Un testimonio urgente, escrito desde la primera línea del frente, de la salvaje destrucción de la Amazonia «En una era de colapso climático, el centro del mundo es y debe ser el Amazonas.» The New York Times La escritora, periodista y documentalista brasileña Eliane Brum se adentra en las múltiples realidades de la mayor selva tropical del planeta tras mudarse a Altamira, una ciudad devastada por la construcción de una de las mayores presas hidroeléctricas del mundo. Con una prosa lírica y apasionada, Brum entreteje las historias vividas en la regió la unidad de los indígenas con la naturaleza, el horror del genocidio al que aún se resisten, y la corrupción y violencia perpetradas para convertir en dinero uno de los mayores tesoros del mundo. En este viaje fascinante y aterrador, Brum muestra cómo la raza, la clase y el género están implicados en el destino de la Amazonia y de la Tierra. La crítica ha «Nos acordamos de la crisis climática al llegar el verano, cuando arden los bosques y el calor asfixia. Pero en la Amazonia..., es una guerra que se libra a diario a vida o muerte, como relata el libro de Eliane Brum». Ramon Aymerich, La Vanguardia «En una era de colapso climático, insiste Brum, el centro del mundo no son, por ejemplo, Delfos o Jerusalén, ni siquiera uno de nuestros modernos centros de influencia polí es, debe ser, el Amazonas». The New York Times «Eliane Brum es, en mi opinión, la mejor periodista de la prensa brasileña y, con razón, la más condecorada de Brasil». André Trigueiro, periodista de Globo «[Una] crónica formidable del cada vez más deforestado mundo del Amazonas». Kirkus Reviews «Movilizadora y desgarradora como un río caudaloso». Booklist «Devastador, extraordinario e inolvidable.» Rebecca Servadio, Words Without Borders «Desafiando la supuesta neutralidad periodística, Eliane se pone explícitamente del lado de los pueblos amazónicos y apoya su resistencia a la destrucción de la selva.» Amazônia real «Un clásico instantáneo.» Antonio Nobre, científico y activista amazónico «El apasionado y poderoso libro de Eliane Brum aborda uno de los temas más importantes del mundo actual, y su llamado a la rabia, el cambio y la esperanza es algo que todos debemos apoyar.» Cal Flyn, autora de Islas del abandono. La vida en los paisajes posthumanos «No me canso de repetir lo fantástica que es Eliane Brum.» Juma Xipaia, líder indígena, presente en la COP26 «El libro está vivo y en llamas; es tierno, duro, feroz y profético, vibra con una rabia urgente y contagiosa… Si queremos sobrevivir como especie, Brum nos muestra cómo debe hacerse.» Charles Foster «Escrito con una inteligencia diamantina, Brum ofrece al lector el humano apasionado, valiente y completo.» Jay Griffiths «Se han escrito muchos libros sobre el Amazonas, pero éste es desgarradoramente alucinante… Léalo y comprenda.» Fred Pearce «Más allá del reportaje, más allá de la polémica; canaliza las muchas voces… que deben ser escuchadas para que la Amazonia sobreviva.» New Internationalist
Eliane Brum é escritora, jornalista e documentarista. Uma das repórteres mais premiadas da história do Brasil, em 2021 recebeu o prêmio Maria Moors Cabot, da Columbia University, pelo conjunto de sua obra. É idealizadora, fundadora e diretora de redação da plataforma trilíngue Sumaúma – jornalismo do centro do mundo, baseada na Amazônia, e colunista da seção de internacional do jornal espanhol El País. Publicou 9 livros e dirigiu quatro documentários.
Eliane Brum is a writer, journalist, and documentary filmmaker. One of the most highly awarded reporters in Brazil’s history, she received the Maria Moors Cabot Prize from Columbia University in 2021 in recognition of her body of work. She is the creator, founder, and editor-in-chief of the trilingual platform Sumaúma – Journalism from the Center of the World, based in the Amazon, and a columnist in the international section of the Spanish newspaper El País. She has published nine books and directed four documentaries.
