İbni Arabî ve Derrida - Tasavvuf ve Yapısöküm

by Ian Almond, Kadir Filiz (Translator)

Elinizdeki inceleme, Orhan Pamuk’un Kara Kitap adlı romanından bir alıntıyla başlıyor:“O ara biri ‘en büyük egzistansiyalist’in İbni Arabî olduğunu, Batı’dakilerin yedi yüz yıl sonra, yalnızca ondan çalıp çırpıp taklit ettiğini yazmıştı.”Bugün Batı’da Herakleitos ve Augustine’den Aquinas’a, varoluşçuluğun öncüleri sayılabilecek şahsiyetler güncelliklerini korurken, Pamuk, Doğu’daki İslamcı/milliyetçi odakların, Batı’nın temelleri üzerindeki hak iddialarına bir örnek olarak İbni Arabî’yi kullanmaktadır. Modern kültürü ve yüzyılların bütün düşüncelerini tek bir kültürel kaynak adına yeniden kendilerine mal eden birçok eleştirmendeki bilindik yerel içgüdüleri, parodileştirme yoluyla ifade etmektedir Pamuk. Arabî’nin Dante’nin İlahi Komedya’sı üzerindeki iddia edilen etkisi, birçok hüsnükuruntu tadındaki hermenötik arasından bir örnek olarak alıntılanmıştır.Ama bu kitap, Pamuk’un şakasındaki gibi, İbni Arabî’nin tüm zamanların varoluşçusu ya da postyapısalcısı olduğunu iddia etmek yerine, tasavvufu ve yapısökümü anlamayı amaçlıyor. Benjamin’in bir kavramını istismar ederek kullanırsak, farklı parçaların aynıya, yani kırılmış bir çömleğe, aidiyetini hatırlama arzusudur bu çalışma.İncelenen metinlerin kökleri arasında 800 yıl gibi bir zaman farklılığı ve büyük bir coğrafi uzaklık bulunmaktadır. Bu çalışmanın niyeti bir 13. yüzyıl mutasavvıfını bir postmodern teorisyene çevirmek olmadığı gibi Jacques Derrida’yı da İslâmîleştirmek veya yazılarını İslâmî mistik bir forma dönüştürmek değildir.İbni Arabî ile Derrida arasındaki ilişki tam olarak nedir? Bir mutasavvıfın kullandığı kelimeler, “gerçekten bir ateist gözüyle bakılan” çağdaş bir Fransız teorisyeninin çalışmalarıyla benzerlik arz edebilir mi? Yapısökümün metaforları, stratejileri ve motifleri bütün anlamlarını tasavvufla bir mukayese bağlamında değiştiriyor mu? İbni Arabî bize Derrida’yı farklı şekilde okumayı öğretebilir mi; ya da Derrida İbni Arabî’yi?Son dönemlerde tüm dünyada karşılaştırmalı din ve teoloji bölümlerindeki akademisyenler kendi dini geleneklerindeki çeşitli örnekleri Derrida’nın yapısökümcü yazıları için yeniden keşfederken, Georgia State University’de postkolonyal edebiyat teorisi üzerine dersler vermekte olan ve daha önce Türkiye üniversitelerinde de çalışan Ian Almond da, bu kitapta, pek çok soruya yanıt aramakta ve iki ayrı düşünürü karşılaştırmalı olarak ele almaktadır.

Genres: Philosophy, Islam

176 pages, Paperback

Published January 1, 2012

About the author

Ian Almond is a Professor of World Literature at Georgetown University (Qatar). He received his PhD in English Literature from Edinburgh University in 2000. He is the author of five books, most recently Two Faiths, One Banner (Harvard University Press, 2009) and History of Islam in German Thought (Routledge, 2010), and over forty articles in a variety of journals including PMLA, Radical Philosophy, ELH and New Literary History. He specializes in comparative world literature, with a tri-continental emphasis on Mexico, Bengal and Turkey. His books have been translated into eleven languages, including Arabic, Russian, Turkish, Korean, Serbo-Croat, Persian and Indonesian. His fifth book, on Nirad C. Chaudhuri, came out with Cambridge University Press last year.

