لبریخته ها

by یدالله رؤیایی

Genres: Poetry

First published January 1, 2007

About the author

یدالله رؤیایی در ۱۷ اردیبهشت سال ۱۳۱۱ در دامغان به دنیا آمد. آموزش‌های دبستانی و دبیرستانی خود را در زادگاهش آغاز کرد و در تهران در دانشسرای شبانه‌روزی تربیت معلم به پایان رساند. چندسالی به کار تدریس و سرپرستی امور اوقاف دامغان اشتغال داشت. نوجوانی و جوانی او به تمایلات مارکسیستی و مبارزه در حزب توده ایران گذشت. در سال ۱۳۳۲ به دنبال کودتای ۲۸ مرداد و فرار از دامغان، چندی به زندگی مخفی، و ترک و گریز گذرانید و سرانجام در اسفند ماه همان سال دستگیرشده و به زندان افتاد. زندان‌های او: زندان باغشاه، زندان زیرطاقی (زیرزمین مخوف پلیس تهران)، زندان موقت، و یک بار دیگر در سال ۱۳۳۶، زندان لشکر ۲ زرهی سلطنت‌آباد

رؤیائی پس از خروج از زندان اولین شعرهای خود را در ۲۲ سالگی نوشت و در مجلات آن زمان با نام مستعار «رؤیا» منتشر کرد، و هم‌زمان به تحصیلات خود در رشته حقوق سیاسی در دانشکدهٔ حقوق دانشگاه تهران تا اخذ درجه دکترای حقوق بین‌الملل عمومی ادامه داد؛ و از آن پس، در وزارت دارایی به استخدام درآمد و به عنوان ذی‌حساب و سرپرست امور مالی در ادارات و دیگر مراکز دولتی، از جمله وزارت آب و برق، سازمان تلویزیون ملی ایران و… به کار پرداخت

او از مؤسسان شرکت انتشاراتی روزن بود. رؤیایی با چند شاعر دیگر، مانیفست «اسپاسمانتالیسم» را منتشر کردند که بعدها به خلق نگرش تازه شعری با عنوان «شعر حجم» منجر شد

Reviews

[Mohammad Javad]

«زیر نگاه تو آیینه
افسانه‌ی هزار تکه نگاهِ شکسته است.»

[Farnaz · Rating 2 out of 5]

پیش‌نوشت:دفتر لبریخته‌ها برای من دفتر سخت و عجیبی بود. خیلی از شعرهای این دفتر تجربه‌های زبانی و آوایی رو شامل می‌شه که من بعد از دوبار خوندن هنوز نتونستم باهاش ارتباط بگیرم. همچنین شعرهای زیادی در این دفتر هست که من معنیش رو نمی‌فهمم پس شاید نمره‌ای که به این کتاب دادم چندان نمره‌ی دقیقی نباشه و عیار شعرها از اونچه من ارزیابی کردم بالاتر باشه
_____________________________________________________________
تو مرتعی برای چشم‌های من می‌آوری و من به عمق می‌رسم، و در گذار تو از من، آن مبادله‌ی رویا صورت می‌گیرد
_____________________________________________________________
پس خطابم کن تا زیبا شوم و پاسخ‌هایم زیبا شوند و قلب سنگ انسانی شود و قلب سنگ...
راستی را:
ـ وزن قلب تو کی کامل است؟
ـ وقتی که من آنجا باشم
_____________________________________________________________
سهم من از فرزانگی فقط این است که جای جنون را می‌شناسم. جایی جنون را می‌شناسم. جایی روی زمین و در کائنات، جایی که نه فرارم می‌دهد و نه فرار می‌کنم. هراش روزانه هارم نمی‌کند. می‌توانم آنجا منتظر بمانم و نترسم. آنجا استراحت می‌کنم و برای رسیدن به شعر خودم را به بیرون شعر پرت نمی‌کنم. پرت نمی‌شوم
____________________________________________________________بر لب‌های ما ابدیتی خفته است، بزرگ‌تر از فضایی که در برابر نگاهمان خالی است
____________________________________________________________
او
در کجای افق گوشه می‌گیرد
وقتی که زخم بر‌می‌دارد
مثل افق که گوشه می‌گیرد؟

