What do you think?
Rate this book
Migas de pan
Lo maravilloso tiene su propia historia, que está atada a otras pasiones
como el horror y la curiosidad.
Josué ha sido secuestrado y su hijo Samuel, que vive en Nueva York donde
trabaja como médico patólogo, debe volver a Bogotá a negociar con sus
captores el pago del rescate y su liberación. Josué es un judío ruso que
pasó la Segunda Guerra Mundial prisionero en un campo de concentración
soviético para judíos y traidores del régimen comunista. Está casado con
Leah, una judía alemana sobreviviente de Auschwitz.
Cuando llegan a Colombia, la comunidad judía los apoya y Josué se
convierte en comerciante de relojes de lujo. Con ello logra reunir un
gran capital y comprar una casa en Quinta Camacho. La casa está diseñada
por Josué y está centrada su construcción en un gabinete de maravillas.
Como han sido varios los miembros de la comunidad judía bogotana que han
sido secuestrados por la guerrilla, se reúne un comité asesor para
apoyar a Samuel en su negociación y las mujeres de la comunidad visitan
a Leah todos los días para acompañarla en su desdicha. Samuel permanece
encerrado en el gabinete esperando las llamadas de los secuestradores
mientras recuerda con nostalgia el gran personaje que fue su padre y de
qué manera marcó definitivamente las vidas de sus seres más queridos.
Este relato vívido de la comunidad judía en Colombia tiene la gran
virtud de señalar cómo siempre hay maneras de reivindicar la vida hasta
en las situaciones más sombrías. Con verdadero amor por sus personajes y
verdadera pasión por lo que hemos vivido en la Tierra, Azriel Bibliowicz
prueba en Migas de pan que la guerra -del Holocausto al conflicto
colombiano- se transmite de generación en generación, y que es labor de
los hijos rescatar de las cenizas los vestigios que demuestran que
valieron la pena las vidas de los padres.
como el horror y la curiosidad.
Josué ha sido secuestrado y su hijo Samuel, que vive en Nueva York donde
trabaja como médico patólogo, debe volver a Bogotá a negociar con sus
captores el pago del rescate y su liberación. Josué es un judío ruso que
pasó la Segunda Guerra Mundial prisionero en un campo de concentración
soviético para judíos y traidores del régimen comunista. Está casado con
Leah, una judía alemana sobreviviente de Auschwitz.
Cuando llegan a Colombia, la comunidad judía los apoya y Josué se
convierte en comerciante de relojes de lujo. Con ello logra reunir un
gran capital y comprar una casa en Quinta Camacho. La casa está diseñada
por Josué y está centrada su construcción en un gabinete de maravillas.
Como han sido varios los miembros de la comunidad judía bogotana que han
sido secuestrados por la guerrilla, se reúne un comité asesor para
apoyar a Samuel en su negociación y las mujeres de la comunidad visitan
a Leah todos los días para acompañarla en su desdicha. Samuel permanece
encerrado en el gabinete esperando las llamadas de los secuestradores
mientras recuerda con nostalgia el gran personaje que fue su padre y de
qué manera marcó definitivamente las vidas de sus seres más queridos.
Este relato vívido de la comunidad judía en Colombia tiene la gran
virtud de señalar cómo siempre hay maneras de reivindicar la vida hasta
en las situaciones más sombrías. Con verdadero amor por sus personajes y
verdadera pasión por lo que hemos vivido en la Tierra, Azriel Bibliowicz
prueba en Migas de pan que la guerra -del Holocausto al conflicto
colombiano- se transmite de generación en generación, y que es labor de
los hijos rescatar de las cenizas los vestigios que demuestran que
valieron la pena las vidas de los padres.
263 pages, Paperback
First published September 1, 2013
3 people are currently reading
50 people want to read
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 9 of 9 reviews
February 11, 2018
Durante toda la lectura estuve ambivalente sobre este libro. Algunos pasajes me parecían fascinantes y otros aburridos e innecesarios. Ninguno de los personajes me pareció lo suficientemente interesante, excepto por Leah, quien es representada como aquella mujer que no entiende realmente el importante mundo de su esposo.
