Beste mevrouw Eva

by Valentijn de Heer

Elias woont met zijn ouders in een welgestelde wijk. Als hij een verstandelijk beperkt broertje krijgt, veranderen de toch al moeizame verhoudingen binnen het gezin. Zijn vader wordt steeds gewelddadiger en zijn moeder is niet bij machte om hem en zijn broertje te beschermen. Elias kruipt meer en meer in een ouderrol. Hij neemt de zorg voor zijn broer op zich, bekommert zich om het welzijn van zijn moeder en is iedere dag bezig zijn vader te behagen. Buitenshuis houdt hij de schijn van een gelukkig gezin op. Hij vindt zijn toevlucht een paar straten verderop, in het houten huis van een ouder echtpaar. Er ontstaat een band tussen hem en Eva, aan wie hij zijn thuissituatie toevertrouwt. Haar huis wordt zijn droomland, dé plek waar hij hoopt voor altijd te blijven. Als op een dag de kinderbescherming bij het gezin op de stoep staat blijkt alles waar Elias zijn hoop op had gevestigd een illusie.

Genres: Dutch Literature

192 pages, Paperback

First published September 5, 2023

Reviews

[Marloes · Rating 4 out of 5]

Als Elias een broertje krijgt dat wordt geboren met een verstandelijke beperking, worden de toch al gespannen verhoudingen binnen het gezin op scherp gezet. Zijn vader schaamt zich en wil de schijn ophouden, maar is niet bij machte om zijn leven vorm te geven op de wijze waarop hij ooit gehoopt had en wordt steeds gewelddadiger. Zijn moeder kan haar kinderen niet beschermen, moet hard werken maar kruipt ook in een slachtofferrol en sluit zich steeds meer af voor de behoeften van het gezin, waardoor Elias het overgrote deel van de zorg voor zijn broertje op zich moet nemen. Als hij in het huis van mevrouw Eva wordt uitgenodigd, ervaart hij warmte en geborgenheid en stelt hij zich open, ook al schrikt hij er zelf van als hij ‘te veel’ over zijn thuissituatie vertelt. Hoe zal zijn toekomst eruitzien?

In helder, scherp en nietsontziend proza schetst de auteur in korte fragmenten een krachtig en indringend beeld van het getroebleerde gezinsleven. Hij roept emotie op en kruipt in de huid van Elias, geeft zijn overpeinzingen en gevoelens weer en geeft hem een stem die hij vrijwel nooit echt durft te gebruiken. Elias probeert zijn broertje en zichzelf onzichtbaar te maken om zo de zeldzame momenten van vrede in huis niet te verstoren, neemt de schuld op zich om Johannes te beschermen als hun vader weer eens op uitbarsten staat en hij moet veel te veel rollen op zich nemen. Hoewel de zorg voor zijn broertje ten koste van hemzelf gaat en alles hem te veel wordt omdat hij óók nog maar een jong en kwetsbaar kind is maar dat vrijwel nooit kan zijn, merk je dat hij uiterst loyaal is en de buitenwereld niet wil betrekken bij de problemen van dit disfunctionele gezin.

Dit is een schrijnend en hartverscheurend verhaal over onmacht, veel te snel volwassen moeten worden, zorgen en lasten, vooroordelen, mishandeling en het zoeken naar een thuis. Het is een verhaal dat onder je huid kruipt, waar je in zou willen stappen om deze kinderen te beschermen, dat afkeer, medelijden en wanhoop oproept omdat je ze zoveel beters gunt. Het legt feilloos de problemen in dit gezin bloot en terwijl er al weinig wordt verbloemd, maakt dat wat tussen de regels door schreeuwt vaak nog meer indruk. Je blijft doorlezen omdat je hoopt op verlichting en op hulp, moet het boek soms even aan de kant leggen omdat het raakt en na het omslaan van de aangrijpende laatste pagina’s zal dit levensechte portret van een onveilige thuissituatie nog een tijd door je hoofd blijven dwalen. Een sterk debuut!

[Babiche · Rating 4 out of 5]

Dit verhaal ontroerde mij. Ik denk oprecht dat er kinderen zijn die hun hele leven eigenlijk geen kind zijn, omdat één ouder heeft besloten om zich niet te gedragen als een volwassen iemand. Vooral de rol van mevrouw Eva vond ik mooi en de kaart die terugkwam uit Monopoly (als je het hebt gelezen, weet je wat ik bedoel).

[Silvie Klokgieter · Rating 4 out of 5]

Elias woont met zijn ouders in een welgestelde wijk. Als hij een verstandelijk beperkt broertje krijgt, veranderen de toch al moeizame verhoudingen binnen het gezin. Zijn vader wordt steeds gewelddadiger en zijn moeder is niet bij machte om hem en zijn broertje te beschermen.

Elias kruipt meer en meer in een ouderrol. Hij neemt de zorg voor zijn broer op zich, bekommert zich om het welzijn van zijn moeder en is iedere dag bezig zijn vader te behagen.

