De Tawl

by Philip Dröge

Drie eeuwen lang spraken overal in de staten New York en New Jersey mensen de Tawl , de Amerikaanse versie van het Nederlands. Het was een overblijfsel van de tijd waarin New York nog Nieuw-Amsterdam heette en je zonder het Nederlands nergens kwam aan de oostkust van Amerika. De Verenigde Staten hebben zelfs een Nederlandssprekende president gehad, Martin Van Buren. Pas in de twintigste eeuw raakte het Neder-Amerikaans in onbruik en in 1962 overleed de laatste spreker van dit merkwaardige Nederlandse dialect.

In De Tawl gaat historicus Philip Dröge al fietsend over Amerikaanse wegen op zoek naar wat er nu nog over is van dat Nederlandstalige verleden. Het resultaat is een opmerkelijk verhaal over de Nederlandse oorsprong van woorden als ‘OK’ en ‘dope’ en over gekke rechters, slavernij, komieken en oplichters.

Genres: History, Nonfiction, Language, United States, Audiobook

256 pages, Hardcover

Published September 26, 2023

About the author

Philip Dröge is journalist, columnist en initiatiefnemer van het populair-wetenschappelijke persbureau FAQT. Hij schreef eerder De schaduw van Tambora dat lovend door de pers werd ontvangen, schrijft voor diverse tijdschriften en treedt geregeld op als gastspreker en commentator op radio en televisie.

Reviews

[Renée · Rating 4 out of 5]

Ik houd van Amerika, van de Nederlandse geschiedenis in Amerika en van taal. Kortom: dit moet wel een heel slecht boek zijn wil ik het niet leuk vinden. Gelukkig was dat niet het geval. Ik heb genoten!

Ik had verwacht dat dit boek meer over taal zou gaan en iets minder een geschiedenisles zou zijn. Uiteraard gaan de twee hand in hand en heb je wat context nodig, maar als het onderwerp je al interesseert, je al wat Russel Shorto in je rugzak hebt of je zelf in New York en omgeving bent geweest, dan voelt het aanvankelijk als wat veel herhaling. Maar daarna wordt het leuk.

De auteur neemt je in dit vlot geschreven boek mee op zijn reis (per fiets) door het gebied van voormalig Nieuw Nederland. Dröge heeft duidelijk zijn onderzoek gedaan, maar komt tegelijk lekker onbevangen en een tikkeltje naïef over. Wat eigenlijk wel een prettige combinatie is. Hij doet niet uit de hoogte of betweterig, is net als de lezer nieuwsgierig en geeft op een leuke verhalende manier veel informatie.

De gedachte aan de tijd dat er Nederlands gesproken werd in een stuk Amerika heeft iets weemoedigs. Ik denk altijd: Was dat maar gebleven. Nu hebben we alleen nog wat woorden (Yankee, cookie, brandy, enz.) en plaatsnamen (Coney Island, Amersfort, enz.) die ons aan dat verleden herinneren.

Wat dit boek mooi laat zien is dat de Nederlandse taal lang bleef hangen in het gebied. Zelfs nadat de Britten het overnamen. In 1962 stierf pas de vermoedelijk laatste spreker van De Tawl, het veramerikaanste Nederlands.

Dat ook slaven, waaronder Sojourner Truth, en het Ramapo volk Nederlands spraken…daar had ik niet eerder bij stilgestaan. En dat dit zijn doorwerking heeft gehad tot in de slang van vandaag ook niet.

Zo komen er meer leuke en interessante feiten voorbij.

Een boek dat in mijn kast een plekje krijgt naast “Yankees, Cookies en Dollars” en “The Island at the Center of the World”. Allemaal boeken waar ik aan mee had willen werken (a girl can dream..!) en waarvan de schrijvers net zulke nerds zijn als ik als het dit onderwerp betreft.

[Tim · Rating 5 out of 5]

Dit is een boek over een doodsstrijd.

Het is er een lange, hij wordt erg uitgerokken, maar het is er een.

Eigenlijk is De Tawl een soort thriller, een horrorverhaal: al van bij het begin gaat er een bepaalde dreiging van uit, en naarmate je vordert, stijgt de spanning alleen maar. Bovendien hoef je dit verhaal niet eens uit te lezen, in feite, want je weet toch al hoe het eindigt. Een happy end is er niet bij.

Philip Dröge vertelt hier het verhaal van de dood van een taal. En hij doet dat met verve. Op een goede tweehonderd bladzijdes bespreekt hij de geschiedenis van de 'Tawl', het Neder-Amerikaans, met andere woorden: het Nederlands zoals dat in Amerika gesproken werd vanaf de kolonisatie tot ze haar laatste adem uitblies, diep in de 20e eeuw.
Het boek is ingedeeld in hoofdstukken op basis van de plek waar hij zich bevindt in de wijde omgeving van New York City en waar hij de geschiedenis van die niet-zo-vreemde taal bestudeert en voor ons uit de doeken doet. Als lezer zal je vaak verrast worden door alle dingen die hij aanhaalt en ontdekt op zijn tocht.