Tal vez ese fue mi problema, que al igual que Leah, percibí el gabinete de las maravillas y todas sis idiosincrasias como un capricho ilógico. Por lo tanto, los pasajes dedicados al gabinete (excepto por el teatro de la memoria) me parecieron lentos y hasta prepotentes.
¿Y entonces? Después de frustrantes páginas del gabinete y hermosos pasajes sobre Bogotá y su comunidad judía la sensación al finalizar el libro es una triste sonrisa. Sí, sí me gustó.
Tal vez ese fue mi problema, que al igual que Leah, percibí el gabinete de las maravillas y todas sis idiosincrasias como un capricho ilógico. Por lo tanto, los pasajes dedicados al gabinete (excepto por el teatro de la memoria) me parecieron lentos y hasta prepotentes.
¿Y entonces? Después de frustrantes páginas del gabinete y hermosos pasajes sobre Bogotá y su comunidad judía la sensación al finalizar el libro es una triste sonrisa. Sí, sí me gustó.
July 20, 2022
De positieve recensies in "De Groene" en "De Volkskrant" maakten mij nieuwsgierig naar "Broodkruim", van de mij volkomen onbekende Joods- Colombiaanse schrijver Azriel Bibliowicz. En ik las dit boek met plezier, ondanks de naar mijn smaak soms houterige dialogen en sommige naar mijn idee wat te uitleggerige passages.
Het centrale personage in deze roman is Josué, een naar Colombia geëmigreerde Jood die in WO II een Stalinistisch werkkamp overleefde, maar wel zijn vrouw en kind aan de Holocaust verloor. Josué is bovendien hertrouwd met Leah, die een Auschwitz- overlevende is. De herinnering aan de Holocaust is dus zeer aanwezig, ook bij hun zoon Samuel als "tweede generatie slachtoffer". Die herinnering wordt bovendien extra levend doordat Josué door onbekenden ontvoerd is, zoals in Colombia helaas zo vaak gebeurt. Want die ontvoering dompelt Samuel en ook Leah onder in een toestand van totaal uitzichtloos en eindeloos afwachten, in een perspectiefloze catatonie, die bijna nog verlammender is dan de ook al zo verlammende tijd in de kampen. Alsof de Holocaust in een andere maar minstens zo dwingende vorm herleeft en eindeloos voortduurt. En alsof Josué door deze voortzetting van de Holocaust nu definitief aan het bestaan wordt ontrukt: we weten de hele roman niet of hij nog leeft, en hoe, en alles wat we over en van hem vernemen is herinnering van voor zijn ontvoering. Behalve misschien de even aangrijpende als wanhopige fantasie van zoon Samuel, die op enig moment hoopt of vermoedt dat Josué zich tegen zijn ontvoerders te weer stelt met een hongerstaking, zodat hij - net als in het kamp- op heroïsche wijze toch nog iets van eigenwaarde bewaart. Maar dat is fantasie, die weliswaar als overtuiging aanvoelt maar onbewijsbaar en ongewis is. En zeker geen alles oplossende werkelijkheid die een einde maakt aan het verlammende en uitzichtloze wachten.
De uitzichtloosheid van dat wachten wordt mooi voelbaar gemaakt in dit boek. Vooral ook door de passages waarin het hulpeloos en vergeefs onderhandelen met de ontvoerders geassocieerd wordt met kampslachtoffers, die al even vergeefs onderhandelden over hun uitzichtloze bestaanscondities door hun wanhopige hoop of door hulpeloos te bidden tot God. Toch krijgt die uitzichtloosheid niet het laatste woord, omdat er in "Broodkruim" daarnaast ook veel aandacht is voor het wonderkabinet van Josué. Die heeft namelijk zijn hele woning ingericht en vormgegeven als een soort museum, met in elke kamer een verbluffende tentoonstelling van onverwachte objecten en onverwachte combinaties van objecten. Een van de kamers is bijvoorbeeld een "Theater van de tijd", onder meer gevuld met zandlopers en "een stilleven met een zwart apparaat, een klok zonder wijzers die geen specifieke tijd aangeeft, maar uitnodigt om over alle mogelijke tijden tegelijk na te denken". Daardoor laat deze ruimte zijn bezoekers dromen over andere vormen van tijd dan die van mechanische klokken, of van dictatoriale machthebbers die ons een planbare toekomst willen opdringen met een planbaar doel. Een andere ruimte heet "memorater", wat een neologisme is voor "theater van de herinnering": een nieuw woord dat, beter dan welk bestaand Spaans woord ook, ruimte maakt voor herdenken en herinneren, en een ruimte die op allerlei onverwachte manieren de voorbije levens gedenkt van Josués lotgenoten in het Russische strafkamp. Al is het maar door hun namen op te tekenen en te bewaren, opgeluisterd met onverwachte details uit hun levens.