Buitenshuis houdt hij de schijn van een gelukkig gezin op. Hij vindt zijn toevlucht een paar straten verderop, in het houten huis van een ouder echtpaar. Er ontstaat een band tussen hem en Eva, aan wie hij zijn thuissituatie toevertrouwt.

Haar huis wordt zijn droomland, dé plek waar hij hoopt voor altijd te blijven. Als op een dag de kinderbescherming bij het gezin op de stoep staat blijkt alles waar Elias zijn hoop op had gevestigd een illusie.

Dit verhaal draait voornamelijk om Elias. Zijn moeder bevalt van een jongetje (Johannes) en het blijkt dat het kindje een verstandelijke beperking heeft. Vanaf dan gaat het bergafwaarts met het hele gezin. Zijn ouders kunnen er slecht mee omgaan en Elias wordt een zeer beschermende broer voor Johannes.

Dit verhaal laat zien dat de geboorte van een gehandicapt kindje een enorme impact kan hebben op een gezin en hoe ieder er op zijn/haar eigen manier mee om gaat.

Ik had heel erg veel medelijden met Elias en Johannes. De omstandigheden waarin zij opgroeien zijn namelijk echt verschrikkelijk en het wordt alleen maar erger en erger... Elias neemt voor een heel groot deel de taak van ouder op zich. Dit vond ik mooi, maar tegelijkertijd ook zeer schrijnend.

Dan ontmoet Elias een vrouw, genaamd Eva en hij zoekt haar steeds vaker op. Bij haar voelt hij zich goed en veilig en hij vertelt haar alles over zijn leefsituatie.

De schrijfstijl van Valentijn is heel mooi en meeslepend. Hij weet goed de emoties op papier over te brengen en ik was dan ook aangenaam verrast door dit verhaal.

Ik wil @uitgeverijpluijm heel erg bedanken voor dit recensie-exemplaar!

Beoordeling: 4,0 ⭐️

[Sophie Deen · Rating 5 out of 5]

Een mooi en verdrietig verhaal over de moeizame thuissituatie van Elias.
Voor de Leidenaren onder ons is dit qua setting een zee van herkenning!
Ik woonde zelf lang in de Professorenwijk dus voor mij extra bekend.
Na het lezen van deze roman kan ik alleen maar hopen dat er betere tijden aankomen voor Elias maar helaas het boek is al uit....

[Noah de Campos Neto · Rating 4 out of 5]

Als ik dit boek in één woord zou moeten samenvatten, zou ik zeggen: hartverscheurend. Dit verhaal behandelt veel tragische onderwerpen en een intense thuissituatie. Eerlijk gezegd vond ik het soms moeilijk om me volledig in te leven in het hoofdpersonage, omdat mijn eigen familie en situatie heel anders zijn. Hierdoor vond ik bepaalde delen van het boek wat uitdagender om te begrijpen. Over het geheel genomen vond ik het boek echter zeer toegankelijk en prachtig geschreven. Het einde moet ik nog even laten bezinken, maar ik heb absoluut genoten van dit boek. Het is anders dan wat ik normaal lees, en in dit geval is dat een positieve ervaring voor mij geweest.

[Gijs Zandbergen · Rating 3 out of 5]

Het is voor Valentijn de Heer te hopen dat dit boek niet al te autobiografisch is. Ik moest denken aan Een Klein Leven van Hanya Yanagihara, al is dat een veel bitterder pil. Dat veelgeprezen boek las ik niet tot het einde. Dat lukte bij Beste Mevrouw Eva wel, omdat het veel dunner is, maar ook omdat het zuiniger, lees scherper, is geschreven. Én omdat het in een voor mij herkenbare Leidse wijk speelt. Ben benieuwd naar de opvolger, want schrijven kan De Heer, maar op zo veel hopeloosheid als in dit boek zit ik niet te wachten.

[Josje · Rating 4 out of 5]

Quote: “Lachend liep hij naar de toiletten toen mijn tamagotchi begon te piepen. Ik wenste dat ik op een dag wakker zou worden en mijn vader zou vinden in zo’n plastic ei naast mijn bed. Ik zou hem met zo min mogelijk eten zo lang als het kon in leven houden, hem steeds onverwacht straffen en telkens wekken uit zijn diepe slaap. En vlak voordat hij doodging, zou ik hem in mijn aquarium gooien en lachend toekijken hoe hij verdronk.”

[Mare Dannenburg · Rating 5 out of 5]

Hij is inderdaad de garnaal :(( Heel erg ontroerend boek en zoo verdrietig

[Mariëlle Eerens · Rating 4 out of 5]

Wat een beklemmend verhaal, ontroerend!

[Aurora · Rating 5 out of 5]

Ik heb dit verhaal zo goed als in één ruk uitgelezen en zeker de helft van de tijd liepen de tranen over mijn wangen. Misschien schrijf ik later nog wat meer erover hier, ik ben er nu nog stil van.

