What do you think?
Rate this book
Tijd van onbehagen: filosofische essays over een cultuur op drift
Aan het begin van het nieuwe millennium is een aantal maatschappelijke problemen zichtbaar geworden, die niet langer kunnen worden begrepen vanuit gangbare begrippen en categorieën. Voorbeelden hiervan zijn het verschijnsel zinloos geweld en de spanning tussen religie en cultuur.
In een zevental nauw met elkaar samenhangende essays maakt de filosoof Ad Verbrugge inzichtelijk dat de problemen waarmee de postmoderne westerse samenleving kampt, kunnen worden begrepen als uitingen van een cultuur op drift. Steunend op filosofen uit de westerse traditie onder wie Aristoteles en Hegel, Heidegger en Fukuyama kritiseert hij het discours dat de laatste decennia in politieke en maatschappelijke discussies de overhand heeft. Zijn toon is nu eens beschouwelijk en nuchter, dan weer heftig en betrokken, maar steeds wordt getracht de vele kanten van de onderwerpen toegankelijk en verhelderend voor het voetlicht te brengen. Meer dan eens neemt Ad Verbrugge duidelijk stelling in het maatschappelijke debat dat gaande is of volgens hem plaats dient te vinden.
De essays hebben telkens een actuele gebeurtenis als uitgangspunt, zoals stille tochten rond zinloos geweld, de opkomst van Pim Fortuyn, de aanval op het wtc, de oorlog tegen het Irak van Saddam Hussein en de Europese grondwet. Ze zijn geschreven voor een breed publiek, maar tegelijk zijn ze in hun filosofische gehalte ook prikkelend voor wie filosofisch en/of sociologisch onderlegd is.
In samenwerking met de vpro bereidt de auteur een programma voor rond de thema´s van dit boek.
In een zevental nauw met elkaar samenhangende essays maakt de filosoof Ad Verbrugge inzichtelijk dat de problemen waarmee de postmoderne westerse samenleving kampt, kunnen worden begrepen als uitingen van een cultuur op drift. Steunend op filosofen uit de westerse traditie onder wie Aristoteles en Hegel, Heidegger en Fukuyama kritiseert hij het discours dat de laatste decennia in politieke en maatschappelijke discussies de overhand heeft. Zijn toon is nu eens beschouwelijk en nuchter, dan weer heftig en betrokken, maar steeds wordt getracht de vele kanten van de onderwerpen toegankelijk en verhelderend voor het voetlicht te brengen. Meer dan eens neemt Ad Verbrugge duidelijk stelling in het maatschappelijke debat dat gaande is of volgens hem plaats dient te vinden.
De essays hebben telkens een actuele gebeurtenis als uitgangspunt, zoals stille tochten rond zinloos geweld, de opkomst van Pim Fortuyn, de aanval op het wtc, de oorlog tegen het Irak van Saddam Hussein en de Europese grondwet. Ze zijn geschreven voor een breed publiek, maar tegelijk zijn ze in hun filosofische gehalte ook prikkelend voor wie filosofisch en/of sociologisch onderlegd is.
In samenwerking met de vpro bereidt de auteur een programma voor rond de thema´s van dit boek.
- GenresPhilosophyNonfiction
285 pages, paperback
First published January 1, 2004
5 people are currently reading
84 people want to read
About the author
Ad Verbrugge
14 books12 followersAd Verbrugge is a Dutch philosopher, author, and university lecturer. He is affiliated with the Vrije Universiteit Amsterdam and is known for his critical perspective on societal and cultural developments. Verbrugge writes and speaks extensively on topics such as education, technology, meaning, and the impact of globalization. Additionally, he is a co-founder of the Think Tank for the Civitas and actively participates in public debates.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 8 of 8 reviews
February 15, 2018
Voortreffelijke moderne cultuurkritiek. De stellingen zijn nostalgisch en conservatief van aard. In eerste reactie ben ik het er in de kern mee oneens, echter het werk zit boordevol snedige en inspirerende analyses die deze essaybundel zeer waardevol maken.
Verbrugge spreekt groots en dramatisch; af en toe bekruipt het gevoel dat hij in een andere werkelijkheid leeft dan ik. Met name zijn op het eerste gezicht kritiekloze ophemeling van het verleden waarin de mens versmolten was met zijn cultuur - die puur bezield was en waarin eenieder één was met de wereld en het “zijn” - komt kortzichtig en ongeloofwaardig over. Voor zover ik weet is pluraliteit iets wat altijd bestaan heeft sinds de geschiedenis van de mens bekend is, ondanks paroxismale pogingen van dominante culturen deze te homogeniseren. Is de grote verscheidenheid aan (sub)culturen met lange historische achtergrond hier niet het levende bewijs voor? Had Marcus Aurelius in de Romeinse tijd bijvoorbeeld niet al vier officiële filosofische scholen vastgesteld (het cynisme en scepticisme zelfs buiten beschouwing gelaten)? In dit welhaast utopische beeld van een homogeen bezielde historische cultuur zit mijns inziens de grote zwakte maar ook juist de dramatische kracht van Verbrugge’s visie, en misschien ook de oorzaak voor de controverse rondom zijn persoon?
