Snakes, Sunrises, and Shakespeare: How Evolution Shapes Our Loves and Fears

by Gordon H. Orians

Our breath catches and we jump in fear at the sight of a snake. We pause and marvel at the sublime beauty of a sunrise. These reactions are no accident; in fact, many of our human responses to nature are steeped in our deep evolutionary past―we fear snakes because of the danger of venom or constriction, and we welcome the assurances of the sunrise as the predatory dangers of the dark night disappear. Many of our aesthetic preferences―from the kinds of gardens we build to the foods we enjoy and the entertainment we seek―are the lingering result of natural selection.

In this ambitious and unusual work, evolutionary biologist Gordon H. Orians explores the role of evolution in human responses to the environment, beginning with why we have emotions and ending with evolutionary approaches to aesthetics. Orians reveals how our emotional lives today are shaped by decisions our ancestors made centuries ago on African savannas as they selected places to live, sought food and safety, and socialized in small hunter-gatherer groups.  During this time our likes and dislikes became wired in our brains, as the appropriate responses to the environment meant the difference between survival or death. His rich analysis explains why we mimic the tropical savannas of our ancestors in our parks and gardens, why we are simultaneously attracted to danger and approach it cautiously, and how paying close attention to nature’s sounds has resulted in us being an unusually musical species.  We also learn why we have developed discriminating palates for wine, and why we have strong reactions to some odors, and why we enjoy classifying almost everything.

By applying biological perspectives ranging from Darwin to current neuroscience to analyses of our aesthetic preferences for landscapes, sounds, smells, plants, and animals, Snakes, Sunrises, and Shakespeare transforms how we view our experience of the natural world and how we relate to each other.

Genres: Science, Psychology, Nonfiction, Evolution, Anthropology, History, Biology

224 pages, Hardcover

First published January 1, 2014

Reviews

[Arman · Rating 5 out of 5]

براساس فرضیه "ساوانا"، اجداد انسانی ما بعد از اینکه از زندگی در جنگل ها و روی درختان دست کشیدند، بر روی دو پای خود استوار شده، وارد ساوانا و دشت های باز آفریقا شدند و برای هزاره ها به زندگی در آن جا پرداختند.

نیاکان ما در این زيستگاه جدید با چالش های محیطی یکسره جدیدی _منابع غذایی پیش بینی ناپذیر. شکارچیان همیشه حاضر و شرایط دشوار آب و هوایی_ مواجه شدند.
آن ها به تدریج به چیزها و رویدادهای طبیعی ای تمایل پیدا کردند که احتمال بقا و یادآوری شان را افزایش می دادند، و بالعکس، از عوامل تهدیدکننده برای بقا و تولیدمثل شان گریزان و حتی متنفر شدند.

به اعتقاد نویسنده، با گذشت زمان این تمایلات و پنیرها در مغز انسان ها مداربندي شده، و این واکنش های نیاکان مان نسبت به عوامل زیست محیطی جدید (یا به قول او، این "اشباح ساوانا")، واکنش های هیجانی امروز ما را شکل داده اند. زیرا وزنه چند صد هزار سال زندگی این نیاکان در ساوانا بر زندگی چند هزار ساله ی انسان ها در سکونتگاه های انسان ها سنگین می کند، و شرایط زیستی سابق مان نتوانسته است، هيجانات نیاکان مان را در ما تغییر بدهد.

اوراينز در این کتاب بر آن است تا با بکارگیری نگاهی تکاملی بر روی رفتارها، هيجانات و تنفرهای انسان امروز نگریسته، و رد این هيجانات را در زندگی باستانی نیاکان مان پیگیری کند.

وی در این مسیر، فصل به فصل، به بررسی رفتارشناختي و روانشناختی یکی هيجانات و تعاملات ما با محیط مان می پردازد: سازوکار یادگیری در انسان، فرايند انتخاب زيستگاه، واکنش هامان نسبت به الگوهای تصويری خاص، زیباشناسی منظر و باغ، مزه و غذاها، دلایل علاقه انسان به موسیقی، سازوکار و چرایی واکنش انسان نسبت به بوها، و در آخر تمایل انسان به شناخت و طبقه بندی موجودات و اشیا پیرامونش.

در آخر فارغ از بحث های درخشان مطرح شده در کتاب، ایرادی که می توان به آن وارد کرد، این است که اساسا فصل های کتاب تکمیل کننده ی یکدیگر نیست و آخرین فصل، می توانست پایان کتاب نباشد (نویسنده نمی تواند به یک پایان بندی نه بر موضوع بلکه حتی بر کتابش برسد).
تنها چیزی که فصل های پاره پاره را در کنار همدیگر قرار می دهد، استفاده ی نویسنده از فرضیه ساوانا برای حل مسأله مطرح شده می باشد.



پ ن: تشکر ویژه از مترجم کتاب، کاوه فیض الهی که با انتخاب و ترجمه ی عالی و شایسته ی کتب زیست شناسی، قدمی بزرگ در عرصه ترویج علم زیست شناسی به پیش برده است.

[SARAH · Rating 4 out of 5]