Het wonderkabinet als geheel, dat nog meerdere andere zalen heeft, is vooral bedoeld om verwondering op te roepen, nieuwe ervaringshorizonten te openen, de oude en verloren verhalen opnieuw te kunnen ervaren met de onbevangenheid van een kind. Ook is er "Hospitaal van Woorden", waarin de door WO II ziek gemaakte woorden weer worden genezen en van nieuwe associaties worden voorzien door poëzie, toneel, creativiteit en humor. Terwijl "De Salon van de Stilte" zijn bezoekers weer laat mijmeren over de stilte, de leegte, de onbepaaldheid die aan elk woord vooraf gaat, de anonimiteit der dingen voordat Adam namen gaf aan de dingen. Dus aan de openheid en pure potentialiteit van de wereld die vooraf gaat aan alle labels, definities, bepalingen, ook die van repressieve machthebbers. En door dat alles heen sprankelt steeds de herinnering aan de eigenzinnige, soms onuitstaanbare, maar ook onuitputtelijk fantasierijke Josué. De man die na de Holocaust zijn wonderkabinet bouwde, en zich dus niet liet knechten door traumatische verlamming. En bovendien de man die daar als kampgevangene al mee bezig was, omdat hij ook toen al op de hem omringende tragiek reageerde met humor en toneel, zichzelf op het toneel herschiep in vele verschillende personen, en zich dus niet neerlegde bij de uitzichtloze verlamming van het kamp.
Het bestaan alleen al van dat wonderkabinet, met al zijn verrassende zalen en ruimtes en tentoonstellingen, vond ik een mooi symbool van hoop. Want naast het verlammende wachten, dat dit boek zo doordesemt, is er toch ook dat wonderkabinet. Zoals ook de herinnering aan Josué er nog steeds is, en aan zijn fantasie, ook al is hij zelf mogelijk voorgoed afwezig. Tegelijk echter bevat "Broodkruim" ook veel kritische commentaren op dat wonderkabinet. Josué's echtgenote Leah bijvoorbeeld heeft daarin geen plaats, en zij pleit bovendien heel eloquent voor een andere manier om met de trauma's om te gaan: niet door te gedenken of er via onverwachte beeld- en woord associaties op nieuwe manieren over na te denken, maar door zwijgen en vergeten. En door op die manier recht te doen aan de onverwoordbaarheid van de Holocaust- ervaringen. Ook bevat "Broodkruim" een opmerkelijk hoofdstuk waarin de tentoongestelde inheemse objecten en beeldjes zelf tot spreken komen, en sommige zijn dan heel ontevreden over hoe Josué hen van hun eigenheid heeft beroofd en hen in zijn eigen verhaal heeft ingevoegd. Bovendien worden de hoofdstukken van "Broodkruim" in veel verschillende, soms snel afwisselende en elkaar tegensprekende perspectieven verteld. Daardoor worden ook de verschillende zalen van het wonderkabinet vanuit veel verschillende perspectieven bekeken en beoordeeld. Dat alles maakt het wonderkabinet voor mij nog meerduidiger dan het al was. En het maakt "Broodkruim" voor mij ook rijker, omdat we niet alleen maar Josué's zo innemende en hoopgevende motieven leren kennen, maar ook de kritische tegengeluiden daarop.
