Demokrasinin Türkiye Serüveni

by Bernard Lewis, Ahmet Hamdi Aydoğan (Translator), Esra Ermert (Translator)

Demokrasinin Türkiye Serüveni, çağdaşlaşma sürecinde Batı’nın pek çok kurumunu benimseyen, benimserken de bunları önemli ölçüde kendine uyduran bir toplumun, demokrasiyle neler yaptığının bir dökümü.

Demokrasi, bir yönetim biçimi olarak çeşitli dönemlerde ve çeşitli coğrafyalarda, birbirinden çok farklı serüvenler yaşadı. Bugün gelinen noktada, en iyi ve belki de tek yönetim biçimi olduğu yaygın olarak düşünülüyor. Kimilerine göre demokrasinin Batılı kökenleri, bu yönetim biçiminin başka kültürlerde yerleşiklik kazanmasını zorlaştırıyor. Batı’da bile tek bir demokrasi biçiminin olmaması, demokrasiyi benimsemek isteyen ülkeler için bir yandan model seçme güçlüğü yaratıyor, ama öte yandan kendi özgül koşullarına uygun, başka modellere harfi harfine benzemek zorunda olmayan demokrasi biçimleri geliştirebilmelerine olanak tanıyor. Türkiye’de demokratik düşüncenin eyleme geçirilmesinin tarihine eğilen Profesör Bernard Lewis, bu kitapta derlediği dört makalesinde bu serüvenin kilometre taşlarını katediyor ve nüfusunun büyük çoğunluğu Müslüman olan ülkeler arasında neden yalnızca Türkiye’de bir demokrasi kültürü ve geleneği oluşabildiğini sorguluyor.

Genres: History

68 pages, Paperback

First published January 1, 2003

About the author

Librarian Note: There is more than one author by this name in the Goodreads database.

Bernard Lewis was the Cleveland E. Dodge Professor of Near Eastern Studies Emeritus at Princeton University and the author of many critially acclaimed and bestselling books, including two number one New York Times bestsellers: What Went Wrong? and Crisis of Islam. The Middle East: A Brief History of the Last 2,000 Years was a National Book Critics Circle Award finalist. Internationally recognized as the greatest historian of the Middle East, he received fifteen honorary doctorates and his books have been translated into more than twenty languages.

Reviews

[tyranus · Rating 3 out of 5]

Kitapta, 1876 yılında ilan edilen 1.Meşrutiyetten 2000 yıllarına kadar yaklaşık 125 yıllık Türkiye
demokrasisinin geçirdiği aşamalar, yüzeysel ve taraflı denilebilecek şekilde anlatılmış. Herşeyden önce demokrasi tanımı "batılı devletlerin" tanımladığı şekilde, sadece yapılan seçimler üzerinden yapılmış. İnsan temel hak ve hürriyetleri, basın özgürlüğü, iktidara muhalefet, yargı bağımsızlığı gibi demokrasinin olmazsa olmazlarına hiç değinilmemiş, 125 yıllık süreçte geçirdikleri aşamalar es geçilmiş. Haliyle, demokrasinin tarihi yerine, sadece "yöneten erk"in (monarşi-krallık, parlamenter krallık, cumhuriyet) tarihi olmuş.

Öte yandan, "yöneten erk"ten bahsedilirken, sadece en baştaki "yarı/mutlak idare"nin varlığı ve tarihinden bahsedilmiş. Halbuki, yönetimde sadece kral (ya da meclis) yoktur. Yönetim şekli ne olursa olsun, yönetimde söz sahibi olan başka "erk"ler de mevcuttur; ki bunlar kimi zaman dini otorite (osmanlı uleması), kimi zaman ayan (büyük toprak-mal sahipleri, derebeyleri), kimi zaman asker gibi iç dinamikler ile uluslararası çıkar ilişkilerinin dayandığı dış dinamiklerdir. İyi okumalar...

"İktidara gelmek için demokratik özgürlüğü kullanmış ve daha sonra onu aynı yoldan kaybetmemenin bütün önlemlerini almış antidemokratik güçlerin klasik örnekleri vardır. Mesela, Adolf Hitler demokratik Almanya’da serbest seçimle iktidara geldi, fakat sağ kaldığı sürece artık Almanya’da serbest seçimler yoktu." (kitaptan bir alıntı)

[Efe Alpman · Rating 4 out of 5]

İçinde bilgilendirici makaleler olan kitap. Özellikle ilkini çok iyi buldum.

[Mehmet Eroğlu · Rating 5 out of 5]

Cumhuriyetin kurulmasıyla her şeyin değiştiğini düşünürüz. Halbuki bu coğrafyada demokrasiye hazırlık safhası daha eski tarihlerde başlar. Son Osmanlı seçimleri ile seçilen vekiller çok az toplanırlar, benzer bir meclis Ankara’da daha verimli çalışmalar yapar. Cumhuriyet’in ortaya çıkması ise daha sonraki yıllarda ortaya çıkar. Osmanlı son meclisinden önceki seçimler 30 yıl öncesine dayanır. 1800’lü yılların başında da seçimler meclis vs vardır. Gücü artınca iktidar çatışması mukadder olur ve 30 yıl lağvedilir. Benzeri durumlar cumhuriyet sonrasında da sık sık yaşanır. Bu demokrasi serüvenini yazar çok bilgi dolu yorumlarla harika bir şekilde özetlemiş. “Türkiye’de sistem niçin Avrupa gibi değil veya diğer islam ülkeleri gibi değil “ merakını net bir şekilde ortaya koymaktadır.