این کتاب،اثری فوق العاده در پیوند رشته روان شناسی تکاملی ،بوم شناسی و زیست شناسی است،سوالی که نویسنده را به سوی پژوهشی ژرف کشاند این بود که ،اساسا میل و شوق بشر به بعضی مفاهیم از کجا نشات می گیرد؟ ،به بیان ساده تر چرا یک زن جوان در اسانسور یک ساختمان، به مردی غریبه،که یک دسته گل بزرگ خوشبو دارد لبخند میزند ؟چرا بعضی مزه ها و عطرها برای ما خوشایند است، جذاب ترین بخش ،استفاده از بو در جفت یابی نوع بشر بود ! یا چرا در طراحی باغ هایمان از یک روش و معیار مشخص استفاده می کنیم؟،در تمام فرهنگ ها هم این معیارها مشترک اند!معیارهایی از حافظه و کد رمزنگاری شده در ذهنمان از ساوانا افریقا جایی که اولین نیاکانمان زندگی میکردند،قدرت بلامنازع کد های رمز نگاری شده در مغزمان از هزاران سال پیش،ترس ها و نفرت ها،لذت ها و احساسات خوشایندی که مدارهای عصبی در مغزمان را شکل داده اند. اینبار برایمان به تصویر کشیده شد انهم با زبان علم!این کتاب کنکاشی در مورد تمایل ادمیان به هنر و بررسی میل زیبایی شناختی بشر در این زمینه است،راست اش در وهله اول با خواندن اینکه علت احساس خوشایند من از دیدن شکوفه های سفید گیلاس رو درختان یا دشتی پر از شقایق کاملا به نیازهای اولیه هرم مزلو و بقا مربوط میشود،بسیار متعجب شدم و در واقع برایم خیلی دافعه داشت. ارتباط احساس های والای زیبایی شناختی بشر، به زعم من و حتی عشق و میل به قصه ها با سیر کردن شکم یا برطرف نمودن نیاز جنسی ! بنظرم توهین امیز و بی انصافی بوده!(دوست داشتم این میل را منحصر به بشر و والاتر از هر نیازی در باقی جانداران بدانم)وای!حتی گرایش انسان به موسیقی هم از این فلسفه داروینی در امان نماند.اما بعد از اینکه با تلاشی مضاعف با کتاب همراه شدم،بسیار بسیار از خواندن مطالب کتاب شگفت زده شدم،چیزی که بنظرم گریبان بشر امروز را گرفته تعصب نخستی مرکزی است!و این کتاب تلاشی قابل تقدیر بر پایه علم و روش های علمی برا ی زدودن این تعصب و این میل برتری جویی در ماست.... کتاب را بخوانیم و لذت ببریم راستی در بخش طراحی باغ ها چقدر از باغ های ایرانی و توصیفات ان ها لذت بردم این هم دلیلی دیگر برای خوانش کتاب ،بخوانیم متواضع تر باشیم ،شاید با کمی تواضع زمین جایی بهتر برای همه ما خواهد بود!! شاید!!!!

[Hamide meraj · Rating 4 out of 5]

پسرها و دخترهای سه تا چهارساله شب ها به یک اندازه می ترسند اما پسرها بیشتر نگران خطری هستند که از پهلو می آید، در حالی که دختران بیشتر از خطری که آن پایین است میترسند. هیولای در کمد و هیولای زیر تخت.

داشتن مغز بزرگ هزینه هم دارد. برای مثال انتخاب به دنیا آوردن نوزادی بزرگ مغز با انتخاب لگنی باریک و مناسب برای راه رفتن روی دو پا در تضاد است. شکل لگن زنان چنان تغییر یافته که مجرای بزرگتری ایجاد کند ، شکل سر نوزادان نیز چنان تکامل یافته که عبور آنها از مجرای زایمان را آسان تر میکند. اما همه این تغییرات برای انکه نوزاد انسان در هنگام تولد به اندازه نوزاد گوریل و شامپانزه از نظر تکوینی رسیده باشد، کافی نبود درنتیجه این مصالحه در طراحی لگن زنان ما با مغزهایی بسیار نارس به دنیا می آییم. آن مقدار از رشد مغز که طی دوران بارداری گوریل ها و شامپانزه ها تکمیل می شود در نوزاد انسان تا یک سال پس از تولد ادامه می یابد. دوره وابستگی بچه انسان که در طول آن با محیط اجتماعی و طبیعی آشنا می شود اما هنوز برای پناه و مراقبت وابسته به بزرگسالان است، به طرزی غیر عادی درمیان جانواران طولانی است. (صفحه 67)
نوزادان با گاشتن چیزها در دهانشان در حدود دو ماهگی و پیش از انکه بتوانند سینه خیز بروند کارشان را آغاز میکنند . در این سن ما برای آرام کردن نوزادان گریان یا جلب توجه بینایی آنها از چیزهایی استفاده میکنیم که به دهان برده می شوند. به دهان بردن چیزها تا حدود شش ماهگی افزایش و پس از ان به تدریج کاهش می یابد . کودکان کم سن با به دهان بردن اشیا کوچک میکروب های سودمندی را می بلعند که پس از قطع شیردهی جانشین میکروب های موجود در شیر مادر خواهند شد. ذائقه و ترجیح طعم ها در نوزادان به سرعت شکل میگیرد. برای آنکه طعمی ترجیح داده شود عموما لازم است که تجربه خوردن آن چندین بار تکرار شود. اما بیزای خیلی سریعتر یاد گرفته می شود. (صفحع 207)

ادویه ها از گیاهان در برابر باکتری ها و قارچ ها محافطت میکنند. از غذای ما نیز در برابر آنها محافطت میکنند. بسیاری از ادویه ها که کاربرد گسترده ای دارند، خواص ضد میکروبی قوی دارند. ترکیب آنها که در بسیاری از دستورهای سنتی رایج است، حتی قوی تر هم هست. جانداران بیماری زا در مناطق گرمسیری فراوان ترند تا در مناطق معتدل. همان طور که انتظار میرود، نسبت دستورهای سنتی حاوی ادویه های ضد میکروبی نیز در مناطق گرمسیری به بالاترین حد خود میرسد. (صفحه 215)

پرنده ای کوچ که به درستی راهنمای عسل نامیده می شود شکارچیان قبیله بوران در کنیا را به یک کندوی عسل رهنمون شد. پرنده راهنمای عسل کارش در پیدا کردن کندو حرف ندارد اما قادر به گشودن آن نیست. بوران ها و قبیله های دیگر در پیدا کردن جای کندوها که درمنطقه ای گسترده پراکنده اند مشکل دارند. اما استاد بیرون کشیدن رگه های طلای عسل و لارو زنبورها هستند. و مقداری از آن را به پرندگان یاری رسان به عنوان پاداش میدهند این شراکت خیره کننده به این دلیل تکامل یافته که عسل در ساوانای افریقا فراوان نبود و هر دو شریک در آرزوی آن بودند. (صفحع 292)

[Renin · Rating 4 out of 5]

Bir sürü şey öğrendim, çok tatmin edici bir okumaydı.

Birbirinden ilginç konular var ama beni en çok etkileyenlerden biri, farklı ülkelerde resim üzerine yapılan bir anket çalışmasının sonuçları oldu. İnsanlara evlerinde görmekten hoşlanacakları bir tablonun özellikleri soruluyor. Hangi renkler kullanılmalı, tablo ne üzerine olmalı, vs. Sonra bu anket sonuçlarını iki ressam resme döküyorlar. İzlanda'dan İtalya'ya, Amerika'dan Türkiye'ye pek çok farklı kültürde, birbirine çok benzer tablolar çıkıyor. Hatta buyrun, şuradan siz de bakın: https://www.diaart.org/program/exhibi...

