В ту ночь красноармейцы оставили на картофельном пригорке недокопанную траншею и куда-то ушли стороной; на большаке все опустело, заглохло, наутро редкие военные повозки поворачивали обратно, в объезд на Кульбаки — за сосняком самолеты разбомбили мост через болотистую Деревянку и проехать в местечко большаком было уже невозможно...
Vasiĺ Bykaŭ was born in the village Byčki, not far from Viciebsk in 1924. In 1941 he was in Ukraine when Germany attacked the USSR. At first seventeen-year-old Bykaŭ dug trenches – then he volunteered for the Red Army. For years after the war he continued to serve, returning to the USSR only in the mid-1950s. There he started to work as a journalist for the Hrodna Pravda newspaper. In that same decade his first novellas began to come out, of which the most famous are "Sotnikaŭ", "The Obelisk", "To Go and Not Return", and "To Live Till Sunrise". During and after the Perestroika, he participated in pro-reform movement (e.g. Popular Front of Belarus). In October 1993, he signed the Letter of Forty-Two.
Bykaŭ's literary achievement lies in his sternly realistic, albeit touched by lyricism, depictions of World War II battles, typically with a small number of personages. In the ferociousness of encounter they face moral dilemmas both vis-a-vis their enemies and within their own Soviet world burdened by ideological and political constraints. Bykaŭ's novellas that are available in English translation, such as "The Dead Feel No Pain" (1965), "The Ordeal" (1970), "Wolf Pack" (1975) and "Sign of Misfortune", challenged the official version of the war. This brought upon the writer vicious accusations of "false humanism" from some Red Army generals and the Communist Party press. "Vasil Bykov is a very courageous and uncompromising writer, rather of the Solzhenitsyn stamp," wrote Michael Glenny in Partisan Review in 1972. Bykaŭ was one of the most admired writers in the Soviet Union. In 1980 he was awarded the honorific title of People's Writer of the Belarusian SSR.
Outside of his native country, Vasiĺ Bykaŭ is the most widely read Belarusian writer. During the Soviet period, his works were translated into most major languages of the world. However, most of the translations were done on the basis of Russian rendering. Bykaŭ wrote all of his works in his native Belarusian language, and translated several of them into Russian by himself. Vasiĺ Bykaŭ's stature in the life of his country remains enormous. An opponent of Alexander Lukashenko's regime and a supporter of the Belarusian People's Front, he lived abroad for several years (first in Finland, then in Germany and the Czech Republic), but returned to his homeland just a month before his death. The memory of his turbulent life and uncompromising stance on the war have only enhanced his reputation at home and abroad ever since.
Для мяне гэта кніга яшчэ адзін прыклад ў Беларускай літаратуры калі кнігу варта дачытаць да канца. На працягу усяго апавядання адчуваецца небяспечнасць існавання чалавека і немагчымасць супрацьстаяць абставінам. Дзе знаходзіцца мяжа, пасля якой чалавек ужо перастае рабіць тое, што кажа яму страх?
I thoroughly enjoyed this book; the main characters, especially Stepanida - with her strong sense of justice and persistance; the description of their (hard) life, village, collectivisation in Soviet time.
Some parts were very difficult to read, because of the abuse by Nazis, and even more so - local polizei. These parts fill you with powerless rage, and are very realistic in showing the dynaimcs between occupators, those who feel entitled and locals left at their mercy. It is scary to imagine what people do to each other in position of power, and when there is no fear of retribution.
The main characters try to find a way to survive facing much more powerful enemy, they try by doing what they always had to do - endure, work hard, be resilient and patient. But they soon realise that there is no compliancy they can abide to and be safe, for there is no humanity and sense anymore around them.
Even though the situation is helpless, it still has satisfying end; Petrok and Stepanida end up staying true and not submitting to the bullies.
