What do you think?
Rate this book
Останній світ
В романі "Останній світ" сучасного австрійського письменника, філософа за освітою Крістофа Рансмайра (нар. 1954 р.) у своєрідній манері, з виразною проекцією на сьогодення змальовано трагічну історію давньогрецького поета-вигнанця Публія Овідія Назона. Вперше твір з'явився друком 1988 р. у серії "Інша бібліотека", що її укладає відомий німецький письменник Ганс Магнус Енценсбергер, і відтоді перекладений понад двадцятьма мовами світу.
208 pages, Hardcover
First published January 1, 1988
51 people are currently reading
2548 people want to read
About the author
Christoph Ransmayr
41 books124 followersBorn in Wels, Upper Austria, Ransmayr grew up in Roitham near Gmunden and the Traunsee. From 1972 to 1978 he studied philosophy and ethnology in Vienna. He worked there as cultural editor for the newspaper Extrablatt from 1978 to 1982, also publishing articles and essays in GEO, TransAtlantik and Merian. After his novel Die letzte Welt was published in 1988 he did extensive traveling in Ireland, Asia, North and South America. In 1994 he moved to West Cork, Ireland, as a friend offered him to lease a splendid house at the Atlantic coast for a very affordable rent, and also because of the artists exemption in the Irish income taxation. In 1997 Ransmayr read his short story Die dritte Luft oder Eine Bühne am Meer, written for this occasion, as keynote speech for the Salzburg Festival. After his marriage in the Spring of 2006 Ransmayr returned to live in Vienna.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 123 reviews
October 29, 2025
All times are one time and the past is frozen into the present.
The character of the novel, similar to the dreamer of The Circular Ruins by Jorge Luis Borges, roams among the ruins of The Last World conjuring up Ovid’s mythical images and ghosts out of nothingness.
The myths and legends are hidden inside our commonplace reality.
By now the herdsman was only dreaming his cow, and the Roman was dreaming the herdsman, and moon and mountains were mere chimeras – when the music suddenly broke off and a shadow appeared at Naso’s door, glided over the threshold, reached for the ax lying on the floor, leaped at the sleeping monstrosity. And struck.
Under the savage force of the ax blow the herdsman’s eyes fell away like scales, scattering into the corners, drops of quicksilver. The starry skull burst. Blood boiled out of its gaping wounds, washing away eye after eye, carrying with it retinas, tear ducts, and lashes. Long after the shadow had withdrawn without a sound into the courtyard and the night, the cow, spattered with its herdsman’s blood, got up and tugged the rope free from the slain man’s slowly opening fist. And escaped.
The character of the novel, similar to the dreamer of The Circular Ruins by Jorge Luis Borges, roams among the ruins of The Last World conjuring up Ovid’s mythical images and ghosts out of nothingness.
The myths and legends are hidden inside our commonplace reality.
August 8, 2025
In einen Vogel kann ich mich nicht verwandeln.
Ich kann nur über Landschaften des Gerölls wandern, die Stille einatmen und die Geier willkommen heißen.
Welche Ordnung hat Bestand? Keine der Menschen. Götter gibt es in diesem Buch nicht. Letztantworten bleiben aus.
Ransmayr schreibt ein Buch des Loslassens. Eine poetisch, fließende, rhythmische Form, die asynchron zum gewalttätigen Inhalt steht. Verfall ist allgegenwärtig. Und dennoch entfaltet sich formal ein Gefühl von Gleichmut, Weite und Schönheit.
Bildgesättigte Prosa, die entlastend auf mich wirkt, weil sie das unsichtbare Gerüst der menschlichen Ordnung nicht erneuert, sondern es verschwinden lässt. Keine Bedeutungszuschreibungen, keine Rollenvorgaben.
"Die letzte Welt" ist der Antipode zu "Moby Dick". Das Ozeanische wird zugelassen. Eine offene, ambivalente Bewegung, ohne Zielpunkt. Keine symbolische Struktur der Sinnproduktion.
Und diese Form trägt für mich so viel besser als die von Melville. Ein Echo als Hintergrundstruktur.
Ich denke, ich habe sehr vieles an Referenzen gar nicht mitbekommen und verstanden. Ovid's Metamorphosen kenne ich nicht. Ein eigenartiges Buch, zu dessen Inhalt mir sehr wenig einfällt.
Es trägt allein der Resonanzraum den Ransmayr öffnet. Die reine Wahrnehmung.
Ich kann nur über Landschaften des Gerölls wandern, die Stille einatmen und die Geier willkommen heißen.
Welche Ordnung hat Bestand? Keine der Menschen. Götter gibt es in diesem Buch nicht. Letztantworten bleiben aus.
Ransmayr schreibt ein Buch des Loslassens. Eine poetisch, fließende, rhythmische Form, die asynchron zum gewalttätigen Inhalt steht. Verfall ist allgegenwärtig. Und dennoch entfaltet sich formal ein Gefühl von Gleichmut, Weite und Schönheit.
Bildgesättigte Prosa, die entlastend auf mich wirkt, weil sie das unsichtbare Gerüst der menschlichen Ordnung nicht erneuert, sondern es verschwinden lässt. Keine Bedeutungszuschreibungen, keine Rollenvorgaben.
"Die letzte Welt" ist der Antipode zu "Moby Dick". Das Ozeanische wird zugelassen. Eine offene, ambivalente Bewegung, ohne Zielpunkt. Keine symbolische Struktur der Sinnproduktion.
Und diese Form trägt für mich so viel besser als die von Melville. Ein Echo als Hintergrundstruktur.
Ich denke, ich habe sehr vieles an Referenzen gar nicht mitbekommen und verstanden. Ovid's Metamorphosen kenne ich nicht. Ein eigenartiges Buch, zu dessen Inhalt mir sehr wenig einfällt.
Es trägt allein der Resonanzraum den Ransmayr öffnet. Die reine Wahrnehmung.
July 21, 2025
Ouf. Sprachlich brillant, aber zugleich rätselhaft. Ich fühlte mich von der intellektuellen Tiefe etwas überfordert. Die komplexe Struktur und die dichte Sprache fordern zum genauen Lesen und aktiven Mitdenken heraus. Das ovidische Repertoire im Anhang hilft beim Verständnis. Es stellt alle Figuren der Erzählung ihren Vorbildern aus Ovids Metamorphosen gegenüber.
Ich baue darauf, dass ich beim zweiten Lesen (irgendwann) dann mehr entdecke. Der ästhetische Genuss der bildmächtigen Sprache hat die Enttäuschung aufgewogen, diesmal noch keine allzu tiefen Einsichten gewonnen zu haben.
Ich baue darauf, dass ich beim zweiten Lesen (irgendwann) dann mehr entdecke. Der ästhetische Genuss der bildmächtigen Sprache hat die Enttäuschung aufgewogen, diesmal noch keine allzu tiefen Einsichten gewonnen zu haben.
January 30, 2019
Ransmajer je, bez sumnje, izuzetan pisac, velikog talenta, raskošne imaginacije i bogatog rečnika.
Povodeći se sugestijama da mu je upravo Poslednji svet najbolja knjiga, počela sam da ga čitam odavde. Nažalost. I sve probleme sam napravila sama: kako su mi Ovidijeve Metamorfoze u centru polja interesovanja poslednjih nekoliko godina, po Ransmajerovoj knjizi sam, sasvim nekorektno, lovila greške i kopala između redova, što me je opasno i dugo frustriralo. Ransmajerova fikcija, međutim, nije povezana sa Metamorfozama koliko recenzije tvrde, već je sasvim nezavisna priča samo inspirisana Ovidijem tj. idejom koju je on uobličio u svome najvećem delu. Istina je, međutim, da je i sam Ransmajer nedoslednošću doprineo zabuni u koju sam zapala jer mi je do kraja ostalo nejasno šta je hteo - ok, dao je glavne tj. imenovane likove u mini rečniku na kraju, ali, na kog je čitaoca onda računao: na onog ko Metamorfoze zna napamet ili na onog koji treba da zna samo to što piše u pozadinskom glosaru? Kako će, onda, taj drugi razumeti detalje iz mitova koje nije naveo, na primer oko Arahninog dospeća, Kotin san sa paunovima i kravom ili perut koja napada Eho. Kao autorovu fikciju? Pa, to malo nije fer, gospodine pišče.
Koliko god mi bilo drago što je napisao omaž Ovidiju, duboko ne sviđa mi se što se ovako eksplicitno oslanjao na njega, jer sam uverena da je imao snage i pameti da sve izvuvija metaforama. Najviše mi je smetalo oponašanje Ovidijevog preterivanja koje Ransmajeru pristaje još manje nego li samom Ovidiju.
Ne umem da artikulišem razloge, ali mi se čini da je Zlatko Krasni mogao još malkice da izbrusi ovaj prevod, kako bismo se do kraja rastočili u zaista sjajnim slikama kojih je puno i veličanstveno grozomornih. Ako ne on, onda makar lektor – da ispravi klasična imena (kakvi Marsijas i Batus, tako vam Jupitera?), da odluči kako će deklinirati toponim Tome i tu i tamo još koju sitnicu.
Ako postupite pametno i ne idete dalje od onoga što u ovom romanu piše, neometano ćete uživati u svojevrsnom zombi Amarkordu i pripadajućoj alegoriji, koja se može projektovati na svašta. Ako ste, pride, veći ljubitelj magičnosti i fantazmagorije od mene, velike su vam šanse da budete kompletno oduševljeni. Pošto mislim da Ransmajer zaista zavređuje svačiju pažnju, usudila bih se: Poslednji svet je čemerna teskoba kafkijanske neumitnosti raskvašena i natrula od pljuskova iz Makonda.
Nadam se da će mi naredni roman ovog pisca opravdati početnu tvrdnju, a do tada veoma trojka plus, koju prevodim u 4 zvezdice.
E, da: Išiguro, sve i da ga zakite sa još tri Nobela, može samo da čita i plače od ljubomore, brišući suze stranicama svoga Zakopanog džina.
Povodeći se sugestijama da mu je upravo Poslednji svet najbolja knjiga, počela sam da ga čitam odavde. Nažalost. I sve probleme sam napravila sama: kako su mi Ovidijeve Metamorfoze u centru polja interesovanja poslednjih nekoliko godina, po Ransmajerovoj knjizi sam, sasvim nekorektno, lovila greške i kopala između redova, što me je opasno i dugo frustriralo. Ransmajerova fikcija, međutim, nije povezana sa Metamorfozama koliko recenzije tvrde, već je sasvim nezavisna priča samo inspirisana Ovidijem tj. idejom koju je on uobličio u svome najvećem delu. Istina je, međutim, da je i sam Ransmajer nedoslednošću doprineo zabuni u koju sam zapala jer mi je do kraja ostalo nejasno šta je hteo - ok, dao je glavne tj. imenovane likove u mini rečniku na kraju, ali, na kog je čitaoca onda računao: na onog ko Metamorfoze zna napamet ili na onog koji treba da zna samo to što piše u pozadinskom glosaru? Kako će, onda, taj drugi razumeti detalje iz mitova koje nije naveo, na primer oko Arahninog dospeća, Kotin san sa paunovima i kravom ili perut koja napada Eho. Kao autorovu fikciju? Pa, to malo nije fer, gospodine pišče.
Koliko god mi bilo drago što je napisao omaž Ovidiju, duboko ne sviđa mi se što se ovako eksplicitno oslanjao na njega, jer sam uverena da je imao snage i pameti da sve izvuvija metaforama. Najviše mi je smetalo oponašanje Ovidijevog preterivanja koje Ransmajeru pristaje još manje nego li samom Ovidiju.