Um livro que acolhe e nos movimenta ao levante. Ao mesmo tempo que alerta como a esperança é superestimada, nos mostra que o fim pode ser meio. É preciso re-existir para resistir à tragédia socioambiental que vivemos.
Eliane Brum domina a palavra, a linguagem, a escrita. É visceral, crua e afetiva. É meio, é travessia, é poesia. E tudo isso por meio da escuta dos povos da floresta, o caminho que precisamos atravessar. Juntos. Imaginar e tornar a Amazônia o centro do mundo pode libertar o futuro e tornar o amanhã menos hostil aos viventes desses tempos.
"Como povos-floresta têm apontado, está é também uma guerra entre os que defendem "desenvolvimento" e aqueles que defendem "envolvimento". Entre aqueles que querem se tornar des-envolvidos - porque deixaram de se envolver, colocando-se fora da natureza e tornando a natureza mercadoria produtora de mercadoria - e aqueles que se sabem envolvidos, porque são parte orgânica do planeta".
Finally,finished it. Kudos to Eliane Brum for her brilliant and expansive reportage 👏👏👏. Review coming up after i recovered from this 'banzeiro'. I'm so glad that i picked this one up after The Collectors of Leftover Souls last year.
Задължителна книга, не само за дисбаланса, който сме създали в биологичния свят на Земята, но и в духовния. Дотолкова сме унищожили това, от което сме част, че рязко обръщане назад, към наистина важното, може да ни спаси - и нас като хора, и това, от което сме част, но сме изгубили връзката.
Livro mais difícil de ler da minha vida. Não porque fosse monótono ou porque fosse rebuscado demais ou o assunto não me interessasse. Muito pelo contrário. Eu mal conseguia ler um capítulo de cada vez porque a verdade contida nele dói no estômago. Às vezes precisava de uns dias para me recuperar. Faz a gente pensar se teria coragem de se florestar como a autora, começa a achar que vive no mundo da fantasia, um mundo que está prestes a acabar. Ao mesmo tempo, é um livro belíssimo. Sinto orgulho de uma das nossas melhores jornalistas ter decidido fazer esse movimento e por estar tratando do assunto mais importante do nosso tempo. Livro que todo brasileiro deveria ler para saber o que está acontecendo, o que DE FATO está acontecendo.
"Cuando me refiero a la guerra climática, no hablo de una guerra contra el sobrecalentamiento global, ni de una guerra contra el clima. Lo que estamos viviendo es una guerra entre humanes: por un lado, la minoría que devora el planeta; por otro, la minoría que es devorada junto con el planeta".
El gran valor de este libro reside en el contacto directo de la autora con el territorio. La sensibilidad que muestra por las gentes que entrevista es extraordinaria, y algunos de los testimonios son sobrecogedores y muestran unas realidades que los europeos no alcanzamos a entender
Questo libro procede come un banzeiro, un mulinello d'acque irrequiete che risucchia e sputa chiunque vi finisca dentro. Al suo centro l'amazzonia, madre verso cui tendere le nostre energie protettive, attorno cui turbinano interessi economici distruttivi, destre nostalgiche e bianchi capitalisti. Brum è incazzata nera, ma lotta per la foresta e affinché il mondo si amazzonizzi. La speranza è per gli illusi, la rabbia per i rivoluzionari.
Vaig tenir la gran sort d’acabar amb aquest llibre a les mans, i tal com llegia als comentaris “hi ha una vida abans i després de llegir aquest llibre”, no es podria definir millor. És un llibre necessari per prendre conciència del moment en que vivim, i està escrit des de les entranyes de la selva i de l’autora, que també és selva.
Mais uma obra genial de uma das mais relevantes jornalistas brasileiras de todos os tempos. É um livro forte, profundo, questionador, elucidativo e revelador. O banzeiro escancara o colapso climático que a cada dia se agrava e deixa claro que sem mudanças radicais no sistema econômico e na forma como vivemos, as próximas décadas serão tenebrosas. O mundo precisa ouvir Eliane Brum e tudo o que ela aprendeu com (e sobre) os povos floresta.