Neden mi böyle oluyor? Okuyun anacığım, çok şahane bir açıklaması var.

Eninde sonunda bir hayvan olduğumu görmek, bilemezsiniz, beni nasıl mutlu ediyor.

[Ulas · Rating 3 out of 5]

Bilmediğim çok şey öğrendim ama evrim biyoloğu Orians'ın bazı tezleri bana fazla indirgemeci geldi. Bazı bölümlerde kültürel boyutu es geçmiş.

[Shahram Mansourzade · Rating 4 out of 5]

این کتاب توسط گوردون اوراینز،پرنده شناس و بوم شناس آمریکائی و بر مبنای این فرضیه نوشته شده که ذهن انسان در دوره پلیستوسن و در ساوانای آفریقا_زیستگاهی که از آن بیرون آمده ایم و هرگز از ما بیرون نیامد_قالب زده شده و شکل گرفته است.
اوراینز از اصطلاح "اشباح ساوانا" برای بیان ساز و کارهای روانشناختیِ شکل دهنده ی رفتارهای انسانی استفاده می کند.او معتقد است اشباح ساوانا در واقع واکنش هایی تکامل یافته به یک مشکل یا فرصت محیطی هستند که برای روی دادن تغییر ژنتیکی معنادار در گونه ما به اندازه کافی ادامه یافته اند.
کارهای اوراینز و پژوهشگران دیگری در نقاط دیگر از نیمه دهه ۱۹۷۰ باعث شکل گیری مفهوم روانشناسی تکاملی شد. روانشناسان تکاملی به ما می گویند هرگاه با هیجانات قوی به انجام کاری برانگیخته شویم،چه مثبت و چه منفی،به احتمال زیاد آن کارها از اهمیت تکاملی زیادی برخوردارند.
نیاکان ما به تدریج آن چیزهای سودمند و رویدادهای طبیعی را ترجیح دادند یا به آنها متمایل شدند که احتمال زنده ماندن (بقا) و انتقال ژن هایشان به فرزندان شان را افزایش می داد.اگر با ذره بین تکاملی به رفتارمان نگاه و بر نیاکان مان تمرکز کنیم،بهتر می توانیم نحوه تعامل هیجانی مان با محیط اطراف را درک کنیم‌.
در بخش های مختلف این کتاب شواهدی جهت تأیید این موضوع گردآوری و ردیابی شده اند.
مهم ترین پیام این کتاب به روایت خودِ نویسنده این است که تجربه های نیاکان دور ما در زاد بوم شان در ساوانا بر واکنش های ما به هر چیزی که در اطراف ماست، به چشم اندازها،به جانوران دیگر و به صداها و بوهای طبیعت، اثر می گذارند.
ترجمه ی بسیار سلیس و روان این کتاب توسط آقای کاوه فیض اللهی نیز نقش موثری در درک بهتر موضوعات مطرح شده و لذت بردن از کتاب دارد.

[Behnam · Rating 3 out of 5]

به دلیل علاقه‌ای که به نظریه‌ی تکامل و زیست‌شناسی تکاملی داشتم، این کتاب رو برای مطالعه انتخاب کردم.
اون‌قدری که تصور می‌کردم کتاب هیجان‌انگیزی نبود، ولی خب مطالب جالبی رو هم بیان می‌کرد.
مثلا اینکه خیلی از ترس‌های ما ریشه تکاملی دارند و اون‌ها رو از نیاکان‌مون به ارث بردیم که خیلی هم مناسب وضعیت کنونی جهان نیستند. به همین دلیله که ما همچنان از مار و عنکبوت بسیار بیشتر از تفنگ و ماشین در حال حرکت می‌ترسیم!
یا ما در انتخاب محل زندگی همچنان جاهایی رو ترجیح می‌دیم که هزاران سال قبل برای ما محل مناسب‌تری برای زندگی بوده. به همین دلیله که خونه‌هایی که چشم‌انداز رو به آب یا جنگل داشته باشند، به مراتب قیمت بالاتری دارند. چون در هزاران سال قبل دسترسی به آب و سرپناه مسأله بسیار مهم و حیاتی‌ای بوده.

[Shayan Taghinezhad · Rating 5 out of 5]

This book cites some of the most interesting researches in evolutionary psychology. It describes our innate affinity with nature and animals and describes the root of our greatest fears and joys. Great book! Recommended!

[Aurora · Rating 5 out of 5]

یک کتاب بسیار خوب با ترجمه ای روان

[Çisel Aktimur · Rating 2 out of 5]

Şüpheyle yaklaşabileceğimiz varsayımların mayın tarlasına giriyoruz.

Kitabın ilk sayfalarında “yanlış şeyi öğrenebilirsiniz, enerjinizi doğru yere akıtamıyor olabilirsiniz” minvalinde bir cümle vardı. Bahsettiği şey, tam olarak kendi yazdığı kitap. Eğer daha önce evrim hakkında oturup düşünmediyseniz ve okumadıysanız, bu kitap sizi çok hatalı bir yerden bağlantı kurmaya yönlendirecektir. Eğer fikriniz varsa, buradaki hataları görüp daha makul kısımları içinden çekip çıkarabilirsiniz. Fakat genel hatlarıyla bu kitap, hatalı yorumlanmaya oldukça müsaittir.

“Bebekleri öldürerek, süt veren dişilerin yeniden çiftleşmeye hazır hale gelmesini sağlarlar.”

Bu ne kadar mesnetsiz, kıssadan hisse, ayrıca ne kadar eksik ve tüm süreci yanlış yorumlamaya yol açan bir cümle. Bu şekilde okuduğunuzda erkekler, sanki bebeği öldüren konumunda duruyor. Yani tüm motivasyonları sadece dişiyle çiftleşmekmiş gibi görünüyor. Oysa bir erkek, kendi neslini devam ettirmek istiyor. Yani yukarıdaki cümleyi, önü arkası olmadan, sadece bu haliyle yazamazsınız.
Siz bunu belki aynı bilgi birikimine sahip olduğunuz sosyal çevrenizde söyleyebilirsiniz; ama bir kitap yazıyorsanız, bu haliyle yazabilme lüksünüz katiyen yok.

Yarım yamalak bilgilere epey sinirleniyorum. Maalesef.

Ben şimdi size nasıl yazılması gerektiğini yazacağım.