Reviews

[Ahmed Abdelazim · Rating 5 out of 5]

بحث مقارن بين دريدا وابن عربي من حيث التماثل بينهما في عدم الثقه في قدرة الفكر العقلاني والميتافيزيقيا على تناول الله تناولا غير اشكالي ، والحاحهما على عدم القدرة على فهم الحق والكتابة ، بالاضافه الى اهتمامهما المشترك ب البلبلة وتفضيلها للانفتاح على الحق الكامن في ما وراء تضييقاتنا الميتافيزيقية ، وايضا الايمان بامكانات النص اللامتناهية ، نهاية بعدم ايمانهما بانطواء الذات على جوهر مستقل بذاته

رؤيتهم للحيرة كموقف حقيقي وحتمي وعسير يتميز بالاخلاص كما انها موقف مرغوب - حيث رؤية اختلاف الاختلاف -

النص حامل يبث معاني جديدة باستمرار - الى مالانهاية - طبقا لموقف القارئ ولحظته ، بمعنى اخر فيضاً لانهائية له من المعاني المختلفة فلا يؤمنان بقدرة السياق على استيعاب النص كليا ، وكما يقول العلامة ايكهارت " ما من حكيم يحاول سبر غوره إلا ووجده أعمق مما ظن فيتكشف فيه أكثر مما اكتشف . ومهما سمعنا ومهما قيل لنا فهو يتضمن معنى آخر خفيا "

" ما أوسع حضرة الخيال ! يتجلى فيها المحال " - الشيخ الأكبر محيي الدين

وان شئت فقل أن التفكيك عمل يجمع بين إيضاح المبهم ثم إبهامه مرة أخرى - دريدا

والسلام

[رائد الجشي · Rating 4 out of 5]

الكتاب رائع جدا
يتحدث عن مقارنة في المنهج مع اختلاف الموضوع
وتقارب الكثير من ادوات الدراسة والتحليل ومفرداتها
بين ابن عربي وجاك دريدا
في كتبهما
متطرقا
لتمجيد الحيرة
ومعرفة الله
والحق
وموت المؤلف
ومدعما ذلك بنقاشه لاراء ومقالات كتاب اخرين
تناولوا المفكرين بشكل مستقل من قبل
ويعد فصل الختام
الاروع بالنسبة لي فبه استفاضة وتعليق على مقال اكثر من مفكر اخر
تجد وانت تقرأ الكتاب مفاهيم مغايرة وتعي معنى
هدفية جعل الامر المسلم به غائما او مشكوكا فيه

وبالنسبة لي
كان الحديث الذي يتعرض للقراءة هو الحديث الذي
يثير عندي اسئلة مغايرة عن طريقة الكتابة
والاسئلة التي تحاكم منهجية التلقي
هي التي تجعلني افكر بمنهجية البعث
والنشر
وفعل الكتابة

الكتاب يستحق القراءة

[Muharrem Enes Erdem · Rating 5 out of 5]

"Yazmak... dil aracılığıyla, dil içinde, mutlak ortamla, nesnenin yeniden imge olduğu, imgenin bir vasfı kast etmekten vasıfsız olan şeyi kastmeye dönüştüğü ve yokluk üzerine çizilmiş form iken, bu yokluğun belirli bir formu olmayan varlığına, artık dünya kalmadığı zaman, henüz dünya yokken var olan şey üstünde donuk ve boş açıklığa dönüştüğü yerle ilişkide kalmaktır."

Hakikat nedir, Tanrı kimdir? Tanrı benim düşündüğüm Tanrıya ne kadar benzer, yarın mahşerde Tanrıyı görürsem onu tanıyabilir miyim? Onu düşünmek bizim sınırlı zihnimizden ötürü mü imkansızdır, yoksa onun düşünülmezliğinden ötürü mü ihtimal dışıdır? Kitap bu manada, İbni Arabi'nin düşünce sistemine gelecekten bir paralel çiziyor Derrida aracılığıyla, ve bu ikilinin sorularıyla inanılmaz iştahlı bir sorgulama sürecine başlıyor.

Hiçbir şeyin cevabının, kesinliğinin olmadığı bir düzlemde, sadece sorulan soruları okumak beni inanılmaz keyiflendirdi. 160 sayfa bir şey diye başladığım yolculuğum altı gün sürdü, her sayfa en az yarım saatimi aldı, üzerine düşünmek çok keyifliydi çünkü.

Uzun zamandır okuduğum hiçbir kitap beni böyle içine çekmedi, kendi içinden beni çıkartmadı. Sayfaları değiştirirken kendimi Sisifos gibi hissettim, ancak Sisifos bu sefer bir kayayı tepeye itmiyordu. Sisifos'un zirveye itmeye çalıştığı şey Ourobros'un kendisiydi. Böylece her sayfada aslında bildiklerim yeniden şekilleniyordu, az önceki sayfada öğrendiğim şeyler yeniden teste tabii tutuluyor ve ben yeniden arayışta buluyordum kendimi.

Soru sormayı, cevabını aramaksızın, sevenler için paha biçilemez bir kitap bu. Azcık tasavvuf öğretilerine merakınız varsa, ve ayağınızın altındaki zeminin kayışı hoşunuza gidiyorsa, bu kitabı şiddetle tavsiye ederim.