Ne umem da artikulišem razloge, ali mi se čini da je Zlatko Krasni mogao još malkice da izbrusi ovaj prevod, kako bismo se do kraja rastočili u zaista sjajnim slikama kojih je puno i veličanstveno grozomornih. Ako ne on, onda makar lektor – da ispravi klasična imena (kakvi Marsijas i Batus, tako vam Jupitera?), da odluči kako će deklinirati toponim Tome i tu i tamo još koju sitnicu.
Ako postupite pametno i ne idete dalje od onoga što u ovom romanu piše, neometano ćete uživati u svojevrsnom zombi Amarkordu i pripadajućoj alegoriji, koja se može projektovati na svašta. Ako ste, pride, veći ljubitelj magičnosti i fantazmagorije od mene, velike su vam šanse da budete kompletno oduševljeni. Pošto mislim da Ransmajer zaista zavređuje svačiju pažnju, usudila bih se: Poslednji svet je čemerna teskoba kafkijanske neumitnosti raskvašena i natrula od pljuskova iz Makonda.
Nadam se da će mi naredni roman ovog pisca opravdati početnu tvrdnju, a do tada veoma trojka plus, koju prevodim u 4 zvezdice.
E, da: Išiguro, sve i da ga zakite sa još tri Nobela, može samo da čita i plače od ljubomore, brišući suze stranicama svoga Zakopanog džina.
September 29, 2022
третій класичний постмодерністський роман в Європі (поміж "Ім'я рози" та "Запахи"). важливий неісторичний підхід, де історія Овідія розказана з сучасними деталями (зокрема, є кінематограф)+переосмисленням його "Метаморфоз". як завжди прекрасний переклад Логвиненка+неквапний, злегка сновидний стиль, тому я й читав його в потягах на ніч :)
July 30, 2022
Il mondo estremo è la storia di un viaggio sulle tracce di Ovidio da Roma a Tomi, dove il poeta era stato esiliato. Cotta, il protagonista, cerca a Tomi il poeta ma anche una copia delle Metamorfosi, gli stessi abitanti del luogo sono esuli da qualche parte, capitati lì per caso o alla ricerca di qualcosa. La cittadina sul Mar Nero si rivelerà nel corso del romanzo una specie di terra di mezzo, un buco nero che ingoia quelli che vi si avvicinano, il posto nel quale il poeta romano ha realizzato la sua formula alchemica riuscendo a passare dalla finzione letteraria alla vita vera trasfigurando la realtà, così che ora la sua opera si rivela in tutta la sua potenza: una specie di virus che contagia chi viene in contatto con lei. L'arte, sembra dirci Ransmayr, è una forza che non può essere contenuta, si può ridurre al silenzio l'artista ma non impedire alla sua creazione di parlare, toccare le anime e cambiare le persone.
Con grande originalità l'autore "piega" il tempo alle necessita della trama, facendo in modo che passato e presente, memoria storica e finzione si incontrino sul territorio della letteratura dando vita a qualcosa di diverso e perfettamente riuscito.
Il mondo estremo è un romanzo postmoderno ma al tempo stesso difficile da definire perché ha aspetti che lo possono avvicinare anche ad altri generi quali il distopico o il realismo magico. Al di là di uno sterile tentativo di catalogazione dell'opera, essa sorprende per la ricchezza di spunti che offre al lettore e per la capacità dell'autore di armonizzare tanta abbondanza. È un libro sulla forza della poesia, contro il potere e le dinamiche che lo sottendono e sull'esilio, un ottimo romanzo caratterizzato da una scrittura raffinata, forse penalizzato dl fatto che a tratti può apparire eccessivamente manierata.
Con grande originalità l'autore "piega" il tempo alle necessita della trama, facendo in modo che passato e presente, memoria storica e finzione si incontrino sul territorio della letteratura dando vita a qualcosa di diverso e perfettamente riuscito.
Il mondo estremo è un romanzo postmoderno ma al tempo stesso difficile da definire perché ha aspetti che lo possono avvicinare anche ad altri generi quali il distopico o il realismo magico. Al di là di uno sterile tentativo di catalogazione dell'opera, essa sorprende per la ricchezza di spunti che offre al lettore e per la capacità dell'autore di armonizzare tanta abbondanza. È un libro sulla forza della poesia, contro il potere e le dinamiche che lo sottendono e sull'esilio, un ottimo romanzo caratterizzato da una scrittura raffinata, forse penalizzato dl fatto che a tratti può apparire eccessivamente manierata.
July 20, 2010
Ovid offers great material- the sexy wunderkind poet who mysteriously enraged the Emperor and got banished to the end of the world, whose works inspired Christopher Marlowe's loveliest lyrics, most of Shakespeare's plays and provided the only emotionally meaningful response to 9/11 in New York.
So why are novels about him such a snore?
The Last World is another David Malouf clone (tho as it predates DM's Ovid book, maybe it's its inspiration). Pages and pages of descriptions of the pits of the earth that John McEnroe used to yell about, "characters" loaded down with allegorical baggage, postmodernist readjustments to the narrative so you lose all sense of caring. I find such stuff fun, but only when it serves a purpose. The only sane way to describe the junta in Chile was through magical realism, the only way to express Einstein's impact is through dreams...but I don't think the only, or even an acceptable, way to imagine Ovid is by boring the reader to tears.
Ovid's shocking. And FUN. Can't some novelist out there let him rip?
So why are novels about him such a snore?
The Last World is another David Malouf clone (tho as it predates DM's Ovid book, maybe it's its inspiration). Pages and pages of descriptions of the pits of the earth that John McEnroe used to yell about, "characters" loaded down with allegorical baggage, postmodernist readjustments to the narrative so you lose all sense of caring. I find such stuff fun, but only when it serves a purpose. The only sane way to describe the junta in Chile was through magical realism, the only way to express Einstein's impact is through dreams...but I don't think the only, or even an acceptable, way to imagine Ovid is by boring the reader to tears.
Ovid's shocking. And FUN. Can't some novelist out there let him rip?
December 29, 2019
Große Literatur: Philosophisch tief, stilistisch meisterhaft. Ein gelungenes Beispiel für den kreativen Umgang mit der literarischen Tradition...
April 21, 2023
Hätte ich Ovid's Metamorphosen bereits gelesen, wäre der Genuss gewiss noch größer gewesen - doch auch so war es eine äußerst anregende und herausfordernde Lektüre. Wie man es vom Autor gewohnt ist.
January 17, 2011
I am a bit sick of reading rubbish over-written novels at the moment. The Last World attempts to retell the final story of Ovid, Metamorphoses, by describing the travels of Cotta, who visits the town of his exile in Greece (?). Tomi, the Iron making town, is a weird anachronism of a place, with projectors and films but no cars or electric lights. Essentially Cotta talks to lots of people, spends three pages describing the dissolving of slugs with vinegar, and getting a little spooked by his over-active imagination. None of it is interesting, and the description throughout is so rich that is makes me want to vomit. There are two many metaphors, which I assume are clever references to Ovid (which I haven't yet read, I must add). I don't think it's enough to make clever obscurities the key to a book - it should still read well and drag you into it's narrative regardless. This utterly failed in this respect, and what should have been a quick read too way longer than expected. Poor.
January 5, 2015
ترجمهی فارسی Die letzte Welt را با نام «جهان آخر» به پیشنهاد و لطف «فرزاد فربد» گرامی خواندم که کتاب را به من هدیه کرد. ترجمهی کتاب کاری است از «محمود حدادی»، مترجم خوشنام و زبردست آلمانی، که توسط انتشارات پریان چاپ و منتشر شده است.
در طی خواندن کتاب، جابهجا درگیری دغدغهی دقت مترجم را با متن پیچیده میدیدم و پس از مدتها ترجمهای را دیدم که نثر در آن از اهمیتی به اندازهی انتقال برخوردار بود. در حدی که به نظرم فارسینویسان میتوانند از آن بیاموزند.
مثل بیشتر آنهایی که دغدغهی ژانر دارند، خیلی وقتها با ارجاع از متنهای ژانری، سر و کارم با اسطورهها افتاده است. یکی از جالبترین روایتهای اسطوره، نسخهی اویدیوس، شاعر رومی بوده است که شعر اساطیریاش، دگردیسیها را در زمانی سرود که اگوستوس قیصر خود را خدا خواند و از معبد ژوپیتر، راهرویی مستقیم به معبد خدایی خود کشید.
سرودن منظومهی اساطیری کار تازهای نبود، اما یکی از جذابیتهای دگردیسیها، بازگشتی است که انگار به نقطهی شروع اسطوره، زمان تلاش انسان اولیه برای ادراک نیروهای طبیعی، داشته است. خدایان اوید گویا چهره ندارند و همگی مثل اعضای یک خانوادهی نیروهای طبیعی به تصویر کشیده میشوند.
کریستف رانسمایر، نویسندهی جهان آخر، داستان تبعید اوید به سواحل سنگی دریای سیاه را، به قرن بیستم میلادی کشیده است و اگوستوس را بر مسند خدایی دیوانسالاری هزارتویی امپراطوری رومی نشانده است که متروپولیسی در میانهی قرن بیستم میلادی پایگاه قدرت اوست و پروژههای عمرانیاش، هدیه به مردم روم.
کوتا که به نقل از نمایهی انتهای کتاب، گویا کوتا ماکسیموس مسالینوس، شاگرد و مرید اویدیوس بود، پس از تبعید اوید که در کتاب ناسو (پوبلیوس اویدیوس ناسو) خوانده میشود، به دنبال دیدار او و یافتن سرنخی از کتاب آخرش اوید، راهی شهر آهنگران و معدنکاوان، تومی در کرانهی دریای سیاه میشود.
اوید کتاب دگردیسیها را در دلتنگی شنیدن خبر تبعیدش، در خانهی رمش سوزانده است و مردم تنها بخشهایی منتخب از آن را در جلسههای خواندن کتاب است که شنیدهاند.
کوتا در تومی اثری از ناسو نمییابد، اما خواننده نخستین ردپای دگردیسی را در داستان حس میکند. شهری با ساکنانی که انگار اسمهای یونانی دارند، اما همین ساکنانی که سرگرمیشان فیلمهای سالانهی سینماچی دورهگردی علیل است، از خود اسطورههای اولیه آمدهاند و به روایت ناسوی کتاب در دگردیسیهای جهان آخر، تن میدهند.
«اکو بلند گفت پس از طوفانی که در راه است و همه چیز را نابود خواهد کرد، از مشتی سنگ نسلی نو سر برمیدارد- ناسو این آینده را در یک روز زمستانی از شعلههای آتش برای او پیشگویی کرده است، از هر سنگدانه یک غول.»
در طی خواندن کتاب، جابهجا درگیری دغدغهی دقت مترجم را با متن پیچیده میدیدم و پس از مدتها ترجمهای را دیدم که نثر در آن از اهمیتی به اندازهی انتقال برخوردار بود. در حدی که به نظرم فارسینویسان میتوانند از آن بیاموزند.
مثل بیشتر آنهایی که دغدغهی ژانر دارند، خیلی وقتها با ارجاع از متنهای ژانری، سر و کارم با اسطورهها افتاده است. یکی از جالبترین روایتهای اسطوره، نسخهی اویدیوس، شاعر رومی بوده است که شعر اساطیریاش، دگردیسیها را در زمانی سرود که اگوستوس قیصر خود را خدا خواند و از معبد ژوپیتر، راهرویی مستقیم به معبد خدایی خود کشید.