او در کجای زخمِ افق
-مثل افق که زخمِ بزرگش را
به گوشه می‌برد
و گوشه می‌گیرد در زخم-
با زخمِ گوشه گیرش می‌خوابد؟
____________________________________________________________
شقیقه‌های من از تکرار
سرخ‌اند

و هر غروب باد زخم‌های افق را
وقتی که بر شقیقه‌ی من می‌زند
همیشه‌ی دنیا را
سرخ از همیشه‌ی من می‌کند
و این همیشه از شقیقه‌ی دنیا
سرخِ مکرر از همیشه‌ی من می‌شود
____________________________________________________________
آنجا که نشسته‌ای
نشسته‌ای اینجا
اینجا آنجاست

وقتی که خط، حادثه می‌گیرد
و حادثه ادامه می‌گیرد
اینجا را آنجا می‌گیرد
عاشق در دریا می‌میرد
____________________________________________________________
در هیئت هوا
دائم مراقبتم می کند
او هست
هرجا هوا که هست
نه می گریزم می خواهم
نه می توانم بگریزم
ناچار در هوای او هر چیز
مثل هوا زیبا می گردد
من شکل حرف خودم می شوم
گل شکل عطر خودش
و اوست دوست
وقتی هوا مجسمه ای از
اوست.
____________________________________________________________
در فاصله چیزی بگذار
بین من و تو تا بینی باشد
و بین،
تپیدن‌های تو یعنی

در فاصله‌های بین من و تو
معنای تپش بگذار
بگذار اگر می‌گذاری
بگذار
____________________________________________________________
می‌مانم می‌مانم
تا عابر بگذرد
و طفلِ عبور در نگاهِ من
مقودِ نیامدن گردد
ماندن گردد
____________________________________________________________
بهار برگ
با یاد دست بریده ی پاییز است
پاییر برگ
پایان جهیدن از خطر
متن خطر است
و دست بریده می داند
که سوی تن دیگر برنمی گردد
تقدیر که می رسد پاییز
پآییز بهار تقدیر است
____________________________________________________________
با تو بهار
دیوانه‌ایست
که از درخت بالا می‌رود
____________________________________________________________
خدای نشانه‌های من
در این نشانه‌ای که منم
تو از آن‌هایی هستی
که فکر به تو ، دیدن توست
و دیدن تو ، فکر تو

صدای من از کجای هوا می‌افتد
وقتی نگاه تو
فکر نگاه من باشد
____________________________________________________________
صدایت
سرگردانِ صدام
گلوت خانه‌ی صداهام
که می‌پَرد با
صدات
____________________________________________________________
از قله‌های بلند تو سرریز می‌شوم
و ریز می‌شوم
زیر نگاه تو آیینه
افسانه‌ی هزار تکه نگاهِ شکسته است
____________________________________________________________
در گذارِ از شیشه
شسته می‌شوم
و در آن سوی شکستگی
می‌نشینم شکسته‌تر از آیینه‌ی دیروز
امروز!
____________________________________________________________
وقتی که قهرمانان از فریادند
عمر دراز دیوار
از تن
تن، عمرِ آخرینِ فریاد
فریاد
رازِ درازِ دیوار
این کیست،اینکه با تن خود
سیمای رازواری از دیوار را
آوار می‌کند؟
____________________________________________________________
در دست‌های تو، طغیان،
نامی نیامده می‌آید
و نامِ من
تعقیب گسترده در سراسرِ پوست توست
____________________________________________________________
پرده‌ام را برمیداری
برمی‌داری پنهان‌هایت را
پنهان‌هایم از کیست
کیست که در پرده‌هایم می‌جوید
یک کسِ دیگر را
یک کسِ دیگر در ترس
عریان از پرده، از پوشیده
آشکارِ لبخندِ کی از جا برمی‌خیزد
کی برمی‌خیزد با رفتنِ از روی نقاب
وقتی که حیاتِ نقاب
ترس را زیباتر کرد
____________________________________________________________
میان صداها که می‌گریزم
طناب‌های کشیده در باد
میان چاره و ناچاری حیرانم می‌گذارند
گلوی چاره و ناچاری
کاشانه‌ی گریزِ باد
معبر یاد شما می‌مانند
وقتی طناب‌های کشیده
همسایه‌های گلو می‌گردند
____________________________________________________________
در زیرِ پای من دوایر لبخند
وقتی که در هوای توو می‌چرخم
____________________________________________________________
وقتِ نشستن تو عبورِ وقت
می‌شوم
و وقت می‌شوم
تا بگذرانی‌ام جایی که می‌نشینی
____________________________________________________________
دیری است عمود
دیری است عمود مانده تنها
معنای انتظار