[محمد عبادة · Rating 5 out of 5]

الكتاب الثاني الذي أقرأه من ترجمة الدكتور حسام نايل، متعلِّقًا باستراتيجية التفكيك، بعد كتابه (مدخل إلى التفكيك) .. الرجل مخلصٌ لدرس نهج (دريدا) .. وهو ليس مجرد مترجم، حيث يضيف بشروحه وإشاراتِه وتعليقاته وحواشيه إلى النّصّ المترجَم ما يجعله أجدر بالقراءة ..
وهو الكتاب الثاني الذي أقرأه مقتفيًا خَطوَ (ابن عربيٍّ) بعد (هكذا تكلَّمَ ابنُ عربيّ) للمرحوم الدكتور نصر حامد أبوزيد .. لكنّي أزعم أن تناوُلَ البروفيسور (أيان ألموند) لفلسفة الشيخ الأكبر أعمقُ بكثير، خاصةً أنه يلفت انتباه المهتمّين بالصوفيّ الأكثر إثارةً للجدل في تاريخ الإسلام إلى مناطق تماسٍّ بينه وبين (جاك دريدا) فيلسوف ما بعد البنيوية الأهمّ الذي كان يصف نفسه أحيانًا بأنه (الملحد النموذجيّ)!
لكن هذا التماسَّ ليس تطابقًا كما نكتشف تدريجيًّا من خلال استعراض المؤلّف للفلسفتين .. فتصوُّرُ (ابن عربيٍّ) عن الله من حيث هو غيرُ القابلِ للتصوّر دائمًا المتفلِّتُ من إسارِ الميتافيزيقا والمتخفّي من حجابٍ إلى حجابٍ، يُحيلُ العليمَ بنهجِ (دريدا) إلى تصور هذا الأخير عن (الاختلاف المُرجِئ) La Differance
المسئولِ عن اكتساب العلامات دلالاتِها المتجددة المتغيرة في كل نصٍّ دون أن يكون قابلاً للوصف ..
لكنَّ ثمةَ سِرًّا في أعمقِ أعماقِ النسق الفلسفيّ لابن عربيٍّ هو (الواحدُ الأحدُ المحايثُ للعالَم المتعالي عليه في آنٍ)، أمّا النسق الفلسفيّ لـ(دريدا) فهو يسبحُ على هاويةٍ بلا قرارٍ ساكنةٍ في سطح كلِّ نَصٍّ حيث لا يوجد ثَمَّ سِرٌّ بل ليس إلاّ الفراغُ المُطلَق ..
................
تعرّض (أيان ألموند) للقراءات التي تناولَت (دريدا) بوصفِ كتاباتِه منتميةً إلى التراثِ المِدراشيِّ القبّاليّ اليهوديّ أكثرَ من كونِها منتميةً إلى الفلسفة أو النقد الأدبي .. وذكرَ في غيرِ موضعٍ كيفَ دفعَ (دريدا) عن فلسفتِهِ هذه (التُّهمةَ) مببديًا سخريتَه من (اللاهوت السلبيّ) بكل تجلياته في المسيحية واليهودية من حيثُ هو نظامٌ متمركزٌ لوغوسيًّا رغمَ ما يبدو من ظاهرِهِ مختلفًا عن النظم اللاهوتية الإيجابية ..
.....................
الكتابُ شديدُ الغِنَى .. وأقلُّ ما يُقالُ عنه أنه يُيرُ شهيَّةَ القارئ المهتمّ بالمعرفة لقراءة (دريدا) وقراءة (ابن عربيٍّ)، فإن كان قد قرأهما فليُعِد قراءتَهما ..
أكثرُ من رائع ..

شكرًا للرائع أيان ألموند
والرائع حسام نايل.

[Sara-Maria · Rating 3 out of 5]

A very survey overview of some potential parallels between Ibn 'Arabi and Derrida. The comparison proceeds by exploring common metaphorical usages--with chapters devoted to Ibn 'Arabi and Derrida's stance on confusion, infinity and the secret--and Almond argues their similarities emerge out of their shared suspicion of metaphysics and rationality. I have a lot of trouble understanding what it is that makes comparison possible and I would have liked to see how both thinkers might address this. However, this text doesn't probe these implicit conditions, which is fine because it is so short, but it still is really confusing. Almond had somewhat more modest goals for this study, ending with a call for more attentiveness towards the "theological provenance of some of [deconstruction's] gestures", as Derrida's terms "cannot escape the echoes of God, cannot elude the ghost of the divine" (131, 3).

