Życie i śmierć: Wielka księga pytań

by Juan José Millás, Juan Luis Arsuaga, Ewa Ratajczyk (Translator)

Pisarzowi Juanowi José Millásowi od lat nie dawało spokoju pragnienie zrozumienia życia, jego początków i końca. By znaleźć odpowiedzi na dręczące go pytania, zwrócił się o pomoc do wybitnego paleontologa Juana Luisa Arsuagi.

Autorzy z detektywistycznym zacięciem badają i odkrywają, dlaczego mysz żyje zaledwie trzy lata, a homar sto czterdzieści, i czemu niektóre gatunki nazywamy nieśmiertelnymi. Wyjaśniają znaczenie zmutowanego genu, a także po co nam seks, skoro istnieje partenogeneza. Zdradzają wpływ intensywności życia na jego długość i zastanawiają się, dlaczego ze wszystkich istot tylko człowieka dotyka choroba, jaką jest starość.

Genres: Nature

448 pages, Paperback

Published January 1, 2023

About the author

Juan José Millás is a Spanish writer and winner of the 1990 Premio Nadal. He was born in Valencia and has spent most of his life in Madrid where he studied Philosophy and Literature at the Universidad Complutense.

His first novel was influenced by Julio Cortázar and consequently shows the influence of the then-prevalent literary experimentalism, as well as the uncertainty of a fledgling author. Although very original, his second book, Cerbero son las sombras (1975), obtained the Premio Sésamo and received a positive critical response.

Thanks to an enthusiastic member of the judges panel for the Premio Sésamo, Juan García Hortelano, he was able to publish Visión del ahogado (1977) and El jardín vacío (The empty garden) (1981) with the prestigious publisher Alfaguara. But his most popular novel was Papel mojado (1983), an assignment for a publisher of young adult literature that was a commercial success and continues to sell well. Simultaneously, he began to publish articles in the Spanish press with great success, so he left the employment of the Iberian press and now makes a living as a journalist and author.

In his numerous works, which are mostly psychological and introspective, any daily fact can become a fantastic event. He created his own personal literary genre, the articuento, in which an everyday story is transformed into a fantasy that allows the reader to see reality more critically. His weekly columns in El País have generated a great number of followers who appreciate the subtlety and originality of his point of view in dealing with current events, as well as his commitment to social justice and the quality of his writing. On the program La Ventana, on the channel Ser, he has a time slot (Fridays at 4:00) in which he encourages viewers to send short accounts about words from the dictionary. Currently, he is constructing a glossary, within which these accounts have a large role. His works have been translated into 23 languages, among them: English, French, German, Portuguese, Italian, Swedish, Danish, Norwegian, and Dutch. In his 2006 novel, titled Laura y Julio, we find his principal obsessions expressed: the problem of identity, symmetry, other inhabitable spaces within our space, love, fidelity, and jealousy.

Reviews

[Life_substitute · Rating 5 out of 5]

"- Wolisz jedzenie od seksu?
- Hm. Nie mam już popędu czterdziestolatka i zapewniam cię, że to dla mnie ulga. Gdyby jakiś dżinn z lampy dał mi możliwość wyboru pomiędzy odzyskaniem seksualnego wigoru czterdziestolatka a możnością jedzenia i picia tego, na co mam ochotę, bez konsekwencji w postaci pieczenia w żołądku, wybrałbym to drugie. Bez chwili wahania."
▪︎▪︎
"Życie i śmierć. Wielka księga pytań" to literatura popularnonaukowa, więc zapewne spodziewacie się poważnego i nudnego wywodu, z którego niewiele zrozumiecie. Otóż nic bardziej mylnego, ta książka to moje odkrycie tego roku i absolutny hit.

Piekielnie błyskotliwa i pouczająca, a jednocześnie bardzo lekka i dowcipna. Z prawdziwą przyjemnością i ciekawością czytamy naukowe rozważania na temat życia, śmierci, starości i wszystkiego co wiąże się z pojęciem istnienia. Całość, w większości, ma formę dialogu pomiędzy autorami, co sprawia, że z dużą łatwością przyswajamy i rozumiemy poruszane zagadnienia.

