What do you think?
Rate this book
Nem lesz jobb: Utazás a Habsburg Birodalomban és az Európai Unióban
Az európaiak egyfolytában arra panaszkodnak, mennyire megosztott, nehézkes és erőtlen az Európai Unió. Ha történelmileg jobban utánanézünk, pont, mint egykoron a Habsburg Birodalom - az időhúzás, a konfliktuskerülés, a reformok véget nem érő csiszolgatása, a rút kompromisszumok elfogadása mind kormányzati stratégiájuk kulcsfontosságú összetevője volt. Ekként sikerült az egymást követő császároknak mintegy hatszáz éven keresztül továbbevickélniük, egy fedél alatt tartva megannyi nemzetet, nyelvcsoportot és kultúrát.
Caroline de Gruyter Európa-szakértő újságíró Bécsben, Budapesten, Triesztben, Oslóban, Londonban és Brüsszelben ered a Habsburg Birodalom és az Európai Unió működésbeli hasonlóságainak és különbözőségeinek nyomába. Császári leszármazottakkal ebédel, elámul egy magyar nagykövet könnyein, egy ukrán hetman-utód szalonjában élvezi egy Brahms-koncert szépségeit, cseh arisztokratákkal és brüsszeli eurokratákkal kávézik, Habsburg bútorraktárakba éppúgy bejáratos, mint a Hofburg barokk báltermeibe, vagy az Unió bürokratikus intézményeibe. Tér- és időbeli kalandozásai révén történelemkönyvekből kimaradt részletekkel és perspektívákkal gazdagítja tudásunkat, hozzásegítve, hogy sokkal árnyaltabban lássuk a ma Európáját, s benne saját magunkat - mindehhez a könyv megjelenését követően kitört orosz-ukrán háború történései adnak vészterhes felhangot.
Caroline de Gruyter Európa-szakértő újságíró Bécsben, Budapesten, Triesztben, Oslóban, Londonban és Brüsszelben ered a Habsburg Birodalom és az Európai Unió működésbeli hasonlóságainak és különbözőségeinek nyomába. Császári leszármazottakkal ebédel, elámul egy magyar nagykövet könnyein, egy ukrán hetman-utód szalonjában élvezi egy Brahms-koncert szépségeit, cseh arisztokratákkal és brüsszeli eurokratákkal kávézik, Habsburg bútorraktárakba éppúgy bejáratos, mint a Hofburg barokk báltermeibe, vagy az Unió bürokratikus intézményeibe. Tér- és időbeli kalandozásai révén történelemkönyvekből kimaradt részletekkel és perspektívákkal gazdagítja tudásunkat, hozzásegítve, hogy sokkal árnyaltabban lássuk a ma Európáját, s benne saját magunkat - mindehhez a könyv megjelenését követően kitört orosz-ukrán háború történései adnak vészterhes felhangot.
296 pages, Paperback
First published March 2, 2021
49 people are currently reading
881 people want to read
About the author
Caroline de Gruyter
10 books41 followersCaroline de Gruyter (Zwolle, 11 september 1963) is een Nederlands journaliste, columniste en schrijfster. Zij is correspondent en columnist voor NRC en schrijft vooral over Europese politieke ontwikkelingen. Daarnaast is zij verbonden aan een aantal denktanks op het gebied van internationale betrekkingen. Haar journalistieke werk werd meerdere malen bekroond.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 156 reviews
Read
July 3, 2021A book that is like travelling in a city on its metro system and popping up from time to time at one station or another to have a look around before travelling further on. De Gruyter wonders if the EU is like the Hapsburg empire and travels (mostly in Vienna) asking various people The author introduces us to stations such as Otto van Hapsburg, and his son who makes a speech which to an uncanny degree repeats points made and citations used by de Gruyter herself in an article that she had recently published, she is not surprised that he does not apologise for this. She talks to the Hungarian ambassador to the Vatican (who is also a Hapsburg ). She generally asks the people she meets; not all of whom are Hapsburgs, one for instance is the Prince von Schwartzenberg, another a descendant of Franz Ferdinand - who on account of his morganic marriage could only legally produce non-Hapsburg children, whether or not the EU is like the Hapsburg empire and they generally think there are strong similarities apart from the former English horn blower called Basset who thinks that Britain is more like the Hapsburg empire and that Brexit is its equivalent of the 1914 declaration of war on Serbia and imagines that the death of her majesty Elizabeth II like the death of his majesty Franz Josef will bring down the entire edifice . Personally I still tend to feel that the EU is most like the Holy Roman Empire, if one must find a historical analogue, but that did not make de Gruyter's book any less enjoyable for me.
de Gruyter tells the reader early on that she has no scheme and no plan, that worked for me and I was able to relax and just enjoy the ramble. The main theme is rather more the nature of the EU and its role, than the Hapsburg empire and the text is more closely concerned with the 2008 banking crisis,Brexit, and the Corona crisis than an analysis of the Hapsburg empire, though she sees Hungary as playing a similar role within the EU today as it did in the empire after 1867.
The text is illustrated throughout with reproduced black and white photographs, unfortunately these are not labelled so while I guess that a photograph of a panel discussion on stage featuring a sleeping man slumped in a cosy chair shows the afore mentioned Prince von Schwartzenberg, I was nonplussed by a picture of two dresses - were these dresses that de Gruyter was obliged to buy to attend Viennese balls or the typical thing available in shops if that is what you wanted to do?
It is a journalist's book, I think that shows in how every three or four paragraphs there is a nice phrase or idea that you could imagine some basing a newspaper article around. I was struck by her idea that the return of the dirndl in Bavaria and Austria correlated with the rise of (further) right wing politics which reminded me of how average skirt length apparently correlates with economic growth . I was interested in the study that showed the lingering influence of the Hapsburg empire on the attitudes of citizens, or at least showed a difference in attitudes depending on which side of the former border you lived, which reminded me of several maps that I had seen in the blog Strange maps.
The conclusion is an essay effectively on the EU, with the Hapsburg empire as a dim mirror, an underappreciated structure that balances interests and seeks to muddle through crises, a sausage making machine - with reference to Bismarck's bon mot. Although this is a light book, there is a sense of unease and of warning, be careful what you kick against, the alternatives are all so much worse, it dovetails into reading the road to unfreedom.
de Gruyter tells the reader early on that she has no scheme and no plan, that worked for me and I was able to relax and just enjoy the ramble. The main theme is rather more the nature of the EU and its role, than the Hapsburg empire and the text is more closely concerned with the 2008 banking crisis,Brexit, and the Corona crisis than an analysis of the Hapsburg empire, though she sees Hungary as playing a similar role within the EU today as it did in the empire after 1867.
The text is illustrated throughout with reproduced black and white photographs, unfortunately these are not labelled so while I guess that a photograph of a panel discussion on stage featuring a sleeping man slumped in a cosy chair shows the afore mentioned Prince von Schwartzenberg, I was nonplussed by a picture of two dresses - were these dresses that de Gruyter was obliged to buy to attend Viennese balls or the typical thing available in shops if that is what you wanted to do?
It is a journalist's book, I think that shows in how every three or four paragraphs there is a nice phrase or idea that you could imagine some basing a newspaper article around. I was struck by her idea that the return of the dirndl in Bavaria and Austria correlated with the rise of (further) right wing politics which reminded me of how average skirt length apparently correlates with economic growth . I was interested in the study that showed the lingering influence of the Hapsburg empire on the attitudes of citizens, or at least showed a difference in attitudes depending on which side of the former border you lived, which reminded me of several maps that I had seen in the blog Strange maps.