Şu şekilde daha doğru ve evrimsel bakış açısıyla tutarlı bir açıklama olur:

1. Hangi yavruyu öldürüyor? Erkek her bebeği öldürmüyor; sadece kendi genlerini taşımayan yavruyu hedef alıyor. Bu bilgi verilmezse cümle yanlış bir izlenim yaratır.
2. Amaç nedir? Amaç, dişiyi yeniden doğurgan duruma getirip kendi genlerini taşıyacak bir yavru yapma fırsatı sağlamak. Bu, bebeği öldürmek = neslin devamına zarar vermek gibi yanlış bir algı yaratıyor. Evrimsel motivasyon aslında kendi genlerinin devamını maksimize etmek.
3. Doğru açıklama: Erkek kendi genlerini yaymak istiyor; bu yüzden kendi olmayan yavruyu öldürerek dişiyi kendi genleri için yeniden kullanılabilir hale getiriyor.

Kısaca, kitap yarım bilgi veriyor ve bu da cümlenin yalın ve yanlış algılanmasına neden oluyor. Evrimsel açıdan mantıklı versiyonu tam olarak şöyle özetlenebilir:

Erkek, kendi genlerini taşımayan yavruyu öldürür; böylece dişi yeniden doğurgan hale gelir ve erkek, dişiyle çiftleşerek kendi genlerini yayma şansı elde eder.

Ve tablolardan bahsettiği kısım. Aman Allahım. Daha az öfkelenerek okumayı beceremedim. Olmadı.

Yazarımız binlerce tabloyu inceleyerek bir sonuca varmamış; kendi savını desteklemek adına o sava uygun tablolar bulmuş. Savan hipotezini desteklemek adına Japon bahçelerine bakıyor mesela. Harika.
Yani ben de şu an “Sucuk seviyoruz, çünkü atalarımız sucuk ağaçları altında uyumayı severdi.” desem, sanıyorum ki mizah malzemesi olarak çizilmiş yüzlerce sucuk ağacı bulabilirim.

Savan hipotezi. Evet. Öğrencilere ağaç resimleri gösteriliyor ve çoğu benzer ağaçları seçiyor. Bu da savan hipotezini destekliyor. Yani yazarımız böyle söylüyor. Yazarımız sadece kendini desteklemek istiyor.
Ama ben onu da başka biçimde analiz edeceğim.

Bu tercihlerin evrimsel bir adaptasyon olması mümkün olsa da, algısal kolaylık, kültürel öğrenme, aşinalık etkisi gibi evrim dışı mekanizmalarla da açıklanabilir.

İnsan beyni simetrik ve dengeli şekilleri işlemeyi daha kolay bulur. Bu nedenle daha düzenli veya daha okunaklı ağaç formlarına bilinçsizce yönelmiş olabiliriz.

Sanat, tasarım ve kültür içinde yüzyıllardır tekrar eden görseller (örneğin manzara tablolarındaki ağaçlar) bizim estetik yargılarımızı şekillendirmiş olabilir. Ki bence böyle.

Çocuk kitapları, animasyonlar, filmler genellikle idealize edilmiş ağaç formları gösterir. Bu, hangi ağaç tiplerinin güzel göründüğü konusunda kolektif bir beklenti yaratabilir.

Parklarda ve bahçelerde sıklıkla belli tür ağaçlar bulunur. İnsanlar en çok gördüklerine karşı bir aşinalık geliştirir.

Daha yapraklı ve dallı ağaçlar, gölgeyi ve serinliği çağrıştırır; bu da psikolojik rahatlık sağlayabilir.

Ve, sunum biçimleri de çok önemlidir. Denekleriniz hipotezinizi desteklesin istiyorsanız seçmelerini istediğiniz ağaç resminde ufak tefek algılarını şekillendirecek oynamalar yapabilirsiniz.
Katılımcılara gösterilen ağaç görsellerinin ışık, renk, boyut gibi özellikleri tercihi etkileyebilir.

Bu arada ben de Savan hipotezine katılmak isteyebilirim ama daha sağlam verilerle desteklemeli. Ben de okuduklarımı onun günlüğüne yazdığı hezeyanları olarak kabul etmeyip ciddiye alıp onu destekleyebileyim.

Ancak, bu hipotezi sorgulatan önemli bir gözlem daha var. Küçük çocukların ağaç tercihleri, bu öngörülen kalıplarla uyuşmuyor.

Çocuklar, doğada henüz fazla deneyim kazanmamış bireylerdir. Eğer bu tercih tamamen biyolojik ve doğuştan gelen bir adaptasyon olsaydı, çocuklarda da aynı eğilimin güçlü şekilde görülmesi beklenirdi. Ancak yapılan gözlemler, küçük çocukların farklı formlardaki ağaçlara ilgi gösterdiğini ortaya koymaktadır. Bu durum, tercihlerimizin yalnızca biyolojik kökenli olmadığını, öğrenme ve kültürel etkenlerin de önemli bir rol oynadığını düşündürüyor.

Yaş ilerledikçe bireyler, çevrelerinde sıkça gördükleri ağaç tiplerine, çocuk kitaplarında, filmlerde ve parklarda tekrar eden manzara imgelerine daha fazla maruz kalır. Bu süreç, hangi ağaç formunun güzel veya çekici olduğuna dair bir estetik yargı oluşturur. Dolayısıyla, ağaç tercihleri büyük ölçüde kültürel öğrenme ve aşinalık etkisi ile şekilleniyor olabilir.

Bu hipotezi sınamak için farklı yaş gruplarına aynı ağaç görselleri gösterilerek bir karşılaştırma yapılabilir. Eğer tercihler yaşa göre anlamlı şekilde değişiyorsa, bu durum kültürel öğrenme fikrini destekler. Ayrıca farklı kültürlerden çocukların tercihleri incelenirse, kültürel çeşitliliğin etkisi daha da net görülebilir.

Sonuç olarak, çocukların ağaç tercihleri üzerine yapılan gözlemler, savan hipotezinin tek başına yeterli bir açıklama sunmadığını göstermektedir. Evrimsel faktörler elbette bir temel oluşturabilir, ancak bireylerin çevreyle etkileşimleri ve kültürel deneyimleri bu tercihleri önemli ölçüde şekillendirir. Bu nedenle, insanın doğaya yönelik eğilimlerini açıklarken yalnızca evrimsel değil, bilişsel ve kültürel boyutları da hesaba katmak gereklidir.