Hij heeft een ontzettend aangename, aantrekkelijke schrijfstijl, waardoor je echt door dit boek heen vliegt omdat je gewoon wil weten wat er volgt. Niet dat het nu zo'n opgewekt verhaaltje voor het slapengaan is - voor mensen die met taal begaan zijn, is dit meer een vleesgeworden nachtmerrie. Tijdens zijn vertelling besteedt hij niet alleen aandacht aan de algemene geschiedenis en verandering van de Tawl, maar ook over de plaats ervan in Amerika en eenvoudigweg ook op een aantal grappige, opvallende fait divers. En daarnaast schotelt hij ook maar al te vaak een ontluisterend beeld van de VS voor. Misschien moeten de Amerikanen dit boek ook maar eens lezen...

Ik heb me ontzettend intellectueel geamuseerd! Eén kleine opmerking: de naam van het paard van Sinterklaas is niet Amerigo, maar wel Slechtweervandaag, dank je wel.

En nu maar bidden dat er over ettelijke tientallen jaren niet een gelijkaardig boek over een gelijkaardige doodsstrijd moet verschijnen.

9,5/10

[Arne-Jan · Rating 3 out of 5]

Wat was de Sint toch goed voor mij dit jaar. Ditmaal kwam er vanuit het hoge noorden een pakje met een prachtig geschenk van mijn verlanglijstje. Ik meen dat ik ongeveer een jaar geleden in OVT had gehoord over De Tawl. Interessant onderwerp, verborgen Nederlandse geschiedenis overzee. Als taalliefhebber is dit smullen geblazen. Het deed me denken aan wat reizen die ik in het verleden heb gemaakt: drie weken lang door Zuid-Afrika en Indonesië. Op de één of andere manier let ik er telkens op of ik nog ergens sporen tegenkom van het Nederlandsch. In beide landen word je daarin bepaald niet teleurgesteld. Nu wist ik al dat het Nederlands na het Engels ook de meeste leenwoorden heeft achtergelaten in de VS, op de hielen gevolgd door het Duits, maar de voorbeelden waar Dröge mee komt waren voor mij toch grotendeels nieuw. Mooie ontdekkingstocht dus dit boek.

Mooiste les uit De Tawl is waar de uitdrukking OK vandaan komt. Om spoilers te voorkomen zal ik hier alleen melden dat het te maken heeft met de woonplaats van de Nederlandstalige president Martin van Buren. Blij dat deze uitdrukking nog vele malen vaker wordt gebruikt dan het wereldwijd vermoedelijk bekendste Nederlandse woord Apartheid. Dit woord is natuurlijk niet bedacht in Amerika, maar wel van toepassing vrees ik. Ja, helaas hebben ook onze landgenoten landverhuizers zich schuldig gemaakt aan bv. instandhouding van de slavernij. Gevolg hiervan is weer geweest dat er ook veel zwarte sprekers van de Tawl zijn geweest, namelijk de tot slaaf gemaakten die voor een Nederlandse baas moesten werken. Wat een wonderlijk, maar vanuit geschiedkundig en sociaal-cultureel opzicht ook buitengewoon interessant land toch. Overigens stond ik een jaar of wat geleden ook op Ellis Island om mijn achternaam te checken. En ja hoor, ook mogelijke verwanten van mij hebben de oversteek gewaagd en gekozen voor het avontuur. Misschien moeten wij dat toch ook maar gaan doen, of althans een jaartje minimaal. Wordt wellicht vervolgd 😊 (maar waarschijnlijk niet gezien het tempo waarmee ik meestal dit soort dingen organiseer).

[Eline Groen · Rating 4 out of 5]

Thanks voor de tip pap!! Heel leuk om te lezen als je in New York bent geweest

[Peter Altena · Rating 3 out of 5]

Interessant boek, vlot geschreven, geweldig onderwerp. Vlotheid gaat soms wat hinderen. Jammer genoeg wordt meer dan eens diepgang opgeofferd en gekozen voor snelle en pakkende zinnen. Na verloop van tijd gaat ook de orde verloren en lijkt de fietstocht van de auteur de orde te bepalen, de door hem bezochte plaatsen dus, terwijl de chronologie van opkomst en val van de Tawl door de lezer zelf gereconstrueerd moet worden. Ontbreken van index betreurde ik, zoals ook het goeddeels ontbreken van illustraties.

[Harm-Jan · Rating 3 out of 5]

Onderhoudend geschreven, leuke anekdotes (waar komt de afkorting OK vandaan etc.) maar uiteindelijk wat (te) weinig diepgang. Kaarten en afbeeldingen hadden niet misstaan.
Voor een taalpurist slordig dat de hervormde eredienst een aantal keer 'mis' wordt genoemd.

[Marijke · Rating 5 out of 5]

Heerlijk om als taalkundige zelf, zo’n boek te mogen lezen!!!

[Hermine Couvreur · Rating 5 out of 5]

Een aanrader van formaat, zeker voor de Nederlands sprekenden onder ons.
Geschiedenis en cultuur, boeiend en vlot geschreven.