The conclusion is an essay effectively on the EU, with the Hapsburg empire as a dim mirror, an underappreciated structure that balances interests and seeks to muddle through crises, a sausage making machine - with reference to Bismarck's bon mot. Although this is a light book, there is a sense of unease and of warning, be careful what you kick against, the alternatives are all so much worse, it dovetails into reading the road to unfreedom.
March 11, 2021
Dit boek is meer een verhalend reisachtig boek, dan een theoretische vergelijking. Dat is wel goed om te weten qua verwachting. Het leest prettig. Aan de hand van Gruyters kennis, maar vooral ook door de gesprekken met nazaten van Habsburgers en anderen krijg je als lezer een beter begrip van zowel het Habsburgse Rijk als de EU. Welke lessen zijn er te trekken uit de val van het Habsburgse Rijk? Hoe werkt de geschiedenis door in het dagelijks leven in Oostenrijk? En waarom is de EU zoals het is? Ik was het niet met al haar analyses eens, maar heb door dit boek wel met een andere blik naar Europa gekeken waardoor ik er wat milder en misschien zelfs met wat meer waardering naar kijk. Bijwerking van dit boek: je wilt gaan reizen. Naar Wenen. Heerlijk!
Kortom: aanrader.
Kortom: aanrader.
May 4, 2021
Leuk boek. In alle bescheidenheid presenteert De Gruyter frisse inzichten. Enige puntje: sommige stellingen worden wel erg vaak herhaald. Maar lezen hoor!
June 11, 2021
“Een reis door het Habsburgse Rijk en de Europese Unie”, zo luidt de ondertitel. Een reis dus, enerzijds door een rijk dat ophield te bestaan in 1918 en anderzijds door een hedendaagse politieke structuur met weinig sexappeal. Een vreemde combinatie, beiden ver van het dagelijks bed en niet direct een plezierreisje, op het eerste zicht.
Ik heb het toch gretig gelezen omdat De Gruyter op overtuigende en ook wel vermakelijke wijze flink wat lijnen tekent die de walsende dienaren van de Kaiserliche und Königliche Habsburgdynastie verbindt met de politici en ambtenaren van de Europese Unie. Want dat is wat dit boek doet: wat heeft dat Habsburgse rijk ons te vertellen dat relevant kan zijn voor de Europese Unie. Meer dan verwacht, zo blijkt!
In de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie woonden naast de Duitstalige Oostenrijkers ook onder andere Hongaren, Kroaten, Slovenen, Serviërs, Italianen, Oekraïners en Tsjechen. Nog niet zo veel diversiteit als in de 27 landen van de EU, maar toch een hele klus om iedereen tevreden te houden. En hoe deden die Habsburgers dat? U zal het niet geloven maar door organisatie, administratie en bureaucratie. Alles werd goed geregeld voor de mensen. Niet dat de mensen tevreden waren, wel integendeel, iedereen voelde zich wel ergens benadeeld. Er moest dus ook constant aan evenwichten gewerkt worden, gesjacherd en gemarchandeerd. “Fortwurstelen” of “doormodderen” heette dat. Beetje pappen en nat houden. Taalkwesties oplossen. Beloven, tijd winnen en voor zich uitschuiven. Maar niemand van die ondergeschikte etnische groepen stapte eruit. Want deel uitmaken van dat grotere geheel had toch ook wel voordelen. Alle burgers konden zich overal in het rijk vestigen, hoewel een absolute monarchie evolueerde het land toch steeds in democratische richting, met allerlei vormen van inspraak. En, zoals gezegd, alles was goed geregeld.
Daarnaast was het ook belangrijk om toch een beetje groot en machtig te zijn want ginds lagen de Ottomanen en de Russen op de loer (is het nu anders?) en de evenwichten met de Fransen, Pruisen of Engelsen waren ook belangrijk. En ook daarin leken de Habsburgers op de EU: ze waren niet direct de grootste militaire macht, gebruikten liefst “soft power” en diplomatie (het Congres van Wenen na Napoleon was hun huzarenstuk) en zwaaiden regelmatig met geld aan de buitengrenzen. Klinkt bekend?
Zo verkent De Gruyter allerlei parallellen zonder de verschillen weg te gommen. Ze doet dat niet op een droge manier maar vertelt over haar ontmoetingen met oude Habsburgers of hun acolieten. Meer nog: er blijken heel wat nazaten van de Habsburgers actief te zijn (geweest) in internationale politiek-maatschappelijke organisaties, inclusief het Europees Parlement. Die hebben dan blijkbaar via de bloedlijn toch één en ander meegekregen. Ze zijn er ook vrij expliciet over: het Habsburgse model was best goed in het bewaren van vrede. Via allerlei projecten en engagementen bleven zij mee timmeren aan Europa. Deze getuigenissen geven het relaas een gezicht en het wordt een verhaal van vlees en bloed.
Er zijn nog andere redenen waarom dit boek interessant is: wie een echt reisje naar Wenen plant vindt hier inspiratie. Wie nog graag eens aangespoord wordt om Zweig, Roth, Musil of Schnitzler te (her)lezen vindt in De Gruyter een enthousiaste lezer. Wie de recalcitrante glansrol van de Hongaren in de EU vandaag wat wil begrijpen, komt aan zijn trekken.
Maar ook: wie Europa genegen is en vindt dat van haar erfgoed best wat mag bewaard blijven, vindt hier munitie. De Europese Unie kan veel meer zijn dan een vrije markt en zal het ook moeten worden nu de globale wereldpolitiek opnieuw meer en meer een machtsspel wordt en de US zijn eigen besognes heeft. Europa heeft een rijk verhaal dat veel ouder is dan de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal. En net zoals het Habsburgse Rijk heeft de EU toch heel wat zaakjes voor mekaar. Misschien zou de EU pas gemist worden als ze er niet meer zou zijn. Zo was het ook met het Habsburgse Rijk: toen het er niet meer was, zag men pas de verdiensten. De chaos die erop volgde was enorm.
July 12, 2021
3,5
Comparing the Habsburg empire with the European Union is an interesting thought expirement, but basing an entire book on it perhaps goes a bit far. That is at least my conclusion after reading this entertaining but somewhat superficial journalistic essay/travelogue/work of non-fiction.
Clearly there are parallels to be drawn and lessons to be learned from the Habsburg experience of keeping different ethnic groups happy in a supranational structure.
But many of the identified parallels and differences between Habsburg and the EU will surely also apply to other empires comprising multiple peoples: the size of the bureaucracy, questions of defense and foreign policy, a common currency, trade rules within the block and vis-à-vis third countries. I am not entirely convinced that it is necessarily the Habsburg empire that serves as a prime example to learn lessons from...
I had also hoped to learn a bit more of the origins of the Habsburg house and its Spanish and Dutch periods, but it really focuses on the organisation of the empire during the reign of Franz Joseph until its fall. But that is of course not the book's fault and since it reads easily and contains some good anecdotes I still had a good time.
Comparing the Habsburg empire with the European Union is an interesting thought expirement, but basing an entire book on it perhaps goes a bit far. That is at least my conclusion after reading this entertaining but somewhat superficial journalistic essay/travelogue/work of non-fiction.
Clearly there are parallels to be drawn and lessons to be learned from the Habsburg experience of keeping different ethnic groups happy in a supranational structure.