[Marjolein · Rating 4 out of 5]

Wanneer de moeder van Elias van een gehandicapt kind bevalt, stort hun gezinsleven ineen. Vader Willem kan niet verkroppen dat er iets mis is met zijn kind en niet van hem houden. Sterker nog, hij wil niets met Johannes te maken hebben en is wreed tegen hem en steeds vaker ook tegen de rest van het gezin. Daar kan moeder dan weer niet tegen en ze is steeds vaker in de war, hangt aan haar oudste zoon en bezit hierin geen enkele gezonde reflectie meer.

Ondertussen volg je Elias van de kleine jongen die hij is tot in zijn tienerjaren. Meer en meer draagt hij de zorg voor Johannes, zijn moeder en later ook zijn vader. Een hartverscheurende dysfunctionele gezinsdynamiek waarvan een kind niet zelfstandig kan loskomen.

Dit boek was zo pijnlijk om te lezen en tegelijkertijd zo sterk en realistisch opgeschreven. Slechts enkele weken geleden las ik Het smelt van Lize Spit, over een sterk vergelijkbaar thema. Van dit boek was ik veel minder onder de indruk. Vandaag heb ik me af zitten vragen waarom dit verhaal me zoveel meer raakt.

Wat ik er sterk aan vind, is het directe, concrete realisme en de pijnlijke waarheid waarmee je als lezer geconfronteerd wordt, zonder dat het te ver uitgesmeerd wordt (zie alleen al het verschil in aantal pagina's). De pijn zit hem juist ook in de eenvoud van de tekst, het weglaten van opsmuk. Daarnaast heeft Valentijn de Heer de woorden waarmee tegen elkaar gesproken wordt uitstekend weten te vangen en de complexiteit van parentificatie eer aan gedaan.

Tot slot vind ik het mooi hoe er gelaagdheid is toegevoegd door mevrouw Eva en haar man een plek te geven in dit verhaal. Dit geeft een extra kleur en maakt het geheel veelzijdiger en dynamischer. Tegelijkertijd wordt nergens de "makkelijke uitweg" gekozen. Er zijn positieve invloeden, maar niets is een eenvoudige oplossing voor alle problemen, ondanks de fervente inspanningen die Elias levert om een dergelijke alles-in-een-oplossing te vinden.

Een goed debuut; ik blijf de auteur zeker volgen!

[Femke (femsbookshelf) · Rating 4 out of 5]

In dit boek volgen we Elias, een jongen die opgroeit in een welgestelde wijk, maar geconfronteerd wordt met opgroeien in een disfunctioneel gezin. Wanneer zijn broertje geboren wordt met een verstandelijke beperking, verandert alles. Elias wordt gedwongen om vroeg volwassen te worden en de ouderrol op zich te nemen, terwijl daarnaast de spanningen binnen het gezin toenemen en zijn vader steeds gewelddadiger wordt.

De auteur weet met weinig woorden een duidelijk beeld te schetsen over de gezinssituatie van Elias en zijn broertje, Johannes. We lezen vanuit het perspectief van Elias, waardoor we niet altijd alles wat er in het gezin gebeurt helemaal meekrijgen. Toch kruipen de spanningen zonder problemen mee onder je huid. Elias heeft binnen zijn gezin een veel te grote verantwoordelijkheid en hoewel dit nooit zo benoemd wordt, is dit boek een schoolvoorbeeld van parentificatie. Elias beseft heel goed dat zijn gezinssituatie niet de norm is, en hij probeert voor de buitenwereld steeds de schijn op te houden. Wanneer hij mevrouw Eva ontmoet en bij haar thuis veiligheid vindt, wordt zijn hoop op verandering steeds groter. Die innerlijke strijd, waarbij hij enerzijds verlangt naar een veilige plek buiten zijn gezin maar tegelijkertijd loyaal wil zijn ten opzichte van zijn ouders, wordt erg goed overgebracht. Dit is een rauw, realistisch en hard verhaal, waarbij ook heel veel tussen de regels door wordt verteld en waarbij ik na afloop even voor me uit heb zitten staren om het te laten bezinken.

“Ik zag ma niet. God weet waar ze naartoe gelopen was, huilend langs al die tuinen. Langs de huizen in de straat - onze buren - die hun gordijnen openhielden, maar de deuren dicht.”

Bedankt uitgeverij Pluim voor het recensie-exemplaar!

[Laura Van Rijnsbergen · Rating 5 out of 5]

Wat een heftig verhaal, maar zo goed! Een debuut van de Nederlandse auteur Valentijn de Heer. Het gekozen perspectief, de jonge Elias, werkt heel goed voor het verhaal. Je hebt veel medelijden en je snapt alles heel goed. Het einde vond ik ook erg goed, een triest en open einde, net zoals dat in het echte leven gaat. De schrijfstijl is ook fijn om te lezen. Een aanrader als je van heftige verhalen houdt!