"Broodkruim" is in mijn beleving een indringende beschrijving van het verlammend machteloze wachten zonder enige hoop. Tegelijk echter is het een aanstekelijk pleidooi voor wonderkabinetten die, door inzet van humor en verbeelding, het verleden levend houden en van nieuwe onverwachte betekenissen voorzien. Of voor verbeelding, fantasie, humor, poëzie en toneel in het algemeen, en voor het vermogen om het leven te herscheppen en om nieuwe perspectieven te creëren. Daarnaast echter bevat dit boek ook kritisch commentaar op deze wonderkabinetten, en een pleidooi voor vergeten en zwijgen, terwijl ook sommige zalen van het wonderkabinet zelf uitnodigen tot mijmeren over stilte, leegte, onbepaalde openheid. En alsof dat niet genoeg is maken we in "Broodkruim" ook nog kennis met verschillende personages die allemaal op andere wijze worstelen met het soms verlammende bestaan. Sommige passages in dit boek bevielen mij wat minder, zoals ik al zei. Maar toch vond ik "Broodkruim" een rijk en mooi meerduidig boek.
Het centrale personage in deze roman is Josué, een naar Colombia geëmigreerde Jood die in WO II een Stalinistisch werkkamp overleefde, maar wel zijn vrouw en kind aan de Holocaust verloor. Josué is bovendien hertrouwd met Leah, die een Auschwitz- overlevende is. De herinnering aan de Holocaust is dus zeer aanwezig, ook bij hun zoon Samuel als "tweede generatie slachtoffer". Die herinnering wordt bovendien extra levend doordat Josué door onbekenden ontvoerd is, zoals in Colombia helaas zo vaak gebeurt. Want die ontvoering dompelt Samuel en ook Leah onder in een toestand van totaal uitzichtloos en eindeloos afwachten, in een perspectiefloze catatonie, die bijna nog verlammender is dan de ook al zo verlammende tijd in de kampen. Alsof de Holocaust in een andere maar minstens zo dwingende vorm herleeft en eindeloos voortduurt. En alsof Josué door deze voortzetting van de Holocaust nu definitief aan het bestaan wordt ontrukt: we weten de hele roman niet of hij nog leeft, en hoe, en alles wat we over en van hem vernemen is herinnering van voor zijn ontvoering. Behalve misschien de even aangrijpende als wanhopige fantasie van zoon Samuel, die op enig moment hoopt of vermoedt dat Josué zich tegen zijn ontvoerders te weer stelt met een hongerstaking, zodat hij - net als in het kamp- op heroïsche wijze toch nog iets van eigenwaarde bewaart. Maar dat is fantasie, die weliswaar als overtuiging aanvoelt maar onbewijsbaar en ongewis is. En zeker geen alles oplossende werkelijkheid die een einde maakt aan het verlammende en uitzichtloze wachten.
De uitzichtloosheid van dat wachten wordt mooi voelbaar gemaakt in dit boek. Vooral ook door de passages waarin het hulpeloos en vergeefs onderhandelen met de ontvoerders geassocieerd wordt met kampslachtoffers, die al even vergeefs onderhandelden over hun uitzichtloze bestaanscondities door hun wanhopige hoop of door hulpeloos te bidden tot God. Toch krijgt die uitzichtloosheid niet het laatste woord, omdat er in "Broodkruim" daarnaast ook veel aandacht is voor het wonderkabinet van Josué. Die heeft namelijk zijn hele woning ingericht en vormgegeven als een soort museum, met in elke kamer een verbluffende tentoonstelling van onverwachte objecten en onverwachte combinaties van objecten. Een van de kamers is bijvoorbeeld een "Theater van de tijd", onder meer gevuld met zandlopers en "een stilleven met een zwart apparaat, een klok zonder wijzers die geen specifieke tijd aangeeft, maar uitnodigt om over alle mogelijke tijden tegelijk na te denken". Daardoor laat deze ruimte zijn bezoekers dromen over andere vormen van tijd dan die van mechanische klokken, of van dictatoriale machthebbers die ons een planbare toekomst willen opdringen met een planbaar doel. Een andere ruimte heet "memorater", wat een neologisme is voor "theater van de herinnering": een nieuw woord dat, beter dan welk bestaand Spaans woord ook, ruimte maakt voor herdenken en herinneren, en een ruimte die op allerlei onverwachte manieren de voorbije levens gedenkt van Josués lotgenoten in het Russische strafkamp. Al is het maar door hun namen op te tekenen en te bewaren, opgeluisterd met onverwachte details uit hun levens.