[Emir Kaymakoglu · Rating 4 out of 5]

Ortaçağ İslam, Osmanlı ve Ortadoğu tarihinin en yetkin tarihçilerinden Bernard Lewis’in, bir uzun ve görece kısa üç makalesinden oluşan bu kitap, Türkiye’nin demokrasi yolculuğunu sarih ve lezzetli bir dille ortaya koyuyor. Tüm makaleler AKP iktidarından önce yazıldığından, mesela beşinci bir son makale bu yıllarda yazılsaydı, yazarın Türkiye’nin demokrasi tarihi ile ilgili nikbinliğe varan görüşlerinde nasıl bir değişim olacağını merak etmeden duramadığımı söylemek isterim.

[Merdan · Rating 2 out of 5]

Bernard Lewis... The Emergence of Modern Turkey ve The Middle East: A Brief History of the Last 2,000 Years kitaplarının yazarı. Türkçeye de çevrilen bu kitaplar yıllardır hem ders kitabı olarak hem de konuya ilgi duyan kişiler tarafından okunmuş, okutturulmuştur. Bu alanda bilinen bir ismin ayrı ayrı zamanlarda yazdığı 4 farklı makalesinin birleşmesiyle oluşmuş bir kitap. Kitap demokrasinin Türkiye serüveni diye yazılmış, acaba burada inceden bir mesaj mı gönderiyor Lewis, Tr'de demokrasi yok ve onun tarihi de haliyle yok gibi bir düşünceyle mi bu başlık atıldı bilmiyoruz ama şunları biliyoruz: (Neden Türkiye'nin Demokrasi Tarihi değil?)

Lewis burada cumhuriyet döneminde olan tüm seçimleri anlatmış ve bunu anlatmasının sebebini de yine sonraki yazılarında görüyoruz. Demokrasiyi salt seçim bağlamında tartışması bu metne yapılacak en büyük eleştiridir; bunu da yine seçime indirgeyerek bir kez daha ofsayta düşüyor aslında. Demokrasinin tanımını yaparken bir atıfla şöyle açıklıyor ''bir ülkede iktidar iki kere el değişir ve seçimle yerini yeni gelene bırakırsa orada demokrasiden söz edebiliriz'' gibi çok ''naylon'' bir demokrasi tanımı yapıyor ve yine tr'de böyle bir durum ikiden çok kez gerçekleştiği için bu durumun tr'de demokrasi vardır gibi bir sonuca çıkarıyor. Klasik Aristo mantığı... Tabii böyle bir tümevarım yapılırsa hemen hemen tüm dünya ülkelerinde demokrasiden söz edebilirize getiriyor Lewis.
Demokrasiyi sırf seçime indirgemek, insan hakları, eşitlik, hürriyet kavramı gibi demokrasinin temel hak ve özgürlükleri gibi bileşenlerine değinmemek büyük bir eksiklik ve kolay bir yorum olur. Lewis de öyle yapıyor, okunması lazım ama yetmez. Bir çiçekle bahar gelmediği gibi, iki seçimle de demokrasi gelmez.

[Fatih · Rating 3 out of 5]

Bernard Lewis İslam coğrafyasına yönelik araştırmalarıyla tanınan ve doğuyu batıya tanınmasıyla bilinen meşhur ve soykırım yok demesi yüzünden cezalandırılan bir tarihçi. Uzunca zamandır tanışmayı arzuluyordum ama kafayı toplamak gerektiğinden yapamamıştım.

Demokrasi’nin Türkiye Serüveni kitabı, Lewis’in konuyla ilgili makalelerinin derlenmesiyle oluşmuş ancak keşke kronolojik bir sıraya konsaymış da akışı daha kolay olsaymış. İnönü mü yazdı acaba bunu dediğim bir makaleden sonra birden 90lı yıllara, oradan Osmanlı’ya, oradan da İslam coğrafyasında tek demokrasinin Türkiye’de olmasına geçiyor.

Demokrasi konusunda ülkemizdeki gelişmeleri Osmanlı’nın kuruluşundan bugüne kadar dönemsel olaylar üzerinden inceleyen Lewis sayesinde olaylara bir dış göz ile bakma fırsatı yakalanıyor.

Ünlü bir Fransız sözü; savaş generallere bırakılmayacak kadar önemlidir, der. Türk generallerinin görüşü de, demokrasi politikacılara bırakılamayacak kadar önemlidir, şeklindeydi. 20
Benzer mirasa sahip öteki ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de siyasi gelenek büyük ölçüde emir ve itaatlerden oluşuyordu. Bu iki alışkanlıktan vazgeçmek güçtür. 31
Profesör Samuel Huntington seçimlerle yönetimini iki kez değiştirmedikçe bir ülkeye gerçekten demokratik denilemeyeceğine dikkat çekmiştir. 46

[Saitama · Rating 3 out of 5]

B.Lewis’in farklı zamanlarda yazdığı 4 kısa makalesinin bir araya getirilmiş hali.

Yakın siyasi tarihini ayrıntıları ile işleyen, askerî müdahalelerin gerekçelerini açıklayan, demokraside askerin rolünü irdeleyen ve Türkiye’de demokrasi aşısının tutup tutmadığına dair tespitler yapan kısa bir eser.

[Hale · Rating 5 out of 5]

Önemli ve ayırt edici olan ise her sapmadan sonra, demokratik süreçler tekrar rayına oturtulmuş ve Türk halkı özgürlük ve demokrasi yolculuğuna devam etmiştir.

[Timur Oruç · Rating 3 out of 5]

Cok yüzeysel buldum açıkçası kitaptaki makaleleri.

[Mehmet Besimoglu · Rating 3 out of 5]

Bazı çeviri ve yazım hatalarının düzeltilmesi yararlı olacaktır