Comecei o livro em junho do ano passado, viajando pelo Pará, curiosa por me aproximar da Amazônia. Eliane Brum escreve como uma autobiografia em alguns trechos e, em outros, como jornalista denunciando os desafios sociais da região e contando as histórias da floresta e dos povos (humanes e mais que humanes, como ela diz) que vivem ali.
Não hei de esquecer-me que a livreira que me aconselhou este livro o fez com um ar de que o livro era marcante. Não o comprei logo. Agora, tanto tempo depois, revejo esse olhar e percebo. Este livro tem de ser lido.
Es oportuno y casi obligatorio leer este libro en el punto de no retorno en el que nos encontramos alrededor del cambio climático por una simple razón, invita a la acción.
A la acción de elegir mejor. A la acción de tomar decisiones en comunidad. De respetar más. De ser unos con la naturaleza y eso implica dejar en paz a las comunidades selva.
3,5 stelline per onestà con la fatica che ho fatto nella lettura. Fatica legata alla lunghezza del libro e alla mia capacità di concentrazione. Sono confusa sul genere del libro (non che sia importante trovarne uno). Pensavo fosse un saggio prima di prenderlo in mano, poco informata. Ci sono dati e numeri sì, ma c'è anche molto di personale, emotivo, passionale. Forse la soluzione ibrida consente di arrivare a più persone. Sia a quelle che si fanno convincere dai numeri. Sia a quelle che si fanno convincere dalle emozioni. Lascio aperta la recensione (volutamente senza punto) con una serie di citazioni che mi hanno colpito
I beiradeiros possono svegliarsi la mattina con la voglia di pescare e andare a pescare. Possono cambiare idea e, invece di pescare per un giorno, andare avanti per dieci. Possono curare il loro campo, oppure decidere di fare altro, anche di non fare nulla, e lasciare tutto per il giorno dopo. Possono abitare per anni su un’ansa del fiume e, per qualche motivo o per semplice desiderio, decidere di crearsi un casa su un’altra riva. Possono anche scegliere di prestare la propria manodopera a qualche fazendeiro, nel caso abbiano bisogno di denaro, per poi lasciare l’incarico non appena hanno raggiunto il loro obiettivo. La vita è vivere, non accumulare. Come natura nella natura, non manca loro nulla di essenziale.
(...) i tre misero a disposizione la cosa più preziosa e delicata in una vita umana, il loro tempo. (...) Diventammo una poesia, come nella Quadrilha di Carlos Drummond de Andrde. Joao che amava Teresa che amava Raimundo che amava Maria… Cambiammo soltanto il verbo “amare” con il verbo “ascoltare”. Senza mai dimenticare che ascoltare è anche una forma di amore.
Credo nei poeti, non nei martiri. La resistenza contro Belo Monte ha prodotto almeno un poeta dello Xingu. Il paesino di Santo Antonio, luogo di origine di Elio Alves da Silva è stato spazzato via. è diventato un posto fantasma e ha prodotto morti viventi. Elio si è ammalato. è diventato un pescatore senza fiume. Si è scoperto poeta ritrovandosi smarrito in brutale solitudine dopo la diaspora. Si è scoperto poeta sentendo l’urgenza di tornare sullo Xingu che aveva perduto per ascoltare il lamento dell’aramo, un uccello dal canto triste. Elio aveva bisogno di unire quella tristezza alla sua. E allora, all’improvviso, come dice lui stesso: “la storia volle manifestarsi”. E ha composto la sua prima poesia. L’ha scritta con la voce, nella sua memoria, perchè è un uomo alfabetizzato in fiumi, non in lettere. La poesia è di quelle che affrontano l’indicibile. La violenza prodotta da Belo Monte era stata, per lui, fino allora l’indicibile. Per poterla dire, lui era diventato poeta. Eravamo sulla riva del fiume e davanti a noi si delineava il macabro paesaggio disegnato da Belo Monte. Una scena in cui gli alberi annegati muoiono lentamente e i loro rami nudi e scheletrici sporgono come dita accusatrici. Anche quando il sole amazzonico splende, onnipresente, riusciamo a vedere il grigio dietro l’azzurro del cielo. In quel paesaggio, Elio mi ha spiegato che da solo lui conta come uno e chi conta solo come uno non conta, sotto diversi aspetti. Per contare, sotto diversi aspetti, appunto, bisogna stare insieme: “Da solo, non posso fare niente. Ma se esco e chiamo un altro, saremo io più uno. E questo poi ne chiama un altro. E allora siamo io più uno più uno… più…”. La formulazione politico-poetica io+1+ è diventata l’equazione della resistenza dei movimenti che si sono sviluppati negli anni successivi fuori dal Brasile.