سرودن منظومهی اساطیری کار تازهای نبود، اما یکی از جذابیتهای دگردیسیها، بازگشتی است که انگار به نقطهی شروع اسطوره، زمان تلاش انسان اولیه برای ادراک نیروهای طبیعی، داشته است. خدایان اوید گویا چهره ندارند و همگی مثل اعضای یک خانوادهی نیروهای طبیعی به تصویر کشیده میشوند.
کریستف رانسمایر، نویسندهی جهان آخر، داستان تبعید اوید به سواحل سنگی دریای سیاه را، به قرن بیستم میلادی کشیده است و اگوستوس را بر مسند خدایی دیوانسالاری هزارتویی امپراطوری رومی نشانده است که متروپولیسی در میانهی قرن بیستم میلادی پایگاه قدرت اوست و پروژههای عمرانیاش، هدیه به مردم روم.
کوتا که به نقل از نمایهی انتهای کتاب، گویا کوتا ماکسیموس مسالینوس، شاگرد و مرید اویدیوس بود، پس از تبعید اوید که در کتاب ناسو (پوبلیوس اویدیوس ناسو) خوانده میشود، به دنبال دیدار او و یافتن سرنخی از کتاب آخرش اوید، راهی شهر آهنگران و معدنکاوان، تومی در کرانهی دریای سیاه میشود.
اوید کتاب دگردیسیها را در دلتنگی شنیدن خبر تبعیدش، در خانهی رمش سوزانده است و مردم تنها بخشهایی منتخب از آن را در جلسههای خواندن کتاب است که شنیدهاند.
کوتا در تومی اثری از ناسو نمییابد، اما خواننده نخستین ردپای دگردیسی را در داستان حس میکند. شهری با ساکنانی که انگار اسمهای یونانی دارند، اما همین ساکنانی که سرگرمیشان فیلمهای سالانهی سینماچی دورهگردی علیل است، از خود اسطورههای اولیه آمدهاند و به روایت ناسوی کتاب در دگردیسیهای جهان آخر، تن میدهند.
«اکو بلند گفت پس از طوفانی که در راه است و همه چیز را نابود خواهد کرد، از مشتی سنگ نسلی نو سر برمیدارد- ناسو این آینده را در یک روز زمستانی از شعلههای آتش برای او پیشگویی کرده است، از هر سنگدانه یک غول.»
August 16, 2018
Fantasievolle Geschichte mit historischen Persönlichkeiten
Wenn etwas auf dieses Buch zutrifft, dann, dass es auf alle Fälle sehr historisch ist. Nicht nur der Römer Cotta (unser Protagonist), den es tatsächlich gegeben haben soll, auch der römische Dichter Ovid und Kaiser Augustus wirken in diesem Roman, der sich etwa 8 nach Christus abspielt, mit.
»Die letzte Welt« war eine Leihgabe von meinem Onkel, der sehr begeistert vom Inhalt war. In meinem Kopf hat der Roman ebenfalls beeindruckende Bilder heraufbeschworen, denn der Erzählstil des Autors ist relativ bildmächtig, wenn auch manchmal etwas mühsam, da viele sehr lange, auch verschachtelte, Sätze darin ihren Platz haben. Außerdem wirkt der Schreibstil sehr historisch, wie aus der Zeit gefallen – also der Zeit, in der die Handlung stattfindet, absolut angepasst. Nichtsdestotrotz hat sie auch was ganz eigenes. Möglicherweise ist das der generelle Stil des Autors, das weiß ich aber nicht, da dies mein erstes Buch von Ransmayr war.
Die Handlung an sich hat mir nicht immer gut gefallen. Teilweise ist sie SEHR fantasievoll. Mit der Realität hatte das dann nicht mehr viel zu tun. Außerdem sind die Charaktere in dieser Geschichte alle – ohne Ausnahme! – ziemlich eigenartige, teils unheimliche Gestalten, deren Beweggründe und Verhalten ich selten verstehen oder auch nur nachvollziehen konnte. Meist wurde ich überrascht, wenn dieses oder jenes getan oder gesagt wurde. Die Phrase »Total aus der Zeit gefallen« passt hier wie die Faust aufs Auge.
»Die letzte Welt« ist ein Roman, bei dem ich zwiegespalten bin. Soll ich ihn weiterempfehlen, soll ich es lieber sein lassen?
Ich glaube, dass der Schreibstil des Autors schon mal absolute Geschmackssache ist. Die manchmal doch recht fantasyreiche Handlung ist vielleicht ebenso nicht jedermanns Sache, das muss erwähnt werden. Ansonsten schafft es Ransmayr wunderbar, zumindest bei mir, mit seiner Geschichte herrliche Bilder entstehen zu lassen. Bilder, die man sich vermutlich nicht so häufig vorstellt, da das Setting ein eher seltenes und weniger attraktives ist: Tomi, die eiserne Stadt. Mit den Charakteren bin ich leider nicht ganz warm geworden, mit dem Protagonisten Cotta noch am meisten, aber selbst der blieb mir bis zuletzt eher fern. Drei Sterne für diesen teilweise recht beeindruckenden Roman finde ich an dieser Stelle auf jeden Fall angebracht.
Wenn etwas auf dieses Buch zutrifft, dann, dass es auf alle Fälle sehr historisch ist. Nicht nur der Römer Cotta (unser Protagonist), den es tatsächlich gegeben haben soll, auch der römische Dichter Ovid und Kaiser Augustus wirken in diesem Roman, der sich etwa 8 nach Christus abspielt, mit.
»Die letzte Welt« war eine Leihgabe von meinem Onkel, der sehr begeistert vom Inhalt war. In meinem Kopf hat der Roman ebenfalls beeindruckende Bilder heraufbeschworen, denn der Erzählstil des Autors ist relativ bildmächtig, wenn auch manchmal etwas mühsam, da viele sehr lange, auch verschachtelte, Sätze darin ihren Platz haben. Außerdem wirkt der Schreibstil sehr historisch, wie aus der Zeit gefallen – also der Zeit, in der die Handlung stattfindet, absolut angepasst. Nichtsdestotrotz hat sie auch was ganz eigenes. Möglicherweise ist das der generelle Stil des Autors, das weiß ich aber nicht, da dies mein erstes Buch von Ransmayr war.
Die Handlung an sich hat mir nicht immer gut gefallen. Teilweise ist sie SEHR fantasievoll. Mit der Realität hatte das dann nicht mehr viel zu tun. Außerdem sind die Charaktere in dieser Geschichte alle – ohne Ausnahme! – ziemlich eigenartige, teils unheimliche Gestalten, deren Beweggründe und Verhalten ich selten verstehen oder auch nur nachvollziehen konnte. Meist wurde ich überrascht, wenn dieses oder jenes getan oder gesagt wurde. Die Phrase »Total aus der Zeit gefallen« passt hier wie die Faust aufs Auge.
»Die letzte Welt« ist ein Roman, bei dem ich zwiegespalten bin. Soll ich ihn weiterempfehlen, soll ich es lieber sein lassen?
Ich glaube, dass der Schreibstil des Autors schon mal absolute Geschmackssache ist. Die manchmal doch recht fantasyreiche Handlung ist vielleicht ebenso nicht jedermanns Sache, das muss erwähnt werden. Ansonsten schafft es Ransmayr wunderbar, zumindest bei mir, mit seiner Geschichte herrliche Bilder entstehen zu lassen. Bilder, die man sich vermutlich nicht so häufig vorstellt, da das Setting ein eher seltenes und weniger attraktives ist: Tomi, die eiserne Stadt. Mit den Charakteren bin ich leider nicht ganz warm geworden, mit dem Protagonisten Cotta noch am meisten, aber selbst der blieb mir bis zuletzt eher fern. Drei Sterne für diesen teilweise recht beeindruckenden Roman finde ich an dieser Stelle auf jeden Fall angebracht.
April 14, 2023
How lucky I was that Christoph Ransmayr’s The Last World: a Novel with an Ovidian Repertory happened to be on my shelves when I read of its translator, John E. Woods’, passing last week. It’s a singular historical fiction in many ways. It is full of intentional anachronisms, its subject is nowhere to be seen, it is a quest without a goal, its third-person narrator is only parti-omniscient, and there is almost no dialogue (which makes most historical fiction embarrassing). This is a dark novel, given light by its incredible translation. A 4.5.
December 14, 2024
Nu am lasat-o din mana, atat de mult m-a fascinat cu povestea, cu lentoarea, cu tumultul, cu referintele culturale ale Greciei si Romei Antice.
January 16, 2021
Valoda grāmatā ir tik skaista, ka apraudāties. Autors gan jau, ka čaneloja savu iekšējo dzejnieku, rakstot par Ovīdija meklējumiem. Stāstā tēli ar mītos balstītiem vārdiem dzīvo it kā reālā pasaulē, bet visam pāri virmo neliela apokalipsīte. Grāmatā sekojam līdzi Kotam, kurš ir "viens no daudziem". Meklēt Ovīdiju viņš devies, iespējams, aiz garlaicības.
November 16, 2020
Erste Gedanke nach dem Lesen (bzw. stetiger Gedanke während des Lesens): WAT.
Also... das Spiel mit den Zeitebenen war cool gemacht und so, aber... Junge. Überhaupt nicht mein Ding. Hätte ich persönlich nicht freiwillig gelesen, aber hey. Geschmäcker sind verschieden.
Also... das Spiel mit den Zeitebenen war cool gemacht und so, aber... Junge. Überhaupt nicht mein Ding. Hätte ich persönlich nicht freiwillig gelesen, aber hey. Geschmäcker sind verschieden.
May 4, 2016
Загальне враження: трохи дивний роман. Але цікавий.
За основу автор узяв історію Овідія, зокрема його "Метамопфози" і вигнання з Риму на північ. За якийсь час у Рим приходить вістка, що нібито Овідій помер у м. Томи, де жив після вигнання, і один з його прихильників - головний герой Котта вирушає туди, аби знайти текст недописаних і спалених "Метаморфоз". У залізному місті на краю світу Котта переживає усілякі дивні подіі і переміни, втім Овідія не знаходить, а тільки його слугу Піфагора і обписані всякими странностями клаптики тканини. Люди в місті теж вкрай странні, але то дрібниці порівняно із странністю хронотопу цього роману, особливо його часової складової. Події відбуваються в давньоримській імперії, але в ній є кінескопи, парові двигуни, електрика і акумулятори. Можна було би собі уявити 20 століття з давньоримською культурою, але іншої техніки нема, а побут узагалі античний, що в Томах, що в Римі. Так що час - це таке міжчасся, що врешті гарно пасує до ідеї метаморфоз.
Тепер вернемся до людей. Всі герої мають античні імена і свої античні прототипи в античній історії чи міфології й у "Метаморфозах" Овідія. Про це можна дізнатися в заключній частині книжки, що має назву: "Овідіїв репертуар". Тому якщо вам попаде в руки Рансмайр, особисто я рекомендую спершу пригадати Овідія. Я цього не зробила, бо не знала, про що роман, бггг, і всю дорогу відчувала цю нестачу пам'яті, що ж там було в "Метаморфозах", бо хоч я їх і читала, але з 3 курсу вже ніц не пам'ятаю. І отже з тими людьми стаються всякі дивні речі, але потім вони виявляються повністю в контексті історії чи міфології.