But many of the identified parallels and differences between Habsburg and the EU will surely also apply to other empires comprising multiple peoples: the size of the bureaucracy, questions of defense and foreign policy, a common currency, trade rules within the block and vis-à-vis third countries. I am not entirely convinced that it is necessarily the Habsburg empire that serves as a prime example to learn lessons from...
I had also hoped to learn a bit more of the origins of the Habsburg house and its Spanish and Dutch periods, but it really focuses on the organisation of the empire during the reign of Franz Joseph until its fall. But that is of course not the book's fault and since it reads easily and contains some good anecdotes I still had a good time.
July 30, 2021
Geweldig boek! Iedereen met interesse voor de EU, voor Midden- en Oost-Europa, geschiedenis in het algemeen en de Habsburgers in het bijzonder moet dit boek lezen. Prachtig vertelde geschiedenis aan de hand van boeiende anekdotes, waardoor je anders naar de EU gaat kijken. Niet per se positiever, maar wel met een beter genuanceerde en accurate bril.
May 20, 2022
Het wordt niets met die EU. Dat is de mening van velen en een argument van veel rechts conservatieven en populisten. Ik moet bekennen, dat ik als pro Europeaan toch enigszins op dat zelfde spoor zat, voornamelijk door de non-coöperatieve houding van lidstaten als Hongarije, Slovenië, Polen, Tsjechië inzake de immigratiepolitiek, rechtsstaat, etc. Ze zitten elkaar altijd in de haren, tot geen compromis bereid. Dit boek van de Gruyter, een NRC journalist die jaren in Brussel en Wenen heeft gewoond en al meer dan 20 jaar over Europa schrijft, deed mij dat standpunt relativeren.
Ze komt onder de indruk van Wenen, de vaak hier en daar nog springlevende Habsburgse cultuur (ja, Oostenrijkers zijn echt anders dan West Europeanen, ze hebben een andere geschiedenis, hen is een andere geschiedenis onderwezen, heus, wees niet bang voor eenheidsworst en verlies van nationale verworvenheden die verschillen blijven), leest zich in, interviewt markante personen, vaak verre nazaten van Frans Josef I.
Ze gaat niet in op steriele discussies of Europa te machtig wordt of juist niet machtig genoeg is, gaat voorbij aan verstikking van democratische natiestaten door haar oekazes en wetten of dat ze juist machteloos en hopeloos verdeeld is, of nationalisten dan wel federalisten gelijk hebben want de EU zal aan de verwachtingen van die kampen nooit kunnen voldoen, waardoor men permanent teleurgesteld zal zijn.
Zij vraagt zich af of we daarentegen niet kunnen accepteren, dat de EU beperkingen heeft en onze verwachtingen een beetje dimmen? Hoe komt het toch dat Europa in de perceptie van buitenstaanders een grootmacht is, terwijl wij Europeanen vooral onze zwaktes en besluiteloosheid benadrukken? Hoewel Europa van crisis tot crisis ging besloot men voor de afgrond toch dat het beter was compromissen te sluiten dan te springen. Hierdoor veranderde de EU. In bepaalde opzichten werd ze hechter en tegelijkertijd werden nieuwe breuklijnen zichtbaar.
Ook het Habsburgse Rijk had een moeizaam en partieel bestuur over meerdere volken die het zelden eens waren en altijd jaloers waren op elkaar De dynamiek in die besturingen kent veel overeenkomsten, de constante queeste naar compromissen, een diepe militaire kwetsbaarheid, eveneens een permanente schietschijf voor iedereen.
Er worden vele vergelijkingen gemaakt tussen dat Habsburgse Rijk van toen en het Europa van nu, het zit vol impressies en interviews, het haakt aan bij informatieve boeken en universitair onderzoek, vaak van de hak op de tak en over een breed spectrum. En hoe interessant en amusant vaak, is dat voor mij toch gelijk een zwakte: losse flarden, onderhoudend als krantenartikelen, een ratjetoe, weinig blijft hangen. Wat overblijft is, dat ik wat genuanceerder werd en zaken in breder verband en vanuit een ander perspectief ben gaan zien.
Zal ook en vooral door dezelfde nationalistische tendenzen Europa als het Habsburgse Rijk ter ziele gaan? Hoewel de toon over het algemeen optimistisch is kent ook het Europa van nu forse bedreigingen die net als in de tijd van Joseph Roth en Stefan Zweig (“De Wereld van Gisteren”) onvoldoende worden opgemerkt.
Overigens: je gaat het pas waarderen als het er niet meer is. Dat was met de Habsburgers ook zo.
Ze komt onder de indruk van Wenen, de vaak hier en daar nog springlevende Habsburgse cultuur (ja, Oostenrijkers zijn echt anders dan West Europeanen, ze hebben een andere geschiedenis, hen is een andere geschiedenis onderwezen, heus, wees niet bang voor eenheidsworst en verlies van nationale verworvenheden die verschillen blijven), leest zich in, interviewt markante personen, vaak verre nazaten van Frans Josef I.
Ze gaat niet in op steriele discussies of Europa te machtig wordt of juist niet machtig genoeg is, gaat voorbij aan verstikking van democratische natiestaten door haar oekazes en wetten of dat ze juist machteloos en hopeloos verdeeld is, of nationalisten dan wel federalisten gelijk hebben want de EU zal aan de verwachtingen van die kampen nooit kunnen voldoen, waardoor men permanent teleurgesteld zal zijn.
Zij vraagt zich af of we daarentegen niet kunnen accepteren, dat de EU beperkingen heeft en onze verwachtingen een beetje dimmen? Hoe komt het toch dat Europa in de perceptie van buitenstaanders een grootmacht is, terwijl wij Europeanen vooral onze zwaktes en besluiteloosheid benadrukken? Hoewel Europa van crisis tot crisis ging besloot men voor de afgrond toch dat het beter was compromissen te sluiten dan te springen. Hierdoor veranderde de EU. In bepaalde opzichten werd ze hechter en tegelijkertijd werden nieuwe breuklijnen zichtbaar.
Ook het Habsburgse Rijk had een moeizaam en partieel bestuur over meerdere volken die het zelden eens waren en altijd jaloers waren op elkaar De dynamiek in die besturingen kent veel overeenkomsten, de constante queeste naar compromissen, een diepe militaire kwetsbaarheid, eveneens een permanente schietschijf voor iedereen.
Er worden vele vergelijkingen gemaakt tussen dat Habsburgse Rijk van toen en het Europa van nu, het zit vol impressies en interviews, het haakt aan bij informatieve boeken en universitair onderzoek, vaak van de hak op de tak en over een breed spectrum. En hoe interessant en amusant vaak, is dat voor mij toch gelijk een zwakte: losse flarden, onderhoudend als krantenartikelen, een ratjetoe, weinig blijft hangen. Wat overblijft is, dat ik wat genuanceerder werd en zaken in breder verband en vanuit een ander perspectief ben gaan zien.
Zal ook en vooral door dezelfde nationalistische tendenzen Europa als het Habsburgse Rijk ter ziele gaan? Hoewel de toon over het algemeen optimistisch is kent ook het Europa van nu forse bedreigingen die net als in de tijd van Joseph Roth en Stefan Zweig (“De Wereld van Gisteren”) onvoldoende worden opgemerkt.
Overigens: je gaat het pas waarderen als het er niet meer is. Dat was met de Habsburgers ook zo.