Het wonderkabinet als geheel, dat nog meerdere andere zalen heeft, is vooral bedoeld om verwondering op te roepen, nieuwe ervaringshorizonten te openen, de oude en verloren verhalen opnieuw te kunnen ervaren met de onbevangenheid van een kind. Ook is er "Hospitaal van Woorden", waarin de door WO II ziek gemaakte woorden weer worden genezen en van nieuwe associaties worden voorzien door poëzie, toneel, creativiteit en humor. Terwijl "De Salon van de Stilte" zijn bezoekers weer laat mijmeren over de stilte, de leegte, de onbepaaldheid die aan elk woord vooraf gaat, de anonimiteit der dingen voordat Adam namen gaf aan de dingen. Dus aan de openheid en pure potentialiteit van de wereld die vooraf gaat aan alle labels, definities, bepalingen, ook die van repressieve machthebbers. En door dat alles heen sprankelt steeds de herinnering aan de eigenzinnige, soms onuitstaanbare, maar ook onuitputtelijk fantasierijke Josué. De man die na de Holocaust zijn wonderkabinet bouwde, en zich dus niet liet knechten door traumatische verlamming. En bovendien de man die daar als kampgevangene al mee bezig was, omdat hij ook toen al op de hem omringende tragiek reageerde met humor en toneel, zichzelf op het toneel herschiep in vele verschillende personen, en zich dus niet neerlegde bij de uitzichtloze verlamming van het kamp.
Het bestaan alleen al van dat wonderkabinet, met al zijn verrassende zalen en ruimtes en tentoonstellingen, vond ik een mooi symbool van hoop. Want naast het verlammende wachten, dat dit boek zo doordesemt, is er toch ook dat wonderkabinet. Zoals ook de herinnering aan Josué er nog steeds is, en aan zijn fantasie, ook al is hij zelf mogelijk voorgoed afwezig. Tegelijk echter bevat "Broodkruim" ook veel kritische commentaren op dat wonderkabinet. Josué's echtgenote Leah bijvoorbeeld heeft daarin geen plaats, en zij pleit bovendien heel eloquent voor een andere manier om met de trauma's om te gaan: niet door te gedenken of er via onverwachte beeld- en woord associaties op nieuwe manieren over na te denken, maar door zwijgen en vergeten. En door op die manier recht te doen aan de onverwoordbaarheid van de Holocaust- ervaringen. Ook bevat "Broodkruim" een opmerkelijk hoofdstuk waarin de tentoongestelde inheemse objecten en beeldjes zelf tot spreken komen, en sommige zijn dan heel ontevreden over hoe Josué hen van hun eigenheid heeft beroofd en hen in zijn eigen verhaal heeft ingevoegd. Bovendien worden de hoofdstukken van "Broodkruim" in veel verschillende, soms snel afwisselende en elkaar tegensprekende perspectieven verteld. Daardoor worden ook de verschillende zalen van het wonderkabinet vanuit veel verschillende perspectieven bekeken en beoordeeld. Dat alles maakt het wonderkabinet voor mij nog meerduidiger dan het al was. En het maakt "Broodkruim" voor mij ook rijker, omdat we niet alleen maar Josué's zo innemende en hoopgevende motieven leren kennen, maar ook de kritische tegengeluiden daarop.
"Broodkruim" is in mijn beleving een indringende beschrijving van het verlammend machteloze wachten zonder enige hoop. Tegelijk echter is het een aanstekelijk pleidooi voor wonderkabinetten die, door inzet van humor en verbeelding, het verleden levend houden en van nieuwe onverwachte betekenissen voorzien. Of voor verbeelding, fantasie, humor, poëzie en toneel in het algemeen, en voor het vermogen om het leven te herscheppen en om nieuwe perspectieven te creëren. Daarnaast echter bevat dit boek ook kritisch commentaar op deze wonderkabinetten, en een pleidooi voor vergeten en zwijgen, terwijl ook sommige zalen van het wonderkabinet zelf uitnodigen tot mijmeren over stilte, leegte, onbepaalde openheid. En alsof dat niet genoeg is maken we in "Broodkruim" ook nog kennis met verschillende personages die allemaal op andere wijze worstelen met het soms verlammende bestaan. Sommige passages in dit boek bevielen mij wat minder, zoals ik al zei. Maar toch vond ik "Broodkruim" een rijk en mooi meerduidig boek.