وقتی که انتظار می‌گرید زار
و دیر، عمودِ انتظار می‌گردد
آتش بر فرق پخش می‌شود و
خاکستر
بر ناچاریِ دست
و قوسِ احتضار
در انحنای استقامت و
طاقِ شکست
____________________________________________________________
تا خاک دهان می‌شود
او می‌نالد
و ناله‌ی او
در فاصله‌ی بازِ دهانِ خاک
انگار که دوتی پنهان
او را می‌خوانَد
یا اوست که می‌خوانَد انگار
دعوتِپنهان را

می‌نالد خاک
وقتی که دهانِ بازِ او
می‌مانَد باز
____________________________________________________________
با نبضِ آرمیده
مهمانِ مختصر
گذر از من کرد

خالی در پشت در
معبر شدم
و در میان دو سو ماندم
____________________________________________________________
دیوانه درد دارد
چیزی که روی خط مجهولی رد می‌شود
در درد جایی برای ماندن دارد
دیوانه با صدای زبانش
بیگانه می‌شود
بیگانه درد دارد
چیزی که روی خط معلومی
در جهلِ گام می‌رود
بیگانه را شریک دیوانه می‌کند
و در دهانِ درد صدای زبان
هم دام می‌شود هم دانه می‌شود
____________________________________________________________
ولگرد
كه ترك می كند از ترس جای پای خودش را
با جای پای دیگرش هوس ترس می كند
و گام جای ترس می گذارد هر بار

هر بار می رود
و جای ترس ترك می شود
و شكل پا علامتی از مرگ
جایی برای ترك ترس
و میل خاك
____________________________________________________________
او در میان رابطه ایستاده است
و رابطه میان من و او
خطی است
تنها
وقتی که می‌گریزد
و در گریزِ او زمانِ حضور او
یک لحظه می‌نماید
تنها بی‌انتها
و انتها نشسته که انگار
خطی است
در رابطه‌ی میان من و او
ای او!
____________________________________________________________
ایستاده ظاهر تو روبروی باد
و بادِ ظاهر از تو می‌گذرد
ـ نامرئی ـ
بی‌جسم از چه بازمی‌آیی
و از چه چیز
چیزی برای یاد
جا می‌گذاری؟
____________________________________________________________
سنگی که تویی
در بسترِ دست‌های من می‌مانی
تا پلک سیاهت را در کف‌هایم
بگشایی سنگی که تویی

سنگی که تویی در کف دستانم
وقتی که پوستم را
خارش را
در جوی روان روان کردی
ناگاه تمامِ سنگی‌ات در من
با خارشِ تن
می‌دود
و باز شروعِ چهره‌ی خود را
در آینه‌های سرخ
می‌سایی سنگی که تویی
تا باز پوست‌های من از پلک‌های تو خارش گیرد
می‌جویی در جوی روان راهی را
وز سمت دست‌های من
می‌آیی سنگی که تویی
____________________________________________________________
وقتی که سایه بر سر دار
می‌مانَد
در پای دار
همهمه‌ها سایه‌وار
صورتِ پنهانند
پیچیده با سوال
که با سوال نمی‌مانند

با چشم‌ها گسسته به پیغام
لب‌ها شکسته بر خطِ حامل
و گوش‌ها علامت استفهام.
____________________________________________________________
آسمان مطمئن
رویشِ نامطمئن
طعنه‌ی تاخیر بر گُلِ ترسو
وقتی که ظهرِ قاطع، محلِ حضور است