Çocukların fabrika üretimi yapılara tırmandığı için sonuçların geçmiş deneyime uzanmayacağını söylüyor. Allah Allah. Aynı çocuklar hiç yılan görmeden yılandan korkuyor ama? :)

Ve kitapta sık sık şöyle cümleler geçiyor:
“Birçok insan.” Kim mesela o insanlar?

“Bunun böyle olduğunu görürüz.” Allah Allah… Tam olarak nerede görürüz mesela bunun böyle olduğunu? Bu diye bahsedilen şey ne? Kim görür mesela?

“Karım Betty ile birlikte ölçtüğümüz,” diyor mesela.
Sizin karınız Betty kim, Allah aşkına?

Sosyal çevrenize satmak üzere, “Dişiler hafif olduğu için ağaca tırmanırmış; o yüzden kadınlar yatak altındaki canavarlardan korkar, erkekler ise dolaptan gelecek canavarlardan korkar, keh keh keh.” gibi bilgileri etrafınıza anlatıp eğlenebilirsiniz.

Ve Sharps’ın deneyinden de bahsedeyim. Biraz delirerek bahsedeyim. Çünkü yazarımız beni her cümlesiyle delirtiyor.

Deneyin sonucu teoriye uydurulmuş adeta, bu deneyi daha önce de defalarca araştırdım bu arada, onu da belirteyim. Evrimsel psikoloji çalışmalarının bazıları hikayeleştirme yapmakla eleştirilir, bu da onlardan biri. Sonuç ne çıkarsa çıksın, ona bir evrimsel açıklama bulmak mümkündür. Yazarımız da bundan yararlanıyor.

1. Eğer bu yetenek gerçekten evrimsel olarak seçilmiş olsaydı, avcılıkla daha çok ilgilenen erkeklerin bu testte daha yüksek performans göstermesi gerekirdi.

2. Ama kadınlar ve erkekler aynı puanı alınca, araştırmacılar bunu evrimsel açıklamayı koruyacak şekilde, kadınlar da avlanıyordu, özellikle küçük hayvanları tuzakla yakalıyorlardı, gibi bir ek açıklama ile temellendiriyor.

3. Bu da sanki deneyin bulgularını evrimsel hipoteze uydurma çabası gibi geliyor, dolayısıyla bilimsel olarak zayıf görünüyor.

Ve, en önemlisi de belgesel kültürümüz. Bir kişi belgesellerden ya da doğa ile yakın geçmiş deneyimlerden dolayı hayvanlara daha aşina olabilir; bu, aynı cinsiyette olsalar bile hatırlama performansını etkiler. Yani buradaki eşit hatırlamayı evet eşitler çünkü kadınlar da şu dönemde avlanmış diyemeyiz.

Ve evet, canım kadınlar. Sevgiliniz size çiçek almadığında artık bu isteğinizi evrimle gerekçelendirebilirsiniz. :) İnanılmaz. Aslında bunu da bekliyordum. Kitap bir yerde bu çiçek örneğini de verecek, demiştim, öyle de oldu, şaşırmadım.

“Kadınlar çiçekleri sever çünkü ataları meyve toplardı” minvalinde bir argüman, ilk bakışta mantıklı görünebilir ama çiçeklerin kendisi zaten estetik olarak ilgi çekici, yani açıklama için illa geçmişte bir hayatta kalma avantajı aramak gerekmiyor.

Bu, bilim felsefesinde gereksiz adaptasyonculuk (over-adaptationism) olarak adlandırılan bir eleştiriye denk düşüyor kanımca.

Öncelikle beynimizde güzelliği algılayan özel bir sistem var. Görsel alanlarımız renkleri, şekilleri ve simetriyi işliyor; hoş bulduğumuz şeyler beynimizin ödül bölgelerinde mutluluk sinyali üretiyor. Bu sistem çiçekler için olduğu kadar, renkli bir tablo, bir deniz manzarası veya bir yüz için de çalışıyor. Yani çiçeklerin güzel gelmesi, özel olarak çiçekler için seçilmiş bir özellik değil; beynimizin genel olarak düzenli ve renkli uyaranlardan hoşlanmasının doğal bir sonucu.

Ayrıca bu güzellik duygusu sadece biyolojiyle değil, kültürle de besleniyor. Bir çiçeğin anlamı, bağlamı, bize çağrıştırdığı hatıralar bile beyin aktivitemizi değiştiriyor. Sevdiğimiz birinin verdiği bir çiçek bize çok güzel gelirken, aynı çiçek başka bir zamanda sıradan görünebilir. Bu da gösteriyor ki tercihimiz yalnızca genetik mirastan değil, yaşadığımız deneyimlerden etkileniyor.

Kadınlar bu testte erkeklerle aynı puanı alınca, “demek ki kadınlar da avcıydı” diyor. Eğer düşük puan alsalardı, “çünkü kadınlar avcı değildi” denecekti. Bu tür açıklamalar yanlışlanamaz; hangi sonuç çıkarsa çıksın teoriye uydurulabilir. Bilimde güçlü bir teori, yanlış çıkma ihtimali olan teoridir. Burada ise sonuç ne olursa olsun teori hep haklı çıkıyor gibi gösteriliyor.

Sonuç olarak, insanın çiçekleri sevmesi veya hayvan izlerini hatırlaması illa geçmişte bir hayatta kalma avantajına dayanmak zorunda değil. Beynimizin yapısı, renkli ve düzenli uyaranlara doğal bir ilgi duymamıza yol açıyor. Bu ilgi kültürle, hatıralarla, anlamlarla daha da güçleniyor. Evrimsel hikayeler hoş ve eğlenceli olabilir, ama bilimi hikaye anlatıcılığına indirgememeliyiz.