Che cosa vede il vecchio Arawete? Da ignorante, io so solo ciò che vedo. Avrei voluto che noi bianchi non lo avessimo mai accostato. Che nessun popolo originario ci avesse conosciuto. Nel film Xingu di Cao Hamburger, il personaggio dell’antropologo Claudio Villas Boas, che tenta di “salvare” gli indigeni, dice: “C’è sempre qualcosa che muore in loro ogni volta che noi li avviciniamo”. Mi viene in mente anche un’altra frase, che è il titolo di una fondamentale opera dell’antropologo Jorge Pozzobon, Voces, brancos, nao tem alma - Voi bianchi non avete anima. Li abbiamo avvicinati. E ogni volta che li avviciniamo provochiamo sterminio. Come i peggiori alieni della fiction, siamo sbarcati e li abbiamo uccisi in vari modi. E non abbiamo imparato niente, perchè continuiamo a sterminarli. Siamo ancora in gran parte gli stessi che provocarono il primo genocidio nel 1500. La Costituzione del 1988, che ha assicurato la protezione dei popoli originiari, viene attaccata da tutti i fronti. E subisce quotidianamente il peggiore degli attacchi, quello di non essere rispettata. I bianchi non mantengono la parola. Hanno le lettere per scrivere le leggi, ma non le rispettano. Non so cosa vede il vecchio Arawete. So cosa vedo io. Davanti a me c’è una persona che, da sola, è un mondo. Qualcuno che non dovrebbe star lì. E tutto quello che abbiamo da offirgli sono sedie di plastica rossa e parole disincarnate. Il vecchio Arawete prende una specie di sigaro lungo. Lo accende. Scende con difficoltà le scale del centro congressi. Scompare nella città che odora di fogna. Esco da lì e sono un mostro.
Esiste ciò che vediamo, che è quasi nulla; esiste ciò che sappiamo che esiste perchè qualcuno l’ha cercato, che è un qualcosa in più, ma anche così è quasi nulla. Ed esiste ciò che non sappiamo che esiste, che è quasi tutto.
Guimaraes Rosa, il più immaginifico degli scrittori del canone brasiliano, ha scritto: “Lo scorrere della vita confonde tutto, la vita è così: accende e raffredda, stringe e poi allenta, calma e poi inquieta. Quello che essa vuole dalla gente è coraggio”.
Il laboratorio di estrema destra in Brasile ha sterminato perlomeno 2 miliardi di alberi, il numero di scimmie morte o ferite può essere vicino ai 4 milioni, la quantità di uccelli che hanno perso i propri nidi, i propri habitat o la propria vita può aver raggiunto quasi 90 milioni. Persone-alberi, persone-scimmie, persone-uccelli. Sono olocausti, sono grida, sangue, ossa, penne, code, tronchi, zampe, fluidi.
Mi convinco sempre più di quanto sia valida la formula io+1+ . In tante cose in cui mi sento piccola e inadatta, verbalizzare la mia difficoltà e le mie perplessità mi fa scoprire persone disposte al confronto e ad aiutarmi, senza che a volte neanche se ne accorgano. In questo nulla cosmico che siamo come individui con la nostra vita, la possibilità e i modi di manifestarsi del +1+ (attraverso amici, persone a lavoro, famigliari, incontri casuali) è una delle principali cose che mi tiene leggera e mi fa campare
Eliane Brum, a jornalista mais premiada do país, se mudou de São Paulo para Altamira, município com maior extensão que Portugal, sede da usina de Belo Monte e por vários anos uma das cidades mais violentas do país.