[Klaas Bisschop · Rating 2 out of 5]

Een op matig onderhoudende wijze beschreven fietstocht, op zoek naar de laatste restjes Nederlands in Amerika (de Tawl), meer specifiek in de staat New York, ooit Nieuw Nederland.

Per saldo: teleurstellend. Niets te melden en toch een boek schrijven. Droge zijn boek valt te karakteriseren zoals hij zelf de geschiedenis van de Tawl karakteriseert ‘een lange lijst gemiste kansen’ (blz. 185).
Aan het eind van elke met hoop bezwangerde fietstocht blijkt er toch maar bitter weinig terug te vinden van de Tawl. En de plaatsen die je daarvoor moet bezoeken zijn ook nogal deprimerend.

Als apotheose bestudeert Droge unieke archiefstukken waarvan hij dan weet te melden op welke wijze deze vervalsingen tot stand zijn gekomen. Op zoek naar een Vermeer kom je uit bij van Meegeren.

Voor feitelijkheden over de invloed van het Nederlands op het Amerikaans-Engels lees je beter Nicolien van der Sijs – ‘Yankees, cookies en dollars’.

[Frederike · Rating 4 out of 5]

De Tawl van Dröge zit vol mooie zinnen, zoals 'Er zwierven in die tijd nog wel wat Nederlandse woorden rond in de straten van Manhattan, als daklozen die een warm plekje zoeken voor de nacht', interessante ontdekkingen over het Neder-Amerikaans en met een conclusie die Charles Gehring (de man die talloze Tawlige documenten naar het Enels heeft vertaald) en die je peinzend leest omdat de American Dream vooral veel ongebreideld kapitalisme heeft gebracht, 'De Nederlandse taal mag dan zijn verdwenen, het volk heeft een blijvende invloed gehad.'

[Marjolijn Schuurmans · Rating 3 out of 5]

Een boek dat al een tijdje op mijn lijstje stond.
Interessant onderwerp over de overblijfselen van de Nederlandse taal in de Verenigde Staten.
Leuke anekdotes en wetenswaardigheden over hoe het Nederlands tot begin 19e eeuw een hoog gewaardeerde taal was in de VS en dat onze taal hofleverancier aan leenwoorden is wist ik niet.
Jammer genoeg is er geen woordenlijst opgenomen, ook geen afbeeldingen of uitgebreide kaarten. En Dröge schrijft zoals hij fietst, op hoog tempo en doelgericht. Er had wat mij betreft meer in dit boek gezeten. Desalniettemin heb ik het met plezier gelezen.

[Thymen · Rating 4 out of 5]

3.5☆

Wat mij betreft ietwat oppervlakkig en had liever iets minder reis-anekdotes, iets meer geschiedenis en taalkunde.
Ondanks een kritische blik op kolonialisme en kapitalisme neigt het soms enigszins naar verheerlijking van de Nederlandse cultuur

Wat het me wel heeft geleerd over de Tawl en de Nederlandse inwoners van Amerika was erg indrukwekkend en ga ik lang blijven doorspelen als 'wist je dat'jes.
Het boek past ook goed in mijn huidige New England obsessie!

[Amber Van Schaik · Rating 1 out of 5]

Did not finish the book.

[Julia]

Het lezen opgegeven. Kwam hier niet doorheen.
Let me know als je het boek wil overkopen lol

[Wouter T. de Reus · Rating 4 out of 5]

Mooi boek 3,5 sterren.
Met veel plezier gelezen. Maar, toch voelt het boek incompleet. Waar zijn de kaarten, foto’s en impressies? Dit had het boek recht gedaan.

[Sauv · Rating 4 out of 5]

Philip Dröge brengt in zijn boeken keer op keer het verleden tot leven door archiefonderzoek te vervlechten met het bezoeken van historische plekken. Razend interessant en leest lekker weg.

[C.M. Struik · Rating 5 out of 5]

Onderhoudend verhaal over een reis per fiets door het gebied in en ten noorden van Manhattan waar Nederlandse immigranten de "Tawl" spraken. Leuk geschreven en veel ontdekt.

[Henneke Wateringen · Rating 3 out of 5]

Leuk en interessant

[Timo · Rating 2 out of 5]

De Tawl handelt over een opmerkelijk onderwerp: het Nederlands dat in de Verenigde Staten (en de eerdere kolonies) werd gesproken. Philip Dröge benadert het bovendien op een opmerkelijke, maar best toepasselijke manier: door te gaan fietsen. Die aanpak lijkt weliswaar niet echt te werken. In het boek vormen geografie, tijd en thematiek een verwarrend kluwen. Het verschil tussen de 'Tawl' in diverse regio's of tussen verschillende migratiegolven raakt daardoor bijvoorbeeld ondergesneeuwd.

Wat niet helpt, is de toon van het boek: wat Dröge schrijft is soms oppervlakkig, clichématig en zelfs gratuit. Keer op keer vervalt hij in een litanie over de staat van Amerika - op den duur wordt dat best vervelend. Affiniteit met wat hij tegenkomt, blijft daarentegen grotendeels onuitgesproken. Het contrast is bijvoorbeeld groot met de passie die Theo Toebosch tentoonspreidde in Kobarid. Het dorp met te veel geschiedenis of - om dichter bij het thema van De Tawl te blijven - met de hartstocht van Martin Heylen in zijn teeveereeks Uncle Martin.