March 20, 2022
Een verrijkend en interessant boek over de gelijkenissen tussen de EU en het Habsburgse rijk. Hoe we denken dat we ons altijd heruitvinden maar dan toch meer van hetzelfde doen. Even boeiend vond ik ook de visionaire woorden over het gevaar van Rusland en hoe weinig we er tegen bewapend zijn. Een boek dat elke Europeaan, en dan vooral de nationalisten onder ons, zou moeten lezen.
May 25, 2023
Net als het Habsburgse Rijk is de Europese Unie een “half-betreden pad, half-affe daad, uitgesteld met halve maatregelen.” In dit ‘furtwursteln’ ligt zowel de kracht als de schoonheid.
Geschiedschrijving zoals het bedoeld is.
Geschiedschrijving zoals het bedoeld is.
December 3, 2022
dit begon echt heel interessant maar het had makkelijk 100 pagina's korter gekund. het punt dat De Gruyter wilde maken, maakt ze wel héél erg vaak weer opnieuw.
June 16, 2021
Interessant vertrekpunt - de overeenkomsten en verschillen tussen het Habsburgse rijk en de EU - maar soms wat fragmentarisch uitgewerkt. Het stoort wel dat de auteur zich wentelt in een wereld waarin alleen aristocraten en diplomaten mogen bestaan. Ze komt niet uit haar eigen bubbel van soireetjes en theekransen en laat daarmee een kans liggen. 2,5*
September 11, 2021
Beter wordt het niet. De ideale wals om nadien Roth en Zweig te (her)lezen.
July 11, 2021
Interessant boek. Eindelijk iets over het Habsburgse rijk geleerd. Ik kan me niet herinneren dat het tijdens een geschiedenisles voorbij gekomen is. Verbaasd ook dat de Habsburgers nog steeds verweven zijn met Wenen.
October 8, 2021
De dagen worden korter, de avonden langer. Ideaal moment om eens wat tijd te maken voor ‘Beter wordt het niet’ van Caroline De Gruyter. Niemand beter dan zij omschrijft de relevantie van de Europese Unie, het belangrijkste project op ons continent sedert het einde van de tweede Wereldoorlog. Zij doet dat op een erg originele manier door de parallellen te trekken met het Habsburgse rijk, dat einde 1918 ten val kwam. Beide ‘imperia’ leverden veel toegevoegde waarde voor hun burgers. Hun besluitvorming was complex, kwam hobbelig tot stand en was steeds onaf. Voortmodderen en tijd rekken dreven en drijven het geheel voort. En toch kunnen we niet verder zonder Europa. De 27 lidstaten kunnen immers individueel geen afdoend antwoord bieden op de financieel-economische crisis, de klimaatuitdaging, het geduw en gewring van Rusland en China, … Ik heb nog nooit zo een mooie - maar erg kritische - ode aan Europa gelezen. En bovenal zijn het 242 blikverruimende pagina’s. Iets wat een mens altijd deugd doet. Lezen dus!!
September 15, 2025
Leuk om een boek te lezen waarin verleden en heden met elkaar vergeleken worden.
Dan zie je ook hoe bepaalde dingen afgebroken worden en toch weer opgebouwd.
Maar als je door omstandigheden even niet zo'n fan bent van Oostenrijk en Wenen is het geen handig moment om een boek over de Habsburgers te lezen. Want Wenen speelde een veel grotere rol in dit boek dan ik had verwacht. Was misschien mijn inschattingsfout, maar daarom wilde ik iets sneller door dit boek heen.
Dan zie je ook hoe bepaalde dingen afgebroken worden en toch weer opgebouwd.
Maar als je door omstandigheden even niet zo'n fan bent van Oostenrijk en Wenen is het geen handig moment om een boek over de Habsburgers te lezen. Want Wenen speelde een veel grotere rol in dit boek dan ik had verwacht. Was misschien mijn inschattingsfout, maar daarom wilde ik iets sneller door dit boek heen.
August 29, 2024
Leuk boekje, zeker gelezen in Oostenrijk/Slovenië. Veel geleerd en gedacht over Habsburgers, Europese broederschap, de EU, bureaucratie en voortworstelen. Precies het boek waar ik nu zin in had. Soms misschien net wat te veel herhaling en wat je zou kunnen noemen woonplekdropping. 3.5/5
June 28, 2021
Heerlijk boek, met fijne bespiegelingen over en paralellen het Europese ‘doormodderen’, Eurocraten, geopolitiek, positie van Hongarije en dynamiek tussen de afzonderlijke lidstaten.
February 23, 2025
Intens genoten en veel geleerd
February 15, 2024
Goed boek
December 30, 2023
Een boek dat begint met een citaat van mijn favoriete keramist en schrijver Edmund de Waal legt de lat hoog. Caroline de Gruyter stelt niet teleur. Prachtig en toegankelijk geschreven. Heerlijk om in de koffiehuizen en interviews met nazaten van de Habsburgers weg te dromen. De vergelijking met de EU is een mooie invalshoek, ik heb veel geleerd en nieuwe inzichten gekregen. Aanrader!
January 28, 2022
Unique inside into and comparison between the Empire of the Habsburgs and the European Union.
May 4, 2021
Leuk anekdotisch boek over het oude keizerrijk dat decennialang voor continuïteit en stabiliteit zorgde in Europa. De paralellen met de huidige Europese Unie in al haar onvolkomenheden zijn evident. Voor mij had het wat doorwrochter gemogen, wat minder fragmentarisch.
June 15, 2021
Three word review:
Boekje Habsburger speciaal
Boekje Habsburger speciaal
March 14, 2023
Ik had graag wat meer informatie en iets minder anekdotes gelezen. Maar de boodschap was duidelijk en voor de EU-analfabeet die ik ben toch leerzaam.
November 12, 2023
interessant
March 13, 2022
In dit boek vraagt Caroline de Gruyter zich af: wat zou de EU kunnen leren door terug te kijken naar het Habsburgse Rijk? Een lievelingsthema, want daar is al veel over geschreven. Wat De Gruyter vooral hoopt te doen, is op een persoonlijke manier die verbanden te leggen, dus niet via grondig geschiedkundig onderzoek, maar via haar eigen beleefde ervaring in Wenen, het hart van het Habsburgse Rijk. Daarmee hoopt ze dat men ‘op een realistischer en genuanceerder manier’ naar Europa kan kijken (13).
Het was indrukwekkend om dit boek te beginnen na de Russische inval van Oekraïne (de meest recente, in ieder geval). Op de eerste bladzij staat al ‘niemand zegt dat er anno 2021 een oorlog in Europa zal uitbreken […]. Maar […] oorlogen en gewapende conflicten komen steeds dichterbij – Oekraïne, Syrië, Libië, Nagorno-Karabach’ (11). Dat maakt het toch wel wat surrealistischer om dit te lezen. Tegen het eind spreekt ze zelfs over Russische “hard power” tegenover Europese “soft power”: Europa zou Rusland niet een ‘walkover’ moeten geven als het gaat om Russische agressie tegenover zijn buren. Dat is inderdaad ‘één van de grote issues van de komende tijd’ geworden (176)! Dit boek gaat weliswaar minder over de rol van de EU in de wereldpolitiek, maar deze opmerkingen geven goed aan hoe actueel dit boek is (zelfs na de inval dus).