Inteligentna i zaskakująca pozycja, która przy okazji jest również świetną rozrywką.

[Konrad Ogorzałek · Rating 5 out of 5]

Nigdy nie czytałem książki która łączyłaby w sobie powieść i literaturę faktu. Nie miałem oczekiwań ale i tak zaskoczyło mnie to, jak autor świetnie zrealizował temat. Czyta się mega przyjemnie, skłania do przemyśleń, przekazuje wiele wiedzy.

[magda · Rating 5 out of 5]

🌿Dlaczego człowiek doświadcza starości i co ma z tym wspólnego dobór naturalny? Czy śmierć jest zaprogramowana, a jeśli tak, to czy jesteśmy w bliższej lub dalszej perspektywie usunąć z naszego kodu genetycznego coś, co sprawia, że umieramy? I w jaki sposób ewolucja wiąże się z… Alicją w Krainie Czarów?

🌿Nie wiem jak dla Was, ale dla mnie te pytania są szalenie ciekawe – a w “Wielkiej księdze pytań” dziennikarz Juan Jose Millas podejmuje dialog na te i wiele innych tematów z paleontologiem Juanem Luisem Arsuagą.

🫀Jesteśmy materią, której dopisało szczęście. Pozostałe istoty żyją, ale nie wiedzą, że żyją. Ty możesz żyć z otwartymi oczami.🫀

🌿Ta książka to jedna wielka podróż, którą odbywamy wraz z autorami – czasem podziwiamy prehistoryczne malowidła w jaskiniach, później wpadamy do muzeum, a kilka rozdziałów dalej robimy wycieczkę po lesie. Zdarza nam się nawet odwiedzić wspólnie małą enklawę paleolitu w dzisiejszym świecie! A wszystko to jako pretekst do rozmowy o ewolucji, historii i życiu różnych gatunków.

🌿Najbardziej wyjątkowa jest tu zdecydowanie forma – bo dziennikarz, kierowany własną ciekawością ubiera wiedzę paleontologa w takie słowa, żeby była ona przystępna dla każdego. W pewnym wymiarze ta książka jest jak powieść – i to jaka piękna!

🫀Mysz laboratoryjna to smutna parodia myszy. Nie chcę być smutną parodią człowieka.🫀

🌿Coś co na pewno jest wartością dodaną tego tytułu, to możliwość obserwowania jak pomiędzy autorami rodzi się pewna więź, którą można w pewnym momencie uznać nawet za przyjaźń, choć bardzo specyficzną.

🌿Pierwsza część, dotycząca życia podobała mi się nieco bardziej. Część o śmierci nadrabiała jednak głębszą relacją pomiędzy autorami i zauważalnie większą swobodą, co zaowocowało kilkoma naprawdę zabawnymi żarcikami. Całość jest bardzo dobra i błyskotliwa – myślę, że to dobre słowo na podsumowanie tego tytułu. W treści recenzji dodałam dwa cytaty, ale mogłabym robić to w nieskończoność — bo ta książka jest po prostu jednym wielkim cytatem🫀

[L.L. · Rating 5 out of 5]

Po opisie spodziewałem się, że będzie tematyka "okołośmiertelna" i w sumie dlatego po nią sięgnąłem, jednak książka przez pierwszą połowę mówi raczej o innych zagadnieniach związanych z funkcjonowaniem organizmu - bardziej o życiu. Druga część jest bardziej o śmierci. Spodziewałem się więc trochę czegoś innego, ale mimo to książka bardzo mi się podobała! Napisana jest w formie luźnego dialogu autorów (autora-narratora z przyjacielem antropologiem), tematyka książki jest przeplatana opisem tego co właśnie robią czy jedzą i super to wychodzi :D luźno, gawędziarsko, często zabawnie, a jednocześnie zaciekawiają tematami naukowymi. Z tych pewnych niedociągnięć zdałem sobie sprawę w sumie dopiero po przeczytaniu kilku innych opinii... ale mnie się to bardzo dobrze czytało, a właściwie słuchało - o, właśnie, bo to chyba pierwszy audiobook, który zanadto mnie nie irytował tym, że jest audiobookiem ;) (ogólnie wolę jak automat mi odczytuje), do tego gawędziarskiego stylu lektor mi nawet pasował! Ja się bardzo dobrze bawiłem.