Een opmerking aan het einde van de proloog zit me overigens dwars: 'Het [boek] is zowel geschiedenis als een waarschuwing voor het moderne Nederlands, dat ook steeds meer onder druk staat van het Engels.' Die zin zou al even betekenisloos zijn als zovele andere opmerkingen uit het boek, als de dieperliggende boodschap ervan ook niet zo akelig zou zijn...

[Peter · Rating 4 out of 5]

Nu ik dit boek invoer bij mijn gelezen boeken, valt me pas de ondertitel op. "Hoe de Nederlandse taal (bijna) Amerika veroverde." Hij zal bedoeld zijn om nationalistische Nederlanders te trekken. Amerikanen beweren altijd dat zonder hen de voertaal hier Duits zou zijn, maar bijna was de voertaal daar Nederlands geweest!

Alleen is daar geen sprake van geweest en daar gaat het boek ook helemaal niet over. Eerder het tegenovergestelde, want de fietstocht die Dröge door New York en New Jersey onderneemt staat in het teken van de teloorgang van het Nederlands in die contreien. Toegegeven, het gaat natuurlijk over hoe onze taal in een soort geïsoleerde, verEngelste versie nog heeft overleefd tot vroeg in de 19e eeuw en soms zelfs tot in de 20e eeuw, maar de teneur van ieder hoofdstuk is toch wel dat er nu weinig meer terug te vinden is van het Neder-Amerikaans. Dat overleefde bij de gratie van isolatie, maar door diezelfde afzondering ook juist altijd gemarginaliseerd is gebleven, tot in 1962 officieel de laatste spreker van de Tawl kwam te overlijden.

Het boek is een kolfje naar mijn hand, zou je zeggen, maar ik zou ik niet zijn als er toch altijd ook iets wringt in de boeken die ik waardeer. Het voelt af en toe namelijk allemaal te oppervlakkig. Op zijn fiets komt Dröge op alle plekken niet eens zo ver van Manhattan, waar nog veel langer dan in de wereldstad Nederlands de prominente taal bleef, maar veel te laat: the right place in the wrong time. Er is niet zo veel meer te zien of horen van waar hij over schrijft. De observatie is al dan niet verrassend vaak dat de mensen die hij spreekt geen benul hebben van de Nederlandse oorsprong of connectie met waar ze wonen.

Daar blijft het gelukkig niet bij, want Dröge heeft ook linguïsten en historici gesproken, die voor de nodige verdieping zorgen, maar die geven daarmee ook juist het gevoel dat Dröge zelf niet diepgravend of doortastend is geweest. Hij fietst en loopt rond, verzuchtend dat hij oude bewoners van een streek niet te spreken krijgt, om vervolgens te bellen met iemand die de mensen wel gesproken heeft.

De laatste hoofdstukken staan in het teken van Lawrence Gwyn van Loon, die op het oog belangrijk is geweest voor de neerslag van de Tawl op papier en die een talent had voor het opsporen voor documenten die enorm belangrijk waren voor de Nederlandse geschiedenis in Amerika. Tragisch genoeg is hij een charlatan gebleken, die zelf verhalen verzon en de documenten fabriceerde. Hij had kennelijk een goed gevoel voor hoe Neder-Amerikaans zou hebben kunnen klinken, want hij wist menigeen in het ootje te nemen, tot een linguïst erachter kwam dat Van Loon anachronistische woorden gebruikte in 17e-eeuwse documenten, of woorden die alleen voorkwamen in Zuid-Afrika, waar hij een tijd had doorgebracht. Dat betekent, dat er nauwelijks schriftelijke bronnen te vinden zijn waar je de Tawl en haar ontwikkeling kunt bestuderen en daarmee is ze van de aardbodem verdwenen.

Het boek leest prettig, is zeer de moeite waard, en misschien nodigt het geïnteresseerden uit om zich te verdiepen in hoe Nederlandse immigranten zich eeuwenlang niet hebben aangepast aan het land waar ze terecht waren gekomen en vasthielden aan hun moedertawl. Dat deze groep mensen nog lang Nederlands spraken wil echter nog niet zeggen, dat onze taal bijna de Verenigde Staten veroverde.

[Ann · Rating 4 out of 5]

Wat een interessant boek! Het heeft me altijd geintrigeerd dat je in NYC en in de Hudson Valley zoveel namen kan vinden die duidelijk een Nederlandse oorsprong hebben. Maar meer wist ik daar toch niet van. Dit boek heeft meerdere gaten in mijn kennis opgevuld. Al fietsend van NYC naar de Hudson Valley en naar New Jersey, heeft de schrijver het pad gevolgd van de Nederlandstalige kolonisten van de 17e eeuw en later. In NYC heeft de Engelse taal heel snel de overmacht bekomen, maar in de meer landelijke streken rond NYC bleef het Nederlands, stilletjes aan verbasterd tot een soort Ameri-Nederlands, nog een paar generaties hangen. Niet alleen in de familienamen en streeknamen, maar als een levende taal met zijn eigen kranten.

