پوسته‌ها

by Georges Didi-Huberman, قاسم روبین (Translator)

از وظایف کانون «هنر /فرهنگ/کنش » مبارزه با سانسور حکومتی در ایران است. کتاب پوسته ها از سوی وزارت ارشاد ممنوع اعلام شده است. از نویسندهٔ کتاب، ژرژ دیدی هوبرمن، فیلسوف و تاریخ نگار هنر و نیز قاسم روبین، مترجم کتاب، سپاسگزاریم که بی چشم داشتی این کتاب را برای انتشار مجازی در اختیار ما گذاشتند.
کانون «هنر /فرهنگ/کنش »
مرداد ۱۴۰۲

Genres: Nonfiction, Art, History, Philosophy, Holocaust, Photography, Jewish

59 pages, ebook

First published November 3, 2011

About the author

Georges Didi-Huberman, a philosopher and art historian based in Paris, teaches at the École des Hautes Études en Sciences Sociales. Recipient of the 2015 Adorno Prize, he is the author of more than fifty books on the history and theory of images, including Invention of Hysteria: Charcot and the Photographic Iconography of the Salpêtrière (MIT Press), Bark (MIT Press), Images in Spite of All: Four Photographs from Auschwitz, and The Surviving Image: Phantoms of Time and Time of Phantoms: Aby Warburg's History of Art.

Reviews

[Sümeyye Yıldız]

Yazarın Auschwitz kampına yaptığı 'ziyaret'in notları ve imajları. Mekanın ehlileştirilmesi (müze-hafıza mekanları) yaşananların şiddetini örtüp yumuşatabilir. Sessizlik hakkı, öfke hakkı,..

[Aviendha · Rating 4 out of 5]

Auschwitz kampındaki bu baraka ticari bir standa dönüştürülmüş: Kılavuzlar, tanıklık kitapları, kasetler, Nazi toplama kampı üzerine eğitici eserler satılıyor. Görünüşe bakılırsa kamptaki bir gardiyan ile bir tutsağın aşkını anlatan çok bayağı bir çizgi roman bile satılıyor. Kamp olarak Auschwitz bu barbarlık yeri "Devlet Müzesi" ne dönüştürülmüş. Bütün mesele bu barbarlık yerinin ne tür bir kültürün örneği haline geldiğini anlamakta.

G.Didi - Huberman "Ölüm artık iktisadileşmiştir. Tarihi ise bir tüketim aygıtı olarak işler." diyor. Kitap, fotoğraflar ışığında vicdani kesitler sunuyor. Çeviri bazında kopuk bir anlatım hakim.

[Ariane Brosseau · Rating 3 out of 5]

Mes cours de cette session entretiennent une folle conversation. Juste après la lecture de Pourquoi, quand et comment Hitler? Les péripéties du déshonneur allemand dans le cadre du cours Civilisation allemande, je tombe sur celui-ci, Écorces , en Pratique des genres, qui reprend l'un des sujets du premier: les camps de concentration.

La majorité des nombreux livres traitant de la Seconde Guerre mondiale que j'ai lus implique des survivants qui racontent leur histoire, des personnages plus ou moins crédibles, des scénarios d'horreur. Ce livre m'a surprise par le traitement ultra-personnel du sujet par l'auteur, qui ne passe toutefois pas par toute la gamme des souvenirs émotifs et ne tourne pas à la tragédie. Somme toute, Georges Didi-Huberman ne fait que visiter un camp et prendre quelques photos. Mais comme sa réflexion est poétique! Ce ne sont pas les gens qui racontent: c'est le lieu lui-même. Auschwitz-Birkenau, la prairie où poussent les bouleaux.

Je crois que c'est cette poésie, cette réflexion sur le regard, personnelle et tellement détachée en même temps, qui me pousse à considérer ce livre comme une véritable brique à l'édifice de la mémoire collective. Au fil des générations, la souffrance est évacuée: les survivants meurent, les lieux d'horreur deviennent touristiques (Didi-Huberman offre aussi une réflexion particulièrement intéressante à ce sujet!). Ne reste plus que les faits, et l'opinion des auteurs sur le sujet.

