"Thus at the outset of this seminal book, the author makes it clear that the way 'underdeveloped peoples' look at the world is different in kind from the way we do, and this primitive 'way' involves the notion that all things, beings, or whatever are in some fashion linked together, that there is no distinction between self and other, or between subject and object, past and present, animate and inanimate, etc." C.S. Littleton
نمیتونم بگم که با تمامِ - یا حتی بیشترِ - دیدگاههای نویسنده موافق ام، اما میتونم این رو بگم که این کتاب بسیار ارزشمند بود و شیوهی تفکر من رو دگرگون کرد! خوندنِ این کتاب با فاصلهی زمانیِ نهچندان زیادی از کتابِ دورکیم (صور بنیانی حیات دینی) باعث شد تصور خوبی از بحثهای جاری در دورهی خاصی از تاریخ علوم اجتماعی بدست بیارم. مترجمِ این کتاب هم بسیار دقیق و عالِمانه و روان ترجمه کرده و مقدمهی نسبتا مفصلی هم برای آشنایی با لوی-برول و تأثیراتش نگاشته. همچنین یه مقاله هم داره بنام «لوی-برول و مسئلهی ذهنیتها» که میتونین از این آدرس دانلودش کنین: http://www.ensani.ir/fa/content/3706/...
خبر کوتاه بود: "مأموران امنیتی ایران پس از تفتیش خانه یدالله موقن، نویسنده و مترجم، تعدادی از وسایل شخصی او را ضبط کردند. پنجشنبه ۱۸ اردیبهشتماه ۹۹" اولین چیزی که به ذهنم آمد این بود که مأموران امنیتی چه علاقهای به نوشتههای این پیرمرد دارند؟! دومین چیز این بود که اگر آنها به دستنوشتههای ایشان علاقهمند هستند، چرا من نباشم؟! این بود که بیدرنگ رفتم و دو کتابی که از ایشان در فروشگاهها در دسترس بود خریدم و در کتابخانه قرار دادم تا وقت خواندنشان برسد. اما این کتاب یکی از آن دو نبود، این کتاب آن زمان نایاب شده بود و من هم نومید از پیدا کردنش. تا اینکه در کتابخانهای شخصی جستمش و وقتی با چشمهای پر از شوق درخواست قرض گرفتن کتاب را کردم، لطف داشته و ممانعتی نکردند. (اکنون که در حال نگارش این متن هستم گویا چاپ جدید این کتاب در دسترس است.) کتاب به نوعی تکملهایست بر کتاب سترگ شاخه زرین، که مترجم در مقدمهی بسیار راهگشای کتاب از زبان الیوت آن را اینگونه توصیف میکند:
الیوت خود میان «گردآوری و انباشت منابع» از سوی فریزر و «ساختن این منابع به شکل یک کاخ» از سوی متفکران خلاقی چون دورکیم و لوی-برول تمایز قائل میشود. صفحهی ۴۷
اگر بعد از خواندن شاخهی زرین به سراغِ این کتاب بروید متوجه منظور الیوت خواهید شد. آنجا که فریزر با طنزِ خاصِ بریتانیاییِ خود اعمالِ مذهبیِ عجیب و باورهای غیرمنطقیِ اقوامِ ابتدایی را به سخره میگیرد و اعمالشان را با روحباوری توجیه میکند، لوی-برول اما در مقابل با نگاهی نافذ، سعی در تحلیلِ کارکردهای ذهنیِ آنان دارد و با مثالهایی فراوان نشان میدهد که اصولاً مناسک و شعائرِ دینیِ قبایلِ ابتدایی برای ذهنِ منطقیِ ما غیرقابلدرک هستند چرا که از ذهنیتی پیشمنطقی میآیند که با اصولِ تفکرِ منطقیِ ما به کل بیگانه است. آنان اصلِ امتناعِ تناقض را که اصلی بنیادین در منطق است بدون کوچکترین تردیدی زیرپا میگذراند و مثلاً میتوانند به این قضیه باور داشته باشند که شخصی هم اینجاست هم در جایی دیگر، یا شخصی هم مرده است هم زنده. از دیگر شاخصههای ذهنیتهای اقوامِ ابتدایی، عرفانی بودن آن است. بدینمعنا که هرچیزی از خود جامعه گرفته تا مکان، هوا، درختان، حیوانات، اسامی، اعداد و ... مقدس هستند و بنابر همین ذهنیتِ عرفانی توانایی آمیخگی با هم را دارند. با همین جهانبینی برایشان عجیب نیست که نمازِ باران خواندن باعثِ بارشِ باران شود. البته که خاصیتِ تجربهگریز بودنِ ذهنیتِ عرفانی باعث میشود تا اگر نماز، بارانی نیاورد با انواع توجیهات آیین را از گزندِ انتقادات مصون بدارند. کتاب ارجاعاتِ مستقیمی به شاخه زرین و همچین صور بنیانی حیات دینی دارد و خواندنِ آن دو قبل یا بعد از این کتاب بر لذت شما خواهد افزود. اگر فکر میکنید کارکردهای ذهنی در جوامع عقبمانده به چه کار انسانِ عصرِ اینترنت میآید، نظر شما را به این نقلقول از انتهای کتاب جلب میکنم: این عقیده مغایر با قوانین طبیعی است که جنازهای که بافتها و نسوج آن از لحاظ شیمیایی دیگر توان حفظ حیات را ندارند، دوباره زنده شود. با این وضع میلیونها انسان فرهیخته به طور ضمنی به رستاخیز لازاروس [=عیسی بن مریم] اعتقاد دارند. زیرا بازنمایی آنان از پسر خدا [=عیسی بن مریم] اینگونه است که او قدرت ظهور معجزات را دارد و همین بازنمایی برای اعتقاد آنان به زنده شدن مردگان [به وسیلهی عیسی مسیح و زنده شدن خود عیسی مسیح] کافی است.