Ik begin maar met wat ik het beste vond aan het boek, namelijk de manier waarop De Gruyter voortdurend haar perspectief verbreedt en verkleint. Zo schrijft ze over de verschillen en overeenkomsten tussen Hongarije in het Habsburgse Rijk en Hongarije in de EU, maar ook over museumtentoonstellingen, bekende memoires en romans, of het parkje om de hoek. Dat inzoomen en uitzoomen helpt het verhaal levendig te houden, zodat je je nooit echt vast voelt op een bepaalde plek of in een bepaald tijdperk. Wat belangrijk is in zo’n geval, is dat de schrijver de blik op het hoofdthema niet verliest. Dat doet De Gruyter ook niet, want na bijna elke anekdote, ontmoeting, of reisverslag gaat ze terug naar de geschiedenis van het Rijk, of de huidige situatie in de EU.
Over inzoomen en uitzoomen gesproken, het blijft grappig hoe ze af en toe de lezer herinnert aan het feit dat drie lettertjes (“von”) voor één of andere bekende familienaam veel symbolische waarde kan hebben. Dat je in Oostenrijk officieel geen “von Hohenberg” maar “Hohenberg” heet, maar dat bepaalde mensen het toch zeggen uit protest (of nostalgie). Dit mierenneuken is nog leuker dankzij het feit dat het niet zo veel uitmaakt maakt. De “von”-kwestie vind ik eigenlijk een goeie metafoor voor de rol van oude Habsburgse elites in het Europa van tegenwoordig: op papier zijn het symbolisch indrukwekkende namen, maar die symboliek zit ‘m alleen nog maar in de naam, niet meer in de persoon.
Als De Gruyter het heeft over de toegevoegde waarde van de EU voor Oostenrijkers, bijvoorbeeld ten opzichte van hun gemiddelde inkomen, vraagt ze zich terecht af hoe dit soort dingen te berekenen zijn. Zo’n hypothetische vergelijking (hoeveel zou de gemiddelde Oostenrijker verdienen als Oostenrijk wel of niet in de EU zit?) heeft natuurlijk een begrensde waarde. Vandaar dat ik het ook goed vind, dat ze het vooral over de culturele een politieke waarden van de EU heeft, want die mis je als je alleen maar naar economische statistieken kijkt. En als je een antwoord wil hebben op de vraag, “wat kan de EU van het Habsburgse Rijk leren?”, dan heeft het meer zin om de culturele/politieke kanten te bekijken dan hoe de financiën in elkaar zaten.
Maar ik zou niet weten hoe ik dit boek zou moeten typeren. Het zou een geschiedkundig boek kunnen zijn. Op de cover staat tenslotte een citaat van Geert Mak: “Zo schrijf je geschiedenis”. Alleen missen er bepaalde elementen die het een goed geschiedkundig boek maken. Ze gaat bijvoorbeeld erg losjes om met de huidige geschiedschrijving. Of ze geeft geen indruk van de betrouwbaarheid van een bron, of ze gebruikt een specifiek stuk informatie (een fragment uit een eenmalig interview met een lid van de Habsburg familie) om iets breeds te beweren (het karakter van alle huidige Habsburgers). Sommige geschiedkundige bronnen die ze gebruikt spreken elkaar ook bijna tegen. In hoofdstuk 9 herhaalt ze wat de Amerikaanse diplomaat en “foreign policy expert” A. Wess Mitchell zegt in zijn boek (2018) over de inschattingsfout van de keizer om Servië de oorlog te verklaren in 1914. Hij beweert namelijk dat het al mis begon te lopen in het midden van 19e eeuw (174). Maar eerder, in hoofdstuk 6, wijst De Gruyter naar het ‘baanbrekende boek’ (2016) van de historicus Pieter Judson, waarin hij beweert dat het Rijk nog redelijk goed in elkaar zat tot 1914 – het ging pas fout toen de oorlog uitbrak (123-24). Dit is natuurlijk erg simpel opgevat, en ik heb alleen het boek van Judson gelezen, niet dat van Wess. Maar als lezer zou je je toch moeten afvragen waarom De Gruyter twee blijkbaar tegenstrijdige opvattingen van de gesteldheid van het Rijk kan citeren, zonder daar verder op in te gaan. Judson kijkt niet alleen naar de top van de Habsburgse maatschappij, maar ook naar de bureaucratie en de bredere samenleving daaronder. Wellicht doet Wess dat niet, en ontstaat daardoor een verschil van mening. Ik weet het niet, maar De Gruyter zou dat wel moeten weten – die heeft beide boeken natuurlijk gelezen.
OK, misschien stel ik te strenge eisen voor een geschiedkundig boek. Misschien is het eerder een reisverhaal? De ondertitel luidt immers: ‘Een reis door het Habsburgse Rijk en de Europese Unie’. Maar een reisverhaal is het ook niet echt. Ik krijg namelijk nauwelijks een indruk van het verloop van de tijd. Ze vertelt dat ze van 2013 tot 2017 in Wenen heeft gewoond, en dat dit boek over die periode gaat. Alleen kan ik volgens mij het aantal keren dat zij een datum of jaartal noemt tussen 2013 en 2017 op één hand tellen. Het resultaat is dat het soms moeilijk is haar te volgen, want dan duikt ze weer ergens anders op en is het inmiddels een jaar of twee later. Dat opduiken doet ze vaak. Af en toe zit ze in een trein, of loopt ze door een buurt, en dan beschrijft zij de omgeving. Top. Maar vaak begint ze een nieuw hoofdstuk, of zelfs een nieuwe alinea, en dan zit ze al bij iemand op de bank, of in een café. “Ik heb met iemand afgesproken in Boedapest”, “Ik loop een café binnen in Londen”, “Ik zit in de Hongaarse residentie in Oslo”. Haar “reis door het Habsburgse Rijk en de Europese Unie” is vooral een opeenvolging van bestemmingen, en als er iets cliché is aan reizen, dan is het wel het gezegde “het gaat niet om de bestemming, maar om de reis er naar toe”. Een reisverhaal is het dus ook niet helemaal.
Is het dan misschien een persoonlijke zoektocht, in dit geval een zoektocht naar de vraag “wat kan de EU leren van het Habsburgse Rijk” (of iets vergelijkbaars)? De Gruyter is journalist, en het boek leest ook een beetje als een collectie artikeltjes en opiniestukken. Maar omdat ze zichzelf ook centraal in het verhaal zet (ze praat soms over haar kinderen, of haar woonomgeving), voelt het ook daadwerkelijk persoonlijker aan. Ook zegt ze al snel op pagina 2, “dit boek is […] meer een impressionistische, persoonlijke zoektocht waarbij onderweg sommige luikjes wel opengaan en andere niet” (12). “Case closed”, zou je kunnen zeggen. Maar of het nou zo persoonlijk is weet ik ook niet helemaal. Er staan hele bladzijdes in dit boek waar ze woord voor woord andere mensen citeert. Dat kan een boek zijn uit de vorige eeuw, maar ook mensen waarmee ze heeft gesproken. Dan lees je bijvoorbeeld een interview in één of ander café – hele monologen woord-voor-woord geciteerd, zoals dat misschien in de journalistiek verwacht wordt – en vervolgens geen persoonlijke interpretatie, maar gewoon de volgende vraag (of een opmerking over de apfelstrudel). Bij een zoektocht hoort ook, vind ik dan, een element van zoeken, niet alleen maar vinden. En vinden doet ze veel. Citaten uit geschiedenisboeken, romans, en memoires – die krijgt de lezer gewoon voorgeschoteld. Heeft ze deze boeken gelezen, en zo ja, wat vond ze er van? Hoe heeft ze bepaald wie ze ging interviewen? Dat laatste zou ik graag willen weten, want ik mis vooral een persoonlijk perspectief dat niet afkomstig is uit een adellijke familie.
