ثبات الأخلاق ونظرية الإدراكات الاعتبارية عند الطباطبائي

by مرتضی مطهری

75 pages, Paperback

About the author

مرتضی مطهری (۱۲۹۸- ۱۳۵۸ش) مشهور به شهید مطهری یا استاد مطهری، فیلسوف، مجتهد، خطیب و نویسنده شیعه در قرن جهاردهم هجری و از مهمترین شاگردان علامه طباطبائی و امام خمینی بود. مطهری از افراد تأثیرگذار و از رهبران فکری انقلاب اسلامی ایران به شمار می‌رود.

مرتضی مطهری، از سال ۱۳۲۵ش آغاز به تألیف آثاری در زمینه‌های مختلف فلسفی، اجتماعی، اخلاقی، فقهی و تاریخی کرد و بیش از ۷۰ اثر از او انتشار یافته است. برخی از آثار او در زمان حیات و برخی دیگر پس از درگذشت وی توسط انتشارات صدرا چاپ شده است. سخنرانی‌ها و درس‌های مطهری هم در مجلد‌های مختلف چاپ و منتشر شده است. علاوه بر موارد ذکر شده، نزدیک به سی هزار برگ یادداشت و فیش تحقیقی نیز از مطهری باقی مانده است. «مجموعه آثار شهید مطهری»، مجموعه‌ای ۲۸ جلدی حاوی تمامی آثار منتشر شده از وی است که کتاب‌های با موضوعات مشابه، در مجلدات پیاپی جمع‌آوری شده است. این آثار به تفکیک موضوع عبارتند از:

اصول عقاید، از جلد یک تا چهار: حاوی آثاری مانند عدل الهی، علل گرایش به مادیگری، جهان‌بینی توحیدی، جامعه و تاریخ، ولاها و ولایت‌ها، مدیریت و رهبری در اسلام، و توحید.
فلسفه، از جلد پنج تا ۱۳: حاوی آثاری مانند سیر فلسفه در اسلام، شرح منظومه، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مسئله شناخت، و نقدی بر مارکسیسم.
تاریخ، جلد ۱۴ و ۱۵: حاوی کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران، و همچنین فلسفه تاریخ.
سیره معصومین، از جلد ۱۶ تا ۱۸: حاوی آثاری از جمله سیری در سیره نبوی، جاذبه و دافعه علی(ع)، سیری در نهج‌البلاغه، صلح امام حسن(ع)، حماسه حسینی، و داستان راستان.
فقه و حقوق، از جلد ۱۹ تا ۲۱: حاوی آثاری از جمله نظام حقوق زن در اسلام، مسئله حجاب، اخلاق جنسی، امر به معروف و نهی از منکر، نظری به نظام اقتصادی اسلام، و اسلام و نیازهای زمان.
اخلاق و عرفان، جلد ۲۲ و ۲۳: حاوی آثاری از جمله حکمت عملی،‌ فلسفه اخلاق، تعلیم و تربیت در اسلام، آزادی معنوی، احترام حقوق و تحقیر دنیا، و دعا.
اجتماعی-سیاسی، جلد ۲۴ و ۲۵: حاوی آثاری از جمله نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، آینده انقلاب اسلامی ایران، آزادی عقیده، مشکل اساسی در سازمان روحانیت، رهبری نسل جوان، و روابط بین‌الملل اسلامی.
تفسیر، جلد ۲۶ تا ۲۸: حاوی کتاب آشنایی با قرآن.

Reviews

[Khalil Yaseen · Rating 2 out of 5]

الترجمة السيئة جعلت من بعض مطالب الكتاب مبهمةً نوعاً ما رغم عدد صفحاته القليلة..

أستطيع أن ألخص فكرة الكتاب الرئيسية في أن الشهيد مطهري لا يعتمد على مبدأ "الحسن و القبح العقليين" في نظرته لنسبية الأخلاق من عدمها، إنما يبني نظريته على "كمال الروح الإنسانية و سموها" فكل ما من شأنه سمو الروح و كمالها هو أخلاقٌ حسنة و العكس صحيحٌ..

ناقش الشهيد المطهري نظرية الإدراكات الإعتبارية التي ينسبها للعلامة السيد الطباطبائي ليبين أن الحسن و القبح العقليين إعتباريان حيث يختلف تشخيص العقل البشري لما يجب و ما لا يجب فعله مع التغير "الزمَكاني" مما جعل الفلاسفة القدماء و بعض الحكماء المتأخرين يتبنى نظرية "نسبية الأخلاق"، في حين أن هذا المبدأ محل خلاف ٍ بحسب رأي الشهيد المطهري من حيث كونه المعيار الذي يميز بين الأخلاق الحسنة و السيئة عبر العصور المختلفة..

إختتم الشهيد المطهري كتابه بالتأكيد على أن المعيار في التمييز بين الأخلاق الحسنة و السيئة إنما هو"كمال الروح و سموها" ليبين أن هذا المعيار ثابتٌ لا يخضع لاعتبار معتبرٍ سواءً كان العقل أو غيره ِ، لذلك فالأخلاق ثابتةٌ في نظره غير نسبية ٍ.

[Monqeth · Rating 2 out of 5]

التقييم إجمالا للأسئلة التي طرحت واستفدت منها وليس للإجابات، فالأخيرة نحتاج لكي نفهمها أن نقرأ في الحكمة العملية والعقل العملي عند الفلاسفة وعند المتكلمين العدلية، وأن نقرأ حول الحقيقة والاعتبار في الحكمة النظرية، وبعد أن أطلع على المواضيع التي ذكرتها سيرتفع التقييم لاشك.
تم ذكر رأي أفلاطون ومحمد حسين الطباطبائي وبرتراند راسل والمطهري حول الحسن والقبح ووجوب عمل الشيء ومنعه وتأثير ذلك في ثبات الأخلاق ونسبيتها.