É um relato pessoal e poético dos povos desenraizados e transformados em pobres por Belo Monte, da violência da grilagem e do latifúndio, do pânico e urgência da crise climática com a Amazônia perto do ponto de não-retorno. É lindo, intenso, e vou voltar pra terapia por conta dele.
"Banzeiro òkòtó", cronologicamente, retoma a crônica da realidade brasileira onde terminava Brasil Construtor de Ruinas - Um olhar sobre o pais de Lula a Bolsonaro, relatando, grosso modo, os anos de governo Bolsonaro. Mas isto seria na lógica binária e cartesiana que, precisamente, os conceitos "banzeiro" e "òkòtó" desafiam.
Eliane Brum, com a sua escrita carregada de sentido e de emoção, percorre rios e iguarapés que se desviam para encontrar-se novamente, entrelaçando a luta protagonizada pelos povos da floresta e das periferias urbanas e periurbanas, das pessoas deslocadas e refugiadas climáticas no seu próprio país com a sua história pessoal, que a leva numa viagem interior e exterior, de corpo e mente, de São Paulo para Altamira.
Somos apresentadas a diversas pessoas que encarnam (literalmente) a luta contra a emergência climática, colocando os seus corpos na linha trincheira, ameaçadas por pistoleiros ao serviço da grilagem e do garimpo. A análise política não se distancia da emoção e do amor pelas pessoas que povoam as páginas do livro, mostrando que o velho lema feminista "o pessoal é político" continua vigente. Não existe análise da realidade isenta. Toda luta política é feita por pessoas e para pessoas (sejam elas humanas ou não, como Brum nos lembra), e o emoção e sentimento são partes consubstanciais à nossa existência.
O livro mostra a relevância da subjetividade, do vínculo, do afeto que nos ligam a comunidades e territórios, tecidos delicados e preciosos que são rasgados quando as pessoas são deslocadas para servir os interesses de grandes obras como a hidroelétrica de Belo Monte.
A floresta amazônica, com todos os seres que a habitam, é a verdadeira protagonista de "Banzeiro...". Ela é reivindicada como centro do mundo, não de forma retórica, mas como o lugar de que saem os conhecimentos (cultura, filosofia, cosmovisão, práticas) que nos podem salvar do fim do mundo, ou guiar-nos para sobreviver depois de ele acontecer.
Banzeiro, Brazilian journalist Eliane Brum explains at the beginning of this rich book, is a word from the Xingu region of the Amazon that means "where the river goes savage". But it is less translatable than that, and nor is it necessarily correct to call this the beginning. The chapter is numbered 11, the following 31, then 2, and so on. "The first sign given by peoples of the forest that their worlds don't conform to linearity" is their answer to the question of their age, Brum writes, which might be 65 one year and 23 the next. Forest peoples, or forestpeoples as Brum comes to write, encompass not just Indigenous people but beiradeiros, more recent settlers in the forest, and quilombolas, descendants of enslaved folk. These are people who regained or never lost a two-way, reciprocal relationship with nature. They are people who "aren't in the forest, they are the forest". Read more on my blog.
Eu não sei nem o que dizer sobre esse livro e tudo que ele trouxe pra minha vida.
Vi uma resenha aqui no goodreads que dizia que existia uma vida antes e depois de ler esse livro e é exatamente isso que eu estou sentindo. Esse é um relato cru, durissimo e ao mesmo tempo muito poético sobre o que a colonização fez e continua fazendo em mais de 500 anos nesse país, principalmente na Amazônia, com os indígenas, quilombolas e pessoas "marginalizadas" que resistem e seguem resistindo ao genocídio escancarado.