[Narjes Dorzade · Rating 3 out of 5]

عکس‌ها و یادداشت‌های اوبرمن از آشویتس و بیرکنائو

[Larnacouer de SH · Rating 4 out of 5]

Ouch. 💔

[ιφιγένεια παπούλη · Rating 5 out of 5]

«θα έπρεπε, μάλλον, να πω: "είναι αδιανόητο, γι’ αυτό πρέπει, παρ’ όλα αυτά, να το φανταστώ"»

εύστοχο, χρήσιμο, ειλικρινές, η κρισιμότητα του αρχαιολογικού βλέμματος.

[Yaprak · Rating 4 out of 5]

Fransız felsefeci Huberman, Kabuklar eserinde Nazi Almanyası tarafından kurulmuş, Polonya'da bulunan en büyük toplama kampı olan Auschwitz Birkenau'ya ziyarette bulunuyor. Kitap barbarlık yeri olan kamp ile şu an müze olan mekanın kültür yeri arasındaki farkları üzerinden soykırım trajedisini irdeliyor. Kitaba Huberman'ın ziyaret esnasında çektiği fotoğraflar da eşlik ediyor. Gaz odalarına giden yollara, yakılarak öldürülen insanların küllerine hâlâ ev sahipliği yapan göle fotoğraflarla biz okurlar da tanıklık ediyoruz. 73 sayfa olsa da tahmin edileceği üzere zor bir eser. Yaşanan trajediyi, bir kalıntının taşıdığı gerçeklikle yüzleşmeyi, mekan kavramı üzerinden sorguluyor Huberman. Ve sonunda Birkenau'nun huş ağaçlarının kabuğu, insanın ve derinin kabuğuyla bağlanıyor.

"İşte bundan dolayı zemin bu yerin ziyaretçileri için bu kadar önem taşıyor. Bir arkeolog gözüyle bakmak lazım. Bu bitki örtüsünde büyük bir insanlık yıkımı yatıyor; bu dikdörtgen temellerde ve tuğla yığınlarında gaz odalarının dehşeti yatıyor; bu sapkın toponomide, sanki bir madde gibi, dönüştürülmesi gereken bir tortu gibi görülen insanlığın rasyonel bir biçimde düzenlenişinin çılgınca mantığı yatıyor; bu dingin bataklıklarda, katledilmiş sayısız kişinin külleri yatıyor."

[Thiago Abercio · Rating 5 out of 5]

Cascas, Georges Didi-Huberman • 2017

1 Ed., Editora 34 • 2019

nota 10/10

___

Essa leitura do historiador da arte Georges Didi-Huberman foi muito imersiva e provocativa, especialmente por me fazer pensar o potencial de sobrevida e sobrevivência que as imagem possuem, especialmente aquelas que foram produzidas num contexto de resistência.

Esse ensaio é sobre o relato de uma visita que Huberman faz ao museu de Auschwitz-Birkenau, na Polônia, em junho de 2011. O livro é um misto de ensaio, narrativa fotográfica e relato de uma experiência, que pode ser lido também como uma carta. Dessa viagem, ele volta com algumas cascas de bétulas e algumas fotografias do lugar. A partir desses registros, o historiador inicia uma interrogação sobre a memória do Holocausto e o potencial subversivo das imagens, compreendendo a imagem não como um simples documento ou representação, mas com um ato coletivo, um gesto sempre político, ancorados num verdadeiro trabalho do olhar.

