã góp phần đáng kể trong việc xác định niên đại và phân loại một số đồ gốm củng như hướng dẫn kỹ năng ban đầu cho những người thích sưu tầm đồ cổ. Các công trình nghiên cứu của ông được giới chuyên môn đánh giá cao.
Ông mất ngày 9 tháng 12 năm 1996 tại Thành phố Hồ Chí Minh, thọ 94 tuổi.