138. sayfada, “Bir hipoteze göre, bozuk yiyeceklerin kokusunu ve tadını örttüğü için baharat severiz.” diyor. Çok mantıklı. Üzerine düşüneceğim. Şu an ilk aklıma gelen, sıcak iklimlerin baharata daha düşkün olması, çünkü sıcaklık yiyecekleri kısa sürede bozuyor ve muhtemelen bozulan tadı minimize etmek için baharat kullanıyorlar. Şu an elbette evlerinde buzdolabı var ama yine de damakları bu tadı alarak şekillendiği için baharat kültürlerinin bir parçası. Kuzey ikliminde sahiden de baharat kültürü pek yoktur. Baharatın mikrop öldürücü olduğuna dair de hipotez var. Bu ikisi zaten etkileşim içindedir. En başta hafif bozulan besin baharatlanmıştır ve bozuk tadı baskılanmıştır ve daha sonrasında baharatlı yemek sonrası daha az hasta olunmuştur ve bu kalıcı hale gelmiştir. Yani mikrop öldürücü olduğunun düşünülmesi için ilk önce bozuk tadın baskılanması gerek. Aşamalı bir süreç yani. Umarım yazarımız bunu anlamıştır çünkü bana kalırsa anlamadı ve mikrop öldürücü hipotezini daha mantıklı buldu, oysa ikisi etkileşim içinde.
Başkalarının hipotezini birleştirip, onu da doğru okuyamıyor. Delirmemek elde değil. :)

“Önemli faktörlerden biri, ilk insanların kaynaklara ve eşlere erişim için yoğun bir rekabetin olduğu karmaşık toplumlarda yaşamış olmalarıdır. Ayrıca modern insana gelene kadar, bebeklerin anneye bağımlı kaldığı süre büyük ölçüde arttı, bu da erkeklerin yavrularına daha uzun süre bakmasını gerektirdi. Ardından kadınlar yıl boyunca cinsel ilişkiye hazır bir hâl aldılar; yumurtlama zamanı artık o kadar net değildi. Dişi insanların üreme döngüsündeki bu iki özellik, kadınların eş konusundaki seçeneklerini artırdı: Kadınlar çocuklarının babası olması için bir erkek, onları besleyip koruması için de başka bir erkek seçebiliyorlardı. Bu gelişmelerin hepsi bir araya gelip cinsel seçilimi yoğunlaştırmış olmalı. Bunlar bugün de güçlü faktörlerdir.”

Hatalı. Bu da hatalı. Bu da yarım yamalak, neresinden tutsan elinde kalacak bilgilerden.

Bu yazıda öne sürülen bazı iddialar, kesin gerçekler gibi sunulmuş olsa da, antropolojik ve evrimsel verilerle tam olarak desteklenmiyor. Öncelikle, erkeklerin bebeklere uzun süre bakması gerektiği varsayımı tartışmalıdır. Arkeolojik ve etnografik araştırmalar, erken insan topluluklarında çocuk bakımının çoğunlukla anneler ve diğer grup üyeleri tarafından gerçekleştirildiğini, erkeklerin ise genellikle avlanma veya savunma gibi görevlerle meşgul olduğunu gösteriyor. Bu durum, yazının erkek bakımı gerekliliği konusundaki çıkarımını zayıflatır.

İkinci olarak, kadınların yıl boyunca cinsel olarak hazır olmaları ve yumurtlama zamanının belirsiz olması, tek başına cinsel seçilimi yoğunlaştırdığı anlamına gelmez. Üreme davranışları, sosyal yapı, grup içi ilişkiler, çevresel koşullar ve kültürel faktörlerle birlikte şekillenir. Dolayısıyla yazının, bu iki biyolojik özelliği cinsel seçilimin temel belirleyicisi olarak sunması aşırı genelleme içerir.

Son olarak, yazıda bu evrimsel varsayımların, bugün de güçlü faktörlerdir, şeklinde aktarılması yanıltıcıdır. Modern insan toplumu, kültürel normlar, sosyal yapı ve teknolojik gelişmeler nedeniyle evrimsel eğilimlerin doğrudan belirleyici olduğu bir ortam değildir. Bu nedenle, tarih öncesi insan davranışları ile günümüz davranışları arasında doğrudan bağ kurmak bilimsel olarak doğru değildir.

Özetle, metin ilginç bir hipotez sunuyor olabilir; ancak erkek bakımının zorunluluğu, cinsel seçilimin yoğunlaşması ve bu faktörlerin günümüzdeki geçerliliği gibi çıkarımlar bilimsel kanıtlarla tam olarak desteklenmiyor. Bu nedenle yazının bazı iddiaları hatalı veya abartılmış kabul edilebilir. Hatalı demek de doğru olmaz aslında, abartı demek gerekir. Abartılıdır da çünkü.

Kaldı ki, bir erkeğin sınırlı bakımı, tek başına stratejik avantaj yaratacak düzeyde etki göstermez. Gösteremez. Kadın, çocuklarının babasını belirlemek için sadece erkek bakımına güvenemez; hayatta kalma ve beslenme gibi faktörler de belirleyicidir. Bu nedenle, metindeki çıkarım, erkek bakımının cinsel seçilim üzerinde abartılmış bir etkisi olduğunu varsayar ve gerçekçi değildir.

Kısacası, erkek bakımı vardıysa bile, bu kadınların eş seçimini radikal biçimde değiştirecek bir güç değildi.

Son yazdığım paragrafta sunulanlar, kanıtlarla güçlü şekilde desteklenmiş bir kuramdan ziyade, kişisel bir sav veya hipotez gibi sunulmuş; ama maalesef kesin bir bilimsel gerçekmiş gibi aktarılmış. :)

185. sayfada, insanların ara seviyedeki çevreleri daha makul bulduğunu yazmış. Aslında bu cümlesiyle kendi savan hipotezini de çürütmüş oluyor.

En tuhafı da kitabın adında geçen Shakespeare’den hiç bahsedilmemiş olmasıydı. Müzikal maymun bölümünde, dişisini etkilemek için ses çıkaran kuşlardan bahsederken, günümüzde insanların da dişilerini etkilemek için şiirler yazdığını, besteler yaptığını söylemesini bekledim. Hatta Shakespeare, Bergman, Tolstoy ve Dostoyevski gibi isimleri de bu bağlamda anarak onların da bir bakıma dişilerini etkilemeye çalıştığını öne sürmesini hayal ettim. Yani tüm bu süreci cinsel motivasyona bağlayacağı bir bölüm bekliyordum. Ama tek kelimeyle bile değinmedi. Elbette değinmedi çünkü yazar sebep sonuç ilişkisi kurmaktan acizdi. Çoğu cümleyi tekrarladı, gereksiz yere uzattı ama hiçbirini makul bir sonuca bağlamadı.
Tüm öfkeme ek olarak, zamanımı boşa harcadığım için ayrıca sinirleniyorum.

[Hootan Mohaghegh · Rating 3 out of 5]

اگر به دنبال دلایل برخی رفتارهای ناخوآگاه انسان یا علائق و احساسات زیباشناختی او می گردید یا نیازهای جسمی و جنسی و روانی انسان را بررسی میکنید، این فرضیه نکات جالبی برای ارائه به شما خواهد داشت. فرضیه ای که حافظه ی تاریخی ژنهای شما را عامل بسیاری از موارد مذکور میداند.