Przykładowy zabawny styl:

"- Wyobraź sobie psa, wyobraź sobie jego tors, rozmieszczenie łopatek. Porównaj je z położeniem twoich.
Pomyślałem o torsie psa, o rozmieszczeniu jego łopatek i o położeniu moich."

;)

A to dwa inne cytaty ciekawe...

"- Bogowie wścibscy pojawiają się wyłącznie w społeczeństwach złożonych.
- Czy to oznacza, że Bogowie wścibscy prowadzą do powstania społeczności złożonych?
- Odwrotnie. Kiedy społeczność osiągnie pewien poziom złożoności, potrzebuje pojawienia się wścibskiego Boga. Społeczeństwo jest przyczyną, a Bóg skutkiem."

"- Nieśmiertelność obiecują nam od początku świata pod różnymi postaciami - ciągnie paleontolog. - Czym różni się człowiek, który ci mówi, że będziesz żył 120 lat nie ponosząc żadnych kosztów, od tego, który obiecuje ci raj, gdzie będziesz otoczony setką hurys? Czym się różni? Prawda jest taka, że obaj ci prorocy są draniami."

(słuchana: 15-17.10.2025)
5-/5 [8/10]

[smak_slow · Rating 4 out of 5]

Pisarzowi Juanowi José Millásowi od lat nie dawało spokoju pragnienie zrozumienia życia, jego początków i końca. By znaleźć odpowiedzi na dręczące go pytania, zwrócił się o pomoc do wybitnego paleontologa Juana Luisa Arsuagi. Autorzy zastanawiają się, dlaczego ze wszystkich istot tylko człowieka dotyka choroba, jaką jest starość.

Autorzy uwodzą czytelnika błyskotliwością, żonglerską sprawnością w operowaniu faktami i dowcipnym językiem. Bardziej opowiadają niż przemawiają, wciąż przywołując obrazowe, trafne przykłady i anegdoty. Wszystkie tezy popierają logicznymi i przekonującymi argumentami. Nie brak wśród nich zabawnych i zaskakujących historyjek, które łączą prostotę z mądrością i głęboką wiedzą. Dowiedziałam się wielu rzeczy odnośnie do naszego gatunku, tego jak żyliśmy, jak się rozwinęliśmy i do czego to doprowadziło. 

„Życie i śmierć…” to kopalnia wiedzy o ludziach i otaczającym ich świecie, o biologii, historii, geografii, socjologii, psychologii i wielu innych dziedzinach. Podczas lektury chłonie się tę wiedzę, wciąż chcąc więcej i więcej. Książka otworzyła mi oczy na wiele kwestii, czuję się dzięki niej mądrzejsza. Polecam gorąco!

[Rusałka · Rating 5 out of 5]

Od zawsze byłam fanką fantasy, sci-fi itd, ale ta książka pochłonęła mnie całkowicie. Książka jest ultra ciekawym dialogiem humanisty z umysłem ścisłym, a nawet można stwierdzić że ze swego rodzaju człowiekiem renesansu. Arsuaga to geniusz, a Millas przekłada jego genialne myśli w sposób troche poetycki, troche emocjonalny.
„Nie zaprzątam sobie głowy wyglądem. Martwi mnie to, że miałby mi nie stawać” - uwielbiam humor tej książki który momentami jest rozbrajający. Baaardzo polecam, multum wiedzy, ciekawostek i opisów dobrego jedzonka.

[Ania · Rating 4 out of 5]

Po lekturze zmieniło się moje podejście do książek popularno- naukowych. Czy to co jest napisane jest prawdą? Nie wiem. Czy ma wpływ na moje życie? Nie, więc się nie martwię. Poczucie humoru autora trafia idealnie w moje, więc na plus.

[Patrycja Lis · Rating 4 out of 5]

Ciekawy pomysł na książke. Jak dla mnie troche za mało wiedzy w porównaniu do opisów przebiegu spotkań obojga autorów.