Ik geeft een voorbeeld. In hoofdstuk 7 vertelt De Gruyter het verhaal van de Clary’s, een invloedrijke familie in het Habsburgse Rijk. Ze gebruikt hierbij de memoires van prins Alfons Clary: ‘een keurig boek van een keurige man’ (133). De periode die ze wil bekijken is het interbellum en de Tweede Wereldoorlog, want in die periode waren er moeilijke verhoudingen tussen oorspronkelijk Duitssprekende en Tsjechischsprekende inwoners van Tsjechoslowakije, een nieuwgevormd land na de val van het Rijk. De Tsjechische discriminatie tegen de Duitsers wordt vooral uit het perspectief van de Clary’s besproken (logisch, als je alleen de memoires van een Clary leest), en aan het einde van het verhaal, in 1945, lees je hoe de familie het land moest ontvluchten – met niets. Triest, denk je, maar een mooi voorbeeld van de benarde situatie waarin duizenden Duitse families in Tsjechoslowakije zich bevonden. Alleen gingen de Clary’s eerst een paar jaar bij familieleden in Duitsland logeren, voordat ze uiteindelijk in Venetië belanden – ‘in het enige huis dat ze nog bezaten’. Daar moesten ze stookhout “lenen” van mensen in de winter omdat ze geen cent hadden (136). Da’s wel rot voor ze, maar geen woord over het feit dat deze familie zomaar een huis (uit meerdere) in Venetië had om heen te gaan. Geeft dit verhaal nou een aangrijpende blik op de ervaring van Duitsers in het Habsburgse Rijk? Een onderdeel daarvan, ja, maar het blijft erg eenzijdig.
Als je dit soort verhalen leest, dan vraag je je af, naar welk Habsburgse Rijk De Gruyter eigenlijk kijkt. In hoofdstuk 8 schrijft ze een kort stukje over bals, en zegt ze dat ‘de meeste mensen’ ze fantastisch vinden. Daar voegt ze aan toe: ‘er zijn ongetwijfeld Oostenrijkers die er niks aan vinden, maar ik ben ze nog niet tegengekomen’ (147). Natuurlijk heeft ze die mensen nog nooit ontmoet – ze begeeft zich alleen maar in kringen van Habsburgers en de Oostenrijkse elite! Ze woont in het meest conservatieve deel van Wenen, pal naast het zomerpaleis van de keizer. Ze praat met diplomaten, of met mensen die nog wel of niet een “von” voor hun achternaam hebben. Natuurlijk vinden zij het prachtig om naar bals te gaan. Ze had er bij kunnen zetten dat haar indruk gevormd was door de mensen om haar heen, maar dat heeft ze niet gedaan. De vraag is dus, als De Gruyter hier al een eenzijdig beeld schetst van de Oostenrijkse samenleving, in hoeverre haar andere observaties geloofwaardig zijn.
Ik ben geen expert, maar haar observaties zijn over het algemeen niet fout of bedrieglijk. Haar laatste hoofdstuk, alhoewel dat een beetje alle kanten op gaat, vond ik redelijk goed uitgedacht. Ze heeft het vooral over het negatieve beeld dat veel Europeanen hebben van de EU, en hoe dat zich verhoudt met de werkelijkheid. Ik was het ook verrassend eens met haar suggesties voor verbeteringen in het EU-systeem, zoals bijvoorbeeld het lesgeven over de EU op scholen (wat met name geholpen zou kunnen hebben toen miljoenen Britten vóór of tegen Brexit konden stemmen); het verwijderen van het Vetorecht met betrekking tot de Europese buitenlandpolitiek (om bijvoorbeeld 26-tegen-1 situaties te vermijden); en het benoemen van een vicepremier voor Europese Zaken in elk land, die de verantwoordelijkheid zou hebben ministers aan Brusselse afspraken te herinneren. Eerlijkheid over wat er in Brussel überhaupt wordt afgesproken onder deze ministers noemt ze ook als verbeteringspunt, alhoewel dit eerder op een morele verplichting lijkt dan een wettelijke. Het blijven relatief kleine veranderingen – daar is ze ook nadrukkelijk voor. Ik had wellicht de voorkeur gegeven aan meer ambitieuze hervormingen. Maar, als het al niet duidelijk was, dit is voornamelijk een boek dat geschreven is uit een conservatief oogpunt. Het zijn vooral de stemmen van de Habsburgers en hun nazaten die je te horen krijgt. Als je dat niet aanspreekt, dan is dit boek niet voor jou.
Het was indrukwekkend om dit boek te beginnen na de Russische inval van Oekraïne (de meest recente, in ieder geval). Op de eerste bladzij staat al ‘niemand zegt dat er anno 2021 een oorlog in Europa zal uitbreken […]. Maar […] oorlogen en gewapende conflicten komen steeds dichterbij – Oekraïne, Syrië, Libië, Nagorno-Karabach’ (11). Dat maakt het toch wel wat surrealistischer om dit te lezen. Tegen het eind spreekt ze zelfs over Russische “hard power” tegenover Europese “soft power”: Europa zou Rusland niet een ‘walkover’ moeten geven als het gaat om Russische agressie tegenover zijn buren. Dat is inderdaad ‘één van de grote issues van de komende tijd’ geworden (176)! Dit boek gaat weliswaar minder over de rol van de EU in de wereldpolitiek, maar deze opmerkingen geven goed aan hoe actueel dit boek is (zelfs na de inval dus).
Ik begin maar met wat ik het beste vond aan het boek, namelijk de manier waarop De Gruyter voortdurend haar perspectief verbreedt en verkleint. Zo schrijft ze over de verschillen en overeenkomsten tussen Hongarije in het Habsburgse Rijk en Hongarije in de EU, maar ook over museumtentoonstellingen, bekende memoires en romans, of het parkje om de hoek. Dat inzoomen en uitzoomen helpt het verhaal levendig te houden, zodat je je nooit echt vast voelt op een bepaalde plek of in een bepaald tijdperk. Wat belangrijk is in zo’n geval, is dat de schrijver de blik op het hoofdthema niet verliest. Dat doet De Gruyter ook niet, want na bijna elke anekdote, ontmoeting, of reisverslag gaat ze terug naar de geschiedenis van het Rijk, of de huidige situatie in de EU.
Over inzoomen en uitzoomen gesproken, het blijft grappig hoe ze af en toe de lezer herinnert aan het feit dat drie lettertjes (“von”) voor één of andere bekende familienaam veel symbolische waarde kan hebben. Dat je in Oostenrijk officieel geen “von Hohenberg” maar “Hohenberg” heet, maar dat bepaalde mensen het toch zeggen uit protest (of nostalgie). Dit mierenneuken is nog leuker dankzij het feit dat het niet zo veel uitmaakt maakt. De “von”-kwestie vind ik eigenlijk een goeie metafoor voor de rol van oude Habsburgse elites in het Europa van tegenwoordig: op papier zijn het symbolisch indrukwekkende namen, maar die symboliek zit ‘m alleen nog maar in de naam, niet meer in de persoon.
Als De Gruyter het heeft over de toegevoegde waarde van de EU voor Oostenrijkers, bijvoorbeeld ten opzichte van hun gemiddelde inkomen, vraagt ze zich terecht af hoe dit soort dingen te berekenen zijn. Zo’n hypothetische vergelijking (hoeveel zou de gemiddelde Oostenrijker verdienen als Oostenrijk wel of niet in de EU zit?) heeft natuurlijk een begrensde waarde. Vandaar dat ik het ook goed vind, dat ze het vooral over de culturele een politieke waarden van de EU heeft, want die mis je als je alleen maar naar economische statistieken kijkt. En als je een antwoord wil hebben op de vraag, “wat kan de EU van het Habsburgse Rijk leren?”, dan heeft het meer zin om de culturele/politieke kanten te bekijken dan hoe de financiën in elkaar zaten.