Wat heb ik zoal geleerd uit dit boek? Dat president Martin Van Buren’s moedertaal Nederlands was, dat wist ik wel. Maar dat Sojourner Truth, de slavin die erin geslaagd is haar vrijheid te bekomen via een spectaculair rechtsgeding en die haar leven daarna heeft toegewijd aan activisme, geboren was (als slavenkind) in een Nederlandstalig huishouden, en dat ze heel haar leven een Nederlands accent heeft behouden – dat wist ik niet!

Dat Santaclaus, het Amerikaanse kerstmannetje, een verbastering was van onze geliefde Sinterklaas, dat wist ik wel (en het irriteert me nog altijd, purist als ik ben). Wat totaal nieuw was voor mij dat er in New Jersey mensen leven (Ramapo) die zichzelf als Native American beschouwt en ook probeert als dusdanig officieel erkend te worden, maar die misschien ooit wel slaven zouden zijn geweest van Nederlandstalige families, en die brokken van de taal zouden meegenomen hebben in hun nieuwe leven in een afgelegen gebied. De schrijver slaagt er niet in om de met de Ramapo te praten, misschien omdat het erkennen van een verband met de Nederlandstalige kolonisten niet past in hun identiteit als Native American? Oh, als ik zoiets lees, dan zou ik er meteen een paar genetici naar toe willen sturen om DNA te analyseren- in het volle besef dat zoiets maar een heel beperkt inzicht kan verstrekken in hoe iemand, of een groep, hun identiteit bepalen.

Er is ook een fascinerend verhaal over vervalsing van oude Nederlandstalige documenten in de jaren 1960-1980 – wie had gedacht dat iemand zich daarmee zou willen bezighouden? Volgens het boek is de laatste spreker van de Tawl gestorven in de jaren 1960s. Helaas, er zijn geen audio opnames van de Tawl – ik had graag gehoord hoe dat klonk.

Afgezien van de historische en linguistische kant, vond ik het leuk om de schrijver te volgen tijdens zijn omzwervingen in New York en New Jersey. Allemaal per fiets, amai. Hij kreeg een platte band voor hij het gehucht Ghent heeft kunnen bereiken. Hij heeft dus niet het bord gelezen dat voor het gemeentehuis staat en dat zegt dat de gemeente genoemd is naar het Verdrag van Gent, dat in 1812 de oorlog tussen Engeland en de US beëindigde. Dat heeft dus blijkbaar niets te maken met een influx van Stroppedragers!

[Marnix Verplancke · Rating 5 out of 5]

Toen Henry Hudson in 1609 als eerste Europeaan het land betrad dat de inheemse bewoners Manaháhtaan noemden, deed hij dat in opdracht van de Nederlanders. Manaháhtaan, leerde hij, betekende ‘plek waar je hout voor bogen haalt.’ Hout als waardevolle grondstof dus, aangezien de indianen geen metaalbewerking kenden. Hier valt handel te drijven, dachten de Nederlanders, en dus ruilden ze wat nu Manhattan is voor een paar bijlen, scharen en ketels. Dat die indianen het concept grondbezit niet eens kenden, maakte niet uit.
Met die Nederlanders maakte ook het Nederlands zijn entree in Amerika, en doordat de Nederlandse bezittingen al snel ingepalmd werden door de Britten, waarna de Amerikaanse onafhankelijkheid volgde, raakt de Tawl, zoals het Neder-Amerikaans wordt genoemd, geïsoleerd. Het werd een autonome taal, een beetje vergelijkbaar met het Afrikaans, maar dan veel kleiner. Hoe lang heeft die taal bestaan, vroeg Philip Dröge zich af, en dus ging hij, zoals het een goede Nederlander betaamt, op een oranje fiets op onderzoek uit. Hij begon vanzelfsprekend in New York, de stad van Harlem en Brooklyn (Breukelen) en reed noordwaarts, richting Albany, ooit de oudste en grootste Nederlandstalige gemeenschap en vandaag de hoofdstad van de staat New York. Vanaf het einde van de achttiende eeuw werden alle sporen van het Nederlands er echter uitgewist. En dus fietste Dröge verder, reed hij lek zo’n zes kilometer voor Ghent - ja, er waren ook Vlamingen onder die Nederlandstaligen - en merkt hij dat hij in feite een paar generaties vluchtelingen aan het volgen was. Want hoe dichter het Engels kwam - in New Yorkse scholen werd het Nederlands bijvoorbeeld in 1758 al verboden - hoe verder de gebruikers van de Tawl naar het westen trokken, de wildernis in.
Philip Dröge schrijft niet alleen bijzonder vlot en grappig, zijn reisjournalistiek is ook nog eens verbazingwekkend interessant. Zo vindt hij bijvoorbeeld het graf van de laatste spreker van de Tawl, die in 1962 overleed, dertien jaar na zijn broer, die de voorlaatste was, en heeft hij het over de Ramapo, die veertig kilometer van Newark wonen, helemaal afgesloten van de buitenwereld en graag indianen zouden zijn, maar gewoon van Nederlandstalige mannen afstammen die het met Afrikaanse en Braziliaanse vrouwen aanlegden. Zij zijn de laatste gebruikers van woorden uit de Tawl. Of net niet natuurlijk. In 1836 werd immers Maarten van Buren de achtste en enige niet-Engelstalige president van de VS. OK werd hij gemeenzaam genoemd. Old - Biden moest het weten - omdat hij 57 was en Kinderhook naar zijn woonplaats. ‘OK is dik in orde,’ was zijn slogan, en sindsdien herhaalt heel de wereld dat.