I did have a lot of fun with this book and learned a lot of words that may come in handy—like paralipsis, ta'til/apophatic (denudation of God's attributes), tashbih/cataphatic (overdeterminating God with positive attributes) and the root similarity between the Arabic word for reason ('aql) and fetter ('iqal).

[Mohammad Dashti · Rating 4 out of 5]

اشيد بالكاتب الذي عرض مواضيع صعبه ومتشظيه لمفكرين محيرين ضمن سياقات يشوبها الغموض، بكل سلاسه، دون افراط او تفريط.
الكتاب كان خالي نوعا ما التكلف -على عكس كتب هذا المجال- ونجح في عبور الحاجز الاصعب في الكتابة ضمن هذا السياق.

[Korhan Günsor · Rating 5 out of 5]

Ian Almond bu kitapta okurlarını; Chittick'in "İbnü'l-Arabî'nin Hayal Gücü Metafiziği" adlı kaynağından faydalanarak, o kadar Neo-Platoncu retoriği kullanıp da sekülerlikte hiç ödün vermeyen düşünür Jacques Derrida'nın "Yapı-Söküm" vizyonundaki en önemli kavramı olan "DifférAnce" üzerine teoloji ve negatif teoloji bağlamında bir takım çeşitlemelere maruz bırakıyor. Apayrı çağlardaki Derridean ve Akbarian metinlerin asenkron semantik paralelliği gerçekten de duyanları Orhan Pamuk'un Kara Kitap'ıyla yaptığı Derrida'nın fikrimizin hırsızlığı şakasına kanmaya itiyor. Fakat çok daha eski dönemde yaşamış olan "Sudûr" teorisinin kurucusu Helenistik peygamberimsi düşünür Plotinus'un sonraki tüm zamanlara yansımasının bir olgusallığı olduğunu Ian hemen hissettirecektir.

İbnü'l-Arabi, bazı geometrik ya da antropomorfik İslam teolojilerinin ve felsefelerinin "Hakk"ı sınırlayan imgeler inşa ettiğini savunur. Ona göre, Tanrı'nın doğasını veya "Hakkikat"i sistemli bir şekilde tanımlamaya çalışan felsefi ve teolojik çabalar, insan aklı Tanrı'nın sonsuzluğunu anlamada yetersiz kaldığı için başarısız olur. Halbuki "Hakk"ın anlamına ne olduğuna değil ancak negatif teoloji bağlamında ne olmadığına bakarak ilişiriz. Bu, Tanrı'nın radikal aşkınlığını ve içselliğini aynı anda kabul edebilme yetisiyledir. "Hakk" ve "DifférAnce", her iki düşünürün de gerçek, rasyonellik ve hermenötik doğası hakkında özdeşlik derecesinde uyumlarını fakat Mistizm'de çatıştıklarını gösterir. Derrida, Heidegger'in en temel Onto-Teoloji yaklaşımını benimser ve Onto-Teolojinin mistik "Causa-Sui" ilkesini seküler "DifférAnce"a yedirir. Negatif Teoloji bu işlemi mümkün kılan bir enstrümandır fakat Derrida'ya göre aksine bir amaç falan da değildir. Burada, kutsal metin dışındakilerin de birer anlam makinesi sayılmasıyla "Okumak yazmaktır!" mottosu, yazmadaki dogmatik öznesizliğin yerini okuyan her özne ile doldurup, Sufi ve "Yapı-Söküm" hermenötiklerini birbirinden ayırır; yegane sır bir sırrın olmamasıdır ki böylece her tür meta-anlatı da devriliverir: İşte amaç işte Yapı-Söküm!

Izutsu'nun Sufizm-Taoizm karşılaştırmasının aksine böylesine bir diyalektikle Almond, gayet Hegelian bir bütüncülük başarmış.