Кінець цієї книжки закономірний, але при цьому такий змазаний, що за три дні після завершення я не годна його згадати. І попри всі ці дивні штуки книжка цікава і навіть динамічна, є щось таке, що заставляє читати далі: то Котта знайшов Овідія, чи ні? Ну, і власне, що з тим було? На деякі питання у відгуках краще не відповідати, аби не спойлити :)
Читати? Попри всі ті странності, які я описала вище, книжка мені сподобалася, тому так, читайте, на здоров'я, спершу Овідія, потім Рансмайра і насолоджуйтеся ;)
July 12, 2024
Wenn du jemand bist, der vorher wenig Berührungspunkte mit antiken Mythen hat, dann ist Ransymayrs' "Letzte Welt" eine tolle Gelegenheit, sich diesen anzunähern. Jene, die sich in Mythen auskennen, werden dieses Buch nochmal anders lesen als ich, was ich sehr spannend finde.
Der Autor bezieht sich in seinem Roman auf Ovids "Metamorphosen" und schildert die Jahre nach der Verbannung des Dichters Ovid nach Tomi (eigentlich Tomis, heute Constanta an der Schwarzmeerküste in Rumänien) aus Rom durch Augustus.
Wir Lesende belgeiten den Freund Ovids Cotta (den es auch tatsächlich gegeben hat) nach Tomi, der sich auf die Suche nach seinem Freund macht und vor allem auch nach dem Text der "Metamorphosen". In Tomi geschehen merkwürdige Dinge: der Sohn der Krämerin wird eines Morgens zu Stein verwandelt aufgefunden; Bewohner von Tomi verwandeln sich in Vögel und flüchten; und Cotta hört sowohl in Erzählungen wie auch erlebt er in Träumen Geschehnisse, die ebenso in Ovids Erzählungen auftauchen.
Ransmayr lässt in seinem Text Figuren zu Wort kommen, die alle auch bei Ovid vorkommen. Bei der "letzten Welt" kommt ihnen aber gleichzeitig eine Funktion von Dorfbewohnern Tomis zu. Interessant ist dabei, dass niemand in diesem Ort aufgewachsen ist, alle kommen sie woanders her und haben eine bewegte Geschichte.
Was ich so interessant an dem Roman fand, er feiert in meiner Sicht die Erzählung, den Traum, wie auch das gewebte Bild einer taubstummen Weberin. Die Geschichten, die Cotta daraus erfährt, sind ebenso wirklich wie vermeintliche Tatsachen.
Ich fragte mich auch, ob der Roman etwas Dystopisches hat: immer wieder holt sich die Natur die Orte Tomi oder Trachila, das Bergdorf, zurück. Was bleibt von diesem Roman? Für mich vor allem die mythischen Erzählungen, die sich in unser kollektives Gedächtnis eingeprägt haben und von Ransmayr ganz ohne Anstrengung in seinen Text eingewoben wurden.
Der Autor bezieht sich in seinem Roman auf Ovids "Metamorphosen" und schildert die Jahre nach der Verbannung des Dichters Ovid nach Tomi (eigentlich Tomis, heute Constanta an der Schwarzmeerküste in Rumänien) aus Rom durch Augustus.
Wir Lesende belgeiten den Freund Ovids Cotta (den es auch tatsächlich gegeben hat) nach Tomi, der sich auf die Suche nach seinem Freund macht und vor allem auch nach dem Text der "Metamorphosen". In Tomi geschehen merkwürdige Dinge: der Sohn der Krämerin wird eines Morgens zu Stein verwandelt aufgefunden; Bewohner von Tomi verwandeln sich in Vögel und flüchten; und Cotta hört sowohl in Erzählungen wie auch erlebt er in Träumen Geschehnisse, die ebenso in Ovids Erzählungen auftauchen.
Ransmayr lässt in seinem Text Figuren zu Wort kommen, die alle auch bei Ovid vorkommen. Bei der "letzten Welt" kommt ihnen aber gleichzeitig eine Funktion von Dorfbewohnern Tomis zu. Interessant ist dabei, dass niemand in diesem Ort aufgewachsen ist, alle kommen sie woanders her und haben eine bewegte Geschichte.
Was ich so interessant an dem Roman fand, er feiert in meiner Sicht die Erzählung, den Traum, wie auch das gewebte Bild einer taubstummen Weberin. Die Geschichten, die Cotta daraus erfährt, sind ebenso wirklich wie vermeintliche Tatsachen.
Ich fragte mich auch, ob der Roman etwas Dystopisches hat: immer wieder holt sich die Natur die Orte Tomi oder Trachila, das Bergdorf, zurück. Was bleibt von diesem Roman? Für mich vor allem die mythischen Erzählungen, die sich in unser kollektives Gedächtnis eingeprägt haben und von Ransmayr ganz ohne Anstrengung in seinen Text eingewoben wurden.
January 1, 2022
C'è l'impero romano ma ci sono i microfoni, c'è il cinema, ci sono autobus e quotidiani. Ma come? Direte voi. Robe matte! Rispondo io.
Ransmayr scrive la storia di un tizio, che va a Tomi(Costanza) a cercare Ovidio, il poeta delle Metamorfosi.
Gli abitanti di Tomi sono persone comuni ma hanno nomi e caratteristiche di personaggi della storia e della mitologia greco-romana; Pitagora è il servo matto di Ovidio, Ade è il becchino del paese, sua moglie Proserpina fa la gatta morta con gli altri, Fama è la merciaia pettegola, Eco non si sa da dove venga e si esprime solo ripetendo le parole che sente. Sul muro del macello di Tereo si proiettano film con Ettore, Alcione e altri.
Un appassionato di mitologia potrebbe pensare che 'sto libro sia una puttanata; un miscuglio raffazzonato e acchiappalike.
Io che di mitologia so poconiente e amo pastiche, pot pourri e reinterpretazioni, mi sono immerso nel romanzo e l'ho adorato.
La scrittura di Ransmayr è colta, altisonante, evocativa. Io, leggendo, ho "visto" quasi tutta la storia. Ho visto la ferrosa Tomi, il mar Nero che si colora di giallo, la bottega di Fama e la cantina di Fideo. Ho visto le stagioni scorrere, il sole bruciare e l'edera farsi largo tra le pietre.
Ransmayr, scegliendo con cura le parole, riesce a dipingere senza appesantire, descrivendo con una prosa elegante e sofisticata, densa ma misurata -non come me che sto sparando aggettivi a cazzo solo per darmi un tono-, e io l'ho apprezzato così tanto che mi sono imposto di leggere non più di venti pagine al giorno per non finire subito questo libro stupendo, che mescola passato e presente, quotidianità e mitologia, riuscendo a risultare originale e autentico.
Ransmayr scrive la storia di un tizio, che va a Tomi(Costanza) a cercare Ovidio, il poeta delle Metamorfosi.
Gli abitanti di Tomi sono persone comuni ma hanno nomi e caratteristiche di personaggi della storia e della mitologia greco-romana; Pitagora è il servo matto di Ovidio, Ade è il becchino del paese, sua moglie Proserpina fa la gatta morta con gli altri, Fama è la merciaia pettegola, Eco non si sa da dove venga e si esprime solo ripetendo le parole che sente. Sul muro del macello di Tereo si proiettano film con Ettore, Alcione e altri.
Un appassionato di mitologia potrebbe pensare che 'sto libro sia una puttanata; un miscuglio raffazzonato e acchiappalike.
Io che di mitologia so poconiente e amo pastiche, pot pourri e reinterpretazioni, mi sono immerso nel romanzo e l'ho adorato.
La scrittura di Ransmayr è colta, altisonante, evocativa. Io, leggendo, ho "visto" quasi tutta la storia. Ho visto la ferrosa Tomi, il mar Nero che si colora di giallo, la bottega di Fama e la cantina di Fideo. Ho visto le stagioni scorrere, il sole bruciare e l'edera farsi largo tra le pietre.
Ransmayr, scegliendo con cura le parole, riesce a dipingere senza appesantire, descrivendo con una prosa elegante e sofisticata, densa ma misurata -non come me che sto sparando aggettivi a cazzo solo per darmi un tono-, e io l'ho apprezzato così tanto che mi sono imposto di leggere non più di venti pagine al giorno per non finire subito questo libro stupendo, che mescola passato e presente, quotidianità e mitologia, riuscendo a risultare originale e autentico.
December 20, 2019
Not my cup of tea. After 20 pages I knew: this book has the same effect on me as Death of Vergil by Marc Broch, or the Wedding of Cadmos and Harmonia by Roberto Calasso; too effusive, too elaborate, and unreally strange. It's not only the exotic mythology (after all it's about Ovid and his book about transformations), but more the consciously anachronistic method of writing (films are projected in ancient Greek cities; microphones are used in gladiator-arenas; Germans are stranded in some far away place after the war...). Or maybe it's the Dutch translation I read. Anyway, I gave up after 80 pages. Just one book too much this year?
April 7, 2021
This book made me remember for the first time in a long time how much of a painful chore reading can be. I demand a cookie for reading this cover to cover.
March 8, 2019
Na jaren van niet gehonoreerde nieuwsgierigheid las ik onlangs mijn eerste Ransmayr: "Cox, of het verglijden van de tijd". Dat was een euforiserende leeservaring die naar meer smaakte, dus las ik meteen daarna "De laatste wereld": het boek waarmee Ransmayr in de 80-er jaren beroemd werd, en dat ook al heel lang in mijn boekenkast stond te kwispelen. Welnu, ook dat boek vond ik weer formidabel!
"De laatste wereld" is een echt briljante moderne versie van Ovidius' "Metaforfosen": een boek dat vol zit met metamorfoses, net als dat van Ovidius, maar waarin de metamorfoses die Ovidius had bedacht een grondige metamorfose hebben ondergaan. Bij Ovidius verandert een mens zomaar in een vogel, een wolf of een boom, maar dan meestal om een psychologisch motiveerbare reden: een boosaardige mens, handelend vanuit het beginsel homo homini lupus, wordt bijvoorbeeld ook letterlijk een wolf; iemand die in paniek vlucht verandert in een vogel; enzovoort. Bovendien hangt Ovidius al zijn zo creatieve metamorfoses op aan de Pythagorese leer van de metempsychosis of zielsverandering: elke ziel verandert en verhuist voortdurend van gedaante, maar die ziel zelf blijft gelijk. Ook is Ovidius boek een aanstekelijk creatieve fictieve versie van de wereldgeschiedenis: het ontstaan van de wereld wordt uit metamorfoses verklaard, en het boek eindigt met vergoddelijking (letterlijk: God- worden van de mens, dus ook een metamorfose) van Romeinse keizers. Bij Ransmayr ontbreekt echter de gedachte dat de wereldgeschiedenis een ratio en doel heeft, en al helemaal de gedachte dat er een ziel is die in alle metamorfoses zichzelf blijft. Als hij dus zegt "Niemand behoudt zijn gedaante", letterlijk Ovidius aanhalend, bedoelt hij gans iets anders dan Ovidius: hij zegt dan dat alles vergaat en voortdurend verandert, dat niets zichzelf blijft of ooit zichzelf IS, dat alles onderhevig is aan de irrationele chaos van voortdurende verandering. Vandaar Ransmaysr vele, steeds ongelofelijk meeslepende zinnen over natuurgeweld waardoor het landschap in "De laatste wereld" voortdurend verandert. Vandaar ook dat de verhaalwereld van de metamorfoses al snel wordt gekarakteriseerd als "het ongeremde spreken vanuit het duister". En vandaar dat de wereld van de metamorfoses, bij Ransmayr althans, voorgesteld wordt als een duistere dimensie die helemaal haaks staat op de omgangstaal en de ratio, en dus ook op de ratio en het geloof in eeuwigheid en onveranderlijkheid waar het oude Rome heilig in geloofde. Misschien net als veel rationalisten, politici, geestelijken en denkers in onze moderne tijd.