[Ad Pluijmers · Rating 3 out of 5]

In 1609 arriveerde Henry Hudson in opdracht van VOC op de plek die nu Manhattan heet en waar zich toen een paar kleine nederzettingen van indianen bevonden; hij voer een (uiteindelijk naar hem vernoemde) rivier in noordelijke richting door tot de plek waar zich nu de stad Albany bevindt. Op die plek ontstond in 1647 een nederzetting genaamd Beverwijck, net ten noorden van het Fort Oranje dat in 1624 was gesticht ter vervanging van het Fort Nassau, gesticht in 1615. In deze periode begon de introductie van de Nederlandse taal in het huidige gebied New York/New Jersey.

De schrijver van dit boek herhaalt op de fiets(!) deze reis van New York City naar Albany, om te onderzoeken hoe de Nederlandse taal zich daar in die periode heeft ontwikkeld en tot hoelang het gangbaar was om die taal te gebruiken. Er zijn natuurlijk veel Amerikaanse eigennamen bekend die uit het Nederlands afkomstig zijn, zoals de rijke Vanderbilts en de zelfs president geworden Martin van Buren. Er worden in het boek interessante feiten aangehaald over de maatschappelijke ontwikkeling in het bezochte gebied. De voorsteden van New York langs de Hudson blijken niet meer de charme van vroeger te hebben, maar zijn verworden tot eenheidswijken en vervallen stadscentra, met hier en daar een opkomende villawijk...

Het boek komt niet snel op gang. Allerlei feitjes (woorden, namen) worden opgedaan bij het passeren van de diverse plaatsen met verbasterde Nederlandse namen (Rotterdam, Amsterdam, Kinderhook, Helderberg, Verdrietege Hook). Hij spreekt diverse mensen, maar komt zelf onderweg niemand tegen die de ‘Tawl’ nog machtig is of het vroeger ergens heeft gesproken/gehoord. Interessant feitje is dat burgerrechtenactiviste Sojourner Truth, geboren eind 18e eeuw en bekend geworden door haar toespraak “Ain’t I a woman”, voor haar ontsnapping tot slaaf gemaakte was in een Nederlandse gezin, en daardoor ook Nederlands sprak. 

Pas ergens aan het eind van het boek wordt het interessant als de Ramapo ‘stam’ wordt besproken. Hoewel ze zich zelf opportunistisch als indianenstam hebben geïdentificeerd lijken ze toch af te stammen van de vroege Nederlanders, vermengd met tot slaaf gemaakte Afrikanen en lokale indianen. Hij spreekt zelf helaas niemand van die gemeenschap, maar komt uiteindelijk wel in gesprek met taalkundigen die daar studies naar hebben gedaan. Door die gesprekken en verdere literatuurstudies blijkt dat de Tawl, een simpele versie van het Nederlands (lijkt iets op het Zuid-Afrikaans), drie eeuwen in gebruik is geweest (in het begin als enige taal waar je wat aan had) tot het Engels het uiteindelijk zou overnemen als standaard taal.

[Mireille]

Philip Dröge doet het weer: hij zoekt een paar centimeter wereldkaart uit en gaat op zoek naar een stukje vergeten geschiedenis. Na onder meer het ministaatje Moresnet en Jakarta ging hij nu naar de oostkust van de Verenigde Staten. Het gebied tussen grofweg Washington D.C. en Albany was lange tijd het terrein waar de Tawl gesproken werd, een Nederlands dat langzaamaan een variant op het origineel werd. Dröge besloot uit te zoeken wat men daar tegenwoordig nog van kan terugvinden, op de fiets nota bene.

Als je goed zoekt, blijkt er nog veel te vinden. Het fijne is dat de auteur dat vooraf niet weggeeft en de lezer daar gaandeweg zelf achter laat komen. De tocht begint -natuurlijk- in New York City, waar de Nederlandse kolonisten in de zeventiende eeuw voet aan land zetten en het gebied kochten van het Lenape-volk. Er zijn nog Nederlands-hervormde kerkjes te zien en op de begraafplaats zijn talrijke grafstenen met Oudnederlands opschrift waaruit je veranderingen kunt afleiden.
De toer voert door New York en New Jersey langs plaatsjes met regelmatig een duidelijke link met Europa: Dunderberg, Rotterdam, Katsbaan. Dröge vraagt her en der naar aanwezige kennis over de eerste bewoners en hun taal, maar heel vaak moet hij concluderen dat Amerika beter is in vooruitgaan om the American dream te realiseren dan terugkijken naar waar die dream op gebaseerd is. Trieste constatering.