Bertrand Russel'ın da belirttiği üzere Yahudiler; mimari put, plastik sanattan put ya da yaşayan put olan siyasi tekil sembollerin yerini çağlar boyunca sürse de alacak olan milliyetçilik kavramını tarihte ilk uygulayan toplumdur. Bu bir metnin öznesiz bırakılarak kutsallaştırılmasıyla değişmezliğini garantiye alma illüzyonu ve çabasının olgusal sonucudur. Halbuki Post-Yapısal açıdan bakarsak; yazan asıl özne tarihte kaybolana dek ilahi olana ne kadar uzaklaştırılırsa uzaklaştırılsın, bir metin kendi kendine karışıklığa zaten asla uzaklaşılamıyan "DifférAnce" etkeni ile kapılacaktır. Derrida'nın çeviri hakkında yazdığı makalede Tevrat'ta Tekvin 11:1-9 kısım olan Babil Kulesinin yıkımı ve tek bir dünya dilinin birçok dile ayrılması incelenmektedir. Tanrı tarafından kültürlerin ve dillerin bölünmesinden çıkan karışıklık Samilerin tek isim totaliterizmini tehdit eden çeşitliliğin kasti girişini göstermektedir. Samilerin Tanrısı resmen hem kendisini hem bir kültürü Yapı-Söküm'e uğratmaktadır. Babil kulesinin tekrar inşasının Tanrı karşıtlığının aşırı fiziksel olmasından sakıncası açıkcası Samileri metafiziksel sistemler inşasına itmiştir. Hatta bu tekrar yapılaşma hem insanların hem de dil üzerinde kolonisel şiddet boyutuna varmıştır çünkü Tanrı kutsal metindeki ibareleriyle de sürekli Yapı-Söküm halindedir ve "DifférAnce" etkisiyle dağılım kendiliğinden ve soğuk bir şekilde olacakken bu metafiziksel paradoks fiziksel çabaları sürekli kızıştırmakta şiddeti çoğaltmaktadır.

İbnü'l-Arabi'ninse Nuh tufanının anlatıldığı Kuran'ın 71. ayetinin değerlendirmesi daha özgürlükçü bir sonuca götürmektedir. Ian Almond'ın 8 asır önceki bir tefsiri Yapı-Söküm sunma çabası bir apofeniden çok İslami ve Yahudi-Hristiyan teolojilerinin antinomisini vurgulamak olarak yorumlanmalı: İnanmayanların selde boğulmayı tercih etmelerinin bilgeliği Nuh'un gemisinin dar Onto-Teolojisinden kurtulup; adeta bir vecd halinde, Tanrı hayretiyle Tanrı'nın bilgisinin engin denizinde boğulmalarına imkan tanımaktadır. Buradaki teoloji diğerine göre kapsayıcıdır çünkü Sufi'nin Tanrısı hiçbir sıfatla tanımlanamadığı için farkları yok edendir. Köleliği köleden kaldıran Yapı-Söküm'cüdür.

Farklı teolojilerin antimonisi göstermek için yaptığımız kıyas gibi bu iki terimi kıyaslarsak şunları özetleyebiliriz: "Hakk" kavramının, Derrida'nın "DifférAnce" kavramına göre daha kapsayıcı olduğunu söylemek mümkün değildir. Ancak, Hakk kavramının, Tanrı'nın hem aşkın hem de içkin olduğunu vurgulaması, onu DifférAnce kavramına göre daha bütüncülcü bir yaklaşım sunar.

Fakat özellikle öznesi kaybolunca ve/veya özne enflasyonuna uğrayınca linguistik düzlemde kalan her şey çarçabuk "DifférAnce"a uğrar. Hegel'in bütüncülük anlayışı bile mesela, bir yandan farklılıkları bir araya getiren ve onları bütünleştiren bir güç olarak görülürken, diğer yandan da bu farklılıkları yok eden ve tek bir hakikate indirgeyen bir güç olarak da "DifférAnce"a uğramıştır. Bütüncülük anlayışı, totaliterizme dönüşme riski taşıyan semantik bir dağılıma uğramıştır. Riski azaltmak için, bu anlayışın eleştirel bir şekilde ele alınması gerekir. Bu anlayış, tek bir doğrunun olmadığını ve farklı bakış açılarının da kabul edilmesi gerektiğini vurgulamalıdır. Ayrıca, farklılıkların çatışma değil, zenginlik olarak görülmesi gerekir. "DifférAnce" etkisi ya da tehlikesi bir metini geliştirebileceği gibi hasta da edecek bir virüs gibi doğuştan metnin bünyesinde mevcuttur. Bunun tedavisi de Heideggerian "Destrüksiyon" yani "Yapı-Yıkım" asla değil "Dekonstrüksiyon" ya da "Yapı-Söküm"dür.

İşte amansız "DifférAnce"ın sonu gelmez yaratıcı etkisiyle doğan daimi karışıklık(Kaos) girdabındaki pek çok ölümcül risk faktörünü göz önünde bulundurarak, "Hakk"tan "Geist"a herhangi bir bütüncülük anlayışını, hem kapsayıcı hem de özgürlükçü bir şekilde değerlendirmek ancak yine sonu gelmez "Yapı-Söküm"le mümkündür. Bu hiç bitmeyen bir çaba, bir okuma yazma ve düşünce sürecidir ki işte Felsefe de hiç mezun vermeyecek böyle bir okuldur zaten.