In "De laatste wereld" volgen wij Cotta, die de door keizer Augustus verbannen Ovidius zoekt in het verbanningsoord Tomi, vooral om Ovidius' verloren meesterwerk "Metamorfosen" weer te vinden. Daarmee geeft Ransmayr een draai aan de geschiedenis: de 'echte' Ovidius werd inderdaad naar Tomi verbannen, maar pas vlak nadat de "Metamorfosen" waren gepubliceerd. Een andere draai aan - metamorfose van- de geschiedenis, of ook aan het geloof dat je als lezer kunt hebben in de 'echtheid" van de vertelwereld, is dat er allerlei fenomenen in voorkomen die bij de moderne tijd horen (zoals microfoons, motorboten, moderne pers, filmprojectoren) terwijl het verhaal tegelijk toch in de oude Romeinse tijd speelt. Effect daarvan is dat het verhaal iets mythisch krijgt, iets boventijdelijks, en voortdurend metamorfoseert van de Romeinse tijd naar de tijd van nu. De verhaalwereld, en de tijd waarin het verhaal speelt, is dus volkomen ongrijpbaar en veranderlijk. Wat voor mij bijzonder aanstekelijk is. Ook opmerkelijk is dat Cotta, zonder het te weten omdat hij Ovidius' "Metamorfosen" niet kent, in Tomi voortdurend in aanraking komt met mythische en metamorfoserende personages uit Ovidius' meesterwerk. Die personages zijn binnen deze romanwereld dus werkelijk en tegelijk verzonnen. Dus niet alleen de grens tussen de oude Romeinse tijd en de moderne tijd is in "De laatste wereld" poreus en veranderlijk, die tussen mythe en werkelijkheid is dat niet minder. En het meest intrigerend is misschien wel dat alle Ovidius- personages bij Ransmayr weer een metamorfose hebben ondergaan: ze delen de naam en enkele kenmerken van Ovidius' personages, maar hebben meestal toch een aantal drastisch andere kenmerken, karaktertrekken of lotswendingen meegekregen. Zelf vond ik het interessant om die verschillen en overeenkomsten hier en daar na te lopen, en iemand die Ovidius beter in zijn hoofd heeft zitten (zelf las ik hem lang geleden voor het laatst) kan ongetwijfeld nog veel meer plezier daaraan beleven dan ik. In het "Ovidisch repertorium" achterin "De laatste wereld" geeft Ransmayr trouwens aardige aanknopingspunten voor zulke exercities. Wat meer een genereus extraatje is dan een noodzaak: je kunt "De laatste wereld" volgens mij ook lezen zonder iets van Ovidius te weten, want door zijn werkelijk formidabele beeldenrijkdom en de ongelofelijke kracht van zijn taalgebruik maakt Ransmayr zelfs de meest bizarre en onvoorstelbare metamorfoses op magnifieke wijze voelbaar.
Wat mij echter vooral opvalt, als ik Ovidius en Ransmayr toch met elkaar vergelijk, is hoeveel grotesker, barokker, zwaarmoediger en tragischer de wereld in "De laatste wereld" is. Zoals gezegd ontbreekt bij Ransmayr het motief van de zielsverandering, en het geloof in rationele voortgang van de geschiedenis: alle metamorfoses zijn daardoor verstoken van diepere zin, en ook van geloof in onveranderlijkheid van op zijn minst de ziel. De natuur in Tomi is zoals gezegd ook vol chaotische verandering, die in onnavolgbaar intense zinnen beschreven wordt: sterker nog, de wereld is niet alleen voortdurend aan het veranderen, maar vooral voortdurend verder aan het vergaan. Alles verroest, wordt door wildernis overwoekerd, door modderstromen meegesleept, door lawines verpletterd. En elk landschap straalt een werkelijk verpletterende sfeer van woestenij, leegte, onherbergzaamheid en instorting uit: Ransmayr is echt geniaal in zijn landschapsbeschrijvingen, vooral als hij ons landschappen voor ogen tovert die passen bij een ten ondergang gedoemde "laatste wereld". Aan die ondergangssfeer wordt nog extra kracht bijgezet door een aantal ongehoord hallucinerende passages over bizarre carnavalsfeesten, waarin "iedereen veranderde in zijn geheim en in zijn tegendeel", waarbij sommigen "als een sculptuur van lust en schrik" verstarren, en anderen een soort narrenparodie opvoeren op alles wat in Rome heilig is, daarbij hun gezichten vaak met as bedekkend wat onmiskenbaar zinspeelt op de nakende dood.
In precies dat decor van chaotisch verval lopen dus Ransmayrs personages rond, als metamorfoses van personages uit een ander boek, daardoor doordesemd van onechtheid en verval. Bovendien zijn de metamorfoses die deze personages bij Ransmayr ondergaan behoorlijk wat navranter dan die ze bij Ovidius ondergingen. Soms is het een kwestie van toon: Lycaon verandert bij zowel Ovidius als Ransmayr in een wolf, alleen is de wolf bij Ransmayr een behoorlijk wat verscheurender roofdier (en de mens echt een nog wat akeliger en verscheurder mens) en zorgt het verbijsterde ongeloof van Cotta - die dit alles ziet zonder echt te willen geloven wat hij ziet- voor een pregnante scherpte die er bij Ovidius volgens mij niet is. Vaker echter is metamorfose de metamorfose veel duisterder van symboliek dan bij Ovidius. Ransmayrs personage Thies is bijvoorbeeld de naamgenoot van Ovidius' Dis, oftewel Pluto, de heerser van het schimmenrijk. Thies is doodgraver, wat onmiskenbaar aan dat schimmenrijk van Ovidius' Dis herinnert, alleen: hij is tegelijk ook arts. Maar dan een arts die liever de doden zalft dan de levenden, want de levenden zijn volgens hem niet te redden en doden hebben een zuiverheid, onschuld en schoonheid die de levenden niet hebben. Een overtuiging die Thies lijkt te hebben opgedaan door prachtig beschreven ervaringen van oorlogsgeweld en marteling en massamoord, die sterk aan de Holocaust doen denken. Ervaringen die symbolisch uitgedrukt worden door een metamorfose: in een tafereel vol oorlogsgeweld heeft een paard "zijn borstkas zo verwoest dat de ribben van zijn linkerzijde als gebroken pijlen uit zijn vlees moesten worden getrokken", en sindsdien "klopt in hem een onbeschermd hart". Thies verlangt zeer naar zijn vroegere thuis, maar "Na zoveel doden te hebben gezien, na zoveel vernietigend geweld te hebben meegemaakt, meent hij de weg naar de kust van zijn herkomst voorgoed verloren te hebben. Niets kan meer zo worden als het geweest is". Ziedaar weer Ovidius' grondgedachte, maar met Ransmayrs toegevoegde intensiteit van pijn en tragiek.
Door Ransmayrs formidabele stijl komen die metamorfoses hard bij mij binnen. Evenals het lot van die personages, die allemaal thuisloze ballingen zijn en geworpen in een wereld zonder enig waarom. Bijzonder fascinerend vind ik bovendien hoe die wereld vol metamorfoserende ballingen gestalte krijgt voor Cotta: heel geleidelijk aan merkt hij dat het feitelijk allemaal tot leven gekomen personages zijn uit het voor hem verloren boek "Metamorfosen" van de balling Ovidius. Hij ontdekt dat Pythagoras - in Ransmayrs wereld niet een gerespecteerd filosoof, maar de stokoude, mogelijk dementerende knecht van de inmiddels verdwenen of dode Ovidius- als een bezetene dit boek heel gefragmenteerd heeft opgeschreven, via zeer verspreide inscripties op oude lappen, muren, stenen, vaandels. Het lezen en ontcijferen van die gefragmenteerd tekens is voor Cotta van levensbelang: "Cotta ontcijferde en fluisterde de woorden als iemand die leerde lezen, scheurde nu eigenhandig de slakkenmantel weg op de plaatsen waar hij nieuwe woorden vermoedde en voegde wat te voorschijn kwam aaneen, probeerde en verwierp de betekenis en samenhang telkens weer, begon het spel ergens anders opnieuw, net zo lang tot uiteindelijk alle mogelijke rangschikkingen en verbindingen van de brokstukken in een enkele boodschap uitgeput waren". Volgens mij geeft Ransmayr hier een mooi beeld van de lezer die hij zich wenst: het lezen van "De laatste wereld" lijkt mij inderdaad meer een kwestie van ontcijferen en combineren van ambigue en groteske beelden die niet een duidelijk herkenbare transparante betekenis hebben, en niet een kwestie van herkennend lineair lezen en steeds begrijpen wat je leest. Op die manier leest en ontcijfert Cotta in elk geval de wereld van Tomi, en ontdekt hij geleidelijk aan dat die hele wereld samenvalt met de groteske fantasie die is ontplooid in "Metamorfosen". Alle personages verdwijnen geleidelijk aan, omdat ze samenvallen met het door Ovidius geschapen beeld, en van die verdwijning was hun metamorfose alleen maar een eerste stadium. En ook Cotta zelf zal samenvallen met een beeld uit het verhaal, en dus verdwijnen als mens. Een vooruitzicht dat hem, anders dan je zou verwachten "uitzinnig blij als een kind" maakt. Uitzinnig blij zit hij "te midden van zijn stukgescheurde hemel", en vervuld van enorme opgetogenheid kijkt hij naar de leegte en verlaten woestenij: "De straten waren holle wegen door doornig, bloeiend struweel en hun bewoners waren in stenen veranderd, of in vogels, in wolven, in loze galm. Boven Arachnes klip vloog ruisend een reusachtige zwerm meeuwen op. Bevrijd uit de kettingdraden van verschimmelde geweefde taferelen bestormden deze vogels een hemel waarvan het blauw wolkeloos was". Waarbij hij ook Ovidius' boek en Ovidius' verdwijning van de wereld als bevrijdend ziet: Ovidius immers "had ten slotte zijn wereld van de mensen en hun ordenig bevrijd door IEDER verhaal tot het eind toe te vertellen. Daarna was hij vermoedelijk zelf in dit van mensen bevrijde beeld binnengetreden, rolde als onkwetsbare kiezel van de hellingen omlaag, streek als aalscholver over de schuimende kronen van de branding, of zat als triomfantelijk purpermos op het laatste, verdwijnende muurfragment van een stad". Dat, en het uitzicht op zijn eigen ontmenselijkende metamorfose, geeft Cotta een ultiem jubelend gevoel van euforiserende bevrijding.