O que me cativou nessa leitura é a tentativa de montagem que Didi-Huberman faz a partir das fotografias; são imagens que capturam diferentes locais e ângulos de Auchwitz-Birkenau, que por si só é um lugar caracterizado por um lugar de sofrimento e, portanto, de memória. Mas são os questionamentos a partir das imagens que tornam a narrativa cativante. Pensando a maneira como a memória dos milhares de judeus mortos são narradas e construídas no campo visual nesse lugar que hoje é museu de Estado ("lugar de cultura"), o pensador nos questiona até que ponto Auschwitz deve ser esquecido em seu próprio lugar, em seu lugar real, para constituir-se como um lugar fictício destinado a lembrar o próprio lugar? Os nossos lugares de memória devem ser fabricados, mas não a ponto de construirmos lugares irreais que nos lembrem os vestígios do que existiu, numa disposição quase fetichizante.

Decerto, há certos lugares que exigem de nós que os interroguemos e sejamos por eles interrogados, especialmente as nossas formas e modos de olhar. No entanto, só conseguiremos ter essa disposição se destinarmos para esses lugares sensíveis e fraturados um olhar arqueológico, isto é, um olhar interessado naquilo que não se vê a priori, e que precisa ser escavado no subterrâneo da história. Essa disposição é necessária até mesmo para imaginarmos aquilo que, aparentemente, se coloca como inimaginável para nós, no caso das situações traumáticas que a história nos lembra. É justamente por ser inimaginável que devemos "imaginá-lo apesar de tudo", diz Huberman.

Ao analisar uma fotografia do lago dentro do que antes era o campo de concentração de Birkenau, Didi-Huberman dotado de um olhar subterrâneo, imaginativo e arqueológico escreve a seguinte descrição:

"Logo, nunca poderemos dizer: não há nada para ver, não há mais nada para ver. Para saber desconfiar do que vemos, devemos saber mais, ver, apesar de tudo. Apesar da destruição, da supressão de todas as coisas. Convém saber olhar como um arqueólogo. E é através de um olhar desse tipo [...] que vemos que as coisas começam a nos olhar a partir de seus espaços soterrados e tempos esboroados. [...] A destruição dos seres não significa que eles foram para outro lugar. Eles estão aqui, decerto: aqui, nas flores dos campos, aqui, na seiva das bétulas, aqui, neste pequeno lago onde repousam as cinzas de milhares de mortos. Lago, água adormecida que exige de nosso olhar um sobressalto perpétuo. [...] Embaixo estão as cinzas." (pg. 61-62)

Como um pesquisador do pensamento deste historiador da arte, saio de mais uma de suas leituras atravessado com a premissa de que existe uma sobrevida nos fragmentos da história que continua agindo e atuando em nós. O passado passou, mas no entanto, não passou e continua travado em nós, atuando em nosso modo de viver, esperando de nós novas perguntas, questionamentos e um novo olhar.

[Züleyha · Rating 4 out of 5]

Zorlu bir tanıklık, farklı bir Auschwitz okuması

[Aybike · Rating 5 out of 5]

Kitabın kapağında üç tane ağaç kabuğu, kitabın içindeyse bu üç ağaç kabuğunun bize hatırlamak ve unutmak hakkında, hatırlamaya ilişkin çabanın unutturdukları hakkında söyledikleri, söyleyebilecekleri var. Bu yüzden sanki kabuğun kendisi bize ağacın kabuğu koparılmış yerini, kendisini, içinde bulunduğu ormanı, ormanın etrafındaki yıkıntıları göremediğimizi söylemek için orada.

"Auschwitz'in hatırlamak amacıyla kurgusal bir mekan olarak tesis edilmesi için kendi yerinde unutulması mı gerekirdi" diye soruyor Didi-Hubermann. Anlatamayacağı kabulünden hareket ederek anlatmayı/hatırlamayı dert edinen, göstererek anlatıldığı yanılgısını, kabukların altına ine ine keşfeden yazılar (genel olarak sanat) ne kadar etkileyici… İhtiyacımız olan hatırlamak kadar hatırlamak için kullandığımız araçları, o araçların sınırlarını, şiddeti göstermeye çalışır gibi gözükürken uyguladıkları şiddeti de görmek. İhtiyacımız olan hem hatırlamak hem de unutmak sanki, bazen "gösteri"lerin gösterdiklerini unutmak, bazen gösterilmeyeni hatırlamak için kadrajın dışına çıkmak: o kabuklar nereden geldi?