[Grant Morgan · Rating 5 out of 5]

Insightful, in-depth, and clear (as much as is possible given the subject matter) "analysis". I really enjoyed seeing how well a few of my interests fit together. I appreciate that the author touched on other thinkers/threads in philosophy (Foucault, Eckhart, etc.) and the rigor/self-criticism that accompanied the most controversial claims.

[Mohamed Karaly · Rating 5 out of 5]

يتناول الكاتب أوجه الشبه بين ابن عربى وجاك دريدا، والتى تتمثل فى نقد العقلية الميتافيزيقية، التى تبحث عن مركز ثابت يتمحور حوله المعنى، وفى فكرة الحيرة،البلبلة والالتباس، والنظر إليها كعناصر ضرورية فى التعامل مع "المعنى"، لا كعوائق، وفى فكرة الفيض اللامتناهى من المعانى، ويكمن الفرق بينهما فى أن النص فى نظر ابن عربى يشمل فعلا معانى لا متناهية لأنه تجلّ للمطلق-الله، إنما عند دريدا هناك إمكانية لا متناهية لتوليد المعانى، فاللا تناهى فى إمكانية توليد المعنى وليس فى المعنى. ١
يرجع هذا اللا تناهى فى القدرة على توليد معانى لا مركزية إلى حقيقة أن كل عنصر فى اللغة يتحدد من شبكة من " الاختلافات" بينه وبين عناصر أخرى، وليس هناك من عنصر بسيط له معنى وحده، بدون إحالات. والدوال فى اللغة مرتبطة بمدلولات تُحيل بدورها لدوال أخرى، وهكذا بإحالات لا تنتهى. ويتمثل مشروع دريدا الفكرى فى نقد ما يسمى بالمركزية اللوجستية فى أفكار الفلاسفة والمفكرين السابقين، اللذين يفسرون النصوص، ويتناولون "المعنى" بافتراض حضور مباشر لعنصر ما بسيط بمثابة المركز الذى يتبلور حوله المعنى. ومشروع دريدا لتناول النصوص باعتبارها ماكينة لتوليد المعانى هو ما يسمى بالتفكيك. ولأن هذه الفلسفة تجاوزت البنية الواحدة لنص او لشىء ما، فإنها سُميت "ما بعد البنيوية"، فخلف الأشياء لا توجد بنية، ولكن تداخل بين بنى لا متناهية وتنازع بين قوى غير محددة. ٢
من أكثر الكتب التى ألهمتنى، وجعلتنى آخذ وقفات تأملية وسط القراءة وعينى مفتوحة فى ذهول من استقبال هذه الدفقة الشاعرية من الأفكار الممتعة ومن الحقائق، أو بمعنى أدق، اللا حقائق الجميلة المحررة. وكدت أهلل محتفيا فى أجزاء كثيرة بعبقرية هذه العقلية الفذة، عقلية هذا الفيلسوف العظيم، جاك دريدا. ٣

[غفران · Rating 4 out of 5]

الكتاب مميز
ويستحق قراءة متأنية واعية

[Hassan-Alkhateb · Rating 4 out of 5]

يتناول الكتاب اوجه الشبه بين الشيخ الاكبر محيي الدين بن عربي المنتمي تاريخيا الي مدرسة اللاهوت العربي في القرون الوسطى ومحور موضوعه (الله) والفيلسوف الفرنسي جاك دريدا المنتمي تاريخيا الي مدرسة التفكيك فيما بعد الحداثة المعاصرة ومحور موضوعه (الكتابة)، وعلى الرغم من تباعد السنين والاماكن استطاع المؤلف أيان الموند الجمع بينهما في مواطن عديدة تصل بهما الي حد التطابق قليلا في كتاب يتكون من مقدمة واربعة فصول وخاتمة، ويبدأ الفصل الاول في تتبع الروح الثورة لدىيهما على الميتافزيقا العقلية واي مرجعية عقلية صارمة تحد من قدرات العقل، ويستعرض انتقادات ابن العربي للمعتزلة والاشاعرة معا بوصفهم مشبهة او معطلة في اثبات او نفي الصفات لله، كذلك عند دريدا في انتقاده للمفكرين السابقين وخاصة اصحاب المذهب البنيوي وإمساكهم بنوع من الحضور الذاتي (مرجعية)، فيرى ابن عربي ان الله يوصف ولا يوصف في آن معا، ولا يحتمل أي من الحدين بمفرده سواء بالوصف او نفيه، ومن هنا بدأ نقده للفرق المختلفة في اتخاذها مسلك من الاتجاهين من منطلق ان كل اتجاه قائم على وهم وبناء فارغ وخواء، وهنا تلتقي الصوفيه مع التفكيك فيرى دريدا ان كل من يتيقن بأن النص يحضر بمعنى معين حضورا ذاتيا هو وهم وخواء حيث العلامة آلة توليد مستمرة ويستحيل الحضور الذاتي معها.