[Yaprak · Rating 5 out of 5]

Bazı noktalarda bilimsel kaynak ve sonuçlardan ziyade yazarın şahsi yorumu ağır basıyormuş gibi hissettim okurken. Ama sonuç itibariyle ufuk açan, yeni bilgilerle dolu bir kitap.

[Evrigon · Rating 3 out of 5]

Bir noktada evrimin kültüre karşı galibiyetini anlatmış. Ama bu galibiyetin anlattığından daha farklı bir skorla bittiğini bir türlü söylememiş. Evrim ve kültürün insan üzerindeki etkisi direkt karşılaştırılamaz. Evrimle karşılaştırılınca kültür, olsa olsa bir yemeğin üzerindeki sosun içerisine konmuş öylesine bir baharattır.

[Mj Ahmadizade · Rating 3 out of 5]

کتابی متوسط با ترجمه‌ای خیلی خوب.
ظاهراً این کتاب تنها اثر نویسنده برای عموم است. کتاب طرح کلی خوبی دارد ولی ساختارش تا حدی آشفته است. به نظر می‌رسد نویسنده تلاش داشته تا بیانش راویانه باشد اما به نظرم چندان موفق نبوده و باعث شده تا کتاب پر از حرافی باشد. شاید می‌شد با ویراستی جدی حجم اثر را تا یک‌سوم کاهش داد. متن کتاب تا حد زیادی روان است اما از مشکلات دیگرش این است که پیش‌فرضش در مورد دانش خوانند متناسب و یکسان نیست. یعنی در بعضی فصول به کسان یا نظریاتی خاص با توضیحی مختصر اشاره می‌کند و در بعضی بسیاری از مسائل پیش‌پیش‌پاافتاده را بسیار شرح می‌دهد.
در کل کتابی خواندنی و از منابع خوب برای آشنایی با فرضیه‌ی ساوانا است.

[Halil Kalkan · Rating 4 out of 5]

This book might be a good starting to understanding basic of cognitive evolution. It's very difficult to interpreting "human beings" or "life environment" in the view of the evolution perspective without some basic knowledge. But with this book, you can easily get some essentials about the evolving of nature and catching ideas of psychological evolution. Some examples are too clear to understanding some ideas. Also there are too many works at the end of book and if you want to learn more theories and more approaches; you should definitely look for the names, articles and books.

Especially Komar and Melamid's survey is very remarkable content in the book. Following this link " https://awp.diaart.org/km/painting.html " readers can find details of this survey and paintings for other countries.

Author is focusing his "savannah hypothesis" too much but anyway it can be negligible because of his ideas are catchy for readers according to aesthetic concerns of human beings.

As a result, you will be enlightened about evolution of aestheticism when you finish this book. Besides that when you search the works in the bibliography, you will get a completely different perspectives about on arts or daily routines. Because ghosts of Savannah is codded our genomes and this book proves of evolution ideas which are with us for thousands of years.

[Mark Isaak · Rating 3 out of 5]

This book applies evolutionary psychology to aesthetics. It is an okay introduction to the broader subject, but it suffers from the perennial problem of the field: Once the author has an evolutionary explanation for a behavior, they think they have *the* explanation. Most of what Orians proposes is plausible, but it will take a lot more work to establish causation. Some of his suggestions have even shakier foundations, being supported (judging by from the book's contents) only on several anecdotes. Aside from their scientific merit, those anecdotes add interest to the book, but they also detract from the book's focus. The landscape chapter in particular began to read more like it belongs in a book on best garden designs than on evolutionary aesthetics. Still, I learned things and got new ideas to play with.

[hilal · Rating 1 out of 5]

Beklentim yüksekti. Tam bir hayal kırıklığı oldu benim için. Bilimsel bir kitaptan ziyade yazarın kişisel günlüğü okuyormuşum gibi hissettim. Objektif davranmamış. Hipotezlerin zayıflığı ve elle tutulur argüman sunamaması sebebiyle okurken çok sıkıldım. ‘Hoşlandığım çocuk bana kapıyı tuttu demek ki o da bana aşık’ şeklinde ulaşılan sonuçlar hiç tatmin edici değildi. Özellikle müzik bölümünü çok başarısız buldum. Bu kadar ilginç ve potansiyel sahibi konunun böylesine sıkıcı ve mesnetsiz işlenmesi beni çok üzdü. Kitapta ilgimi çeken tek nokta kadim yılan korkusu oldu.

[Augusto · Rating 3 out of 5]

I found it disappointing. I had higher expectations because it was mentioned by EO Wilson in one of his books. I felt that it could have benefited from better editing as some points were repetitive throughout the book. I also found curious that of the 3 title words, i could not find Shakespeare mentioned anywhere. I finished the book with the impression of having missed it but the index has no entry for Shakespeare.

[Yanick Punter · Rating 3 out of 5]

Slightly interesting read on evolutionary aesthetics. I was disappointed there was no reason given for why we like Shakespeare.

I myself speculate we like lawns because it indicates intensive grazing (a high number of herbivores) and wilderness because it indicates a vacant environment.

[Uğur · Rating 5 out of 5]

It is a very beautiful book that is quite close to Freud's totem and taboo book, but has been prepared by proceeding through the process of human psychological evolution. The author focuses more on the question of how than the question of why in this book. In the process that has passed from the hunter-gatherer period to the present day, it processes in detail the meanings of our impulses, emotions and reaction patterns transmitted from generation to generation in primitive ages. In this sense, it has a very original content. In fact, this original title of the book is also like the description of its content in three words.

Our feelings and thoughts with the metaphor of snakes, our evolutionary processes with sunrises, our formation with Shakespeare and the present tense narrative have been adopted. I would like to evaluate these three metaphors with an example and at the same time give you hints about the content of the book. For example, although the roles of insects in the food chain network in nature and in the continuation of life are vital and they continue to exist without any harm to humans, we have a negative or even destructive attitude about insect species without exception. This emotional attitude can be revealed much more clearly when we see it at home. The reason for the emergence of this attitude lies in the fact that human communities, which have developed very different life practices in the process of Africa-centered spread, have probably dealt with the problem of ‘insects’ in food and food storage, which is a common problem. While we are preserving our food in refrigerators and deep freezers today, an insect that is no longer related to the subject triggers the emergence of that heritage from our ancestors again. The author Orians also explained the psychosocial reasons for these practices in a very beautiful and fluent way with a very well-rounded language within the framework of evolutionary theory.