Eu sempre soube sobre as mudanças climáticas e como tudo isso interferia no país e no mundo, mas esse livro trouxe pessoas reais que são diariamente afetadas pela grilagem de terras, pelas queimadas, pelo catastrófico Belo Monte e tantas outras mazelas. Foi muito doloroso ler tanto sofrimento, mas não consigo nem imaginar como é viver e conviver com toda essa tragédia que o país produz para a maior parte da população.
Recomendo demais a leitura a todos, principalmente aos brancos e para quem vive nas regiões embaixo do país.
L'Amazzonia descritta come il corpo di una donna, sventrata, abusata, usata, poco apprezzata. Qua Eliane fa una critica potente, forte e vocativa della comunità Brasiliana, del Brasile come Stato costretto a dimenticare la storia e dove tutti preferiscono atteggiarsi da "bianchi", da coloni.
"sono le persone umane che appartengono alla Terra, non il contrario" p.108 "[...]vivendo in un sistema capitalista in cui ogni bambino che nasce, nasce anche un consumatore". Sulla violenza: "Se chiedi ad un bambino qual'e' il suo paese, ti risponde con il nome del quartiere dove vive. e il suo paese lo intrappola, e lo determina"
MATAR significa uccidere e DESMATAR disboscare. Sono due verbi solo apparentemente antitetici in portoghese ma sono due facce della stessa medaglia.
"la rete delle esperienze individuali non e' sufficiente a interpretare il mond. É anche per questo che abbiamo bisogno degli altri, perchè ci insegni a vedere- e nel momento in cui vediamo con l'esperienza di un altro essere, assumiamo i suoi tratti senza temere di perdere i nostri"
This entire review has been hidden because of spoilers.
"De repente, perceberam que seu mundo era governado por adultos como Donald Trump (e Recep Erdogan, Viktor Orbán, Rodrigo Duterte...). Para piorar o cenário global, o Brasil, país que abriga 60% da Amazônia, a floresta estratégica para a regulação do clima, passou a ser comandado por Jair Bolsonaro em 2019, um homem que trata o superaquecimento global como um complô comunista. Se esses são os adultos na sala de comando do mundo em você vive e vai viver, basta uma inteligência média para entrar em pânico de imediato."
"A casa está queimando e seus pais e governantes tocam a vida como se anda estivesse acontecendo."
Bravo, Eliana! Bravo! Livro indispensável para entender o que está acontecendo nesse mundo onde o capitalismo neoliberal está destruindo a floresta Amazônica, seus povos humanes e mais-que-humanes. Leitura obrigatória!
Mi è capitato, l'anno scorso, di conoscere amici brasiliani in Italia. La storia della loro famiglia è condizionata da Bolsonaro, dalla "conquista" e dallo sfruttamento dell'Amazzonia. Cercavo quindi un libro che mi permettesse di approfondire i problemi che dall'Amazzonia si dipartono, in una prospettiva globale. Un libro recente, che potesse fungere da guida per capire questi ultimi anni in Brasile, che sono gli anni del covid19 e del climate change, gli anni dell'avanzata della destra globale. Beh, non solo il libro di Eliane Brum ha svolto efficacemente e perfettamente questa funzione, ma ha fatto molto di più, rappresentando un manuale di rivolta e azione, una guida a come vivere in questo difficilissimo tempo - sempre meno difficile però per noi bianchi, ricordiamolo. Una lettura che mi ha segnato e sulla quale - non ho dubbi - tornerò.
Um dos livros mais profundos que li nos últimos tempos. Nos traz uma visão ampla do que acontece com os povos originários desde que pisamos aqui. Nos mostra a dura realidade das pessoas que moram o ‘centro do mundo’ e as dificuldades, incertezas e morte dos que lutam pela Amazônia. @brumelianebrum traz um olhar atento ao@que@perdemos@de nossas próprias vistas, que está la, escancarado bem diante de nossos olhos mas que por muitas vezes fechamos os olhos por estarmos confortáveis em nossas poltronas e longe de qualquer coisa que nos ataque (diretamente). Um livro que faz pensar e repensar muitas vezes, já que o que digo e superficial e nunca vai descrever tudo o que o livro simboliza nessa árdua luta pela floresta e seus filhos.