De scheiding die niemand wilde. Nederland en België, de vereniging en de breuk 1815-1839

by Willem de Bruin

Was de breuk tussen Nederland en België wel zo onvermijdelijk?

Nog geen twee eeuwen geleden vormden Nederland, België en Luxemburg enige tijd één staat; een episode die in ons collectieve geheugen inmiddels ver is weggezakt. Wat weten wij nog van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, de naam waaronder in 1815 de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden werden samengevoegd? In 1830 viel het jonge koninkrijk alweer uiteen en kreeg Nederland er een nieuw buurland België.
In dit boek wordt een prachtige reconstructie geboden van de turbulente gang van zaken van dag tot dag. Nu Vlaanderen en Wallonië steeds verder uit elkaar drijven, dringt zich opnieuw de vraag waarom wilde het Zuiden zich destijds van het Noorden afscheiden? Was de breuk onvermijdelijk of had het ook anders kunnen aflopen? Willem de Bruin laat zien hoe de dynamiek van de opstand de hoofdrolspelers soms een andere richting op stuurde dan hen aanvankelijk voor ogen stond.

Genres: History, Nonfiction, Politics

424 pages, Hardcover

First published September 29, 2023

About the author

Willem de Bruin, geboren en getogen in Oosterbeek, was redacteur en commentator vande Volkskrant. Hij schreef beschouwingen over een breed scala aan onderwerpen voor diverse bijlagen van de krant. Hij is tegenwoordig medewerker van Historisch Nieuwsblad.

Reviews

[Koen Geerts · Rating 5 out of 5]

Zeer informatief en toegankelijk boek over de afscheiding van België. 15 jaar miskenning en slecht beleid door Willem I en Den Haag zorgden ervoor dat de Zuidelijke Nederlanden hervormingen eisten, maar niemand dacht aan onafhankelijkheid. Men voelde zich verbonden met de Nederlanden en de Oranjes. Door een continue aaneenschakeling van slechte keuzes leidde de Zuidelijke eis voor hervormingen toch tot onafhankelijkheid. Dit was de ‘scheiding die niemand wilde’. Het boek riep bij mij de vraag op hoe Nederland er anno 2024 uit had gezien als de Belgen nog bij ‘ons’ hoorden, en of wij niet te vaak nog steeds met dezelfde miskennende en misprijzende blik naar België kijken.

[Peter A. van Tilburg · Rating 3 out of 5]

Het boek geeft een goed overzicht van de relevante gebeurtenissen die tot de scheding leidden.
De opstandelingen in België en hun achtergronden worden voor mij onvoldoende belicht. Wie waren zij en wat speelde er nu precies bij deze achterban? Waarom sloten mensen er zich bij aan? De scheiding die niemand wilde werd dus eigenlijk wel gewild door een aantal personen. Voor mij maakt de Bruin dit niet voldoende duidelijk.
Een groot aantal andere onderwerpen vond ik wel goed beschreven zoals de rol van de Prins van Oranje en zijn relatie met de jaloerse Willem 1. Ook de achtergrond van de 10 daagse veldtocht en de reden daarvan in het licht van de onderhandelingen in Londen waren mij voor lezing van dit boek niet helder.
Ingeressant is de rol van Willem I. Hij zag dat hij koning van alle Nederlanders was maar had toch moeite om de oneerlijke verdeling tussen Noord en Zuid onder ogen te zien en daar iets aan te doen.Het hebben van de macht maakt het kennelijk moeilijk om gerechtvaardigde kritiek te erkennen en dan ook nog iets te doen aan de situatie. Dat lukte hem niet.

[Benny · Rating 2 out of 5]

Na de val van Napoleon besloten ‘the powers that be’ om het landgebied dat ruwweg overeenkomt met de Benelux aan Nederland te schenken. Maar het aldus ontstane Verenigde Koninkrijk der Nederlanden was echter geen lang leven beschoren. Een revolte in Brussel leidde in 1830 tot de oprichting van België.

Of dat echt een scheiding was die niemand wilde, is maar de vraag. Dat het anders had kunnen lopen, dat is evident en dromen mag, maar er waren wel degelijk redenen waarom de zuidelijken die nieuwbakken Hollandse machthebbers liever kwijt dan rijk waren. De Brusselse opstand ging uit van een relatief kleine Franstalige elite, maar geoliede propaganda en eeuwenoud ressentiment zorgden ervoor dat ook Jan met de Pet (hier: Jef met de klak) die scheiding best OK vond. Wij willen Willem weg, weet je wel?