Maar ik zou niet weten hoe ik dit boek zou moeten typeren. Het zou een geschiedkundig boek kunnen zijn. Op de cover staat tenslotte een citaat van Geert Mak: “Zo schrijf je geschiedenis”. Alleen missen er bepaalde elementen die het een goed geschiedkundig boek maken. Ze gaat bijvoorbeeld erg losjes om met de huidige geschiedschrijving. Of ze geeft geen indruk van de betrouwbaarheid van een bron, of ze gebruikt een specifiek stuk informatie (een fragment uit een eenmalig interview met een lid van de Habsburg familie) om iets breeds te beweren (het karakter van alle huidige Habsburgers). Sommige geschiedkundige bronnen die ze gebruikt spreken elkaar ook bijna tegen. In hoofdstuk 9 herhaalt ze wat de Amerikaanse diplomaat en “foreign policy expert” A. Wess Mitchell zegt in zijn boek (2018) over de inschattingsfout van de keizer om Servië de oorlog te verklaren in 1914. Hij beweert namelijk dat het al mis begon te lopen in het midden van 19e eeuw (174). Maar eerder, in hoofdstuk 6, wijst De Gruyter naar het ‘baanbrekende boek’ (2016) van de historicus Pieter Judson, waarin hij beweert dat het Rijk nog redelijk goed in elkaar zat tot 1914 – het ging pas fout toen de oorlog uitbrak (123-24). Dit is natuurlijk erg simpel opgevat, en ik heb alleen het boek van Judson gelezen, niet dat van Wess. Maar als lezer zou je je toch moeten afvragen waarom De Gruyter twee blijkbaar tegenstrijdige opvattingen van de gesteldheid van het Rijk kan citeren, zonder daar verder op in te gaan. Judson kijkt niet alleen naar de top van de Habsburgse maatschappij, maar ook naar de bureaucratie en de bredere samenleving daaronder. Wellicht doet Wess dat niet, en ontstaat daardoor een verschil van mening. Ik weet het niet, maar De Gruyter zou dat wel moeten weten – die heeft beide boeken natuurlijk gelezen.
OK, misschien stel ik te strenge eisen voor een geschiedkundig boek. Misschien is het eerder een reisverhaal? De ondertitel luidt immers: ‘Een reis door het Habsburgse Rijk en de Europese Unie’. Maar een reisverhaal is het ook niet echt. Ik krijg namelijk nauwelijks een indruk van het verloop van de tijd. Ze vertelt dat ze van 2013 tot 2017 in Wenen heeft gewoond, en dat dit boek over die periode gaat. Alleen kan ik volgens mij het aantal keren dat zij een datum of jaartal noemt tussen 2013 en 2017 op één hand tellen. Het resultaat is dat het soms moeilijk is haar te volgen, want dan duikt ze weer ergens anders op en is het inmiddels een jaar of twee later. Dat opduiken doet ze vaak. Af en toe zit ze in een trein, of loopt ze door een buurt, en dan beschrijft zij de omgeving. Top. Maar vaak begint ze een nieuw hoofdstuk, of zelfs een nieuwe alinea, en dan zit ze al bij iemand op de bank, of in een café. “Ik heb met iemand afgesproken in Boedapest”, “Ik loop een café binnen in Londen”, “Ik zit in de Hongaarse residentie in Oslo”. Haar “reis door het Habsburgse Rijk en de Europese Unie” is vooral een opeenvolging van bestemmingen, en als er iets cliché is aan reizen, dan is het wel het gezegde “het gaat niet om de bestemming, maar om de reis er naar toe”. Een reisverhaal is het dus ook niet helemaal.
Is het dan misschien een persoonlijke zoektocht, in dit geval een zoektocht naar de vraag “wat kan de EU leren van het Habsburgse Rijk” (of iets vergelijkbaars)? De Gruyter is journalist, en het boek leest ook een beetje als een collectie artikeltjes en opiniestukken. Maar omdat ze zichzelf ook centraal in het verhaal zet (ze praat soms over haar kinderen, of haar woonomgeving), voelt het ook daadwerkelijk persoonlijker aan. Ook zegt ze al snel op pagina 2, “dit boek is […] meer een impressionistische, persoonlijke zoektocht waarbij onderweg sommige luikjes wel opengaan en andere niet” (12). “Case closed”, zou je kunnen zeggen. Maar of het nou zo persoonlijk is weet ik ook niet helemaal. Er staan hele bladzijdes in dit boek waar ze woord voor woord andere mensen citeert. Dat kan een boek zijn uit de vorige eeuw, maar ook mensen waarmee ze heeft gesproken. Dan lees je bijvoorbeeld een interview in één of ander café – hele monologen woord-voor-woord geciteerd, zoals dat misschien in de journalistiek verwacht wordt – en vervolgens geen persoonlijke interpretatie, maar gewoon de volgende vraag (of een opmerking over de apfelstrudel). Bij een zoektocht hoort ook, vind ik dan, een element van zoeken, niet alleen maar vinden. En vinden doet ze veel. Citaten uit geschiedenisboeken, romans, en memoires – die krijgt de lezer gewoon voorgeschoteld. Heeft ze deze boeken gelezen, en zo ja, wat vond ze er van? Hoe heeft ze bepaald wie ze ging interviewen? Dat laatste zou ik graag willen weten, want ik mis vooral een persoonlijk perspectief dat niet afkomstig is uit een adellijke familie.
Ik geeft een voorbeeld. In hoofdstuk 7 vertelt De Gruyter het verhaal van de Clary’s, een invloedrijke familie in het Habsburgse Rijk. Ze gebruikt hierbij de memoires van prins Alfons Clary: ‘een keurig boek van een keurige man’ (133). De periode die ze wil bekijken is het interbellum en de Tweede Wereldoorlog, want in die periode waren er moeilijke verhoudingen tussen oorspronkelijk Duitssprekende en Tsjechischsprekende inwoners van Tsjechoslowakije, een nieuwgevormd land na de val van het Rijk. De Tsjechische discriminatie tegen de Duitsers wordt vooral uit het perspectief van de Clary’s besproken (logisch, als je alleen de memoires van een Clary leest), en aan het einde van het verhaal, in 1945, lees je hoe de familie het land moest ontvluchten – met niets. Triest, denk je, maar een mooi voorbeeld van de benarde situatie waarin duizenden Duitse families in Tsjechoslowakije zich bevonden. Alleen gingen de Clary’s eerst een paar jaar bij familieleden in Duitsland logeren, voordat ze uiteindelijk in Venetië belanden – ‘in het enige huis dat ze nog bezaten’. Daar moesten ze stookhout “lenen” van mensen in de winter omdat ze geen cent hadden (136). Da’s wel rot voor ze, maar geen woord over het feit dat deze familie zomaar een huis (uit meerdere) in Venetië had om heen te gaan. Geeft dit verhaal nou een aangrijpende blik op de ervaring van Duitsers in het Habsburgse Rijk? Een onderdeel daarvan, ja, maar het blijft erg eenzijdig.
