Zelf zijn ze er misschien nog wel het meest verrast over: binnen een paar jaar is de status van Duitsland radicaal veranderd, in Nederland niet het minst. Het economisch succes wordt bejubeld en de hoofdstad Berlijn is populairder dan ooit. Als klap op de vuurpijl wordt het land zeventig jaar na de oorlog ineens ook 'het machtigste' van Europa genoemd - en toonaangevend in de euro- en vluchtelingencrisis. In wervelende stijl schetst Merlijn Schoonenboom de contouren van dit nieuwe Duitsland, dat eigenlijk het liefst buiten de schijnwerpers was gebleven. Als correspondent sprak hij met wereldmarktleiders, het staatshoofd, neonazi's, migranten en de laatste literatuurpaus; als Berlijner ziet hij de veranderingen dagelijks om zich heen. Hoe gaat een door de geschiedenis getekend land om met haar nieuw verworven status? Deze herziene editie bevat twee nieuwe hoofdstukken en is onmisbaar voor iedereen die de vluchtelingenproblematiek in Duitsland ten volle wil begrijpen.
Dit boek van Marlijn Schoonenboom sluit aardig aan bij wat ik eerder vond in ‘Duitsland, Biografie van een natie’ van Neil MacGregor’ .Hij beschrijft een land dat na de nazi-schande in zijn schulp kroop, naar binnen keerde en vooral op de ontwikkeling (het fabuleuze Wirtschaftswunder) van de economie gericht was en daarna een forse kluif had aan de hereniging van oost en west. Duitsland speelde liefst een onopvallende, dienende rol binnen Europa, zeker niet leidend. ‘Führend heet dat en Führers, daar had men hier nogal de buik van vol, laat staan dat de Duitsers zelf (weer) in die rol gezien wilde worden. Maar dat veranderde, van buitenaf. Door de economische crisis zagen veel EU-landen het economisch onverminderd sterke Duitsland meer en meer als de enige die in staat is ons daardoorheen te helpen en zo kreeg het land tegen wil en dank een leidersrol toebedeeld. Maar in Duitsland zelf ontstaat net als elders ook Euro-scepsis en is men steeds minder bereid om, zoals vroeger steeds maar weer uit schuldbesef gebeurde, zich eindeloos dienstbaar op te stellen. Is het ook goed voor Duitsland? vraagt men zich ook hier hardop af. ‘National belang’ mag weer hardop benoemd worden, dat is relatief nieuw hier. En een stap verder: als er in de wereld om Duits leiderschap wordt gevraagd betekent dat geen vraag naar leiding maar naar geld’ aldus Thomas de Maizière, minister van Defensie van Merkel. En wellicht willen de noordelijke landen die ‘Pruisische’ leiding van discipline en gehoorzaamheid wel graag om de EU te redden, de ‘losbollige’ zuidelijke landen denken daar toch heel anders over. Griekenland maakt juist aanstalten om een achterstallige wiedergutmachungs-betaling te gaan eisen bij het Internationale rechtshof. Merkel zal als leider moeten koorddansen; de geschiedenis bepaald nog steeds vaak de emoties.
Net als MacGregor ziet Schoonenboom een sterke tendens om weer aandacht en waardering te hebben, ja zelfs nationale trots te voelen voor het verleden , de eigen wortels van vóór WO 1. Tegelijkertijd is het land nog niet klaar met de verwerking van WO2. Wel is daarbij nu ook aandacht voor de Duitsers als slachtoffer van die oorlog. Vooral voor de 12 tot 14 miljoen verdrevenen uit voormalige Duitse gebieden in Oost-Europa en de gruwelen die het Rode leger aanrichtte.
Duitsland bestaat in de huidige vorm pas sinds 1990 en moet dus nog volwassen worden. Een identiteitsprobleem past bij een puber. Dat beschrijft Schoonenboom op onderhoudende wijze in een reeks op zichzelf staande opstellen. Maar waarom wij ineens van de Duitsers houden? Daar geeft hij eigenlijk niet echt een antwoord op .
Prima leesbaar boek (gebaseerd op interviews, onderzoeken en andere bronnen) dat een duidelijk beeld schetst van de veranderende Duitse maatschappij, beelden en opvattingen. Helaas alweer ruim tien jaar gepubliceerd en op een aantal punten niet meer actueel.
Journalist Merlijn Schoonenboom vertelt over het veranderde zelfbeeld van de Duitsers en het beeld van de Duitsers in het buitenland
En ineens was Duitsland het machtigste land in Europa - en ze schrokken er zelf nog het meeste van. In dit boek gaat Merlijn Schoonenboom op zoek hoe dat komt, en wat het zelfbeeld van de Duitsers is.
In mijn optiek slaagt Merlijn hier slechts ten dele in. In een aantal rommelige hoofdstukken worden verschillende thema's aangestipt, zoals het oorlogsverleden, de Energiewende en de veranderende kinderopvang. Wat dit met het zelfbeeld van de Duitsers te maken heeft wordt niet helemaal duidelijk. Ook het beeld van de Duitsers in het buitenland, met name het beeld bij de Nederlanders blijft - ondanks het feit dat de titel anders doet vermoeden - helemaal ondergeschikt. Al met al ben ik er eigenlijk niet veel wijzer uit geworden.