سطحِ نهایت
پله‌ی بی‌نهایت
بین هوا و کویر لکنتِ حس
نزدِ تو نزدیکِ تو دور است
____________________________________________________________
وقتی درخت
خواب و سکوت می‌بَرد
صبر و سکوت
سایه‌های صبر
بر وقتِ برگ حمل می‌شود
و عصرِ برگ سنگین می‌آید

وقت درخت می‌بَرد
نام و گذشته‌اش را
و عصرهای برگ، چهره‌ی او را شروع می‌کنند
تاریک‌ترینِ درد نامش را
بر خط حامل می‌بندد
____________________________________________________________
این موج‌های محدود
که آب را
بر چشم‌های دیوانه بسته‌اند
ترسیمِ ترس می‌کنند

تصویر ترس را تا
بالا رفتم
دیدم
دو تکه آسمان
بر صورت تو مرز نمی‌خواهند

وقتی که مرز صورتِ تو موج‌هاش را
در تکه‌های آسمان زیبا می‌کرد
از پلکانم ـ ترسِ تصویر ـ
پایین شدم
و ترس، زخم مشترک ما شد
____________________________________________________________
فرداهایم از دیوارهای شما شفاف می‌شود
دیوارهای بی‌طی
آزرده‌های فاصله
چسبیده‌های تن

سویی كدر نشسته در جستجوی اویِ شما
هفتادها تپنده‌ی تاریك را
کاویده با سرانگشت این سو
هربار انگشت‌هایی
دیوارهای بی‌طی را آن‌سو آزرده‌تند
آزرده‌های مشغله‌ی ناخن
با روزهای مایعی بی‌نور
چسبیده با منند در این سو
در فرصت ستاره و تب یک شب
شفاف می‌شود
فردایم از طلیعه‌ی چاقو!
____________________________________________________________
اندازه می گرفتم اگر او را
و آن صدای شب بو را
گر می شناختم،
در استخوان های من اکنون و هم
زیباتر می چرخید
وقتی که حمله
– آراسته در خونم –
سوهای پنهان دارد

وقتی که حمله در خونم
آراسته می کند سوهای پنهان را
با آن صدای شب بو می آید
وز سمت های خشک تنم او
می آید.
____________________________________________________________
وقتی کنار قلب تو ایستادم
خطاب هایی از او با تو آشنایم کرد
کنار قلب تو ظرفیت خطاب گرفتم
به کوبه های بی شکل در
نگاه که کردم
پیمانه های نور صدایم کرد

او از هزار روزن بیرون آمد
خندیدم
و از هزار روزن در تو گریختم

وقتی میان قلب تو ایستادم
او در هزار شکل به در کوبید
و حسرتِ ندیدن او وایم کرد
____________________________________________________________
حرکت در انتهای یک انتظار
معنای دیگری به حور حیوان داد
و آن که جستجو معنا می‌کرد
پایان جستجویی را حرکت کرد

انگار حضورِ ساکن دست
دیوانه‌ی ارتباطِ پاها می‌شد
بی‌تابِ ارتباط
پاها اما
می‌بُرد جنون دست را جایی
که حرکتِ انگشتی تاریکش کرد

و حرکتِ انگشت
وقتی که در انتها نشست
معنای دویدن افتادن شد
____________________________________________________________
آنچه می دهی از توست
از تمامِ تو که در تمامِ میانِ تو است
وقتی دهان تو باز است

وقتی دهان تو باز است
از تو هزار تکه‌ی سرخ گوشت
بین من و تو در هوای من و تو
سرگردان
من با دهان باز می‌خواهم
از بین تکه‌های سرخ گوشت
آنچه دهان تو از تو برمی‌دارد
بردارم
و تکه‌های از تو حرفِ دهان بازم را
با تکه‌هایی از من برمی‌دارد
من باز با تو بار دگر باز می‌شوم
و ارتباطی سیال
دو سیل سرخِ در هم را
معنای ارتباطِ آغوش
می‌کند
و وقت در دهانِ من و تو
بازی با تکه‌های سرخ گوشت
می‌کند
____________________________________________________________
اینجا فرود آمده دائم چشمی است
و مثلِ چشمی من
اینجا فرود آمده‌ام