De toon van het werk is donker en pessimistisch. Verbrugge gaat persoonlijk gebukt onder het vermeende cultuurverlies en trekt als een Don Quichot met de moed der wanhoop ten strijde.
Zijn ideeën hebben in mij een grote interesse opgewekt voor de ontwikkeling van de Europees-Westerse cultuur in de komende decennia, alsmede voor mijn rol hierin, en hiervoor ben ik hem oprecht dankbaar. Met name heb ik genoten van zijn harde kritiek op de zelfingenomen verlichtingscultuur. Verbrugge maakt korte metten met het individualisme, consumentisme en de illusoire vrijheid en grenzeloosheid, waarin de moderne mens zonder doel, zonder zin, en zonder betekenisvol contact met zijn medemens ronddobbert in een cynische leegte, bestuurd door zijn dierlijke driften en uitgebuit door het kapitalisme. Verbrugge raakte hier bij mij een gevoelige snaar; het was alsof ik door hem uit mijn individualistische sluimer ontwaakte zoals Kant door Hume uit zijn dogmatische sluimer ontwaakte. Het werk kan gelezen worden als een gepassioneerd pleidooi voor zingeving, gemeenschapszin en de terugkeer van een spirituele dimensie, al lijkt Verbrugge de hoop op een verwezenlijking hiervan te hebben verloren. Het is deze analyse die de vinger genadeloos op de zere plek legt; een combinatie van scherpzinnigheid en moed die getuigt van genialiteit, en wat dit werk wat mij betreft verheft tot een parel van onze tijd.
Niettemin vrees ik dat zijn visie rigide is en te sterk gericht op het verleden, waardoor er weinig ruimte overblijft voor de ontwikkeling van een nieuwe of aangepaste cultuur die wél vitaal is. Want is dat niet eigenlijk nog interessanter, welke kant “we” opgaan en wat er in positieve zin geschapen wordt? “We” worden als cultuur voor uitdagingen gesteld, maar hoezo zou deze "crisis" niet tot iets moois leiden? Hoezo is de “ondergang” of “destructie” van onze cultuur niet juist de geboorte en groei van een krachtigere, moderne doch bezielde cultuur? Is dit niet minstens zo aannemelijk als een apocalyps?
Heidegger en Spengler waagden zich aan concrete analyses en voorspellingen over de ontwikkeling van onze cultuur, en Verbrugge treedt evident in hun voetsporen. Persoonlijk ben ik meer geneigd in de voetsporen van Nietzsche te treden, en juist te richten op een mens die zich weder laat geboren, die nieuwe waarden schept, en die de vergankelijkheid en het verlies van de heilige Christelijke waarden (geloof/hoop/liefde) aanvaardt. Nietzsche doet een poging een nieuwe tabel van waarden te scheppen. Amor fati! Omarm de eeuwige wederkeer! Omarm de wil tot macht! Toegegeven, het is een weinig overtuigend plan van Nietzsche, in de eerste plaats doordat het aan gemeenschapszin ontbeert en zo weinig vatbaar zal zijn voor een cultuur. Echter, hij kijkt vooruit en doet een poging, zonder triest terug te blikken op een vergane glorie zoals Spengler, Heidegger en Verbrugge doen; een nostalgisch tijdperk dat zij overigens geen van allen zelf hebben mogen meemaken. Oh de ironie.