[Floortje Van Overbeek · Rating 2 out of 5]

Als je op zoek bent naar een boek dat raakt, pak een zakdoek en lees het! Want het verhaal kruipt onder je huid en weet in weinig woorden en korte zinnen emoties op te roepen.

Zoek je een boek waarin karakters zich ontwikkelen met het verstrijken van de jaren, mensen met een beperking meer zijn dan alleen hun beperking, of je even wilt ontsnappen aan de frustraties over jeugdbescherming en pleegzorg in Nederland, lees het dan vooral niet…

[Sandrijn W. · Rating 4 out of 5]

Het is te hopen dat De Heer hier niet zijn eigen jeugd beschreef, want wat een hopeloze omgeving. Het is zo geschreven dat je constant wil roepen naar de omgeving of ze zich wel realiseren hoe bewonderenswaardig de hoofdpersoon zich opstelt richting z'n vreselijke vader, z'n onbekwame moeder en z'n hulpbehoevende broertje. Gelukkig is daar mevrouw Eva.

[Floran Derksen · Rating 4 out of 5]

Schrijnend😢

[Anaïs · Rating 4 out of 5]

Triest en goed

[Nadine De Jong · Rating 3 out of 5]

Zo zielig en triest, maar toch niet helemaal een aanrader.

[Sophie Derksen · Rating 5 out of 5]

Mijn hart 💔💔

[Ria]

Afgaand op het omslag in fris groen met rood, wit en een zonnestraaltje geel zou je een opgewekt verhaal kunnen verwachten. Voor wie niet de achterkanttekst heeft gelezen komt op de eerste bladzijden al tot de ontdekking dat er weinig zonnigs is aan dit boek en toch lees je geïntrigeerd verder.

Er wordt in het gezin van de verteller, de 12-jarige Elias, anders gedacht over mensen met een afstand tot de reguliere arbeidsmarkt. De werkplaats, het leerwerkbedrijf, is dichtbij hun huis in een gegoede wijk. Obsessief verplaatst pa Hoogerwerf zijn Saab naar andere straten. Bach gaat een standje harder. Sjekkies worden doorlopend gerold, bedreigingen geuit. ‘Mongolen’ maken krassen, te veel lawaai en zorgen voor verloedering van de buurt.

Er zijn signalen, meldingen en gesprekken, maar ingrijpen is niet eenvoudig.
https://lezersgoud.nl/valentijn-de-he... Een debuut!

[Manou · Rating 3 out of 5]

Echt oprecht een heel goed boek. Maar bereid je voor, want je gaat waarschijnlijk janken. AANRADER vooral als je niet heel erg van lezen houdt! Open einde is wel echt irritant, maar whatever. Johannes is echt een droppie!!!

[Bieke De Loore · Rating 3 out of 5]

Eigenlijk 4 sterren, want zo goed geschreven en enorm beklijvend, maar ik vind het einde zo teleurstellend en getuigen van absoluut geen hoop of zo...

[Anna · Rating 4 out of 5]

Valentijn de Heer debuteert met een onthutsend verhaal waarin hij zijn beeldende schrijfstijl tentoonstelt.

Het opgroeien in een disfunctioneel gezin is een ware nachtmerrie. Maar als na de geboorte van je broertje je vader verkondigt dat 'ma een mongool heeft gebaard', wordt de situatie nog alarmerender. Beste mevrouw Eva (2023) is het debuut van Valentijn de Heer (1984) en vertelt het verhaal van de jonge Elias. Hij zet zich met al zijn kracht in om voor zijn verstandelijk beperkte broertje Johannes te zorgen, terwijl zijn moeder langzaam de controle over het gezin verliest. Elias doet wanhopige pogingen om zijn agressieve vader onder controle te houden, maar moet tegelijkertijd ook nog zijn huiswerk maken en ervoor zorgen dat de buitenwereld niets merkt. Het is simpelweg te veel voor een jongen die gedwongen is om de rol van 'de man des huizes' op zich te nemen en eigenlijk niet eens echt kind kan zijn. Gelukkig vindt Elias troost en begrip bij Eva, een oudere vrouw die woont in een houten huis samen met haar man, een geit en temidden van de natuur. Eindelijk heeft Elias iemand gevonden die naar hem luistert, spelletjes met hem speelt en hem ziet zoals hij werkelijk is: een onschuldig kind.

‘Ik stelde me voor dat tijd zoiets was als het brood op mijn schoot, iets wat je in lekkers kon dippen om het aangenamer te maken of van tafel kon vegen als het boven je hoofd begon te rommelen. Dat je tijd kon verkruimelen, hem van je af kon blazen of weg kon geven aan iemand die er wél iets in zag. Als tijd dát kon zijn dan zou ik hem zo hard vooruit blazen dat er geen dagen meer waren en de jaren voorbijschoten als de vlooien in het donkere water onder me. Net zolang tot alles op was.’