Hoe dit te interpreteren? Een van de motieven hier lijkt mij het aloude geloof van Romantische kunstenaars in de kracht van visionaire, mythische, naar de smaak van conventionele denkers zelfs waanzinnige kunst. Liever de waanzin van de kunst, die een toegangspoort is naar voor burgermannen als u en ik ontoegankelijke werkelijkheden en ervaringen, dan de ratio van de normale wereld. Sommige Romantici wilden zelfs versmelten met hun waanzinnige, zich van de wereld bevrijdende kunst, wat wellicht vergelijkbaar is met de versmelting met fictionele beelden die Ransmayrs personages ondergaan. Cotta zelfs jubelend. En bij vlagen delirerend waanzinnig, bovendien. Misschien is hier ook sprake van een soort zwelgen in de ondergang: in de jaren 80 waren er meer Duitse schrijvers die vonden dat de wereld beter af was zonder de mensen, en vanuit dat perspectief jubelend schreven over de ondergang van de mensheid. En ik sluit bepaald niet uit dat er affiniteit is met sommige denkbeelden van de mijns inziens even duistere als geniale Nietzsche. Niet alleen omdat die zei dat de mens een verschijnsel was dat overwonnen moest worden, maar vooral door zijn gedachten over "amor fati" en "Bejahung". Die komen erop neer dat de mens zich het bovenmenselijke doel moet stellen om vol vreugde "ja!" te roepen tegen het leven in al zijn chaotische en irrationele veranderlijkheid en tragische onbestendigheid, tegen de bizarre wisselvalligheden waaruit ons noodlot is opgetrokken, tegen alle pijn en doelloosheid van de wereld. In sommige boeken had Nietzsche het over de Dionysische wereldervaring, gekenmerkt door mateloosheid en overgave aan de doelloze chaos: een wereldervaring die voor ons mensen alleen draaglijk was- aldus Nietzsche- in een Apollinische vorm: de schone vormen van de kunst. Wie weet heeft Ransmayr ons een glimp op die Dionysische wereldervaring willen bieden, in de esthetische Apollinische vorm van zijn fraaie zinnen. Misschien is dat ook een van de redenen dat alle personages verdwijnen in het verhaal, en dus zelf als het ware esthetische objecten worden. Wat nog wordt versterkt doordat ze delen van hun levensverhaal en zelfs van hun toekomst afgebeeld zien worden in films, op rijk versierde wandkleden en via inscripties, waarin steeds fragmenten uit Ovidius' metamorfosen worden getoond. Fragmenten dus die samenvallen met het leven van de personages die deze fragmenten zien Ook is het wellicht significant dat Cotta "uitzinnig blij als een kind" wordt genoemd: Nietzsche opponeert immers "de kameel", als beeld van de conventionele mens die voortdurend als een lastdier de last van conventies torst, met het "spelend kind", dat in zijn spel voortdurend nieuwe grillige werelden ontwerpt en weer verwerpt, en in pure spelvreugde zich overgeeft aan de chaos van steeds andere volstrekt nieuwe vormen en perspectieven. Wat wellicht te vergelijken is met Cotta's vreugdevolle en kinderlijke overgave aan het eindeloze spel van metamorfosen. Maar het kan ook zijn dat Ransmayr niet zozeer aan Nietzsche of de Romantici dacht, maar gewoon vond dat het irrationele in onze leefwereld, hoe schrikwekkend en onbeheersbaar en ongrijpbaar en pijnlijk tragisch ook, toch een belangrijk fenomeen is dat meer aandacht verdient dan dat het in veel literatuur krijgt. Misschien vond hij het tijd worden om ons verlangen naar zulke intense irrationele sferen, dat wij misschien allemaal ondanks onszelf soms hebben, eens vorm te geven in de gecontroleerde omgeving van een roman. Of misschien wou hij alleen maar overtuigend laten zien dat er nog zoveel meer is dan de wereld van de ratio alleen. En zeker meer dan de ogenschijnlijk comfortabele, nauwelijks tragische of onbestendige wereld van burgermannen als u en ik. Misschien vond hij ook dat die wereld die zich aan de ratio onttrekt zodanig onvoorstelbaar en daardoor onwerkelijk is, dat er alleen over geschreven kan worden in fictie die zijn eigen onwerkelijkheid uitvergroot: door het vervagen van de grens tussen mythe en werkelijkheid en door het onwerkelijk fantastische karakter van de metamorfoses. En misschien was dat voor hem ook de reden om het bijna onwerkelijke "Metamorfosen" van Ovidius als startpunt te nemen, en daar een soort "Metamorfosen 2.0" van te maken, waarin de chaos in al zijn pijnlijke tragiek wordt gevierd en bejubeld.
Hoe het ook zij: ik heb uitbundig van dit boek genoten. Van de ongelofelijk grillige chaos die door de metamorfoses gesymboliseerd en getoond wordt, van de werkelijk fenomenale stijl waarmee Ransmayr die metamorfoses vormgeeft op papier, van de schitterende dooltocht die Ransmayr zijn hoofdpersoon Cotta - de waanzinnige, en daardoor extra aandachtige lezer- laat maken, en van de intrigerende dubbelzinnigheid en meerduidigheid van dit boek als geheel. Ook de meest tragische en pijnlijke passages las ik met stijgende vreugde, gewoon omdat ze zo ongehoord mooi opgeschreven waren. Ik weet niet of ik Cotta's jubel begrijp, maar zelf moest ik als lezer ook jubelen; ik weet niet of ik zijn gevoel van bevrijding goed interpreteer, maar zelf voelde ik zolang ik "De laatste wereld" las een enorm gevoel van vrijheid. Al was het maar vanwege Ransmayrs werkelijk totaal ongebreidelde verbeeldingskracht, die zich door niets laat inperken. Wat! Een! Schrijver!
"De laatste wereld" is een echt briljante moderne versie van Ovidius' "Metaforfosen": een boek dat vol zit met metamorfoses, net als dat van Ovidius, maar waarin de metamorfoses die Ovidius had bedacht een grondige metamorfose hebben ondergaan. Bij Ovidius verandert een mens zomaar in een vogel, een wolf of een boom, maar dan meestal om een psychologisch motiveerbare reden: een boosaardige mens, handelend vanuit het beginsel homo homini lupus, wordt bijvoorbeeld ook letterlijk een wolf; iemand die in paniek vlucht verandert in een vogel; enzovoort. Bovendien hangt Ovidius al zijn zo creatieve metamorfoses op aan de Pythagorese leer van de metempsychosis of zielsverandering: elke ziel verandert en verhuist voortdurend van gedaante, maar die ziel zelf blijft gelijk. Ook is Ovidius boek een aanstekelijk creatieve fictieve versie van de wereldgeschiedenis: het ontstaan van de wereld wordt uit metamorfoses verklaard, en het boek eindigt met vergoddelijking (letterlijk: God- worden van de mens, dus ook een metamorfose) van Romeinse keizers. Bij Ransmayr ontbreekt echter de gedachte dat de wereldgeschiedenis een ratio en doel heeft, en al helemaal de gedachte dat er een ziel is die in alle metamorfoses zichzelf blijft. Als hij dus zegt "Niemand behoudt zijn gedaante", letterlijk Ovidius aanhalend, bedoelt hij gans iets anders dan Ovidius: hij zegt dan dat alles vergaat en voortdurend verandert, dat niets zichzelf blijft of ooit zichzelf IS, dat alles onderhevig is aan de irrationele chaos van voortdurende verandering. Vandaar Ransmaysr vele, steeds ongelofelijk meeslepende zinnen over natuurgeweld waardoor het landschap in "De laatste wereld" voortdurend verandert. Vandaar ook dat de verhaalwereld van de metamorfoses al snel wordt gekarakteriseerd als "het ongeremde spreken vanuit het duister". En vandaar dat de wereld van de metamorfoses, bij Ransmayr althans, voorgesteld wordt als een duistere dimensie die helemaal haaks staat op de omgangstaal en de ratio, en dus ook op de ratio en het geloof in eeuwigheid en onveranderlijkheid waar het oude Rome heilig in geloofde. Misschien net als veel rationalisten, politici, geestelijken en denkers in onze moderne tijd.
In "De laatste wereld" volgen wij Cotta, die de door keizer Augustus verbannen Ovidius zoekt in het verbanningsoord Tomi, vooral om Ovidius' verloren meesterwerk "Metamorfosen" weer te vinden. Daarmee geeft Ransmayr een draai aan de geschiedenis: de 'echte' Ovidius werd inderdaad naar Tomi verbannen, maar pas vlak nadat de "Metamorfosen" waren gepubliceerd. Een andere draai aan - metamorfose van- de geschiedenis, of ook aan het geloof dat je als lezer kunt hebben in de 'echtheid" van de vertelwereld, is dat er allerlei fenomenen in voorkomen die bij de moderne tijd horen (zoals microfoons, motorboten, moderne pers, filmprojectoren) terwijl het verhaal tegelijk toch in de oude Romeinse tijd speelt. Effect daarvan is dat het verhaal iets mythisch krijgt, iets boventijdelijks, en voortdurend metamorfoseert van de Romeinse tijd naar de tijd van nu. De verhaalwereld, en de tijd waarin het verhaal speelt, is dus volkomen ongrijpbaar en veranderlijk. Wat voor mij bijzonder aanstekelijk is. Ook opmerkelijk is dat Cotta, zonder het te weten omdat hij Ovidius' "Metamorfosen" niet kent, in Tomi voortdurend in aanraking komt met mythische en metamorfoserende personages uit Ovidius' meesterwerk. Die personages zijn binnen deze romanwereld dus werkelijk en tegelijk verzonnen. Dus niet alleen de grens tussen de oude Romeinse tijd en de moderne tijd is in "De laatste wereld" poreus en veranderlijk, die tussen mythe en werkelijkheid is dat niet minder. En het meest intrigerend is misschien wel dat alle Ovidius- personages bij Ransmayr weer een metamorfose hebben ondergaan: ze delen de naam en enkele kenmerken van Ovidius' personages, maar hebben meestal toch een aantal drastisch andere kenmerken, karaktertrekken of lotswendingen meegekregen. Zelf vond ik het interessant om die verschillen en overeenkomsten hier en daar na te lopen, en iemand die Ovidius beter in zijn hoofd heeft zitten (zelf las ik hem lang geleden voor het laatst) kan ongetwijfeld nog veel meer plezier daaraan beleven dan ik. In het "Ovidisch repertorium" achterin "De laatste wereld" geeft Ransmayr trouwens aardige aanknopingspunten voor zulke exercities. Wat meer een genereus extraatje is dan een noodzaak: je kunt "De laatste wereld" volgens mij ook lezen zonder iets van Ovidius te weten, want door zijn werkelijk formidabele beeldenrijkdom en de ongelofelijke kracht van zijn taalgebruik maakt Ransmayr zelfs de meest bizarre en onvoorstelbare metamorfoses op magnifieke wijze voelbaar.
Wat mij echter vooral opvalt, als ik Ovidius en Ransmayr toch met elkaar vergelijk, is hoeveel grotesker, barokker, zwaarmoediger en tragischer de wereld in "De laatste wereld" is. Zoals gezegd ontbreekt bij Ransmayr het motief van de zielsverandering, en het geloof in rationele voortgang van de geschiedenis: alle metamorfoses zijn daardoor verstoken van diepere zin, en ook van geloof in onveranderlijkheid van op zijn minst de ziel. De natuur in Tomi is zoals gezegd ook vol chaotische verandering, die in onnavolgbaar intense zinnen beschreven wordt: sterker nog, de wereld is niet alleen voortdurend aan het veranderen, maar vooral voortdurend verder aan het vergaan. Alles verroest, wordt door wildernis overwoekerd, door modderstromen meegesleept, door lawines verpletterd. En elk landschap straalt een werkelijk verpletterende sfeer van woestenij, leegte, onherbergzaamheid en instorting uit: Ransmayr is echt geniaal in zijn landschapsbeschrijvingen, vooral als hij ons landschappen voor ogen tovert die passen bij een ten ondergang gedoemde "laatste wereld". Aan die ondergangssfeer wordt nog extra kracht bijgezet door een aantal ongehoord hallucinerende passages over bizarre carnavalsfeesten, waarin "iedereen veranderde in zijn geheim en in zijn tegendeel", waarbij sommigen "als een sculptuur van lust en schrik" verstarren, en anderen een soort narrenparodie opvoeren op alles wat in Rome heilig is, daarbij hun gezichten vaak met as bedekkend wat onmiskenbaar zinspeelt op de nakende dood.