Ik hoop dat Verbrugge zich hier wel voor open stelt en er niet - als een Wittgenstein - pas laat achter komt dat hij al die jaren blind is geweest. Dit zou voor hem betreurenswaardig zijn, al zou het zijn biografische verhaal van een klassieke tragisch-romantische glans voorzien zoals dit ook gezien wordt in de biografieën van zijn inspiratoren Nietzsche, Spengler en Heidegger …
Verbrugge spreekt groots en dramatisch; af en toe bekruipt het gevoel dat hij in een andere werkelijkheid leeft dan ik. Met name zijn op het eerste gezicht kritiekloze ophemeling van het verleden waarin de mens versmolten was met zijn cultuur - die puur bezield was en waarin eenieder één was met de wereld en het “zijn” - komt kortzichtig en ongeloofwaardig over. Voor zover ik weet is pluraliteit iets wat altijd bestaan heeft sinds de geschiedenis van de mens bekend is, ondanks paroxismale pogingen van dominante culturen deze te homogeniseren. Is de grote verscheidenheid aan (sub)culturen met lange historische achtergrond hier niet het levende bewijs voor? Had Marcus Aurelius in de Romeinse tijd bijvoorbeeld niet al vier officiële filosofische scholen vastgesteld (het cynisme en scepticisme zelfs buiten beschouwing gelaten)? In dit welhaast utopische beeld van een homogeen bezielde historische cultuur zit mijns inziens de grote zwakte maar ook juist de dramatische kracht van Verbrugge’s visie, en misschien ook de oorzaak voor de controverse rondom zijn persoon?
De toon van het werk is donker en pessimistisch. Verbrugge gaat persoonlijk gebukt onder het vermeende cultuurverlies en trekt als een Don Quichot met de moed der wanhoop ten strijde.
Zijn ideeën hebben in mij een grote interesse opgewekt voor de ontwikkeling van de Europees-Westerse cultuur in de komende decennia, alsmede voor mijn rol hierin, en hiervoor ben ik hem oprecht dankbaar. Met name heb ik genoten van zijn harde kritiek op de zelfingenomen verlichtingscultuur. Verbrugge maakt korte metten met het individualisme, consumentisme en de illusoire vrijheid en grenzeloosheid, waarin de moderne mens zonder doel, zonder zin, en zonder betekenisvol contact met zijn medemens ronddobbert in een cynische leegte, bestuurd door zijn dierlijke driften en uitgebuit door het kapitalisme. Verbrugge raakte hier bij mij een gevoelige snaar; het was alsof ik door hem uit mijn individualistische sluimer ontwaakte zoals Kant door Hume uit zijn dogmatische sluimer ontwaakte. Het werk kan gelezen worden als een gepassioneerd pleidooi voor zingeving, gemeenschapszin en de terugkeer van een spirituele dimensie, al lijkt Verbrugge de hoop op een verwezenlijking hiervan te hebben verloren. Het is deze analyse die de vinger genadeloos op de zere plek legt; een combinatie van scherpzinnigheid en moed die getuigt van genialiteit, en wat dit werk wat mij betreft verheft tot een parel van onze tijd.
Niettemin vrees ik dat zijn visie rigide is en te sterk gericht op het verleden, waardoor er weinig ruimte overblijft voor de ontwikkeling van een nieuwe of aangepaste cultuur die wél vitaal is. Want is dat niet eigenlijk nog interessanter, welke kant “we” opgaan en wat er in positieve zin geschapen wordt? “We” worden als cultuur voor uitdagingen gesteld, maar hoezo zou deze "crisis" niet tot iets moois leiden? Hoezo is de “ondergang” of “destructie” van onze cultuur niet juist de geboorte en groei van een krachtigere, moderne doch bezielde cultuur? Is dit niet minstens zo aannemelijk als een apocalyps?
Heidegger en Spengler waagden zich aan concrete analyses en voorspellingen over de ontwikkeling van onze cultuur, en Verbrugge treedt evident in hun voetsporen. Persoonlijk ben ik meer geneigd in de voetsporen van Nietzsche te treden, en juist te richten op een mens die zich weder laat geboren, die nieuwe waarden schept, en die de vergankelijkheid en het verlies van de heilige Christelijke waarden (geloof/hoop/liefde) aanvaardt. Nietzsche doet een poging een nieuwe tabel van waarden te scheppen. Amor fati! Omarm de eeuwige wederkeer! Omarm de wil tot macht! Toegegeven, het is een weinig overtuigend plan van Nietzsche, in de eerste plaats doordat het aan gemeenschapszin ontbeert en zo weinig vatbaar zal zijn voor een cultuur. Echter, hij kijkt vooruit en doet een poging, zonder triest terug te blikken op een vergane glorie zoals Spengler, Heidegger en Verbrugge doen; een nostalgisch tijdperk dat zij overigens geen van allen zelf hebben mogen meemaken. Oh de ironie.