Verklaringen daarvoor vindt de Bruin o.a. in de arrogantie van het Nieuw-Nederlandse bewind en het feit dat de in de 16de eeuw geslagen kloof tussen noord en zuid (door het succes van de Contrareformatie) groter bleek dan verwacht. De scheiding die niemand wilde was dus niet zozeer het ontstaan van België in 1830, maar wel de opsplitsing der Nederlanden zo’n 200 jaar eerder. Terecht geeft de Bruin aan dat zelfs Willem van Oranje daardoor maar half blij was met de onafhankelijkheid van “zijn” Nederland.

Maar daar gaat dit boek dus niet over, wel over de tweede breuk, die van 1830. Die wordt heel uitvoerig uit de doeken gedaan, soms wat té gedetailleerd, en daardoor wat saai, naar mijn smaak. Bij mij als Belgische lezer valt op hoe veel van de namen van politici die toen een rol speelden, ook nu nog terugkomen.

Dit historische naslagwerk is soms wel boeiend en eindigt met een hartverwarmende oproep aan België en Nederland om wat meer belangstelling voor mekaar te hebben maar de scheiding die niemand wilde is niet de scheiding waar de Bruin hier zo uitvoerig over schrijft. Op geen enkel moment ontsnappen de gebeurtenissen van 1830 aan de schaduw aan wat zich twee eeuwen eerder afspeelde.

[Kristof Lauwers · Rating 5 out of 5]

Waarom zijn Nederland en België destijds uit elkaar gegaan, en was deze breuk wel zo onvermijdelijk? Ook zonder ons te verliezen in een nostalgisch verlangen naar een herstel van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden zijn er voldoende redenen (om) wat meer belangstelling voor elkaar te tonen.

[Jonathan Haesaerts · Rating 4 out of 5]

De titel van dit boek slaagt in zijn opzet met name het traditionele narratief - dat 'de Belg' na het Congres van Wenen helemaal niet wou samenleven met 'de Hollander' - onderuithalen. Een onafhankelijk België was aanvankelijk nauwelijks een doel binnen het Zuiden van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Hoe het toch zover is kunnen komen bespreekt Willem de Bruin op een boeiende en vlotlezende wijze waarbij duidelijk is dat erg veel toevalligheden de creatie van ons land bepaald hebben. Andere wendingen op beslissende momenten (bv. de rol van Frankrijk tijdens de Tiendaagse Veldtocht, de spanningen tussen koning en kroonprins, de opstanden in Brussel) hadden voor een heel andere staatkundige situatie kunnen zorgen (bv. een aanhechting bij Frankrijk, een personele unie onder Oranje of zelfs het voortbestaan van de staatkundige unie). Na een kort overzicht van de Bourgondiërs tot de Franse Revolutie wordt de lezer meegesleept in het spannende verhaal van onze geschiedenis dat zich afspeelde in de eerste helft van de negentiende eeuw, een tijdperk vol Europese revoluties. De moeite meer dan waard.

[Koeneman · Rating 4 out of 5]

Willem de Bruin heeft met “De scheiding die niemand wilde” een mooi boek geschreven.

Bestaande uit drie hoofdstukken legt de schrijver goed uit WAT de Lage Landen gemeen hebben, HOE ze samen zijn gevoegd en WAAROM ze uit elkaar zijn gegroeid en uiteindelijk zelfs in een oorlog/revolutie belanden.

Koning Willem I had met goede bedoelingen de Lage Landen één willen maken maar “helaas” werkte het averechts.

Als er 4.5 ster bestond in Goodreads had ik dit als rating gegeven.

[Mathijs Loo · Rating 2 out of 5]

Ik heb het boek niet uitgelezen, maar wel genoeg om een oordeel te kunnen vormen en het was slecht. Het is enorm frustrerend als de schrijver de nodige analytische vragen stelt en deze niet beantwoord.

[Pappy Lew-Cas · Rating 5 out of 5]

Goed gedocumenteerd.
Een "Nederlandse" blik op de de geschiedenis van België, meer genuanceerd dan de lessen geschiedenis die we op school kregen in België.
Ook een mooie korte beschrijving van het taal probleem in België.

[Els Meulemans · Rating 3 out of 5]

Veel geleerd…

[Jazz · Rating 5 out of 5]

Geweldige benadering over het uiteenvallen van De Nederlanden en over de huidige situatie tussen het Vlaams en Waals gedeelte van ons land.