In precies dat decor van chaotisch verval lopen dus Ransmayrs personages rond, als metamorfoses van personages uit een ander boek, daardoor doordesemd van onechtheid en verval. Bovendien zijn de metamorfoses die deze personages bij Ransmayr ondergaan behoorlijk wat navranter dan die ze bij Ovidius ondergingen. Soms is het een kwestie van toon: Lycaon verandert bij zowel Ovidius als Ransmayr in een wolf, alleen is de wolf bij Ransmayr een behoorlijk wat verscheurender roofdier (en de mens echt een nog wat akeliger en verscheurder mens) en zorgt het verbijsterde ongeloof van Cotta - die dit alles ziet zonder echt te willen geloven wat hij ziet- voor een pregnante scherpte die er bij Ovidius volgens mij niet is. Vaker echter is metamorfose de metamorfose veel duisterder van symboliek dan bij Ovidius. Ransmayrs personage Thies is bijvoorbeeld de naamgenoot van Ovidius' Dis, oftewel Pluto, de heerser van het schimmenrijk. Thies is doodgraver, wat onmiskenbaar aan dat schimmenrijk van Ovidius' Dis herinnert, alleen: hij is tegelijk ook arts. Maar dan een arts die liever de doden zalft dan de levenden, want de levenden zijn volgens hem niet te redden en doden hebben een zuiverheid, onschuld en schoonheid die de levenden niet hebben. Een overtuiging die Thies lijkt te hebben opgedaan door prachtig beschreven ervaringen van oorlogsgeweld en marteling en massamoord, die sterk aan de Holocaust doen denken. Ervaringen die symbolisch uitgedrukt worden door een metamorfose: in een tafereel vol oorlogsgeweld heeft een paard "zijn borstkas zo verwoest dat de ribben van zijn linkerzijde als gebroken pijlen uit zijn vlees moesten worden getrokken", en sindsdien "klopt in hem een onbeschermd hart". Thies verlangt zeer naar zijn vroegere thuis, maar "Na zoveel doden te hebben gezien, na zoveel vernietigend geweld te hebben meegemaakt, meent hij de weg naar de kust van zijn herkomst voorgoed verloren te hebben. Niets kan meer zo worden als het geweest is". Ziedaar weer Ovidius' grondgedachte, maar met Ransmayrs toegevoegde intensiteit van pijn en tragiek.
Door Ransmayrs formidabele stijl komen die metamorfoses hard bij mij binnen. Evenals het lot van die personages, die allemaal thuisloze ballingen zijn en geworpen in een wereld zonder enig waarom. Bijzonder fascinerend vind ik bovendien hoe die wereld vol metamorfoserende ballingen gestalte krijgt voor Cotta: heel geleidelijk aan merkt hij dat het feitelijk allemaal tot leven gekomen personages zijn uit het voor hem verloren boek "Metamorfosen" van de balling Ovidius. Hij ontdekt dat Pythagoras - in Ransmayrs wereld niet een gerespecteerd filosoof, maar de stokoude, mogelijk dementerende knecht van de inmiddels verdwenen of dode Ovidius- als een bezetene dit boek heel gefragmenteerd heeft opgeschreven, via zeer verspreide inscripties op oude lappen, muren, stenen, vaandels. Het lezen en ontcijferen van die gefragmenteerd tekens is voor Cotta van levensbelang: "Cotta ontcijferde en fluisterde de woorden als iemand die leerde lezen, scheurde nu eigenhandig de slakkenmantel weg op de plaatsen waar hij nieuwe woorden vermoedde en voegde wat te voorschijn kwam aaneen, probeerde en verwierp de betekenis en samenhang telkens weer, begon het spel ergens anders opnieuw, net zo lang tot uiteindelijk alle mogelijke rangschikkingen en verbindingen van de brokstukken in een enkele boodschap uitgeput waren". Volgens mij geeft Ransmayr hier een mooi beeld van de lezer die hij zich wenst: het lezen van "De laatste wereld" lijkt mij inderdaad meer een kwestie van ontcijferen en combineren van ambigue en groteske beelden die niet een duidelijk herkenbare transparante betekenis hebben, en niet een kwestie van herkennend lineair lezen en steeds begrijpen wat je leest. Op die manier leest en ontcijfert Cotta in elk geval de wereld van Tomi, en ontdekt hij geleidelijk aan dat die hele wereld samenvalt met de groteske fantasie die is ontplooid in "Metamorfosen". Alle personages verdwijnen geleidelijk aan, omdat ze samenvallen met het door Ovidius geschapen beeld, en van die verdwijning was hun metamorfose alleen maar een eerste stadium. En ook Cotta zelf zal samenvallen met een beeld uit het verhaal, en dus verdwijnen als mens. Een vooruitzicht dat hem, anders dan je zou verwachten "uitzinnig blij als een kind" maakt. Uitzinnig blij zit hij "te midden van zijn stukgescheurde hemel", en vervuld van enorme opgetogenheid kijkt hij naar de leegte en verlaten woestenij: "De straten waren holle wegen door doornig, bloeiend struweel en hun bewoners waren in stenen veranderd, of in vogels, in wolven, in loze galm. Boven Arachnes klip vloog ruisend een reusachtige zwerm meeuwen op. Bevrijd uit de kettingdraden van verschimmelde geweefde taferelen bestormden deze vogels een hemel waarvan het blauw wolkeloos was". Waarbij hij ook Ovidius' boek en Ovidius' verdwijning van de wereld als bevrijdend ziet: Ovidius immers "had ten slotte zijn wereld van de mensen en hun ordenig bevrijd door IEDER verhaal tot het eind toe te vertellen. Daarna was hij vermoedelijk zelf in dit van mensen bevrijde beeld binnengetreden, rolde als onkwetsbare kiezel van de hellingen omlaag, streek als aalscholver over de schuimende kronen van de branding, of zat als triomfantelijk purpermos op het laatste, verdwijnende muurfragment van een stad". Dat, en het uitzicht op zijn eigen ontmenselijkende metamorfose, geeft Cotta een ultiem jubelend gevoel van euforiserende bevrijding.
Hoe dit te interpreteren? Een van de motieven hier lijkt mij het aloude geloof van Romantische kunstenaars in de kracht van visionaire, mythische, naar de smaak van conventionele denkers zelfs waanzinnige kunst. Liever de waanzin van de kunst, die een toegangspoort is naar voor burgermannen als u en ik ontoegankelijke werkelijkheden en ervaringen, dan de ratio van de normale wereld. Sommige Romantici wilden zelfs versmelten met hun waanzinnige, zich van de wereld bevrijdende kunst, wat wellicht vergelijkbaar is met de versmelting met fictionele beelden die Ransmayrs personages ondergaan. Cotta zelfs jubelend. En bij vlagen delirerend waanzinnig, bovendien. Misschien is hier ook sprake van een soort zwelgen in de ondergang: in de jaren 80 waren er meer Duitse schrijvers die vonden dat de wereld beter af was zonder de mensen, en vanuit dat perspectief jubelend schreven over de ondergang van de mensheid. En ik sluit bepaald niet uit dat er affiniteit is met sommige denkbeelden van de mijns inziens even duistere als geniale Nietzsche. Niet alleen omdat die zei dat de mens een verschijnsel was dat overwonnen moest worden, maar vooral door zijn gedachten over "amor fati" en "Bejahung". Die komen erop neer dat de mens zich het bovenmenselijke doel moet stellen om vol vreugde "ja!" te roepen tegen het leven in al zijn chaotische en irrationele veranderlijkheid en tragische onbestendigheid, tegen de bizarre wisselvalligheden waaruit ons noodlot is opgetrokken, tegen alle pijn en doelloosheid van de wereld. In sommige boeken had Nietzsche het over de Dionysische wereldervaring, gekenmerkt door mateloosheid en overgave aan de doelloze chaos: een wereldervaring die voor ons mensen alleen draaglijk was- aldus Nietzsche- in een Apollinische vorm: de schone vormen van de kunst. Wie weet heeft Ransmayr ons een glimp op die Dionysische wereldervaring willen bieden, in de esthetische Apollinische vorm van zijn fraaie zinnen. Misschien is dat ook een van de redenen dat alle personages verdwijnen in het verhaal, en dus zelf als het ware esthetische objecten worden. Wat nog wordt versterkt doordat ze delen van hun levensverhaal en zelfs van hun toekomst afgebeeld zien worden in films, op rijk versierde wandkleden en via inscripties, waarin steeds fragmenten uit Ovidius' metamorfosen worden getoond. Fragmenten dus die samenvallen met het leven van de personages die deze fragmenten zien Ook is het wellicht significant dat Cotta "uitzinnig blij als een kind" wordt genoemd: Nietzsche opponeert immers "de kameel", als beeld van de conventionele mens die voortdurend als een lastdier de last van conventies torst, met het "spelend kind", dat in zijn spel voortdurend nieuwe grillige werelden ontwerpt en weer verwerpt, en in pure spelvreugde zich overgeeft aan de chaos van steeds andere volstrekt nieuwe vormen en perspectieven. Wat wellicht te vergelijken is met Cotta's vreugdevolle en kinderlijke overgave aan het eindeloze spel van metamorfosen. Maar het kan ook zijn dat Ransmayr niet zozeer aan Nietzsche of de Romantici dacht, maar gewoon vond dat het irrationele in onze leefwereld, hoe schrikwekkend en onbeheersbaar en ongrijpbaar en pijnlijk tragisch ook, toch een belangrijk fenomeen is dat meer aandacht verdient dan dat het in veel literatuur krijgt. Misschien vond hij het tijd worden om ons verlangen naar zulke intense irrationele sferen, dat wij misschien allemaal ondanks onszelf soms hebben, eens vorm te geven in de gecontroleerde omgeving van een roman. Of misschien wou hij alleen maar overtuigend laten zien dat er nog zoveel meer is dan de wereld van de ratio alleen. En zeker meer dan de ogenschijnlijk comfortabele, nauwelijks tragische of onbestendige wereld van burgermannen als u en ik. Misschien vond hij ook dat die wereld die zich aan de ratio onttrekt zodanig onvoorstelbaar en daardoor onwerkelijk is, dat er alleen over geschreven kan worden in fictie die zijn eigen onwerkelijkheid uitvergroot: door het vervagen van de grens tussen mythe en werkelijkheid en door het onwerkelijk fantastische karakter van de metamorfoses. En misschien was dat voor hem ook de reden om het bijna onwerkelijke "Metamorfosen" van Ovidius als startpunt te nemen, en daar een soort "Metamorfosen 2.0" van te maken, waarin de chaos in al zijn pijnlijke tragiek wordt gevierd en bejubeld.