(الحق لا مثيل له ولا يتكرر) فابن عربي يستشهد بالاية القرآنية {كل يوم هو في شأن} وغير خاضع لاي عملية من عمليات المواءمة التي تجعله محدودا او مكررا، كذلك النص عند دريدا هو مستودع من الصور اللامتناهية التي لا تقبل التكرار او التعيين او التقييد ويرجع ذلك لسببين الاول وهو السياق فكل علامة ولفظ يتغير بتغير السياق الموجود فيه، اما الثاني في تصارع القوى الناتج عن العلامة اي كل علامة ونص يثبت بعكسه، فالحق يعرف من خلال ادراكنا للباطل وكذلك النور من خلال الظلام ومن هنا ينشأ من كل نص قوتين متصارعتين تجعل منه غير مستقر دلاليا بسبب تعدد المعاني ومستودع لا متناهي من الصور الغير مكررة.
استحالة الحق ، يرفض ابن عربي مبدأ الثنائية رفضا قاطعا من مبدأ استحالة الحق، فالحق يوصف ولا يوصف( التشبيه /التنزيه) لأن اي طرف من الثنائية يوجب بالضرورة الاحاطة بالحق وهذا مستحيل، اما اعتراض دريدا على الثنائية فبسبب خداعها وبأنها احكمت السيطرة على المعنى ( ادركنا الحق من خلال الباطل) وهذا وهم فالحق متغير ومختلف من فرد لاخر بل عند الفرد نفسه دائم التحرك من نقطة لاخرى، وبهذا يظل المعنى سر دائم التخفي يظهر عن نفسه بصور متعدد ولا يمكن القول على اي صورة منها بالحق اليقيني.

الفصل الثاني يستعرض المؤلف حالة البلبلة والفوضى عند الشيخ الاكبر ودريدا وكيف تحولت الفوضى عندهم من موقف سلبي الي اصابة الحق، فالحيرة كموقف ايجابي لابن عربي تبقي النفس على الاقل بعيدة عن الخطأ من خلال النأي عن الثنائية (مشبه/منزه)، وان حالة الحيرة في الوسط هي كبد الحقيقة والاداة الوحيدة لمعرفة الحق، وان ادراك الفرد الحقيقي لحالة الحيرة لا يبقيه في الحيرة بل يوصله للمعرفة، اما عند دريدا فالبلبلة هي حالة من السلام الحقيقي، لأنه يرى في الثنائية ( حق/باطل) استبداد لغوي من خلال اكتساب الحق قيمة ايجابية والباطل قيمة سلبية، وبالتالي يرفض هذا الاستبداد الذي لا ينتج الا الوهم لطبيعة الاختلاف والتغير المستمر للمعنى عند كل فرد، ويرى في الحيرة نوع من السلام او التساوي بين القوتين دون ان تفضيل واحدة عن الاخرى.

الفصل الثالث يبدأ فيه الحديث عن التأويل عن ابن عربي ودريدا ومدى ما وصل اليه التأويل المعاصر، ويطرح سؤال وجيه في علاقة فرضية موت الذات والمؤلف بالنتائج المترتبة عليها من فقدان القراء الثقة في المعاني الراسخة المتداولة بين الناس؟ خاصة وان الناس عبارة عن شبكات من الاعتقادات الراسخة فيما بينهم! قبل ان يجيب يمهد للتأويل عن علي بن ابي طالب والغزالي وكذلك عن اللاهوت التوراتي والمسيحي ثم يوضح مجمل قول ابن عربي في استجابة كل فرد على حدى للمعانى القرآنية حسب حالته ويعالجها معالجة ذاتية تتواءم مع ظروفه، وان الله قاصد بذلك ايصال المطلوب لكل قارئ حسب علاقته بربه وبهذا يبقى المعنى راسخا بشكل فردي لا بصورته الكلية، اما دريدا فيخرج من المأزق مثل ابن عربي ولكن بصورة اشمل من القرآن فيعمم تصوره على كل نص في انه قابل للعطاء بصورة فردية على كل فرد، ثم يتطرق لحالة التناقض عند ابن عربي في رؤيته الاحادية لتأويلاته بالصحة والشمول في حين انه يعترض على الفرق الاخرى لنفس الاسباب؟ كذلك دريدا في نفيه عن التأثر باللاهوت السلبي ونقده له في حين دفاعه عن اراءه لا يخلو من هذا التأير الواضح؟

الفصل الرابع يختتم الكاتب حديثه بالذوق والاعماق عند ابن عربي ودريدا وتحديدا ما يمثله السر في سياقهما، وكيف ان الحديث المستمر عن اللاحضور واللاتناهي من الصور المتعلقة بما يتخفى او يحجب لابد له ان يؤدي الي س��،هذا السر الضائع على الدوام كيف لنا ان نكتشفه، ةيتضح ان السر عندهما في النص او الذات الالهية يؤدي الي سر اعمق وابعد بل ان السر في الحقيقة انه لا يوجد سر.