Als je dit soort verhalen leest, dan vraag je je af, naar welk Habsburgse Rijk De Gruyter eigenlijk kijkt. In hoofdstuk 8 schrijft ze een kort stukje over bals, en zegt ze dat ‘de meeste mensen’ ze fantastisch vinden. Daar voegt ze aan toe: ‘er zijn ongetwijfeld Oostenrijkers die er niks aan vinden, maar ik ben ze nog niet tegengekomen’ (147). Natuurlijk heeft ze die mensen nog nooit ontmoet – ze begeeft zich alleen maar in kringen van Habsburgers en de Oostenrijkse elite! Ze woont in het meest conservatieve deel van Wenen, pal naast het zomerpaleis van de keizer. Ze praat met diplomaten, of met mensen die nog wel of niet een “von” voor hun achternaam hebben. Natuurlijk vinden zij het prachtig om naar bals te gaan. Ze had er bij kunnen zetten dat haar indruk gevormd was door de mensen om haar heen, maar dat heeft ze niet gedaan. De vraag is dus, als De Gruyter hier al een eenzijdig beeld schetst van de Oostenrijkse samenleving, in hoeverre haar andere observaties geloofwaardig zijn.
Ik ben geen expert, maar haar observaties zijn over het algemeen niet fout of bedrieglijk. Haar laatste hoofdstuk, alhoewel dat een beetje alle kanten op gaat, vond ik redelijk goed uitgedacht. Ze heeft het vooral over het negatieve beeld dat veel Europeanen hebben van de EU, en hoe dat zich verhoudt met de werkelijkheid. Ik was het ook verrassend eens met haar suggesties voor verbeteringen in het EU-systeem, zoals bijvoorbeeld het lesgeven over de EU op scholen (wat met name geholpen zou kunnen hebben toen miljoenen Britten vóór of tegen Brexit konden stemmen); het verwijderen van het Vetorecht met betrekking tot de Europese buitenlandpolitiek (om bijvoorbeeld 26-tegen-1 situaties te vermijden); en het benoemen van een vicepremier voor Europese Zaken in elk land, die de verantwoordelijkheid zou hebben ministers aan Brusselse afspraken te herinneren. Eerlijkheid over wat er in Brussel überhaupt wordt afgesproken onder deze ministers noemt ze ook als verbeteringspunt, alhoewel dit eerder op een morele verplichting lijkt dan een wettelijke. Het blijven relatief kleine veranderingen – daar is ze ook nadrukkelijk voor. Ik had wellicht de voorkeur gegeven aan meer ambitieuze hervormingen. Maar, als het al niet duidelijk was, dit is voornamelijk een boek dat geschreven is uit een conservatief oogpunt. Het zijn vooral de stemmen van de Habsburgers en hun nazaten die je te horen krijgt. Als je dat niet aanspreekt, dan is dit boek niet voor jou.
April 8, 2022
Dit zou verplichte lectuur moeten worden. Ook al geloof ik niet in het verplichten, maar dit boek legt op zeer toegankelijke wijze uit waarom we als gewone man maar beter in het Europese project geloven. Het is een heel toegankelijke, persoonlijke zoektocht van de auteur naar de gelijkenissen en verschillen tussen de Europese Unie en het Habsburgse rijk.
Het boek bewijst dat we kunnen leren uit onze rijke geschiedenis. Ik begrijp nu ook een beetje Oostenrijk en Hongarije en de rollen die ze opnemen in de EU. Geloof de nationalisten niet als ze op de EU afgeven, hun discours brengt ons de consument/burger weinig bij. Geloof niet dat Brussel een en al ambtenarij is. Een gemiddeld land heeft er meer in dienst. Intern lijkt de EU een verdeelde macht, maar naar de wereld toe hebben we wel zeker iets te betekenen. Google en co nemen bijvoorbeeld de strenge Europese wetten inzake privacy mee naar andere werelddelen. Ik stop mijn betoog. Lees gewoon dit helder geschreven boek dat je een inzicht geeft in de EU en het Habsburgs rijk.
Het boek bewijst dat we kunnen leren uit onze rijke geschiedenis. Ik begrijp nu ook een beetje Oostenrijk en Hongarije en de rollen die ze opnemen in de EU. Geloof de nationalisten niet als ze op de EU afgeven, hun discours brengt ons de consument/burger weinig bij. Geloof niet dat Brussel een en al ambtenarij is. Een gemiddeld land heeft er meer in dienst. Intern lijkt de EU een verdeelde macht, maar naar de wereld toe hebben we wel zeker iets te betekenen. Google en co nemen bijvoorbeeld de strenge Europese wetten inzake privacy mee naar andere werelddelen. Ik stop mijn betoog. Lees gewoon dit helder geschreven boek dat je een inzicht geeft in de EU en het Habsburgs rijk.
July 6, 2021
Een boek waar je door vele anekdotes en losse vergelijkingen lekker doorheen leest. Ze schrijft over gesprekken die ze voert in koffie tentjes en over grappige overblijfselen uit de Habsburgse tijd. Om die reden moet je het ook niet lezen als je op zoek bent naar een boek dat écht diep ingaat op de geschiedenis of de Europese Unie. Aangezien ik hier letterlijk niks van weet was het voor mij geen probleem.
De algemene les die ik eruit trek, ook verstopt in de titel, is hoe lastig het is om te besturen over diverse bevolkingsgroepen met verschillende talen en identiteiten. Dat zorgt ervoor dat je gedwongen bent een politiek te voeren die niet vooruit denkt, maar reageert, concessies sluit en aanmoddert. Dat is niet ideaal maar het zorgt er in ieder geval voor dat oorlog wordt vermeden. In het geval van het Habsburgse rijk heeft het zelfs geleid tot een 600 jarig bestaan.
De algemene les die ik eruit trek, ook verstopt in de titel, is hoe lastig het is om te besturen over diverse bevolkingsgroepen met verschillende talen en identiteiten. Dat zorgt ervoor dat je gedwongen bent een politiek te voeren die niet vooruit denkt, maar reageert, concessies sluit en aanmoddert. Dat is niet ideaal maar het zorgt er in ieder geval voor dat oorlog wordt vermeden. In het geval van het Habsburgse rijk heeft het zelfs geleid tot een 600 jarig bestaan.
February 17, 2025
Heerlijk, toegankelijk boek over hoe het Habsburgse rijk een eeuw lang met veel van dezelfde problemen worstelde als de EU nu.
De Gruyter neemt je mee langs restanten van het rijk in Wenen, en naar verschillende opmerkelijke gesprekjes met (vooral) mannen die afstammen van de keizerlijke familie en een beetje vast zijn blijven zitten in het verleden. Daarmee brengt ze het oude keizerrijk heel dichtbij.
De Gruyter neemt je mee langs restanten van het rijk in Wenen, en naar verschillende opmerkelijke gesprekjes met (vooral) mannen die afstammen van de keizerlijke familie en een beetje vast zijn blijven zitten in het verleden. Daarmee brengt ze het oude keizerrijk heel dichtbij.
November 27, 2025
ik vind dit dus echt een heel leuk boek. je krijgt allemaal dingen te weten over de EU via het Habsburgse rijk. allebei iets waar ik niet veel van af wist (EU wel een beetje) en nu veel meer. Caroline vult ook niks in en trekt geen echte conclusies (alleen aan het einde) je krijgt dus de ruimte om je eigen mening te vormen. in hoeverre dat natuurlijk kan als al je informatie van een schrijver komt, maar toch.
Displaying 1 - 30 of 156 reviews