Για γέλια και για κλάματα

by Lima Barreto

"Θα ήθελα να γράψω την ιστορία της δουλείας στη Βραζιλία", είχε πει ο Lima Barreto, ο μεγάλος μας άγνωστος της σχετικά άγνωστης σ' εμάς βραζιλιάνικης λογοτεχνίας. Δεν βρήκε τον χρόνο, ζοόσε μεροδούλι-μεροφάι.
Σε αυτόν τον μουλάτο, αλκοολικό, καταθλιπτικό, αναρχικό, αποσυνάγωγο και ευρηματικό συγγραφέα από το Ρίο ανήκουν τα τρία διηγήματα του βιβλίου. Κομψά, πρωτότυπα, προ-μοντερνιστικά, διασκεδαστικά, περιστρέφονται γύρω από τρία θέματα: τη θλιβερή ενίοτε ματαιότητα της βιβλιολατρίας· το Καρναβάλι, αφορμή για χαρμολύπη, αλλά και για την προώθηση κρυφών και φανερών πόθων και στόχων· τους προβληματισμούς και τις προφάσεις ενός πότη και διστακτικού αυτόχειρα.
Αποτυπώνουν με γλυκόπικρο σαρκασμό τις αθλιότητες και τις γελοιότητες της βραζιλιάνικης κοινωνίας στις αρχές του εικοστού αιώνα. Όταν ξεφύτρωναν οι πρώτες φαβέλες των πρόσφατα απελευθερωμένων σκλάβων, ενώ μια πανσπερμία λαών αναζητούσε «εθνική ταυτότητα», καθώς αναφύονται τα ζαχαρωμένα κλισέ για τη Βραζιλία: ελκυστικές μουλάτες, καρναβάλι, ποδόσφαιρο. Μέσα από σπαρταριστές, ιλαροτραγικές, καθημερινές ιστορίες, ανατέμνονται σατιρικά τα ιδιαίτερα γνωρίσματα των Βραζιλιάνων.
Επίκαιρα διηγήματα ηλικίας εκατό χρόνων και βάλε. Ίσως όχι μόνο για τη χώρα του συγγραφέα, για την οποία έχει γράψει: "Η Βραζιλία δεν έχει λαό, έχει κοινό".

Περιεχόμενα
- Εισαγωγή
- Η βιβλιοθήκη
- Κλο
- Γιατί δεν αυτοκτονούσε
- Επίμετρο: Πωλίνα Δημέα
Ο συγγραφέας, η εποχή του, το έργο του
- Βιβλιογραφία

Εκδοτική επιμέλεια: Δημήτρης Αρβανίτης
Συλλογική μετάφραση και ομαδική μεταφραστική επιμέλεια: Ελένη Βλάχου, Έφη Γιατράκη, Πωλίνα Δημέα, Αναστασία Λιανοπούλου, Νίκος Πρατσίνης
Επιμέλεια: Νίκος Πρατσίνης

144 pages, Paperback

First published January 1, 1920

About the author

Afonso Henriques de Lima Barreto nasceu em 1881 na cidade do Rio de Janeiro. Enfrentou o preconceito por ser mestiço durante a vida. Ficou órfão aos sete anos de idade de mãe e, algum tempo depois, seu pai foi trabalhar como almoxarife em um asilo de loucos chamado Colônia de Alienados da Ilha do Governador.

Concluiu o curso secundário na Escola Politécnica, contudo, teve que abandonar a faculdade de Engenharia, pois seu pai havia sido internado, vítima de loucura, e o autor foi obrigado a arcar com as despesas de casa.

Como leu bastante após a conclusão do segundo grau, sua produção textual era de excelente qualidade, foi então que iniciou sua atividade como jornalista, sendo colaborador da imprensa. Contribuiu para as principais revistas de sua época: Brás Cubas, Fon-Fon, Careta, etc. No entanto, o que o sustentava era o emprego como escrevente na Secretaria de Guerra, onde aposentaria em 1918.

Não foi reconhecido na literatura de sua época, apenas após sua morte. Viveu uma vida boêmia, solitária e entregue à bebida. Quando tornou-se alcoólatra, foi internado duas vezes na Colônia de Alienados na Praia Vermelha, em razão das alucinações que sofria durante seus estados de embriaguez.

Lima Barreto fez de suas experiências pessoais canais de temáticas para seus livros. Em seus livros denunciou a desigualdade social, como em Clara dos Anjos; o racismo sofrido pelos negros e mestiços e também as decisões políticas quanto à Primeira República. Além disso, revelou seus sentimentos quanto ao que sofreu durante suas internações no Hospício Nacional em seu livro O cemitério dos vivos.

Sua principal obra foi Triste fim de Policarpo Quaresma, no qual relata a vida de um funcionário público, nacionalista fanático, representado pela figura de Policarpo Quaresma. Dentre os desejos absurdos desta personagem está o de resolver os problemas do país e o de oficializar o tupi como língua brasileira.