2/7/2021

[Sencer Az · Rating 4 out of 5]

"Söz düşüncenin ruhtaki yankısı olması gibi,
ruhtaki düşünce de herhangi başka bir yerden bir yankıdır,"Yazma dünyadan feragat etmek, onu terk etmek,onu herhangi muhtemel mimesis'in kaynağı olarak bırakmak demektir."Yazmak . . . dünyadan dili geri çekmektir'
"Tanrı'yı idrakten aciz olduğunu idrak etmek, O'nu idrak etmenin ta kendisidir"
"Kendine bir aynada baktığında aynanın kendisini görmeyi dene ve bunu
yapamadığım keşfedeceksin ... Alıcı hakikatin aynasında kendi suretinden
başka bir şey göremez. O hakikatin kendisini göremez, bu mümkün değildir,
o sadece kendisini [asıl suretini] O'nda görebileceğini bilmesine rağmen.Ayna ve bakan kimsenin hadisesindeki gibi, o aynada suretini görür fakat aynanın kendisini göremez."

"Tanrı" dediğimiz şeyin her zaman Tanrı olamayabileceğini ve "Hakikat" dediğimiz şeyin her zaman doğru olamayabileceğini İbn Arabi ve Derrida üzerinden anlatıyor Ian Almond. Negatif teoloji ve apofatik söylem üzerinden ; söz,anlam ,öz ve varoluşun, yani buradalığın sonlu kategorilerinin ötesine bir üst-zorunluluk koymaya çalışıyor ve semantik bir deneme yapıyor.

[Sirius Black · Rating 5 out of 5]

Her ne kadar farklı olsalar da bu metin ibn arabi'nin ve derrida'nın "metni" ve anlamı ele alış açıları bakımından benzerliklerinden bahsediyor. Derrida bütün metinlere aynı tavırla yaklaşırken, İbn Arabi tabii ki kuran ve yaratıcı üzerine bir yaklaşıma haiz. Benzerlikleri kabaca, ikisi de tanrı/anlam'a ulaşmak için rasyonel aklın yetersiz kaldığını söylüyor.İkisi için de Hak/yazı kavranamaz mefhumlar. Hakk'ı bulmak için zahire bakmak bizi tam manasıyla batına götürmüyor. Tıpkı Derrida'nın metne bakarken anlamın sürekli ötelendiğini belirtmesi gibi (differance). İbn Arabi bu noktada kelamcıların karşısında duruyor. Hiçbir sıfat onu tanımlamak için yeterli değildir. O hem her şeyin içinde hem de üstündedir. Kelimelerle tanımlanamaz. Derrida da benzer bir şekilde negatif teolojiyle O'nu tanımlamamayı tercih ediyor. Son bir benzerlik de, metin sürekli anlam üreten bir şeydir. Onu okuyan kişi kadar anlam vardır.

[Hassan Zayour · Rating 4 out of 5]

I have always been fond of comparative studies, and this book is a perfect example of that. Comparative philosophy pre-requires a thorough understanding of seemingly different schools of thought, a deep analysis that permits one to uncover the underlying similarities, and the necessary technical skills to demonstrate the homologous nature of any given two systems. Professor Almond demonstrated excellent academic scholarship in this work and great humility to being open for new ideas. I think that the main message of this book would be something along that line, "What you think to be real might not necessarily be Real", and so on... His understanding of Derrida and Ibn Arabi is admirable, for he acknowledges the profoundness of these two minds without necessarily claiming a comprehensive perception of their philosophies.
It was such a lovely read.

[aslışah koçovalı · Rating 3 out of 5]

iç bayıcı

[Interzonatron · Rating 5 out of 5]

one of the most important books in my life. fundamentally changed me.

[نوفل عبدالله · Rating 5 out of 5]

مقاربات في صميم العمل التفكيكي وهروب كامل من الصرامة

[Adham deabes · Rating 5 out of 5]

كتاب شيق...ولكنه فلسفي وبه الكثير من المصطلحات الصعبه..

[Kozmosevren · Rating 4 out of 5]

Arabiyi tanımak güzeldi. Negatif analoji ve sır metaforu ilgimi çekti