Кажуць, што беларусы ад расейцаў адрозніваюцца тым, што ў іх “можем повторить”, а ў нас - “ніколі зноў”. Дык чытаючы Быкава разумееш чаму так. Бо Быкаў - гэта пра працэс, а не пра канец. І калі канец хутчэй за ўсё шчаслівы, дык працэс заўсёды жудасны. І хаця Быкаў напэўна адзін з тых, чые творы вінаватыя ў тым, што беларускія школьнікі ў беларускай літаратуры бачаць толькі вёску і вайну, але Быкава трэба ўводзіць унутрывенна падлеткам, каб не было ніякіх “можем повторить”. Чытаць яго мне вельмі цяжка. І я раблю вялізныя перапынкі паміж яго творамі. І вось я вырашыў перачытаць Знак бяды. Ох. Цяжка. Усю кнігу абураешся і думаеш, калі ж адмоўныя героі зрэшты ў лыч атрымаюць. І яны не атрымаюць. Можа быць, менавіта гэта безнаказанасць на кароткім прамежку часу і робіць кнігі Быкава такімі балючымі. Але тое ж самае робіць іх жыццёвымі, сапраўднымі. Насамрэч, спадзяванні на лепшае аўтар дае, але недзе там, далёка ў будучыні, не цяпер. А цяпер чытай пра жорсткае жыццё. І мне здаецца, адчуванне болі без аніякай радасці ад помсты і выхоўвае ў чалавеку “ніколі зноў”. Яшчэ раз: усім трэба чытаць Быкава абавязкова. Што тычыцца непасрэдна гэтага твору, то было б вельмі цікава яго пачытаць, калі б ён быў напісана не пад цэнзурай. Спачатку было вельмі моцна апісана, чаму з’явіліся паліцаі, а вось скончылася гэта ўсё гарэлкай. Цікава, ці вымушаны быў так напісаць Быкаў альбо так было ў першапачатковай задуме. Вядома ж, чытаць Быкава варта не толькі за жорсткасць, але і за натуральнасць. Шмат разоў, прачытаўшы тую ці іншую сцэну, адзначаеш сабе, што менавіта так сябе людзі і паводзяць. Асабліва я расперажываўся за Петрака і ягоную скрыпку: як ён яе купіў на ўсе грошы, а жонка лаяла яго за гэта (ды заўсёды так бывае, ну), потым як ён цешыўся, што выратавыў скрыпку (і зноў жа Антаніна яго не разумела, тая ў першую чаргу думала пра парсючка), і як ён пайшоў мяняць тую скрыпку на змеявік (тут я ледь не заплакаў). Дый увогуле, вельмі смела было пісаць, што ўсе беды былі праз атрыманае чужога задарма. Простае асуджэнне калектывізацыі. Не зямлю яны атрымалі, а Галгофу.
Вельмі цяжкая для чытаньня кніга, хоць напісаная з павагай да чытача. Маралі, справядлівасьці ў ёй няма. Гэта хорар. Дабрадушныя маленькія людзі і абсалютна халодны, бязьлітасны сьвет вакол. Праедзе катком па іх - і не заўважыць. І не ўзгадае потым. Анатацыі лепей не чытаць, яны стандартныя і ці то пра ваенную тэму, ці то пра глыбіню характараў. Мне падаецца, вартасць аповесці - ня там. Класіка. Пачытайце, калі ласка.
Амаль мікрагісторыя - у разуменні Джавані Леві - якая паказвае больш шырокія гістарычныя тэндэнцыі на ўзроўні адной сям'і. Трохі сямейнага эпасу, трохі трылера, трохі пацыфісцкага трактата, шмат хорара.
Ці ёсць у маленькага чалавека выбар і куды ён яго зааядзе? Што застаецца ад прамоваў і пазоваў, калі каток новага жыцця празодзіць проста скрозь хутар? Спачатку рэвалюцыя, потым калектывізацыя, і нарэшче вайна.
І застаецца толькі адмовіцца цаной сваего жыцця, там што з чалавекам трэба па-людску.