Toch zijn er instituten met onderzoekers die zeldzaam veel en diepgravend speurwerk verrichten naar dat bijzondere accent. Het New Netherland Institute in Albany en het museum van de gebroeders Storms in Pascack bijvoorbeeld. Dat museum is ingericht door twee mannen die de laatste sprekers van de Tawl waren; in 1962 ging de laatste dood. Tot die tijd heeft de Tawl dus bestaan!
Dröge houdt de reis boeiend door verbanden tussen lokale en Europese historie af te wisselen met beschrijvingen van de hedendaagse plaatsen. Zo leert de lezer bij over de inheemse bevolking (en de blinde vlekken), slavernijverleden, een Tawl-sprekende Amerikaanse president en ook vervalsers. Iets wat ik zeker zal onthouden en ook opgezocht heb is de speech van abolitioniste Sojourner Truth die regelmatig wordt geïmiteerd: Ain’t I a Woman?

De Tawl vond ik fijn om in delen te lezen, naast andere boeken. Het was door de prettige vertelstijl namelijk een reis die je steeds weer kon oppakken. Vele interessante details en weetjes zijn in een notitieboekje beland. Wie weet zijn enkele plaatsen de moeite waard om zelf eens te bezoeken, alleen zou ik het toch niet te fiets doen.

[Frits · Rating 4 out of 5]

Philip Dröge op zoek naar de TAWL in Amerika
OP DE FIETS VAN HET NEDERLANDS NAAR HET ENGELS
Op een opvallend gele, gehuurde fiets met hier en daar wat mankementen begaf journalist Philip Dröge zich vanuit het bruisende New York City op een boeiende zoektocht naar de verborgen sporen van de Nederlandse taal aan de Amerikaanse oostkust. Een regio doordrenkt met historie, waarin de Nederlanders in 1609 voet aan wal zetten en Manhattan verwierven in ruil voor eenvoudige ijzerwaren zoals scharen, ketels en bijlen. In 1664, geconfronteerd met dreiging van de Engelsen, moesten de Nederlanders hun bezittingen prijsgeven. Hoewel ze weinig aandacht hadden besteed aan de verdediging van Nieuw-Amsterdam, koesterden ze wel zorgvuldig de Nederlandse taal, die honderden jaren zijn stempel op de regio zou blijven drukken.
Terwijl Dröge honderden kilometers door de staat New Jersey fietste, dook hij diep in de geschiedenis. Hij woonde een dienst bij in een Nederlands-Hervormde kerk, genaamd 'Het Huijs des Heeren', en betrad het huis van de voormalige Amerikaanse president van Nederlandse afkomst, Martin van Buren, in het schilderachtige Old Kinderhook (OK), waar de Amerikaanse variant van het Nederlands, 'de Tawl', nog lang werd gesproken en met het OK zijn blijvende invloed wereldwijd liet gelden. In Albany ontdekte hij zelfs de sporen van een oude landbouwer die nog vloekte en schold in het Nederlands met uitdrukkingen als 'Van boven bont, van onderen stront.' Tijdens zijn fietstocht ondervond Dröge de inefficiëntie van het gebruik van meerdere talen in een land dat nu gedomineerd wordt door het Engels. Hoe verging het de Nederlandse taal? 'De woorden liggen op het kerkhof.' Dit roept bij mij de vraag op over de toekomstige kansen van het Nederlands in een steeds verder integrerend Europa. Zijn we op weg naar één gemeenschappelijke taal?
'De Tawl' is een prachtig uitgevoerd en zeer lezenswaardig boek voor liefhebbers van taal, fietsen en reizen. Zelf kon ik de impulsieve neiging om direct op mijn solide zwarte fiets te springen en de Amerikaanse oostkust te gaan verkennen nauwelijks onderdrukken. Als suggestie voor een volgende druk van het boek zou ik willen pleiten voor de toevoeging van routekaartjes en foto's van bezienswaardigheden, waardoor 'DE TAWL' een nog completer en visueel aantrekkelijker geheel zou worden.

[Tim t' Kint · Rating 4 out of 5]

Wist je dat de Verenigde Staten ooit een Nederlandstalige president hadden, die hooguit zijn plan trok in het Engels? En dat de Amerikaanse uitdrukking okay een Nederlandse oorsprong heeft? Net als dope, decoy, spook, mohawk en talloze andere Amerikaanse woorden?

Nederlands was eeuwenlang de gangbare taal in delen van de staten New York en New Jersey. Zo ver van Nederland en Vlaanderen ging die taal evolueren, een beetje zoals het Nederlands in Suriname of Zuid Afrika ook steeds meer gingen evolueren naar een vorm van het Nederlands. De Amerikaanse variant werd "de Tawl" (de taal) genoemd. De laatste spreker van de Tawl stierf pas in 1962.

Raar maar waar: er zijn geen opnames gemaakt van de Tawl, hoewel dat perfect had gekund. Opnames maken was toen al niet zo moeilijk meer. Maar niemand heeft er kennelijk aan gedacht. We weten dus niet hoe de Tawl écht klonk. Hoewel, helemaal waar is dat niet. Er is wél een opname van de Tawl - 't is te zeggen, van een komiek die een typetje speelt dat de Tawl spreekt.