[Paula · Rating 5 out of 5]

"Logo, nunca poderemos dizer: não há nada para ver, não há mais nada para ver. Para saber desconfiar do que vemos, devemos saber mais, ver, apesar de tudo. Apesar da destruição, da supressão de todas as coisas. Convém olhar como um arqueólogo. E é através de um olhar desse tipo - de uma interrogação desse tipo - que vemos que as coisas começam a nos olhar a partir de seus espaços soterrados e tempos esboroados." (p.61)

[Avşar · Rating 4 out of 5]

Doğal ve insan yapısı olan arasında sürekli, özenli, incelikli bir gidiş geliş. Varolmuşu-bitmişi yadsımadan ancak bunun nasıl da özürcü ve unutturucu bir tavırla süslenerek gözden ırak kılındığını sözünü sakınmadan anlatıyor.

[sergeist · Rating 4 out of 5]

El tronco y la corteza de un árbol. Verdad y apariencia.

“La corteza no es menos verdadera que el tronco. Me atrevo a decir que es incluso a través la corteza como se expresa el árbol”.

El filosofo y ensayista George Didi-Huberman pasea por el otrora campo de concentración y exterminio de Auschwitz-Birkenau, haciéndonos partícipes de sus reflexiones acompañadas de instantáneas en blanco y negro realizadas por él mismo a modo de pequeña semilla de pensamientos. Reflexiones tan lúcidas como reveladoras.

“Pero, ¿qué decir cuando Auschwitz debe ser olvidado en su propio lugar, para constituirse como un lugar ficticio destinado a recordar Auschwitz?”.

En los ultimos días de la guerra, los operarios del campo recibieron órdenes de dinamitar y no dejar rastros tanto de las cámaras de gas como de los crematorios. Casi lo consiguen, si no hubiera sido por el testimonio de cuatro fotos que miembros de los Sonderkommando -prisioneros encargados de gestionar los cadáveres después de cada asesinato en masa- realizaron en pleno funcionamiento de las instalaciones, poniendo en riesgo sus vidas y las de muchos implicados. Todo para tender un exiguo puente entre la realidad -tan firmemente enraizada como los robustos abedules que le dan nombre al campo- y “lo inimaginable”, una vez destruidas las evidencias de lo que allí sucedía a diario.

Las fotos muestran la incineración de los cuerpos al aire libre, mujeres caminando hacia la cámara de gas y una última, el bosque -imagen desechada por no ser reconocible su contenido- y se exponen a modo de tres -no cuatro- grandes totems plantados justo delante de la ubicación de uno de los crematorios. Retocadas y con un nuevo encuadre para hacer más “clara” su lectura, forzando la unicidad interpretativa de toda la información reflejada y obviando a todos los implicados que posibilitaron su realización, así como sus extremadamente peligrosas circunstancias.

Todo forma parte de la voz de aquellos testigos.

La edicion es perfecta para este ensayo, dejando respirar al texto, con guardas y páginas que anteceden el contenido presentadas en riguroso negro, sobrio y solemne como las raíces de aquellos abedules.

[Anil Kahvecioglu · Rating 5 out of 5]

“Kabuk gövdeden daha az hakiki değildir” diyor Didi-Huberman. Belki bu cümleyi bir adım daha öteye götürmek gerekiyor. Kabuk, gövdenin sakladığı derinliklerin hakikatine doğru yol almamızı sağlayan, bunu mümkün kılan şey belki de. Tanık olduğumuz şeyin dış katmanı, bizi tanıklığın derin katmanlarını keşfetmemize teşvik eden. Tam da bu nedenle kabuk kelimesi deri anlamına da geliyor, “yani yaşam bahşedilmiş, acıya tepki veren ve ölüme mahkum bir yüzey…” Yaşama dair hatıralar kendini belki de katlanmış ve açılmayı bekleyen bir “örtü”nün anımsanması ile inşa ediyor.