Vanaf de eerste pagina's wordt meteen duidelijk dat De Heer een bedreven schrijver is. Hij bezit de vaardigheid om met korte hoofdstukken een krachtige emotionele reactie bij de lezer op te wekken. Het toevoegen van meer woorden zou het verhaal zelfs schaden, maar het vergt wel talent om met zo min mogelijk woorden het beoogde effect te bereiken. Het is bewonderenswaardig dat De Heer dit al in zijn debuutroman weet te bewerkstelligen door middel van eenvoudige, korte en beeldende zinnen waarmee hij de spanning hoog weet te houden.

Op het gebied van stijl bereikt de roman van De Heer geen hoog niveau, maar dat betekent niet dat hij niet in staat is om mooi te schrijven. Hier en daar zijn namelijk poëtische zinnen te ontdekken. Het zou ook ongeloofwaardig zijn als De Heer plotseling verfijnde gedachten zou presenteren die niet passen bij het kind waar het verhaal over gaat. Wat de schrijver uitstekend heeft gedaan, is zich volledig inleven in de denkwijze van een kind en welke keuzes hij maakt om met de benarde situatie om te gaan. Voor de lezer leidt dit tot ongemak, pijn en raakt gevoelige snaren; soms moet je het boek even wegleggen om afstand te nemen en op adem te komen.

De thematiek van onzichtbaar willen zijn en de drang om te verdwijnen wordt versterkt door de subtiel verborgen symboliek in het verhaal van De Heer. Neem bijvoorbeeld het spel Monopoly dat Elias speelt met de vriendelijke Eva, waarin hij de kaart 'verlaat de gevangenis zonder betalen' trekt. Of het aquarium met vissen die Elias' benarde situatie weerspiegelen. Maar ook het ziekenhuis, het schoolgebouw en diverse andere gebouwen hebben elk een eigen betekenis binnen het verhaal. De Heer heeft goed nagedacht over deze elementen.

Beste mevrouw Eva van Valentijn de Heer is dus een geslaagd debuut over de ontroerende wens van Elias om vanuit zijn huidige gevangenis bij zijn ouders nu liever gevangen te zitten bij mevrouw Eva, haar ‘gekke’ man met de typemachine en de dieren: ‘Dan zou ik ons, daar in die verboden achtertuin vol bomen, bloemen, dieren en gekke mensen voor altijd stiekem gevangenhouden.’

[Veronique Dochy · Rating 4 out of 5]

Elias woont met zijn vader en moeder in een chique buurt. Ma is zwanger en veel te vroeg wordt zijn broertje Johannes geboren. Grote verontwaardiging bij pa die vaststelt dat het een ‘mongool’ is. Pa kan er niet mee omgaan en schaamt zich dood. Hij trekt zich meer en meer terug uit het gezinsleven. Hij wordt met de dag agressiever en ook ma kan de druk niet meer aan. Bovendien verliest pa zijn werk waardoor ma ook weer aan de slag moet om rond te kunnen komen. Elias verbijt de pijn en de woede en zorgt voor zijn broer Johannes, neemt de huishoudelijke taken over van zijn moeder en probeert de woede van pa te beteugelen. Wanneer hij plotsklaps in de keuken belandt bij mevrouw Eva gaat er een heel nieuwe wereld voor hem open. Geen geschreeuw, geen gekibbel, maar genoeg koekjes en warme woorden. Onder het spelen van een spel monopoly lucht hij zijn hart bij mevrouw Eva en hoopt hij stiekem op een betere toekomst.

Het verhaal wordt verteld vanuit het standpunt van Elias. Je ervaart alles zoals de kleine jongen het ziet en in zich opneemt. Ook de gedachtegangen en overpeinzingen krijgen we mee en dat komt wel binnen. Elias vecht om zich groot te houden en probeert om het leven van zijn broertje zo aangenaam mogelijk te houden. Alledaagse dingen die zijn vader en moeder verzaken, probeert Elias op zich te nemen. De confrontaties met vader zijn schering en inslag en hij snapt wel dat zijn pa verkeerd bezig is, maar hij is nog te klein om er tegen in opstand te komen. Ook ma lijdt er onder maar heeft de kracht niet om zichzelf en de kinderen te beschermen. Schrijnende situaties die heel reëel worden beschreven.

“Johannes was een clown geworden en ma had het plein in een circus veranderd. Ze had het niet eens door, anders had ze Johannes wel teruggelegd in die kist op wielen en die gastjes weggestuurd. Maar in plaats daarvan hurkte ze, zette ze Johannes op haar knie en liet mijn klasgenoten als een hongerig publiek het podium bestormen.”

Door de gedragingen van vader en moeder leer je hun karakters beter kennen waarbij vader graag het slachtoffer uithangt en in feite het grootste kind in huis is. Vooral de indruk naar buiten toe, is het belangrijkst voor vader. Want zijn gezin komt niets te kort en alles is zoals het hoort te zijn, iedereen gelukkig en gezond. Daardoor is het zo frappant dat ook Elias op die manier naar buiten komt en de schone schijn ophoudt tegenover zijn klasgenoten en de buren.