November 17, 2025
Judíos que llegan a Bogotá , Colombia huyendo de los terrores del holocausto.
Una pareja , Josué y Leah viven dedicados al comercio y lo secuestra de guerrilla.
Paralelo de los terrores de la guerra y de esta nueva situación colombiana .
En las peores situaciones no se puede confiar en nadie , no sabes dónde está el enemigo , pero al mismo tiempo ante la desesperación solo queda la confianza en los demás .
Plantea que en el
Matrimonio no debe existir el Amor, ya que este se acaba , sino compromiso y decisión .
Contexto : muerte de Gaitán , inicio de dictadora militar
Me gustó mucho que al leerlo tuvimos reunión en el club lectores con el escritor .
Una pareja , Josué y Leah viven dedicados al comercio y lo secuestra de guerrilla.
Paralelo de los terrores de la guerra y de esta nueva situación colombiana .
En las peores situaciones no se puede confiar en nadie , no sabes dónde está el enemigo , pero al mismo tiempo ante la desesperación solo queda la confianza en los demás .
Plantea que en el
Matrimonio no debe existir el Amor, ya que este se acaba , sino compromiso y decisión .
Contexto : muerte de Gaitán , inicio de dictadora militar
Me gustó mucho que al leerlo tuvimos reunión en el club lectores con el escritor .
January 1, 2021
Muy interesantes todos los recuerdos, divagaciones y pensamientos que pasan por la cabeza del hijo, cuyo padre está secuestrado. Recuerdos y conexiones que llevan al Holocausto, a juegos de conexiones palabras (creo que en varios idiomas), a asuntos cotidianos. Inclusive hay un mapa de la casa de la familia con los cuartos especiales que tenía el papá (Josué) para el teatro, el silencio, las palabras. No me esperaba que el final ya hubiese sido dado desde el comienzo.
This entire review has been hidden because of spoilers.
March 2, 2019
El libro tiene unas citas maravillosas, reflexiones al rededor del tiempo y el silencio. Narra un lugar mágico que huye de la realidad para fundirse en ella.
Bibliowicz juega con las voces y narra en múltiples formas; a veces se pierde un poco, pero en general su experimentación es agradable.
Bibliowicz juega con las voces y narra en múltiples formas; a veces se pierde un poco, pero en general su experimentación es agradable.
March 4, 2025
wat een leesmarathon! zeker een interessant boek want heel gelaagd, veel intertextualiteit, emotionele diepgang etc maar niet mijn favoriete schrijfstijl en soms ging het niet vooruit.
December 27, 2017
Una novela deliciosa y, aunque lo trata de manera indirecta, para mí una de las miradas más interesantes y novedosas sobre el conflicto armado colombiano. A través de la ausencia de Josué, un judío que vive el (imposible) horror de ser internado en un campo de concentración por los nazis y luego secuestrado por las Farc, nos trae una reflexión muy lúcida y sutil sobre la ausencia forzada, el dolor, la esperanza (o falta de ella) y el suspenso en que son puestas las relaciones amorosas cuando irrumpe en la vida un actor armado. Ojalá más lectores colombianos encontraran este libro.
October 8, 2016
Es una novela que atrapa desde sus inicios: el secuestro de Josué motiva a sus familiares a hondas reflexiones sobre la vida, el tiempo, la tragedia y el destino. Además, podemos adentrarnos al "gabinete de maravillas" un mundo alterno al real donde se confiere valor a aquellos elementos que dejamos al olvido. Este relato, más allá de mostrar los azares de los personajes, posibilita revisar la condición humana en momentos complejos, no solo del 'ahora', también de la historia de la humanidad.
September 11, 2015
Really enjoyed the book (especially the more experimental chapters). Hated the ending.
Displaying 1 - 9 of 9 reviews