Hoe het ook zij: ik heb uitbundig van dit boek genoten. Van de ongelofelijk grillige chaos die door de metamorfoses gesymboliseerd en getoond wordt, van de werkelijk fenomenale stijl waarmee Ransmayr die metamorfoses vormgeeft op papier, van de schitterende dooltocht die Ransmayr zijn hoofdpersoon Cotta - de waanzinnige, en daardoor extra aandachtige lezer- laat maken, en van de intrigerende dubbelzinnigheid en meerduidigheid van dit boek als geheel. Ook de meest tragische en pijnlijke passages las ik met stijgende vreugde, gewoon omdat ze zo ongehoord mooi opgeschreven waren. Ik weet niet of ik Cotta's jubel begrijp, maar zelf moest ik als lezer ook jubelen; ik weet niet of ik zijn gevoel van bevrijding goed interpreteer, maar zelf voelde ik zolang ik "De laatste wereld" las een enorm gevoel van vrijheid. Al was het maar vanwege Ransmayrs werkelijk totaal ongebreidelde verbeeldingskracht, die zich door niets laat inperken. Wat! Een! Schrijver!
August 1, 2021
Poslednji svet je još jedan od romana koji odbija da se povinuje svrstavanjima. To je svet u kome se prepliću antički svet starog Rima i savremeni svet, a likovi su dvojnici ljudi koji su živeli u doba Avgusta i Nerona. Rim je i dalje centar sveta, Imperija je u večitom zalasku, a provincije su hladne i daleke kao u to doba. Međutim, legionari nose puške, imperator se u areni obraća preko zvučnika, kinooperateri lutaju provincijama prikazujući filmovane legende. Antičke vile su zaštićene fotoćelijama, a rasklimatani autobusi sa mukom održavaju vezu između mesta. Brodovi su i dalje spori, a ratovi još žešći zahvaljujući artiljeriji. Ponekad se vode tako što naftu izliju u more i zapale je.
U takvom svetu Publije Ovidije Nazon provodi život pišući i štampajući drame i stihove koji često izazivaju gnev moćnika. Igrom svemoćne birokratije, posle jednog nastupa pred mikrofonima arene u kome vređa imperatora i Carstvo, zaslužuje najstrašniju kaznu tog sveta - progonstvo. Trag mu se gubi u Gvozdenom gradu na obalama Crnog mora.
Za njim kreće mladić Kota i stiže u grad Toma, koji je takođe proterao Ovidija u brda. U daljoj potrazi za njim sreće njegovog slugu Pitagoru koji mu otkriva natpise pomoću kojih pokušava da rekonstruiše Ovidijevo delo. Upliće se i u čudne sudbine stanovnika Kota i njihovo prokletstvo da ih čeka neminovan preobražaj. Oni se transformišu u kamenje, vukodlake, stravične pastire, ptice, i Koti sve to počinje da liči na jedno od Ovidijevih dela.
Ovo je četvrti roman austrijskog pisca Kristofa Ransmajera rođenog 1954. godine. Nekome može zasmetati nedostatak dijaloga, jer gotovo ceo roman protiče u opisivanju ljudi i atmosfere. Atmosfere koja svakim poglavljem deluje sve zlokobnije; neobičnosti je sve više i sve jače prodiru u taj, već u samom startu iščašen svet. Unose se čak i elementi horora, a neki elementi frapantno podsećaju na Barkera. U jednoj od priča mravi se okupljaju i od svojih tela stvaraju kopije ljudi koji su besvesni, ali su neustrašivi ratnici i neumorni radnici, idealni podanici svake vlasti. U roman se upliću i legende tog sveta i njihove, na momente, cinične interpretacije. Iako na prvi pogled zahtevan za čitanje, ubrzo primećujete da čitanje glatko teče i da kroz petnaest poglavlja možete da prođete za par dana lakog čitanja.
Tada vas čeka interesantna igra da pronađete sve neobičnosti tog sveta, počevši od toga da je Rim stigao sve do Sumatre i da umorni imperator najveću zabavu pronalazi u posmatranju nosoroga, dara protektora Sumatre. Kada na pitanja svojih birokrata umorno odmahne rukom, oni to protumače kao nalog da proteraju Ovidija. Mnogo je takvih epizoda koje sklapaju mozaik vlasti i sudbine. Sve je istovremeno i drevno i savremeno i čini celinu koja ne deluje kao puko nabacivanje fantazmagoričnih slika da zbune čitaoca, ali ni kao pažljivo iščitan svet koji pisac pokušava da predstavi. Sve je u maglovitoj senci u kojoj se sve prepliće.
U takvom svetu Publije Ovidije Nazon provodi život pišući i štampajući drame i stihove koji često izazivaju gnev moćnika. Igrom svemoćne birokratije, posle jednog nastupa pred mikrofonima arene u kome vređa imperatora i Carstvo, zaslužuje najstrašniju kaznu tog sveta - progonstvo. Trag mu se gubi u Gvozdenom gradu na obalama Crnog mora.
Za njim kreće mladić Kota i stiže u grad Toma, koji je takođe proterao Ovidija u brda. U daljoj potrazi za njim sreće njegovog slugu Pitagoru koji mu otkriva natpise pomoću kojih pokušava da rekonstruiše Ovidijevo delo. Upliće se i u čudne sudbine stanovnika Kota i njihovo prokletstvo da ih čeka neminovan preobražaj. Oni se transformišu u kamenje, vukodlake, stravične pastire, ptice, i Koti sve to počinje da liči na jedno od Ovidijevih dela.
Ovo je četvrti roman austrijskog pisca Kristofa Ransmajera rođenog 1954. godine. Nekome može zasmetati nedostatak dijaloga, jer gotovo ceo roman protiče u opisivanju ljudi i atmosfere. Atmosfere koja svakim poglavljem deluje sve zlokobnije; neobičnosti je sve više i sve jače prodiru u taj, već u samom startu iščašen svet. Unose se čak i elementi horora, a neki elementi frapantno podsećaju na Barkera. U jednoj od priča mravi se okupljaju i od svojih tela stvaraju kopije ljudi koji su besvesni, ali su neustrašivi ratnici i neumorni radnici, idealni podanici svake vlasti. U roman se upliću i legende tog sveta i njihove, na momente, cinične interpretacije. Iako na prvi pogled zahtevan za čitanje, ubrzo primećujete da čitanje glatko teče i da kroz petnaest poglavlja možete da prođete za par dana lakog čitanja.
Tada vas čeka interesantna igra da pronađete sve neobičnosti tog sveta, počevši od toga da je Rim stigao sve do Sumatre i da umorni imperator najveću zabavu pronalazi u posmatranju nosoroga, dara protektora Sumatre. Kada na pitanja svojih birokrata umorno odmahne rukom, oni to protumače kao nalog da proteraju Ovidija. Mnogo je takvih epizoda koje sklapaju mozaik vlasti i sudbine. Sve je istovremeno i drevno i savremeno i čini celinu koja ne deluje kao puko nabacivanje fantazmagoričnih slika da zbune čitaoca, ali ni kao pažljivo iščitan svet koji pisac pokušava da predstavi. Sve je u maglovitoj senci u kojoj se sve prepliće.
March 31, 2022
Le figure del mondo antico si richiamano senza sosta nella terra desolata del mondo estremo, in una catena di immagini di lirica allucinata. Lastricato di buone intenzioni, come le vie dell'Inferno.
November 9, 2023
Moeilijk door te komen. Het begint erg veelbelovend met veel fantasie en taalvirtuositeit, maar dan verzandt het in oeverloosheid. Heb de laatste bladzijden niet meer gelezen…
March 17, 2025
Omg is dit een referentie naar OVIDIUS???😍
Read
April 16, 2019Ovid's mysterious exile to the then-remote Black Sea town of Tomi, retold as a shifting and surreal detective story where all times are one, so Rome has potatoes and loudspeakers and firing squads, and Tomi communal cinema shows when the wandering projectionist comes to town, and echoes of the characters from Ovid's own poems (Echo herself among them) seem to be the only inhabitants, and all appear intent on keeping something from the protagonist. Somewhere between the original and the translation, it's ended up as the sort of prose which I need to just let flow over me, much like one of Ovid's metamorphoses, rather than stopping to puzzle out every last sentence. But then it's magic realism, which more than most things I tend to read for the mood rather than to get every last detail anyway. The grim, dirty and furnace-haunted outpost of an anachronistic Rome suggests Avram Davidson's Vergil in Averno, but if this book is also an uneasy dream, it's a far gentler unsettling than that fretful novel. If anything, its legends grubbing a living at the end of the world more recall The Waste Land, though it's not on that level (but then, what is?), especially not once we hit the overly pat ending and the excessively helpful notes showing the author's working. Still, given its interpenetration of eras, it undoubtedly gains an extra layer from being read in a copy which I picked up remaindered somewhere in the last millennium, loaned out the best part of two decades ago, and only recently regained.
September 21, 2013
I enjoyed this fantasy on the Metamorphoses come to life, if largely for its gorgeous description. Ovid I remember for his soliloquies and this is a book without characters, so I'm not sure how 'like' Ovid it is.
The town on the Black Sea has early twentieth-century machinery, and these struck me as props just as you'd wheel them onto a stage, and set Richard III, say, in a fascist 30s Britain. This novel talks about totalitarianism through Augustan Rome. Cotta who goes in search of Ovid is a 'fugitive of the state', an objector/escapee. And Ovid's exile -- the story I was most keen to follow here was how he upsets the state, in his past, and came to be banished.
A shame my cover isn't on the edition list; it's fascinating and indescribable. For instance, there's a glossy dead fish with a string of glossy beads dripping from its eye. And there's a great gold-foil chicken's foot on the back. Against a rusty iron/mechanistic background: it suits the book.
I must comment on the disservice done the novel by its official descriptions. Mine says on its flap: "The Last World is destined to become one of the most important and remarkable novels of our time." Which is echoed in the Goodreads description. Says who? How to get readers off-side. I'm almost ashamed to be seen with this, lest my friends think me a pretentious twat. Don't blame the book for its blurb, people.
The town on the Black Sea has early twentieth-century machinery, and these struck me as props just as you'd wheel them onto a stage, and set Richard III, say, in a fascist 30s Britain. This novel talks about totalitarianism through Augustan Rome. Cotta who goes in search of Ovid is a 'fugitive of the state', an objector/escapee. And Ovid's exile -- the story I was most keen to follow here was how he upsets the state, in his past, and came to be banished.
A shame my cover isn't on the edition list; it's fascinating and indescribable. For instance, there's a glossy dead fish with a string of glossy beads dripping from its eye. And there's a great gold-foil chicken's foot on the back. Against a rusty iron/mechanistic background: it suits the book.
I must comment on the disservice done the novel by its official descriptions. Mine says on its flap: "The Last World is destined to become one of the most important and remarkable novels of our time." Which is echoed in the Goodreads description. Says who? How to get readers off-side. I'm almost ashamed to be seen with this, lest my friends think me a pretentious twat. Don't blame the book for its blurb, people.
August 23, 2008
Oh man. How did I get through it? A classics scholar tried to write a fantasy novel/pseudo-philosophical-metaphorical-alternative history. The result is completely uninteresting "reimaginings" of characters from greek and roman myth in a story about a search for the exiled Ovid. Long, repetitive descriptions of landscapes spiked with overly dramatic events which feel totally meaningless, devoid of attachment to tangible characters or the metaphysical weight the author is going for. Includes a long glossary of the characters in the book, comparing them to their analogues in the ancient world and long quotes from the author's own text.
Displaying 1 - 30 of 123 reviews