De schrijfstijl past perfect bij de gedachtenkronkels en de gedragingen van Elias, en ook de manier waarop hij dingen interpreteert worden overtuigend gebracht. Je merkt dat hij nog een jong kereltje is, maar in feite geen echt kind meer, maar al te veel zorgen en lasten met zich meesleurt. Vooral de geestelijke mishandeling komt duidelijk naar voor en hoewel Elias zich sterk houdt, voel je dat hij er aan onderdoor gaat. Er wordt geen ruimte gegeven voor zelfontplooiing en gewoon kinds zijn, waardoor zijn wereldje alsmaar kleiner wordt. . Heel pakkend en triest.

Het verhaal is hartverscheurend en je zou de kleine Elias zo in je armen willen sluiten. Overtuigende en pakkende getuigenis door de ogen van een kleine jongen die de hele wereld met zich mee moet torsen.

[Karla De Greeve · Rating 4 out of 5]

Als een kind geen kind mag zijn

Beste mevrouw Eva is de debuutroman van Valentijn De Heer (1986), die opiniestukken schrijft voor Het Parool en korte verhalen publiceerde in diverse publicaties.

‘Ma heeft een mongool gebaard’. Met die woorden verneemt de zesjarige Elias van zijn vader dat zijn pasgeboren broertje Johannes een verstandelijke beperking heeft. De verhoudingen in het gezin waren al niet optimaal, maar vanaf dan gaat het van kwaad naar erger. De kinderen zijn opgezadeld met een egocentrische, alsmaar agressievere vader en een labiele moeder, die in de slachtofferrol kruipt. Elias zorgt voor zijn broertje en onderneemt verwoede pogingen om pa te behagen en ma te troosten. Daarnaast mag hij zijn schooltaken niet veronachtzamen en moet de buitenwereld vooral denken dat er geen vuiltje aan de lucht is. Hij vindt huiselijke geborgenheid bij Eva, een oudere vrouw die enkele straten verderop in een houten huis woont met haar man, een geit en allerlei dieren. Daar durft hij dromen van een echte thuis, aan Eva vertelt hij alles.

De chronologie is helder, door vermeldingen van data, seizoenen en achtergrondinformatie. In veertig korte hoofdstukken volgen we Elias van zijn zesde tot zijn twaalfde levensjaar. Soms schuiven scènes in elkaar om de spanningsboog te versterken. De nadruk ligt op ingrijpende taferelen die de gemoedstoestand van Elias en de toxische evolutie binnen het gezin scherpstellen.

Naast schrijver is De Heer ook zorgmedewerker en dat merk je. Door Elias in de ik-persoon aan het woord te laten, dompelt hij de lezer onder in de leefwereld van een jongen, die de ouderrol op zich moet nemen in een disfunctioneel gezin, en maakt hij de destructieve effecten van parentificatie goed tastbaar. Dat is een term die de psychologie hanteert, wanneer een kind veel te vroeg de rol van volwassene opgedrongen krijgt. Elias worstelt met een negatief zelfbeeld, vertoont extreem sociaal wenselijk gedrag en neemt alle schuld op zich. Ook toont dit verhaal dat het niet vanzelfsprekend is voor ouders om een kind met een verstandelijke beperking op te voeden zonder professionele hulp. Maar ondanks duidelijke signalen dat het ernstig fout loopt, blijven concrete maatregelen om de situatie te verbeteren uit. De auteur legt hier een vinger op de wonde van een falend zorgsysteem.

Vermits Elias en zijn beleving van de werkelijkheid primeren, leren we de andere personages kennen via zijn gezichtspunt. Pa schaamt zich voor Johannes, dus houdt Elias hem angstvallig uit zijn buurt. Ma wekt hem midden in de nacht en komt vals uit de hoek om haar eigen zwakte te verbergen. En Johannes brult constant om eten of snoep. Zodra het Elias te veel wordt, richt hij zijn woede op zichzelf. Dat resulteert in een schrijnende passage met een nietjesmachine. Elias wil een toegewijde zoon en grote broer zijn en beseft niet hoezeer volwassenen hem verwaarlozen. Wel fantaseert hij over een leven als pa er niet meer is.

‘Ik wenste dat ik op dag wakker zou worden en mijn vader zou vinden in zo’n plastic ei naast mijn bed. Ik zou hem met zo min mogelijk eten zo lang als het kon in leven houden, hem steeds onverwacht straffen en telkens wekken uit zijn diepe slaap. En vlak voordat hij doodging, zou ik hem in mijn aquarium gooien en lachend toekijken hoe hij verdronk.’

