Ze behoren tot ons collectief geheugen: de wereldberoemde verhalen over Bambi, Heidi, Pinokkio en Nils Holgersson, om er een paar te noemen. Maar lang niet altijd is bekend hoe deze literaire klassiekers in de loop der jaren zijn veranderd en aangepast aan de tijd. Dat gebeurde door massa’s bewerkers, illustratoren, kunstenaars en filmmakers. Vanaf hun ontstaan zijn de verhalen zowel inhoudelijk als uiterlijk eigenlijk nooit hetzelfde gebleven. In 'Springlevend' onderzoekt kunsthistorica Saskia de Bodt veertien beeldbepalende boeken die oorspronkelijk verschenen tussen 1850 en 1950. Zij laat zien hoe er mettertijd een discrepantie ontstond tussen de oorspronkelijke intenties van de auteurs en de huidige perceptie van hun werk.
This is a book about books. I enjoyed reading it although it didn't become more than the sum of it parts for me and never realised the promise of the subtitle or the aspirations laid out in the introduction.
Most of the essays were written by Saskia de Bodt herself, some of these were much shorter than the other chapters in the books; I imagine, possibly completely unfairly that other contributors dropped out of the project leaving de Bodt to make some coffee, roll up her sleeves, and to hammer out a couple of chapters to meet the publication deadline.
De Bodt argues that not all of these books were children's books initially, even if, over time they have become infantalised, Bambi is her prime example of this. It was a novel about anti-Semitism written by a man interested in psycho-analysis and engaged in Zionism, in case you wonder that it must have been radically changed in translation, it was allegorical - the predatory hunters preying on the deer who are unable to defend themselves.
There are several common themes that sometimes illustrations are integral to the book while for others a set of illustrations does not become iconic or established - the cover of the book shows a scene from Pinnoccio when the puppet is assaulted and eventually murdered by a cat and a wolf - oh foolish creatures, attacking Pinnoccio with a knife, didn't you know that a saw would be the best tool for the job, or if you just wanted to rough him up a little, some coarse sandpaper?
The loss of the original context is a major theme. We don't read these stories as early readers would have read and understood them, for instance Pinnoccio was written with the struggle for Italian unity in mind, various characters are said to represent the clergy and aristocracy who in Carlo Collodi's view were working hard to prevent Italian unity in order to project their own interests. Heidi has become a paean to a simple, outdoors life but originally it was intended to stress religion and how Heimat cures homesickness - a disease that Swiss were long held to be particularly vulnerable to.
There is a fair amount of repetition across different chapters on the issue of decontextalisation, in particular the name Disney is repeated several times repetitively in repetition. While that is terrible and heart breaking, apparently the book of Bambi has a lot of dialogue for example, which the film doesn't, the loss of context I imagine makes it easier for these books to slip across borders and generations.
Of the books in this book I had read three (or maybe more if you include the Astrid Lingen's mentioned in the epilogue); Pinnoccio , Max and Moritz , and Ferdinand , most of the others I was more or less aware of, sometimes by watching interminable TV adaptations . Although one of the objectives of de Bodt is to encourage more reading, my reaction to this book is the opposite, I feel that I have now feasted on these stories and have no need to read them for myself.
Deze recensie werd eerder gepubliceerd op mijn blog GraagGelezen.
In haar boek ‘Springlevend’ neemt Saskia de Bodt samen met de andere auteurs de lezer mee op een fascinerende reis door de wereld van klassieke kinderliteratuur. Ze onderzoekt hoe de betekenis van twaalf beeldbepalende boeken, zoals Pinokkio, Heidi en Nils Holgersson in de loop der tijd is veranderd. De besproken boeken verschenen tussen 1850 en 1950. De Bodt belicht niet alleen de tekstuele aanpassingen die de boeken hebben ondergaan, maar zoomt ook in op de illustraties, vertalingen en de bredere culturele context waarin de boeken opnieuw leven worden ingeblazen. Er wordt later heel anders naar deze boeken gekeken dan in de tijd dat ze hun oorsprong hadden.