Als we er van uit gaan dat die komiek zijn best deed om de Tawl van zijn typetje zo goed mogelijk na te bootsen, krijgen we toch een soort idee van hoe het geklonken moet hebben.

In De Tawl duikt historicus Philip Dröge in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey. Hij doorkruist die gebieden op het meest Nederlandse vervoermiddel ter wereld, de fiets. Langs kleine paadjes, over hoge heuvels en aan de oevers van snelstromende rivieren vindt hij zelfs nu nog resten van het Nederlandstalige verleden.

De tawl is een geschiedenisboek, reisgids en road novel in één en biedt bovendien een kijk op het moderne Amerika. Een boek vol humor, inzicht en verrassende feiten over een onbekend deel van onze cultuur. Voor liefhebbers van geschiedenis, taal, America, reizen en geografie.

[Ingrid · Rating 5 out of 5]

Drie eeuwen lang spraken overal in de staten New York en New Jersey mensen de Tawl , de Amerikaanse versie van het Nederlands. Het was een overblijfsel van de tijd waarin New York nog Nieuw-Amsterdam heette en je zonder het Nederlands nergens kwam aan de oostkust van Amerika. De Verenigde Staten hebben zelfs een Nederlandssprekende president gehad, Martin Van Buren. Pas in de twintigste eeuw raakte het Neder-Amerikaans in onbruik en in 1962 overleed de laatste spreker van dit merkwaardige Nederlandse dialect.
Philip Dröge heeft me meegenomen op zijn speurtocht, een geweldig boek, waar ik ontzettend van heb genoten.

For three centuries, people throughout the states of New York and New Jersey spoke Tawl, the American version of Dutch. It was a remnant of the time when New York was still called New Amsterdam and you couldn't get anywhere on the east coast of America without Dutch. The United States even had a Dutch-speaking president, Martin Van Buren. Only in the twentieth century did Neder-American fall into disuse and in 1962 the last speaker of this remarkable Dutch dialect died.
Philip Dröge took me on his quest, a great book that I thoroughly enjoyed.

[Martijn van Duivenboden · Rating 3 out of 5]

De Tawl van Philip Dröge is een onderhoudend en vlot geschreven boek over de Nederlandse invloeden in de staten New York en New Jersey. Dröge’s persoonlijke fietstocht verweeft historische anekdotes met luchtige observaties, waardoor het boek prettig wegleest. Soms misschien té prettig: de vele interessante weetjes en onderwerpen worden vaak vluchtig aangestipt zonder echt de diepte in te gaan.

Toch weet het boek vragen op te roepen over de impact van taal, cultuur en geschiedenis. Het zet je aan het denken over hoe pragmatiek en efficiëntie—zoals in de Verenigde Staten—kunnen botsen met het behoud van culturele diversiteit. Tegelijkertijd laat het zien hoe kwetsbaar geschiedenis is, vol met interpretaties die vaak meer over het heden zeggen dan over het verleden.

Hoewel het boek geen blijvende indruk achterlaat, biedt het genoeg stof tot nadenken om de lezer betrokken te houden. Een aanrader voor wie houdt van lichte historische non-fictie en geen diepgravend verhaal verwacht.

[Marc · Rating 3 out of 5]

Aardig boek. Good not great. Speurtocht naar de restanten van het Nederlands in de VS. Letterlijk, op een slechte huurfiets over wegen die daar helemaal niet op berekend zijn. Dat het Nederlands daar is uitgestorven vind ik eigenlijk niet zo gek. Op een gegeven moment kon je er alleen nog mee praten met mensen van je eigen kerk. Droge vindt dat kennelijk erg. Alsof Nederland belangrijker zou zijn in de wereld als het rijkste land in de wereld nog een beetje Nederlands zou praten. Een soort muis en olifant- verhaal. Het hebben van Nederlandse voorouders (van voor 1675) geeft trouwens nog wel enorm veel status, maar dat is om nouveau riche buiten te sluiten. Niet heel sympathiek. En passant laat de schrijver zien hoe het land door de verplaatsing van industrie vreselijk verpaupert.

[Saskia · Rating 4 out of 5]

Een boeiend boek over taal, geschiedenis en identiteit, vol bijzondere ontmoetingen en opmerkelijke verhalen. Philip Dröge rijdt op zijn huurfiets vanuit New York door New Jersey. Hij is op zoek naar sporen van de eerste Nederlandse emigranten en hun nazaten, die lang een soort van Nederlands bleven spreken. Dat is een goed gekozen vorm om deze geschiedenis te vertellen. Je reist als lezer met hem mee en deelt zijn verwondering. Ook over het Amerika en de Amerikanen van nu, al ligt dat er weleens wat dik bovenop. Maar dat vergeef ik Dröge graag.

Hij heeft me met dit boek geboeid en ik heb er veel van opgestoken. Ik zou nu graag met een groep Charles Gehring van het New Netherlands Institute gaan helpen om alle historische Nederlandse documenten daar te ontsluiten.