Voor lezers die vertrouwd zijn met Leiden en omgeving, zal dit boek regelmatig een belletje doen rinkelen. De professorenwijk waar de familie woont, de vermelde straatnamen, de chocoladefabriek, ze bestaan echt evenals het houten huis van mevrouw Eva en haar man. Het gaat om 'Sunny Home', het voormalige huis van schrijver Maarten Biesheuvel en zijn vrouw Eva Gutlich, dat ondertussen op de monumentenlijst staat. Waarom heeft de auteur Eva tot een personage geboetseerd in zijn roman? Is het bedoeld als eerbetoon? Een tip van de sluier biedt een column die in 2020 verscheen in De Optimist. Het huis stond op dat moment te koop en De Heer getuigt hoe hij als puber tijdens een krantenronde een glimp opving van ‘Sunny Home met geit, katten, hond, kip en spullen’ en een vluchtige ontmoeting had met Biesheuvel, die herkenbaar tot gestalte komt in de ‘gekke’ man met zijn ronde brilletje en warrige haar.

De schrijfstijl is toegankelijk, met levensechte dialogen die de couleur locale niet uit de weg gaan. De auteur creëert ook een prachtige symboliek rond het aquarium dat Elias van zijn oma erft. Een blik op Johannes in de couveuse roept deze mooie beeldspraak op:

‘Met al die snoertjes die als een net om zijn lichaam zaten, met die glimmende huid en die halfopen, donkere ogen leek hij op de blobvis die ik laatst in een natuurfilm had gezien. In het heldere water vol kleuren leek hij een spook van gelei.’

Met Beste mevrouw Eva levert Valentijn De Heer een interessant debuut af, waarin hij op een toegankelijke manier ernstige thema’s aansnijdt. Het open einde zindert pijnlijk na, maar geeft eveneens een sprankje hoop.

‘Ik stelde me voor dat de tijd zoiets was als het brood op mijn schoot, iets wat je in lekkers kon dippen om het aangenamer te maken of van tafel kon vegen als het boven je hoofd begon te rommelen. Dat je tijd kon verkruimelen, hem van je af kon blazen of weg kon geven aan iemand die er wél iets in zag. Als tijd dát kon zijn dan zou ik hem zo hard vooruit blazen dat er geen dagen meer waren en de jaren voorbijschoten als de vlooien in het donkere water onder me. Net zolang tot alles op was.’

Deze recensie schreef ik als Hebban recensent voor Hebban.nl

[Saskia · Rating 4 out of 5]

Beste mevrouw Eva is een intens en schrijnend debuut, maar tegelijkertijd ook zo knap. Hoe ouders soms machteloos zijn om lief te hebben en misschien geen enkele oplossing ideaal is voor hen. Wat heeft een kind immers nodig om simpelweg gelukkig te zijn?

Het broertje van Elias, Johannes, wordt te vroeg geboren met een verstandelijke beperking. Hierdoor kantelt de thuissituatie helemaal. Moeder kan de zorgen niet aan en vader weet met zijn frustratie geen blijf, waardoor het huis steeds vol spanning hangt. Elias neemt op jonge leeftijd al enorm veel verantwoordelijkheid op zich. Bij Eva, die in een houten huisje woont met haar gekke man, vindt hij wel genegenheid en rust. Maar hoe harder Elias probeert het goede te doen, des te meer brengt hij iedereen in de problemen. Tot de situatie nog verder ontaardt.

Ik werd meteen gegrepen door de mooie en intense schrijfstijl van Valentijn de Heer. Hij weet door de ogen van Elias een zeer duidelijk beeld van het gezin en de mensen rondom weer te geven. Zonder alles te benoemen voel je als lezer de situatie toch perfect aan, zo fijngevoelig.
Vader vindt de schone schijn belangrijk, vooral de mooie auto op de oprit. Je merkt, onderhuids, dat vader zich zo schaamt om Johannes. Hij voelt zijn zoon aan als een mislukking. Zijn onkunde om met de situatie om te gaan uit zich in boosheid en afwezigheid. Moeder verdringt de situatie op haar manier. Zij wil juist doen uitschijnen dat er geen problemen zijn. En dan is er natuurlijk Elias die de sfeer en de problemen wel goed aanvoelt. Maar, net zoals het leven in zijn aquarium, vertroebelt ook stilaan alles rondom hem. Enkel bij Eva vindt hij warmte en aandacht. Schijnbaar zo eenvoudig, maar zo hard nodig. Mooi, mooi!
Dit verhaal doet zeker ook nadenken over het samenleven met iemand met een beperking. De invloed en gevoelens binnen het gezin, omgaan met de reacties van de omgeving,… Het einde blijft nog even nazinderen en laat nog wat interessante vragen open.

Wist je trouwens dat het huisje op de kaft ook écht het huisje van Eva was? Samen met schrijver Maarten Biesheuvel woonde ze in ‘Sunny Home’ in Leiden. En kijk, dat vind ik dus weer zo’n fijn extraatje, dat Valentijn de Heer dit subtiel verwerkt in zijn verhaal!