ما که اندیشکده و پژوهشگاه و پایاننامه هم داریم برای نمونهی وطنیاش، بگذریم... در مقدمهی کتاب، مترجم نگاهی بر جامعهی خود انداخته و انتقادی به شدت کوبنده و سنگین از روشنفکران ایرانی کرده است که به گمانم دقیقترین نگاهی است که تاکنون از متفکری ایرانی دیدهام: آنان طوطیوار به یکدیگر میگویند «تاریخ» نشانتان خواهد داد! اما آنان پی نبردهاند که ذهن پیش-منطقی آنان پذیرای درسهای «تاریخ» یا تجربه نیست. آگاهی تاریخی در دورۀ روشنگری ظهور میکند و در قرن نوزدهم که قرن تاریخ نامیده میشود به کمال خود میرسد. سرشت ذهن اسطورهای روشنفکر ایرانی بیزمان و ضدتاریخی است؛ از اینرو آگاهی تاریخی بدان نفوذ نمیکند. آنچه لوی-برول آمیختگی مینامد و اندیشۀ ابتدایی را زیر سیطرۀ آن میداند، نگارنده در سخنان و نوشتههای «روشنفکران» ایرانی اعم از روشنفکر «سکولار» و «روشنفکر دینی» مشاهده کرده است. اندیشۀ «روشنفکر» ایرانی پایبند اصل امتناع تناقض نیست بلکه از قانون آمیختگی پیروی میکند.
حال شاید بهتر سببِ علاقهی دوستانی که در ابتدا گفتم را به دستنوشتههای آقای موقن درک کنیم!
There are (at least) two modes of thinking, i.e., by Rule of Causality, adopted and developed by the Westerners, and by Rule of Participation, prevailing in the primitive societies. The whole meaning world of the former is oriented to objectivity while the latter is dominated by a preference of mystic power.
A fossil of a book but not without merit. Lévy-Bruhl covers the span of the earth in drawing instances of contradictions in thinking. We see our past selves, who we once were, when the air was cold, the sun hot, and there was naught but us and our earth. Nostalgia. Like shards of humankind-cake, the glint off surfaces of cultures, parts of ourselves revisited and reflected across the scapes of sea and lands. Thus, natives from Australia, the Americas, Africa, the islands of Micronesia, and parts of the Asian continent. Sparkling throughout were hitherto unknown facts about the most bizarre, or the most abhorrent, or the most superstitious. Like, trench-digging, for example: if a guy died, he was buried in a trench, and they’d watch for a bug to be unearthed from the digging, and when the bug flopped and righted itself, the men would set off in the direction in which the bug pointed, armed & intent to kill a man from whichever tribe lay in that direction, as retribution for having caused the death of their tribe member, for they did not accept any natural causes of his death and learned, only from the dead guy’s spirit via the bug, who the murderer was! That was just one spot in southeastern Australia…and there is a lot of this in the book. Lotta jaw-drops & eye-pops as a reading experience.
What Lévy-Bruhl accomplished is akin to the likes of Mircea Eliade (on shamanism) or Margaret Mead (see “Coming of Age in Somoa”), and other such anthropologists and scholars of animism. Amid the dry analysis so common to writers on psychological phenomena were speckles of insight upon the subjects of individual perception of nature, and collective representation of a certain tribe’s knowledge reflected in an individual. In general, duality and singularity are studied, wherein prelogical (primitive/savage/uncivilized/native) thinking mystifies, puzzles and confounds. The value of this old book is just that, that it is old. Many of the fascinating peoples mentioned are now irrevocably changed.
While reading, I felt pulled back into time. ‘Their’ way of thinking, we can but imagine or fancy, and no more, and this is what I think Lévy-Bruhl meant by law of participation. We can but attempt, say, to imagine that a rock is alive and births humans, or that a newborn is not immediately alive, or that a drawing can hex a person, but, ‘they’ live and believe it. I think this, likewise, is what he intended to convey by reiterating the grounding principle of native thinking, mystic communion. A self-effacing, but so natural. A sinking in, an immanence, as he described, wherein individuals are never separate from their surroundings. My modern mind terms & sums it all up as: non-local, non-linear thinking wherein all of that is all of this and all of this is all of that. I’d recommend this for people into anthropology, or David Hume the philosopher, or linguists. It covers a host of familiar archetypes, so readers of Carl Jung might enjoy this book for its study on dreams, numbers, totems, & death. Heck, if you know some Carlos Castaneda, then I’d recommend this too. It’s quite a trip. But alas, it’s virtually an antique of a book, and there are surely better ones out there with more contemporary synthesis.
The subject and first 50 pages are grate. But after that he start to repeat what he said in first 50 pages in next 150 pages. I bored and did not finished the book.