Ik hoop dat Verbrugge zich hier wel voor open stelt en er niet - als een Wittgenstein - pas laat achter komt dat hij al die jaren blind is geweest. Dit zou voor hem betreurenswaardig zijn, al zou het zijn biografische verhaal van een klassieke tragisch-romantische glans voorzien zoals dit ook gezien wordt in de biografieën van zijn inspiratoren Nietzsche, Spengler en Heidegger …
October 10, 2015
Verzameling van lezingen sinds 2000, voor deze editie bewerkt
Centrale these: de huidige ontwikkeling van onze cultuur leidt tot innerlijke tegenspraak die haar dreigt te ondermijnen; vooral dominerende opvatting van de mens als unieke vrije persoon is problematisch. Uitgesproken conservatieve benadering, soms op het reactionaire af; sterk gedragen door cultuurpessimisme. Interessant maar op sommige punten gewoon reactionair: euroscepticisme, tegen morele benadering van internationale politiek; multiculturele samenleving
centraal: verwerping centrale westerse paradigma, namelijk dat de mens een unieke en met vrije wil handelend individu is. Is volgens Verbrugge de oorzaak achter alles wat misgaat.
Positief: accent op belang van cultuur;
Centrale these: de huidige ontwikkeling van onze cultuur leidt tot innerlijke tegenspraak die haar dreigt te ondermijnen; vooral dominerende opvatting van de mens als unieke vrije persoon is problematisch. Uitgesproken conservatieve benadering, soms op het reactionaire af; sterk gedragen door cultuurpessimisme. Interessant maar op sommige punten gewoon reactionair: euroscepticisme, tegen morele benadering van internationale politiek; multiculturele samenleving
centraal: verwerping centrale westerse paradigma, namelijk dat de mens een unieke en met vrije wil handelend individu is. Is volgens Verbrugge de oorzaak achter alles wat misgaat.
Positief: accent op belang van cultuur;
December 30, 2014
Een selectie van uiterst interessante filosofische essays over diverse thema's: Irak-oorlog, de ontwikkeling van de Europese Unie, criminaliteit, religie, vrije markt en mensenrechten. De auteur erkent het gevaar van de islam die politiek-religieus zijn wil dreigt op te leggen aan Europa. Maar de werkelijke zwakte situeert zich in de Europese ziel zelf dat haar God heeft vermoord en nu wanhopig zoekt naar de betekenis van haar bestaan. De Verlichting en de vrije markt hebben de post-moderne mens verweesd achtergelaten.
Zeker het stuk "De dood van God?" is de moeite waard om te herlezen.
Zeker het stuk "De dood van God?" is de moeite waard om te herlezen.
May 10, 2023
Interessante essays over teloorgang van de Westerse Samenleving door haar verlies van gemeenschapszin en overgave aan de tirannie van de marktgerichte economie. Opvallend relevant ondanks dat het inmiddels 20 jaar geleden uitgebracht is. Waar Verbrugge wat mij betreft de plank echter mis slaat is zijn oplossing voor deze problematiek.
Als conservatief denker ziet hij een noodzaak voor der terugkeer van het heilige in onze samenleving. Hij heeft het ook vaak over het belang van religie. En hoewel hij intelligent manoeuvreert langs het dogmatische Godsbesef (hij heeft het knarsetandend zelfs af en toe in bredere zin over een noodzaak tot spiritualiteit), ontkom je niet aan het het vermoeden dat dat is wat hij uiteindelijk toch voorstaat: Geloof in (een) God.
Vreemd is dat hij ondanks zijn bewustzijn van het Kwade in de mens, weinig aandacht heeft voor juist dat Kwade in de mens als het gaat om het heilige en de religie. Hij draaft eindeloos door over het nihilisme van de moderne mens, maar gaat voorbij aan het feit dat zijn geroemde heiligheid vaak verwordt tot schijnheiligheid. Dat religie in dogmatisch vorm veel onderdrukking te weeg heeft gebracht. En dat geïnstitutionaliseerde religie zelfs vaak het Kwaad in hoge mate belichaamt heeft. Van inquisitie en handtastelijke priesters tot autoritaire, godvrezende vaders die hun kinderen met harde hand grootbrachten.
Verbrugge's pleidooi voor een terugkeer naar gemeenschapszin en gezinswaarde is an sich niet verkeerd, maar er dringt zich in zijn betoog toch ook wel een nare spruitjeslucht op van de jaren '50. Hij geeft erg af op de individualisering van de mens, maar geeft zich te weinig rekenschap van het feit dat veel minderheden juist baat hebben bij die individualisering. Gemeenschapszin en gezinswaarde kunnen mooi zijn, maar niet als het er voor zorgt dat diversiteit onderdrukt wordt en afwijken van de norm verstikt wordt.
Als conservatief denker ziet hij een noodzaak voor der terugkeer van het heilige in onze samenleving. Hij heeft het ook vaak over het belang van religie. En hoewel hij intelligent manoeuvreert langs het dogmatische Godsbesef (hij heeft het knarsetandend zelfs af en toe in bredere zin over een noodzaak tot spiritualiteit), ontkom je niet aan het het vermoeden dat dat is wat hij uiteindelijk toch voorstaat: Geloof in (een) God.