Een van de grote sterke punten van ‘Springlevend ‘is de breedte van De Bodts benadering. Ze beperkt zich niet tot een simpele analyse van de veranderingen in de boeken, maar plaatst deze veranderingen in een breder historisch en maatschappelijk kader. Zo laat ze zien hoe de boeken beïnvloed zijn door veranderende ideeën over het hebben van kinderen, pedagogie en gender. De Bodt schetst ook een gedetailleerd beeld van de rol die illustratoren, vertalers en andere bemiddelaars hebben gespeeld in de transformatie van de boeken.
“De reden waarom ‘The Story of Ferdinand’ sindsdien nooit meer uit druk is geweest en waarom het boek in de loop der jaren in meer dan zestig talen werd vertaald, wordt in hetzelfde artikel met vooruitziende blik eigenlijk al verklaard. Het was niet alleen in verschillende opzichten controversieel, maar ook multi-interpretabel. We weten inmiddels dat Gandhi hem (deze vriendelijke stier) adoreerde en dat Hitler en Franco hem in de ban delen, maar ook dat hij in communistische kringen én door de flowerpowerbeweging werd omarmd. En recent zagen vertegenwoordigers van CRC (Children’s Rights Committee) Ferdinand als een van de mooiste voorbeelden van het claimen van het recht op identiteit door kinderen.”
De Bodt schrijft op een heldere en tegelijkertijd innemende manier, waardoor ‘Springlevend’ niet alleen een interessant boek is voor literatuurwetenschappers en kinderboekenliefhebbers, maar ook voor een breder publiek. De talrijke illustraties zijn een mooie aanvulling op de teksten.
‘Springlevend’ is meer dan een studie over klassieke kinderliteratuur. Het is een boek over de kracht van verhalen en de manier waarop deze verhalen door de tijd heen opnieuw worden uitgevonden. De Bodt laat zien dat klassieke boeken geen statische objecten zijn, maar levende wezens die voortdurend in gesprek gaan met nieuwe lezers en nieuwe generaties.
‘Springlevend’ is een must-read voor iedereen die geïnteresseerd is in kinderliteratuur, het fenomeen van bewerking en de manier waarop verhalen betekenis krijgen door de tijd heen. De Bodt levert een originele en waardevolle bijdrage aan ons begrip van klassieke boeken en hun blijvende relevantie in de hedendaagse maatschappij.
"Leesbevordering begint met plezier. Overal ter wereld."
Dit boek vertelt hoe klassieke kinderliteratuur door de jaren heen van betekenis veranderde en toch relevant (springlevend) blijft in het heden. Verhaal, auteur, illustraties, boodschap, politieke/maatschappelijke klimaat waain het verhaal ontstaan is en de veranderingen die het ondergaan heeft door invloeden van tijd, politiek en maatschappij ... dit boek geeft een vrij volledige achtergrond aan bekende kinderverhalen. Verder bevat het ook reis- en museatips. Ik las met plezier over mijn jeugdhelden zoals De Moemins, Nils Holgersson, Huckleberry Finn, Peter Rabbit, Max en Moritz, Pinokkio, Bambi, de Kleine Zeemeermin ... ea. Topboek!
Dit is geen jeugdliteratuur maar een boek voor volwassenen waarin verschillende schrijvers vertellen over beroemde verhalen of verhaalpersonages uit boeken van weleer, en hun auteurs en tekenaars. Zo leer je dat het originele Bambi-verhaal niet voor kinderen was maar voor volwassenen, en dat het als zodanig kritiek was op nazi-Duitsland.
Ik had op de één of andere manier méér verwacht van dit boek, meer analyse van de boekpersonages misschien? Het is al met al niet onaardig, en het kan als leraar basisonderwijs nooit kwaad wat achtergrondinformatie te verwerven.
Voor de collega's die benieuwd zijn: je kunt het van me lenen én ik heb een werkelijk prachtige Bambi-uitvoering te leen voor degenen die de volwassen versie graag lezen (zie een 1-minuut video daarvan: https://youtu.be/_PSxytMH3IY?feature=...)