[Öykü · Rating 5 out of 5]

Mavi, yeşil gibi renkler çoğu insana huzur verici gelirken kırmızı niçin bizlere dikkat çekici olduğu kadar bir evde kullanılmayacak kadar yorucu gelir? Evimizde sergilemek istediğimiz tablolarda bulunmasını arzu ettiğimiz imgelerin Afrika savanalarında yer seçmeye çalışan primat atalarımızla bağlantısı olabilir mi? İlkel kabilelerden günümüze kadar insanlar için müzik ve dansın vazgeçilmez oluşunu bir anlamda cinsel seçilime yahut av stratejisi geliştirmeye katkısıyla açıklamak mümkün müdür? Orians, kültürün varlığını kabul etmekle birlikte kültürü oluşturan temel içgüdülerin evrimsel biyolojik kökenlerine dair sorular soruyor. Estetik algımızın, irkilmek gibi duygusal tepkilerimizin, cennet ve cehennem gibi kavramları yaratan kültürün tetikleyicilerinin temelde daha eskiye dayanan doğal kaynakları olabileceğini savunuyor. Üstelik tezlerini bebek ve çocukların, yani henüz kültürel kodlara sahip olmayan bireylerin, görsel, işitsel tepkilerine yönelik yapılan deneylerle destekliyor. Kokulardan melodilere, imgelerden mekanlara bir şeyi beğenmemizin temelinde ne vardır; niçin birini huzurlu ötekini ürpertici buluruz sorularını cevaplamaya çalışıyor. Evrimin davranışlara etkisi tam anlamıyla belirlenmiş olmasa da atalarımızdan miras kalan alışkanlıkları farkında olmadan gündelik hayatımızda devam ettiriyor olabileceğimize dair güçlü bulgular var. Örneklemeler alandan gelmeyen birisi için de konuyu çok anlaşılır kılabilir türden. Çok zevkli, aydınlatıcı, bir çırpıda okunabilir bir yapısı var.

[Gary · Rating 3 out of 5]

Orians does a descent job at identifying our human progression from the savannahs of Africa to today. It would appear that imprinting or ghosts from time past play a large role in what we like, our views, our fears, etc. His theories are obviously subjective but do make sense, since everything we know from the past has either been transferred up from writings, through dialogue, and that mystery one, our intuition. Unlocking the dynamics of the brain and our genome makeup has fascinated researchers. We are that one creature that is constantly asking " why " ? The book provides some of the more profound questions. Caught between a rating of 3 and 4. I have yet to read a non fiction book that does not wander seemingly off on a tangent somewhere in the mix.

[Aykut Karabay · Rating 5 out of 5]

Kitap biyolojik evrim aracılığı ile alt başlığında belirttiği gibi beğeni, zevk ve korkularımızın kökenine iniyor. Kitap bize hissettiğimiz duyguların, dürtülerimizin, kültürümüzün, sanatımızın, dahiyane fikirlerimizin... hepsinin kökeninde savana’da avlanan kıllı atalarımızın genlerinin yattığını gösteriyor. Atalarımızın fiziki- biyolojik çevrelerine verdikleri tepkilerin şimdiki duygularımızı, bilinçli-bilinçdışı değerlendirmelerimizi şekillendirdiğini gösteriyor. Bu süreçte zihin, toplum ve doğa’nın daima etkileşim, değişim ve gelişim halinde olduğunu anlatıyor. Kitabı çok beğendim, tavsiye ederim.

[Galibkaan · Rating 4 out of 5]

evrim hususunda gayet doyurucu bir kitap olmuş. evrimin davranışlarımızdaki (yeme alışkanlıklarımız, cinsellik, dış dünyaya bakışımız vb.) yeri gayet güzel bir şekilde anlatılmış. kitabı bitirince şunu çok net anlıyorsunuz:mağaradaki adamla aranızdaki mesafe düşündüğünüzden daha kısa...(mesela ben bu yorumu cinsel seçilim için yazıyor olabilirim :))
yazar, çok şeyi çözümlemiş ama müzik konusunda çaresiz kalmış bence.

[Betsy · Rating 1 out of 5]

I gave up on this after about 1/3 of the way through. Waaay too much discussion of the individual shapes of trees and their leaves. All in an attempt to "prove" that our preferecnes for landscaping reflects our preferences for things that remind us of the savannah where humans originated. This reads more like an academic study than a popular book. Boring.

[Saied ShakerKashani · Rating 4 out of 5]

این کتاب برای تجربه مقدماتیم از سیستم کلی تکاملی انسان، جذاب بود. کتاب رو طوری خلاصه کنم که مطالبش لو نره[یا به فرنگی که میگن اسپویل نشه]؛ بخشی مختصر از نگاه تکاملی به انسان. این نگاه، ثمرات بسیار زیادی برای بشر و شاید مهم‌تر از مسئله بشر، بستری که او در آن زیست می کند خواهد داشت. همین. پیچیده اش نمی کنم. کتاب رو بخونید.

[Merve · Rating 3 out of 5]

Çok kısa neden sonuç ilişkileri kurulmuş, biraz da konular atlayarak zıplayarak ilerlemiş. Evrimsel psikolojiyle ilgili savlar hap bilgi şeklinde verilmiş sanki. Ayrıca, içinde Shakespeare'in adı bile geçmiyor. Sanattan ve edebiyattan da bahsedilir diye düşünmüştüm okumadan önce. Kitap isminin şiirselliğine tezat olacak şekilde içeriği yavan buldum maalesef.

[Ece Vardar · Rating 5 out of 5]

Kitap her konudan carpici ornekler vererek, okuyucunun zihnini acmayi amaclamis. 90larin sonu 2000lerin basindaki populer bilim kitaplari tarzinda. Daha detayli bilgi icin basvurulabilecek genis bir kaynakcasi var. Beklentimi kat be kat karsiladi.

[froggish505]

Extremely well-researched and well-written. I feel a lot more knowledgeable about the world, why we do what we do, as well as evolution theory. I had not previously known how complex some simple behaviors can be.

[Tuğçe · Rating 4 out of 5]

Evrim konusuyla ilgilenenler için güzel bir başlangıç kitabı. Zengin kaynakçasından faydanılarak ileri düzey okumalar yapılabilir.