Vreemd is dat hij ondanks zijn bewustzijn van het Kwade in de mens, weinig aandacht heeft voor juist dat Kwade in de mens als het gaat om het heilige en de religie. Hij draaft eindeloos door over het nihilisme van de moderne mens, maar gaat voorbij aan het feit dat zijn geroemde heiligheid vaak verwordt tot schijnheiligheid. Dat religie in dogmatisch vorm veel onderdrukking te weeg heeft gebracht. En dat geïnstitutionaliseerde religie zelfs vaak het Kwaad in hoge mate belichaamt heeft. Van inquisitie en handtastelijke priesters tot autoritaire, godvrezende vaders die hun kinderen met harde hand grootbrachten.
Verbrugge's pleidooi voor een terugkeer naar gemeenschapszin en gezinswaarde is an sich niet verkeerd, maar er dringt zich in zijn betoog toch ook wel een nare spruitjeslucht op van de jaren '50. Hij geeft erg af op de individualisering van de mens, maar geeft zich te weinig rekenschap van het feit dat veel minderheden juist baat hebben bij die individualisering. Gemeenschapszin en gezinswaarde kunnen mooi zijn, maar niet als het er voor zorgt dat diversiteit onderdrukt wordt en afwijken van de norm verstikt wordt.
October 31, 2019
Ik heb delen instemmend knikkend gelezen, vooral met betrekking tot religie en het gebrek aan culturele bezieling. Maar soms vind ik het ook veel te pessimistisch, eenzijdig gefocust op problemen met islam en op punten hopeloos achterhaald en prekerig. De zeven individuele essays schommelen dan ook tussen de één en vijf sterren, maar gemiddeld komen we rond de drie uit.
June 25, 2023
Dezelfde auteur en thematiek als het examenboek VWO 'Goede leven en de vrije markt'.
Het verschil zit 'm erin dat Verbrugge hier dieper induikt op zijn analyses, het beter uitwerkt en met sterkere argumentatie komt.
Het verschil zit 'm erin dat Verbrugge hier dieper induikt op zijn analyses, het beter uitwerkt en met sterkere argumentatie komt.
May 5, 2012
Dit boek bevat meerdere, korte essays over hedendaagse onderwerpen. Verwacht daarom niet te veel diepgang per onderwerp, daar is de ruimte niet voor.
Door alle essays heen bepleit Verbrugge voor een maatschappelijke ethos waarin verbondenheid en de bezieling van de gemeenschap centraal staat. Vele maatschappelijke problemen zijn volgens hem gevolgen van individualisering en het moderne consumentisme. Deze ondermijnen hebben het gevoel voor verantwoordelijkheid en laten de medeburger voorervaren als iemand die in de weg staat.
Het is erg verfrissend om de essay's van Verbrugge te lezen en ik voelde mijer dan ook op betrapt erg individualistisch te denken. Een zekere mate van saamhorigheid, en daarvoor klinken steeds meer stemmen in Nederlands, zou van grote waarde zijn ons land rechtvaardiger en plezieriger te maken.
4 Sterren!
Lees dit boek om wat meer zicht te krijgen op onze huidige samenleving/situatie.
Groetjes
Dries
Door alle essays heen bepleit Verbrugge voor een maatschappelijke ethos waarin verbondenheid en de bezieling van de gemeenschap centraal staat. Vele maatschappelijke problemen zijn volgens hem gevolgen van individualisering en het moderne consumentisme. Deze ondermijnen hebben het gevoel voor verantwoordelijkheid en laten de medeburger voorervaren als iemand die in de weg staat.
Het is erg verfrissend om de essay's van Verbrugge te lezen en ik voelde mijer dan ook op betrapt erg individualistisch te denken. Een zekere mate van saamhorigheid, en daarvoor klinken steeds meer stemmen in Nederlands, zou van grote waarde zijn ons land rechtvaardiger en plezieriger te maken.
4 Sterren!
Lees dit boek om wat meer zicht te krijgen op onze huidige samenleving/situatie.
Groetjes
Dries
September 10, 2024
Maakt het goed invoelbaar waarom mensen zich ontheemd en eenzaam voelen in deze tijd, ondanks dat het boek al 20 jaar geleden geschreven is. Veel besproken thema's zijn ''erger'' geworden. Had alleen graag een literatuurlijst gezien en mis soms nog wat diepgaandere uitweiding op bepaalde thema's.
Displaying 1 - 8 of 8 reviews