در انتظار
وقتی فرودِ من می‌مانَد
با چشم‌های دیگرِ من می‌داند
دائم در انتظارِ فرودی
خطِ فراز
ماندنِ من را
ساکن دائم می‌سازد
مثل نیامده رفته
مثل نرفته آمده
شکلِ فرودِ چشمی را با من
مثل منِ نشستن

[Zahra · Rating 2 out of 5]

دوبار این مجموعه را خواندم؛ بار دوم دقیق تر، تا این‌که فهمیدم محتوای قالب اشعار تنانه است و فهم شعر ها برایم آسان تر شد. البته به اضافه‌ی خواندن متن مانیفست شعر حجم و چند مقاله درین باره.
به نظر من وظیفه اصلی و ماهیت وجودی زبان برای «ارتباط» است. و ادبیات نیز. زیاده روی کردن و تغییر بیش از حد ساحت های زبانی و معنایی، آن کاربرد اصلی زبان یعنی ارتباط را مختل می‌کنند. این بدین معنا نیست که با حجم و یا تغییرات زبانی و گریز از هنجار های زبانی کاملا مخالف هستم، بلکه فکر می‌کنم شاعر باید تعادل را حفظ کرده و ارتباط زبان با ذهن مخاطب را به کل قطع نکند!

[Saman]

با تو بهار
ديوانه‌اي‌ست
كه از درخت بالا مي‌رود
و مي‌رود
تا باد

با باد
من از درخت
بالا مي‌افتم

[Moja · Rating 4 out of 5]

دینامیسم زبان. حجم و سیالیت. رفتار غیر منضبط در شعر مدرسه‌ای فارسی. حجم یک فضای ناپیداست که باید در لحظه‌ای از آن جهش کرد.

[HM · Rating 3 out of 5]

در نیمه ی دیگرم درختی کاشتم
که میوه های فضا می داد
درخت را تکاندم و آوار فضا
مرا فاصله ی من کرد

***

ما مقصد آب را نمی دانستیم
که آب
طول زیبایش را به ما نداد

اندام نهر مدام
ورق می خورد
با توشه ای از نگاه و بی از دست
ما مست

پیاده بر رطوبت روح
در ساقه های جست و خیز می ماندیم
و در طرف دیگر آب
آن رابطه ی رونده پاهای پریدن را معنی می کرد

[Mehdi Meshkin · Rating 5 out of 5]

آن‌گاه
مزرعه بگذاشتم
وز جذبه‌ی نعل‌های ریخته بگذشتم
آن‌قدر که آیینه قفای من می‌شد
افتادم
جایی که شیهه‌های ناتوان افتادند
افتاده بودند از بار
هر بار
ستاره سرخ می‌شد از پیغام

[amirsj · Rating 5 out of 5]

در فاصله چیزی بگذار
بین من و تو تا بینی باشد
و بین،
تپیدن‌های تو یعنی

در فاصله‌های بین تو و من
معنای تپش بگذار
بگذار اگر می‌گذری
بگذار.

[Fakhte nasiri · Rating 4 out of 5]

در روبروی تو روی تو
روی مرا هزارتر می‌کرد

[Mohammad · Rating 3 out of 5]

به‌نظرم یک نگاهِ فلسفی به نگارش، به زبان، به معنا بود. و مرزهای این‌ها خیلی محو و نامشخّص بودند. کارِ خوبی بود در نوعِ خودش.‏ در پایانِ کتاب جمله‌ای از رؤیایی بود که می‌گفت: «وقتی که «سوژه» چیزی جز آفرینشِ سوژه نیست، اثرْ خود موضوعِ اثر می‌شود.» شاید هم‌این توضیحِ این کتاب باشد.‏

[Dina · Rating 4 out of 5]

«اعصابِ آب، ریخته
بر سنگ‌های خواب
و موج‌های محدود
-مقصود رود- می‌گذرد»