Tahayyül edilemez olanı tahayyül etmenin, tanığı eksik bir anının tanığı olabilmenin, kurgulanmış hatırlama mekanlarının tek tip anlatısının dışına çıkarak onu yeniden inşa edebilmenin ihtimalini düşündüm kitap boyunca. “Şeylere arkeolojik bir bakış açısından bakmak” dediği şey kafamda tam da böyle bir yere oturuyor. Ölümün ve yıkımın kokusuyla sarmalanmış toprakların altındaki kedere, hüzne, korkuya böyle temas edilebilir belki de sadece, bir zamanlar var olan ancak böyle hatırlanabilir. Kitaptaki Benjamin alıntısı gibi: “Hakiki hafıza, tam manasıyla epik ve rapsodik bir biçimde, aynı zamanda hatırlayanın imgesini de vermelidir.”

Etrafımız sayısız varlığın hiç el değmemiş, tahayyül edilmemiş, tanıklığı eksik kalmış kalıntılarıyla dolu. “Varlıkların yok edilmesi onların başka bir yere gittiği anlamına gelmez. Onlar buradalar, tam da burada: Burada kır çiçeklerinde, burada huş ağaçlarının usaresinde, burada binlerce ölünün küllerinin yattığı bu küçük gölde,” diyor Didi-Huberman. Hatırlamak ve görmek üzerine okuduğum en mütevazı yazılardan.

[Bibiana Rojas Gómez · Rating 5 out of 5]

Ensayo a modo de crónica de Georges Didi Huberman sobre sus recorridos por Auschwitz y las ruinas de Birkenau. Nos invita a recorrer estos museos del horror con el y ver lo que nadie quiere ver. Como el horror ahora se puede convertir (si no somos lo suficientemente observadores y sensibles)en turismo y espectáculo.

[Alexandre O. · Rating 5 out of 5]

Uma leitura muito reflexiva sobre como espaços tornam-se museus de si mesmos e perdem sua realidade, cria-se uma visão mais "deglutível", as vezes até de maneira patética.

A imagem que mais me destacou foram os ossos "decidirem" a reaparecer com chuvas fortes. Nisso os museólogos decidem acimentar a região e ponto. Mais um problema resolvido numa localidade recheada de problemas ancestrais.

[Ece Eken · Rating 5 out of 5]

Georges Didi- Huberman’ın büyükanne ve büyükbabasını kaybettiği Auschwitz kampına yaptığı ziyaret (diğer bir açıdan “geri dönüş”) esnasında bu mekâna dair izlenimlerini yetkililerin tüm “basitleştirmelerine” rağmen fenomenolojik bir yaklaşımla olabildiğince betimlediği, derinlerdeki anlamı bir arkeolog gibi bulup günümüze taşıdığı bir anlatı bu. Çok çarpıcı, çok etkileyici. İnsanın, bir ötekinin ufuk çizgisini nasıl yok edebildiğini, onu nasıl yönsüz bırakabildiğini huş ağaçlarının tasviri üzerinden okuyoruz metin boyunca.

Yazar bu ziyareti esnasında tahayyül edilemeyeni tahayyül etmeye çalışıyor. Çünkü tam da “olanı” tahayyül etmekten kaçınma halinin bu kıyımın bir stratejisi olduğunu söylüyor. Aslında aklımızın almadığı olguların gerçekliğiyle yüzleşmemiz için bir davette de bulunuyor. Tahayyül etmeye zorlayalım ki geçmiş, bugünden bağımsız, kopuk bir parça gibi yalnızca müzelerde sergilenen ve bugünün ihtimalleri, olanakları dışındaki nesneler gibi kalmasın. Çünkü güncele baktığımızda görüyoruz ki kalıyor. Tarafların ismi değişiyor, olgular tekrar ediyor.