[Hermi Van Waas · Rating 5 out of 5]

Via de leesclub van de boekenreizigers heb ik het boek Beste mevrouw Eva, geschreven door Valentijn de Heer, gelezen. We ontmoeten in dit boek Elias en zijn ouders. Zo op het eerste oog lijken ze het perfecte gezin in een welgestelde wijk. Maar dan wordt het broertje van Elias geboren. Zijn naam is Johannes. Johannes blijkt een verstandelijke beperking te hebben. Zijn vader wordt daarna steeds gewelddadiger en zijn moeder heeft moeite om Elias en Johannes te beschermen en alleen op te voeden. Ze vraagt Elias daarom om Johannes waar mogelijk te helpen. Dit doet hij dan ook en hierdoor komt hij steeds meer in de ouderrol terecht. Naar buiten houden ze allemaal de schone schijn op van een gelukkig gezin. De cover van het boek is mooi uitgevoerd. In het vele groen zie je een huis staan. Pas later in het verhaal blijkt van wie het huis is. De titel van het boek lijkt wel op de aanhef van een brief. Het boek is verder helemaal niet in een briefvorm geschreven. Het verhaal wordt verteld vanuit de beleving van Elias. De personages zijn goed uitgewerkt. Het is goed duidelijk dat vader en moeder Elias op laten draaien voor de verzorging en opvoeding van Johannes. Ze leggen wat dat betreft wel een behoorlijke druk op zijn schouders. Dan op een van zijn tochten komt Elias in aanraking met mevrouw Eva en haar man. Bij haar kan Elias gewoon kind zijn en kan hij, hoe moeilijk ook, stukje bij beetje zijn verhaal kwijt. Gelukkig komt dan ook eindelijk de hulpverlening op gang.
Bij het thema kindermishandeling dacht ik toch vaak meer aan het geven van klappen. Dit is vaak ook veel duidelijker te zien en te merken voor de buitenstaander. Maar kindermishandeling is meer dan dat, ook het verwaarlozen van je kind(eren) hoort er bij en is voor de buitenwereld veel minder zichtbaar. Ondanks dat ik wist dat dit verhaal geen happy end zou hebben, met alleen maar verliezers, wilde ik weten hoe het verhaal uiteindelijk zou aflopen. Een beklemmend boek welke bij mij nog een hele tijd bleef hangen.

[Karin Betten · Rating 5 out of 5]

Super intens boek over disfunctioneel gezin. De hoofdpersoon is een jongen van 13 die probeert het gezin overeind en in werking te houden. Dit is moeilijk met een agressieve vader een broer met het syndroom van Down en een moeder die beiden niet aan kan. Mooi beschreven wat dit met de jongen doet en hoe hij geen kind kan zijn, behalve misschien bij mevrouw Eva. Alhoewel daar is hij eigenlijk "de volwassene" die een en ander in werking zet om het gezin te redden.Het verhaal is in ieder geval vier sterren waard. De vijf sterren zijn vanwege de extra dimensie die het boek voor mij heeft, omdat het zich deels afspeelt in de straat waar mijn schoonmoeder woont. Het beeld hoef je dan niet zelf te bedenken en je ziet het allemaal direct voor je. En ik heb stiekem een kleine fascinatie voor het houten huis in die straat, waar schrijver Maarten Biesheuvel (het getik op boven dat steeds beschreven wordt) en zijn vrouw Eva (!) hebben gewoond.

[Ka8leen · Rating 5 out of 5]

Het boek dat je hart beetje bij beetje roert. Het boek dat je hart beetje bij beetje overneemt zodat je dat jongetje wil omarmen en beschermen van de veel te zware taak die op zijn schoudertjes leunt. Het boek dat mijn hart op pagina 79 helemaal brak. En dan moest het ergste nog komen.. . De omstandigheden zijn hartverscheurend en jammergenoeg ook soms actueel in deze wereld. Hoe een kind getrokken wordt tussen loyaliteit voor zijn ouders en zelf kind mogen zijn. Hoe je het bijna allemaal begrijpt, maar dat niet zou moeten doen. Wat wens ik elk kind in deze situatie een mevrouw Eva toe. Dit boek is wat mij betreft een pareltje. Een hard, rauw pareltje dat onder je vel kruipt en je nog dagen achtervolgt. Het leest heel vlot en laat je niet meer los vanaf de eerste bladzijde. Een boek waar je stil van wordt.

[Susanne Koster · Rating 5 out of 5]

Onroerend en indrukwekkend
Wanneer Elias een broertje krijgt dat verstandelijk beperkt blijkt te zijn, wordt het er thuis niet leuker op. Zijn vader, die sowieso al een moeilijke en egoïstische man is, wordt steeds gewelddadiger en zijn moeder kan het allemaal niet aan. Zij leunt steeds vaker en zwaarder op de jonge Elias die niet anders kan dan zelf maar voor zijn broertje Johannes te zorgen, zijn moeder keer op keer moed in te spreken en daarbij vooral zijn vader niet boos te maken. Zijn vader die zijn broertje niet kan zien of luchten. Buitenshuis weet niemand hoe het er in hun gezin aan toe gaat.
Kijk voor mijn volledige recensie op: https://www.boekenbijlage.nl/ontroere...