Birkaç alıntı:

“O halde şunu söyleyemeyiz: Görecek hiçbir şey yok, görecek hiçbir şey kalmadı. Gördüklerimizden şüphe edebilmek için, hâlâ görmeyi, her şeye rağmen görmeyi bilmemiz gerekir. Yıkıma rağmen, her şeyin silinmesine rağmen. Bir arkeolog gözüyle bakmayı bilmemiz gerekir. Ve işte böyle bir bakış, böyle bir sorgulama sayesinde, şeyler saklı mekânlarından ve mazilerinden bize bakmaya başlar.”

“Zemin, sağ kaldığı sürece bizimle konuşur ve tarafsız, mânâsız, önemsiz görüldüğü sürece sağ kalır. Tam da bu nedenle dikkatimizi hak eder. O, tarihin kabuğu gibidir.”

[Michael H. Miranda · Rating 5 out of 5]

"Caminaba cerca de las alambradas cuando un pájaro vino a posarse cerca de mí. Exactamente al lado, pero del otro lado. Sin pensar demasiado tomé una fotografía, probablemente conmovido por la libertad de ese animal que disfrutaba de las vallas de encierro. Es probable que el recuerdo de las mariposas dibujadas en 1942, en el campo de Theresienstadt, por Eva Bulová, una niña de doce años que iba a morir aquí, en Auschwitz, a principios de octubre de 1944, me haya atravesado la mente. Pero hoy, al mirar esta imagen, me doy cuenta de una cosa bien distinta: en segundo plano corren las alambradas electrificadas del campo, con su metal ya oscuro de óxido, dispuestas según un 'trenzado' bien particular que no aparece en las alambradas del primer plano. El color de estas últimas, gris claro, me indica que fueron instaladas hace poco.
"Comprender esto ya me estruja el corazón. Esto significa que Auschwitz, en cuanto 'lugar de barbarie' (el campo), instaló las alambradas del fondo en la década de 1940, mientras que las del primer plano fueron colocadas por Auschwitz en cuanto 'lugar de cultura' (el museo) mucho más recientemente. ¿Por qué razón? ¿Para orientar el flujo de visitantes utilizando el hilo de los alambres de púa como 'color local'? ¿Para 'restaurar' un vallado deteriorado por el tiempo? No lo sé. Pero siento con toda claridad que el pájaro se ha posado entre dos temporalidades terriblemente dispares, dos gestiones totalmente diferentes de la misma parcela de espacio e historia. El pájaro se ha posado, sin saberlo, entre la barbarie y la cultura."

[Filiz I. · Rating 4 out of 5]

"Tanıklığın gerçekleşmesi için açıkça görünür bir gerçeklik mi gerekir?" Huberman'a göre, bu şart değil. Ailesini kaybettiği ölüm kampına yıllar sonra ziyaretçi olarak giden Huberman, artık bir çeşit müzeye çevrilen kampı ziyaret edenlerin burada geçmişte yaşananlara dair pek bir izin kalmadığını düşünebileceğini söylüyor. Mekanın ziyarete açılıp müzeleştirilmesi (bir bakıma ticarileştirilmesi) orada yaşananların üstünü örtebilir mi ki? Görünen yüzeyi (tıpkı bir ağacın kabuğu gibi) kaldırmayı başardığınızda (daha yakından baktığınızda) geçmişin izlerini tıpkı bir arkeolog gibi sürmek mümkün. Bu hafıza mekanında rastgele çektiği fotoğraflarda geçmişin izlerini arar, detayları eşeler, bir sanatçı titizliğiyle yorumlar. Yakın tarihin en büyük trajedilerinden birini mekan kavramı üzerinden inceler. Kabuklar bir çırpıda okunan kısa bir kitap, ancak kısa kitapların konsantre içeriği düşünüldüğünde incelemeye meraklı okur için bir hazine barındırıyor. Hafıza mekanları beni çok etkileyen bir konu. Hikayesi olan yerlere gidip oradaki detayların izlerini sürmeyi çok sevdiğim için bunu yapan başka birinin izlenimlerini okumak benim için ufuk açıcı bir deneyim oldu. Geçmiş fotoları elinde büyüteçle inceleyen kaç kişiyiz şurada? :)
Not: Tek yıldızı çeviriden kırdım, daha iyi bir çeviri olabilirdi. Yer yer anlam bütünlüğünü bozan kopukluklar mevcut maalesef.

[Omê · Rating 5 out of 5]

-" Kabuk gövdeden daha az hakiki değildir. Hatta ağacın kendini kabuk aracılığıyla ifade ettiği bile söylenebilir. Her halükârda, bize kendini sunar. Sadece görünüşüyle değil, hayaliyle de görünür. Kabuk, eğri büğrü, süreksiz, pürüzlüdür. Kâh ağaca tutunur, kâh ondan kopar ve elimize düşer. O, şeylerin kendisinden gelen karşıtlıktır. O, her şeyin katışıklığı-zorunsuzluğu (contingence), çeşitliliği, bolluğu, göreliliği demektir. Geçiçi bir görünüş ve kalıcı bir kayıt arasında bir yerde durur. Yahut tam olarak, kendi hayat kararlamızın, maruz kaldığımız veya üstlendiğimiz deneyimlerimizin kaydedilmiş görünüşü, kalıcı geçiciliği demektir." (syf.67)

[İlsu Oynar · Rating 5 out of 5]

"...bugün Birkenau'da ki ufuk; hala ayakta duran ahşap barakalar, tel örgülerin direkleri ve yıkılan her şeyin kalıntıları arasında yer alıyor. İşte bundan dolayı zemin bu yerin ziyaretçileri için bu kadar önem taşıyor. Bir arkeolog gözüyle bakmak lazım. Bu bitki örtüsünde büyük bir insanlık yıkımı yatıyor; bu dikdörtgen temellerde ve tuğla yığınlarında gaz odalarının dehşeti yatıyor; bu sapkın toponimide, sanki bir madde gibi, dönüştürülmesi gereken bir tortu gibi görülen insanlığın rasyonel bir biçimde düzenlenişinin çılgınca mantığı yatıyor; bu dingin bataklıklarda, katledilmiş sayısız kişinin külleri yatıyor."

[Eduardo Leite · Rating 4 out of 5]

Acho que esse é o livro mais interessante do Didi-Huberman que eu já li. Um livro curtinho, que une seu pensamento filosófico sobre as imagens dos campos de concentração a um teor ensaístico que torna a leitura mais leve e prazerosa do que outras coisas do autor, e também a um ensaio fotográfico com imagens feitas pelo próprio Didi-Huberman. Muito interessante.

[Suellen Rubira · Rating 5 out of 5]

Cascas, em português.

O filósofo faz uma viagem ao presente-passado em Auschwitz- Birkenau, na Polônia, trazendo fotografias e relatos que nos fazem refletir sobre o que fica como dado histórico, o que passa e aquilo que ainda podemos ver, apesar de seu desaparecimento.

Incrível.

[Cecile · Rating 4 out of 5]

Beautiful short book with the author travelling to Birkenau and his thoughts and pictures whilst entering and witnessing what is left of the camp. With the weight of the past crimes that overwhelm even the sight of the trees.

[Juanita · Rating 5 out of 5]

A lesson on how to see images beyond what they reveal at first sight.

[Richard Odier · Rating 5 out of 5]

Un livre photo sur ?
Memoire et vision s un lieu en Pologne construit par des allemands pour tuer des juifs
Sentiments et expressions de l’auteur face à un vide , face à un site .

[Giovanni Gregory · Rating 4 out of 5]

"Classical Latin has produced a precious distinction: there are not one, but two barks."

[belisa · Rating 3 out of 5]

okumaya başladığım kitapları kaybetmesem daha çabuk biterdi...
incelikli güzel bir metindi, soykırım kalıntılarına içten bir bakış açısı...

[Letícia Tavares · Rating 4 out of 5]

é assim que se faz história da arte .

[Ezgi · Rating 5 out of 5]

bu yıl okuduğum en iyi metinler arasına aldım (kendim için not).